FARKLI DAMLATICI DEBİLERİNİN ISLANMA GEOMETRİSİNE ETKİSİ

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "FARKLI DAMLATICI DEBİLERİNİN ISLANMA GEOMETRİSİNE ETKİSİ"

Transkript

1 KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA ANABİLİM DALI FARKLI DAMLATICI DEBİLERİNİN ISLANMA GEOMETRİSİNE ETKİSİ YÜKSEK LİSANS TEZİ KAHRAMANMARAŞ Eylül-2005

2 KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA ANABİLİM DALI FARKLI DAMLATICI DEBİLERİNİN ISLANMA GEOMETRİSİNE ETKİSİ YÜKSEK LİSANS TEZİ KAHRAMANMARAŞ Eylül-2005

3 KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA ANABİLİM DALI FARKLI DAMLATICI DEBİLERİNİN ISLANMA GEOMETRİSİNE ETKİSİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Kod No : Bu Tez.../.../... Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oy Birliği ile Kabul Edilmiştir Doç. Dr. Doç. Dr. Yrd. Doç. Dr. Cafer GENÇOĞLAN Kadir YILMAZ Çağatay TANRIVERDİ DANIŞMAN ÜYE ÜYE Yukarıdaki imzaların adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım. Prof. Dr. Özden GÖRÜCÜ Enstitü Müdürü Bu çalışma Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Araştırma Fonu tarafından desteklenmiştir. Proje No: 2002/3-14 Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.

4 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER Sayfa İçindekiler...I Özet... III Abstract...IV Önsöz... V Çizelgeler Dizini...VI Şekiller Dizini... VII 1. Giriş Önceki Çalışmalar Damla sulama Damla Sulamada Toprak Nem Dağılımı ile İlgili Çalışmalar Materyal ve Metod Materyal Araştırma Alanının Yeri Metod Toprağın Fiziksel Özelliklerinin Belirlenmesi Deneme Deseni Deneme Düzeninin Oluşturulması Su Uygulaması ve Ölçümler Damlatıcı Aralığının Belirlenmesinde Kullanılan Yöntemler Papazafirion Yöntemi Zur Yöntemi Quinna ve Abu Awwad Yöntemi Golberg Yöntemi Howell Yöntemi Wooding Yöntemi İstatistiksel Analizler Bulgular ve Tartışma Deneme Alanı Toprağının Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri Deneme Alanı Toprağının İnfiltrasyon Hızı Toprak Nemi Gözlemleri I

5 İÇİNDEKİLER 4.4. Damlatıcı Altındaki Doygun Alan Çapı Islatma Çapı Islatma Çapının Tahmin Edilmesi Papazafiriou Yöntemi Zur Yöntemi Quinna ve Abu Awwad Yöntemi Goldberg Yöntemi Howell Yöntemi Wooding Yöntemi Sonuç ve Öneriler Kaynaklar II

6 ÖZET KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ ÖZET FARKLI DAMLATICI DEBİSİNİN ISLANMA GEOMETRİSİNE ETKİSİ DANIŞMAN: Doç. Dr. Cafer GENÇOLAN Yıl: 2005 Sayfa: 41 Jüri: Doç. Dr. Cafer GENÇOĞLAN : Doç. Dr. Kadir YILMAZ : Yrd. Doç. Dr. Çağatay TANRIVERDİ Kahramanmaraş Tarımsal Araştırma Enstitüsünde yürütülen farklı damlatıcı debilerinin topraktaki nem dağılımına etkileri araştırılmıştır. Buna ek olarak gözlenen ıslatma çapı ile çeşitli modellerle bunların ıslatma çapları karşılaştırılmıştır. Tesadüf parselleri deneme deseninde faktöriyel olarak planlanan araştırmada kumlu-tınlı toprak üzerinde toplam 25 lt su 2, 4, 6 ve 8 lt/h lik debilerle uygulanmıştır. Toprak nemi gözlemleri topraktaki nem dağılımının 0-15 cm toprak derinliğinde yeknesak olduğunu; damlatıcıdan uzaklaştıkça ve toprak derinliği artıkça nem miktarının azaldığını göstermiştir. Damlatıcı altındaki doygun çapın bir saatten sonra sabit kaldığı ve dış çeperde oluşan ıslak bölgenin çapı da doygun alan çapına benzer bir eğilimle önce hızlı bir şekilde arttığı daha sonra sabit bir hızla ilerlediği gözlemlenmiştir. Zaman-doygun ve zaman-ıslatma çapları arasında üstsel ilişkiler bulunmuştur. Islatma çapları Papazafiriou, Zur, Quinna ve Abu Awwad, Goldberg, Howell ve Wooding Yöntemlerini kullanarak belirlenmiştir. Bu yöntemlerde bulunan ıslatma çapları ile ölçülen ıslatma çapları karşılaştırılmıştır. Quinna ve Abu Awwad, Goldberg ve Howell Yöntemlerinden elde edilen ıslatma çapları, ölçülen ıslatma çaplarına daha yakın olduğu belirlenmiştir. Bu nedenle orta bünyeli topraklar için sulama sistemlerinin projelenmesinde anılan yöntemler önerilebilir. Anahtar Kelimeler: Damla sulama, ıslak çap, doygun çap, damlatıcı aralığı belirleme yöntemleri, III

7 ABSTRACT KAHRAMANMARAŞ SÜTCÜ İMAM UNIVERSITY THE INSTITUTE FOR GRADUATE STUDIES IN SCIENCE AND ENGINEERING DEPARTMENT OF AGRICULTURAL STRUCTURES AND IRRIGATION MASER THESIS ABSTRACT EFFECT OF DIFFERENT EMITTER DISCHARGE RATES UPON WETTED GEOMETRY ADVISOR: Assoc. Prf. Dr. Cafer GENÇOLAN Year: 2005 Pages: 41 Committee: Assoc. Prf. Dr Cafer GENÇOĞLAN : Assoc. Prf. Dr Kadir YILMAZ : Assis. Prf. Dr Çağatay TANRIVERDİ In this study, effects of different emitter discharge rates upon soil moisture distribution were investigated at Kahramanmaras Agricultural Research Institute. Furthermore, measured wetted diameters were compared to calculated diameters using different models. The treatment design was randomized complete block design with 3 replicates. A total of 25-lt water was applied to clay-loam soil with emitter discharge rates of 2, 4, 6 and 8 lt/h. Soil moisture observations demonstrated that soil moisture content was uniform until a 15-cm dept, and the moisture content decreased as the distance from an emitter and the dept of soil increased. This study showed the saturated diameter under a point source was steady after 1 hour, and the wetted diameter increased fast during the first 1 hour then become steady similar to the trend showed by the saturated diameter. Power relationships were found between time and ponded diameter and time and wetted diameter. Wetted diameters were calculated using by the methods of Papazafiriou, Zur, Quinna and Abu Awwad, Goldberg, Howell and Wooding. Wetted diameters calculated by the methods mention above were compared with measured wetted diameters. Results showed that the wetted diameters calculated Abu Awwad, Goldberg, Howell and Wooding were closer to the measured wetted diameters. These methods, therefore, may be suggested for projecting drip irrigation systems. Key Words: Drip, wetted diameter, ponded diameter, calculation methods of emitter spacing IV

8 ÖNSÖZ ÖNSÖZ Su kaynaklarının azalan bir eğilim göstermesi ve tarım alanlarının nüfus artışına paralel olarak artması sulamanın önemini daha da artırmaktadır. Çalışmada su kaynaklarını en tasarruflu şekilde kullanan damla sulama yöntemi ele alınmıştır. Bitkinin sudan en etkin şekilde yararlanması amacıyla topraktaki nem dağılımı incelenerek damlatıcı aralığının belirlenmesinde kullanılan parametreler karşılaştırılmış ve damla sulama sistemi projelenmesinde kullanılmak üzere en uygun eşitlik veya eşitlikler araştırılmıştır. Tez konusunun belirlenmesi, çalışmamın yürütülmesi ve yazımı sırasında yardımlarını esirgemeyen başta danışman hocam Sayın Doç. Dr. Cafer GENÇOĞLAN a, Bazı testlerimde bana yardımcı olan Sayın Dr. Ramazan MERAL ve Dr. Hasan MERDUN a, ayrıca arazi çalışmalarında yardımlarını esirgemeyen değerli arkadaşım Ahmet Mesut KIRAÇ a teşekkür ederim. Eylül 2005 KAHRAMANMARAŞ V

9 ÇİZELGELER DİZİNİ ÇİZELGELER DİZİNİ Sayfa Çizelge 1. Deneme Alanı Topraklarının Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri Çizelge 2. Toprak Katmanlarına Göre Hacimsel Su İçeriği, Hacim Ağırlığı ve Hidrolik İletkenlik Değerleri...21 Çizelge 3. Toprak Profilinde Uygulama Başlangıcında ve Bitimindeki Nem Değerleri..22 Çizelge 4. Kumlu Tınlı Toprakta 25 lt Suyun Farklı Debilerde Islattığı Hacmin Boyutları...28 Çizelge 5. Kumlu-Tınlı Toprakta Farklı Debilerde Kestirilen Değerlerle Gözlenen Değerlerin Karşılaştırılması...29 VI

10 ŞEKİLLER DİZİNİ ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa Şekil 1. Damlatıcı Sistem Deneme Düzeni...13 Şekil 2. Kesik Bir Elipsoidin Şematik Olarak Gösterimi...15 Şekil 3. Toprak Yüzeyinde Boyutsuz Yarıçapın Fonksiyonu Olarak Yedi Farklı Toprak İçin S/Ss Değerleri...18 Şekil 4. Kumlu-Tınlı Toprakta İnfiltrasyon Hızı...22 Şekil 5. Doygun Çap Zaman İlişkisi...24 Şekil 6. Islak Çap Zaman İlişkisi...27 VII

11 GİRİŞ 1. Giriş Kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde, bitki gelişimini sınırlandıran en önemli etmen, bitki kök bölgesinde bulunan yarayışlı suyun eksikliğidir. Bu nedenle kurak ve yarı kurak alanlarda sulu tarım yapılması kaçınılmaz bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır. Bitkiler için gerekli olan suyun yağışlarla karşılamayan kısmı sulama ile sağlanabilmektedir (Falkenmark ve Rockström, 1993). Sulama, bitkisel üretim alanında etkinliği arttıran ve gelişmiş teknolojiler kullanarak tarımda yüksek verimliliği ve sürdürülebilir üretimi sağlayan çok önemli bir girdidir. Sulamadan beklenen başarı, toprakta eksik olan suyun tamamlanmasının yanı sıra kök bölgesinde kullanılabilir suyun en uygun düzeyde tutulması ile ilgilidir. Bitkisel üretimin temel unsurlarından olan su ve toprak kaynaklarının randımanlı kullanımı, bazı kültür bitkilerinin yüzlek köklü olmaları, örtü altı yetiştiriciliğinin hızla gelişmesi ve geleneksel sulama yöntemlerinin bu koşullara yeterince uygun olmamaları sulamaya yeni boyutlar getirmiştir (Korukçu ve Öneş, 1978). Düşük kaliteli ve düşük miktarda su kullanımı damla sulama yönteminin üstün yanlarını teşkil etmektedir. Damla sulama sistemi toprak yüzeyine veya yüzeyin hemen altına yerleştirilen küçük çaplı orifis yardımıyla arıtılmış suyu toprağa ileten bir sistemdir. Bu sistem suyun belirlenmiş bir desene alçak basınç altında verilmesine imkan sağlar. Damla sulamada su yaygın boru ağı aracılığı ile her bitkiye kadar götürülür. Ayrıca bitkilere verilecek gübreler de sulama suyu ile birlikte verilebilir. Kısacası damla sulama sistemi sayesinde bitkinin ihtiyaç duyduğu su ve besin maddesi miktarını bitki kök bölgesinde optimum seviyede tutulabilmektir (Dasberg ve Or., 1999). Özellikle seracılığın yoğun olarak yapıldığı Akdeniz sahil şeridinde damla sulama yöntemi, seraların vazgeçilmez unsurlarından biri haline gelmiştir (Gençoğlan ve Yazar, 1998). Damla sulamada bir damlatıcı altında ıslatılan toprak hacmi damlatıcı aralığının belirlenmesinde oldukça önemlidir. Bununla birlikte lateral boru hattı boyunca kabul edilebilir düzeyde eş su dağılımı elde etmek için özellikle seçilen damlatıcı debisi ve sulama süresinde bir damlatıcı altında oluşan ıslak hacmin sınırlarını bilmekte damla sulama yönteminde göz önünde bulundurulması gereken oldukça önemli bir konudur. Islak toprak hacmi, kök bölgesinde depolanmış su miktarını vermektedir. Bu ıslak 1

12 GİRİŞ hacmin derinlik boyutu kök sisteminin derinliği ile ilişkiliyken genişlik boyutu lateraller üzerindeki damlatıcı aralığı ile ilişkilidir. Bu yüzden bir damlatıcı altındaki ıslak toprak hacmi ve bu hacmin geometrisinin bilinmesi damlatıcı aralığının belirlenmesinde büyük ölçüde yardımcı olmaktadır (Zur, 1996). Wallach (1990), toprak profilinde bir damlatıcı altında ıslanan alanda tutulan suyun, kök bölgesindeki kullanılabilir faydalı su miktarını ifade ettiğini bildirmiştir. Bu bilgilere göre damla sulama sisteminin tekniğine uygun projelenmesi için kullanılacak damlatıcının hidrolik özelliklerinden olan akış miktarının yanı sıra suyun yanal ve düşey hareketinin bilinmesi gerekmektedir. Çünkü bu akış miktarıyla ıslatılması düşünülen hacim asıl kök bölgesinin bulunduğu hacimdir (Şahin ve ark., 1999). Çeşitli çalışmalarda, tekil damlatıcı altında oluşan ıslak hacmin kesik bir elipsoit (Zur, 1996), soğan yumrusu (Yıldırım, 1996) ve havuç şeklini aldığı bildirilmiştir (Al- Qinna ve Abu-Awwad, 1998). Damla sulamada beklenen yararların sağlanabilmesi için planlama kriterlerinin yerine getirilmesi gereklidir. Bunlar arasında ıslatma çapının ve buna bağlı olarak damlatıcı aralığının belirlenmesi son derece önemli bir konudur. Bu konuda pek çok araştırmacı gerek teorik gerekse arazi çalışmalarına dayalı birçok model geliştirmiştir. Ancak bu modellerin çoğu hem karışık hem de çok sayıda toprak özelliklerine ilişkin veriler gerektirdiklerinden bunların planlamada kullanılmaları pratik olmamaktadır. Bunun yanında modellerin farklı toprak koşulları veya damlatıcı özellikleri için doğru sonuçlar verip veremeyeceği de araştırılması gereken oldukça önemli bir konudur. Bu çalışmanın amacı, arazi koşullarında farklı damlatıcı debileri kullanılarak tekil damlatıcı altında oluşan ıslatma çapını ve derinliğini belirlemek, elde edilen ıslatma çapları ile teorik olarak hesaplanan ıslatma çaplarını karşılaştırmak ve ölçülen değerlere en yakın sonuç veren eşitliği belirlemektir. 2

13 ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR 2. Önceki Çalışmalar Damla Sulama Damla sulama, düşük damlatıcı debisi ve işletme basıncında, toprak yüzeyine veya yüzeyin hemen altına yerleştirilen küçük çaplı damlatıcılar yardımı ile suyu toprak yüzeyine veya içerisine veren sistemdir (Dasberg ve Or, 1999; Bucks ve Davis, 1983). Damla sulama yönteminde su, boru sistemleri kullanılarak bitki köklerine kadar ulaştırılır. Her sulamada az su uygulanarak sık aralıklarla sulama yapılır (Tekinel ve ark., 1987). Damla sulama sisteminde kullanacağımız işletme basıncı 1 atm civarındadır. Damlatıcı debileri ise 2 ile 8 lt/h arasında değişir. Sadece bitki köklerinin bulunduğu alan ıslatılarak daha az miktarda su ile daha geniş alan sulanabilmektedir (Korukçu ve Öneş, 1978). Damla sulamada su kaynağı olarak çeşitli sular kullanılmaktadır. Ancak suyun sediment ve yüzücü madde içermemesi gerekmektedir. Eğer su sediment taşıyorsa sulanacak alana getirilmeden önce sedimentin çökertilmesi ya da bu su kaynağında kullanılmaması gerekmektedir (Güngör ve Yıldırım, 1989). Yapılan birçok araştırmada, damla sulamanın üstünlükleri belirgin bir şekilde ortaya çıkmıştır. Bu yöntemde sulama suyu miktarı daha iyi kontrol edilebilir ve yüzey sulama yöntemlerine göre eşdeş su dağılımı daha yüksektir (Latey ve ark., 1990). Bitkilere uygun bir nem ortamını sağlayan damla sulama yöntemi, bitkilerin evapotranspirasyon açığını da karşılamaktadır (Papazafiriou, 1980). Ayrıca damla sulama sistemleri bitki aralıklarının sulanması sırasında gübrenin ve suyun uygun bir şekilde kullanılmasını sağlamakla birlikte, damlatıcı sistemler su tutuma kapasitesi düşük olan topraklarda sıklıkla ve randımanlı bir şekilde çalıştırılabilirler (Dasberg ve Or, 1999). Bu yöntemde sık sulama yapılması ek bir masraf gerektirmez. Dolayısıyla önemli derecede sabit su tutma kapasitesine sahip topraklar için bir sulama yönteminde olması gereken önemli bir özelliktir (Clotheir ve ark., 1985; Revol ve ark., 1991). Bitkilerin sulanmasında damla sulama etkin ve randımanlı bir yöntemdir. Bu yüzden özellikle kaba bünyeli topraklarda ideal bir şekilde kullanılabilir. Fakat damla sulamanın etkinliği daha çok toprağın hidrolik akış özelliklerine bağlıdır (Bresler, 1978). Damla sulama yüksek etkenlikteki bir su kullanımı için tarımsal alanlardaki 3

14 ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR modern sulama yöntemleri içerisinde son yıllarda en hızlı gelişen ve yayılan yöntemlerden birisidir. Bu üstünlükler doğrultusunda, su kaynağının kısıntılı olduğu koşullarda, topraktaki nem eksikliğine duyarlı olan ve ekonomik değeri yüksek olan sebze ve meyve bahçeleri, bunun yanında örtü altı yetiştiriciliği ve süs bitkileri için son derece uygun bir yöntemdir (Lubana ve Narda, 2001). Damla sulama yönteminin bahsedilen üstünlüklerinin yanı sıra, bu yönteminin uygulanmasını kısıtlayan etmenlerin başında, damlatıcıların tıkanması gelmektedir. Tıkanmaya en çok kum parçacıkları, organik gelişim ve kimyasal birikim neden olmaktadır. Sulamada kullanılan suların tamamı bir miktar tuz içermektedirler. Damla sulamada bu tuz ıslatılan toprak hacminin çeperine doğru itilerek burada birikir. Kış yağışları ile yeterli yıkamanın olamadığı koşullarda bu tuzları yıkamak için yağmurlama veya yüzey sulama yapmak gerekmektedir. Bu olumsuzluklara ilaveten damla sulama sistemlerinin ilk yatırım masrafları yüksek olmakla birlikte bitki kök bölgesinde aşırı toprak nemi oluşması da bazı bitkiler için sorun yaratabilmektedir (Nakayama ve Buks, 1986) Damla Sulamada Toprak Nemi Dağılımı İle İlgili Çalışmalar Damla sulama sistemlerinin projelenmesinde toprak profilindeki nem dağılımının derinlik ve genişlik boyutlarının belirlenmesi oldukça önemlidir. Bu konuda yapılan çalışmalar aşağıda özetlenerek verilmiştir. Bir damlatıcı altındaki nem dağılımı, damla sulama sistemlerinin dizaynında ve uygulanmasında göz önünde bulundurulması gereken önemli bir unsurdur. Nem dağılımı toprak özellikleri, uygulanan su miktarı ve damlatıcı debisinden etkilenir. Bir damlatıcıdan oluşan akışın, üç boyutlu olması ve suyun yüksek bir sıklıkta uygulanması nedeniyle toprak nem dağılımını tahmin etmek zordur. Tekil damlatıcı altındaki nem dağılımının tahmini belirlemek için kullanılan modellerin geliştirilmesi birçok araştırmaya konu olmuştur (Lubana ve Narda, 2001). Damlatıcı nokta kaynak olduğundan, bu kaynak altında oluşan infiltrasyon üç boyutludur. Bu durum yağmurlama ve yüzey sulama yöntemlerinde tek boyutludur (Bresler ve ark., 1971). 4

15 ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Bir damlatıcı altındaki nem dağılımı; geçiş bölgesi, ıslanma bölgesi ve ıslanma cephesinden oluşmaktadır. Islanma bölgeleri toprağın bünyesine, toprağın homojenlik durumuna, poroziteye, toprağın sıcaklığına, damlatıcı debisine, doygun olmayan hidrolik iletkenlik değerine, toprağın infiltrasyon hızına, su uygulamadan önceki toprak nemine, taban suyu düzeyine, iki damlatıcının ıslanma cephelerinin üst üste çakışması durumuna ve su uygulama süresine bağlıdır (FAO, 1974). Bir damlatıcı altında oluşan ıslak alanı belirlemek için kullanılan analitik modellerin özellikleri, damla sulama projeleri için model seçiminde göz önünde bulundurulması gereken en önemli unsurlardan biridir. Bir damlatıcı altındaki ıslak hacmi tahmin etmek, toprak ve damlatıcı hidrolik özelliklerinin değişkenliği yüzünden oldukça karışıktır. Damlatıcı aralıkları belirlenirken kullanılan üç boyutlu infiltrasyon yönteminde debi, hidrolik iletkenlik ve ıslatılan alanın büyüklüğü göz önünde bulundurulmaktadır (Gupta ve ark., 1995). Revol ve ark. (1995), damlatıcı altında oluşan ve serbest halde bulunan göllenmiş bölgenin büyüklüğünün, damla sulamada oldukça önemli bir unsur olduğunu bildirmişlerdir. Araştırmacılar çalışmalarında mevcut olan üç boyutlu olarak tanımlanan ve Wooding (1968), Raats (1971), Lockington ve ark. (1984 ) ve Philip (1985) teorilerini yeniden değerlendirmişlerdir. Islak bölgenin büyüklüğünün hesaplanmasında damlatıcı debisinin ve toprak etmenlerinin nasıl kullanılabileceği gösterilmişlerdir. Çalışmada sayısal bir örneğin sonuçlarına göre, özellikle yüksek damlatıcı debilerinde ve yerçekiminin etkisi ile bir akış olduğu zaman, farklı teorilerin farklı ıslak yarıçaplar verdiği görülmüştür. Bu sonuçlar daha sonra tarla koşullarında yapılan test sonuçları ile karşılaştırılmıştır. Ayrıca farklı teorilere göre değerlendirilen bu test sonuçları tınlı topraklarda denenmiştir. Çeşitli damlatıcı debilerinde, serbest halde bulunan göllenmiş bölgenin yarıçapını en iyi şekilde Raats ın 1971 de geliştirdiği eşitliğin tahmin ettiği görülmüştür. Toprağın bünyesi, ıslak alanın yayılımı ve sulanacak bitkilerin günlük su tüketimleri, damla sulamada uygulanacak su miktarını belirlerken göz önünde bulundurulması gereken önemli unsurlardır. Diğer sulama sistemlerinde olduğu gibi damla sulama sisteminde de, suyun toprak içerisindeki dağılımını incelemek için toprağın kazılması ve örneklenmesi gerekmektedir (Tekinel ve Korukçu, 1974). 5

16 ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Damlatıcı altındaki ıslatılan toprağın geometrik şekli damla sulama projelerinde kriter olarak kullanılır. Islak toprak hacminin hesaplanmasında iki veya üç boyutlu doymamış akış eşitliklerinden yararlanılabilinir. Böylece ıslanma cephesinin konumu kolaylıkla hesaplanır (Brandt ve ark. 1971; Bresler 1978). Schwartzman ve Zur (1986), bir damlatıcı altındaki ıslak toprak hacminin geometrisini belirlemeye çalışmışlar ve ıslatılan toprak hacminin derinliği ve genişliğini damlatıcı debisine, doygun hidrolik iletkenliğe ve uygulanan su hacmi ile ilişkilendiren ampirik eşitlikler geliştirmişlerdir. Araştırmacılar daha sonra ıslak toprak hacmini belirlemişler ve sondan başa yöntemini kullanılarak ıslanma derinliğini ve genişliğini bulmuşlardır. Goldberg ve ark. (1976), bir damlatıcı ile ıs latılan toprak hacminin toprak özelliklerine, damlatıcı debisine ve bir sulamada uygulanan toplam sulama suyu miktarına bağlı olduğu belirtilmiştir. Bresler (1978), ıslanma cephesi, sulanan toprak hacmini gösterdiğinden çok önemli olduğunu bildirmiştir. Damlatıcı debisi ve toprak hidrolik özellikleri ıslatılan toprak şekline etki etmektedir. Toprağın ıslanma şekli, herhangi bir toprak tipinde, suyun toprağa girdiği alan büyüklüğünden ve damlatıcı debisinden etkilenmektedir. Rolston ve ark. (1991), bir damlatıcı altındaki nem dağılımına damlatıcı aralığı ve debisi, toprak tekstürü, toprağın hidrolik özellikleri, kök tarafından alınan su miktarı ve arazinin eğiminin etkili olduğu bildirmişlerdir. Butler (1987) e göre, damla sulama sistemlerinde bir damlatıcı a ltında oluşan ıslatma profilinin şekli farklı damlatıcı debisi uygulamalarıyla büyük oranda değiştirmektedir. Düşük damlatıcı debisiyle su uygulandığında toprak altındaki ıslatma profili havuç şeklini, büyük bir debi ile uygulanması koşulunda ise şeker pancarının kök şeklini almaktadır. Ayrıca aynı araştırmacı ıslatma profilinin büyüklüğünün sadece debiye bağlı olmadığını, bunun yanı sıra toprak bünyesine de bağlı olduğunu vurgulamıştır. Araştırmacı, aynı miktar sulama suyu uygulanması durumunda ıslatma profilinin kumlu topraklarda havuç, killi topraklarda şeker pancarının kök şekline benzediğini bulmuştur. 6

17 ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Gupta ve ark. (1995), yaptıkları bir araştırmada, damla sulama sisteminin uygun bir şekilde planlanması ve işletilmesi için toprak yüzeyinde oluşan ıslatma alanın hidrolik özelliklerinin tahmin edilmesi gerektiğini bildirmişlerdir. Araştırmacılar damlatıcı debisinin 0.3 lt/h den 2 lt/h e çıkması durumunda ıslatma çapının 25.5 cm den 46 cm ye ulaştığını tespit etmişlerdir. Al-Qinna ve Abu-Awwad ( 2001), farklı damlatıcı debilerinin kaymak tabakası oluşumuna eğilimli topraklarda toplam 25 lt su uygulayarak toprak profilindeki su dağılımına etkilerini araştırmışlardır. Araştırma sonucunda ıslak hacmin V seklini aldığını, debi arttıkça toprak yüzeyindeki tabakalaşma yüzünden yatay su hareketinin de arttığını buna karşılık infiltrasyon hızının azaldığını saptamışlardır. Ayrıca düşey doğrultuda su ilerlemesi azalırken yatay yöndeki su hareketinin arttığını vurgulamışlardır. Araştırmacılar yatay ıslanmanın genişliği ve düşey ıslanma deriliği ile debi arasında üssel bir fonksiyon olduğunu belirtmişlerdir. Gençoğlan ve Yazar (1998), tek bir damlatıcı kullanarak suyun yatay hareketi üzerine damlatıcı debisi ve sulama suyu miktarının etkisini araştırmışlardır. Çalışma sonucunda 0 30 cm toprak derinliğinde en fazla yatay hareket çapının 65 cm olduğu ve bunu 4 lt/h lik damlatıcı debisi ile 64 lt sulama suyu uygulamasından 48 saat sonraki ölçümlerden elde etmişlerdir. Araştırmacılar damlatıcı debisi ve uygulanan su miktarı arttıkça suyun yanal hareketinin de arttığını tespit etmişlerdir. Papazafiriou (1980), geniş tanklar içerisinde, farklı debiler ve homojen topraklar kullanarak, tekil damlatıcılar altındaki nem hareketini araştırmıştır. Sonuçlara göre, toprak neminin yanal hareketinin damlatıcı debisi ile doğru orantılı, toprağın infiltrasyon hızı ile ters orantılı olduğu bulunmuştur. Bu temel ilişkiyle, lateral hatlar üzerinde damlatıcı aralığını bulmak için, damlatıcı debisinin ve toprağın infiltrasyon hızının önemli olduğunu göstermiştir. Ayrıca tekil damlatıcı tarafından ıslatılan alan yüzdesini de bu parametrelerle ilişkilendirilmiştir. Zur (1996), bir damlatıcı altındaki ıslak toprak hacminin derinlik ve genişlik boyutlarını incelemiştir. Sonuçlara göre; ıslak toprak hacminin, kök bölgesinde depolanmış su miktarını verdiği görülmüştür. Bu ıslak hacmin derinlik boyutu kök sisteminin derinliği ile ilişkili iken, genişlik boyutu ise damlatıcı aralığı ile ilişkili 7

18 ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR olduğunu bildirmiştir. Araştırmacı tek bir damlatıcı altındaki ıslak toprak hacminin elipsoit şeklinde olduğunu varsaymıştır. Clothier ve Scotter (1982) yaptıkları çalışmada, Raats (1971), Parlange (1973) ve Warrick (1974) tarafından geliştirilen devamlı akış -absorbsiyon ve infiltrasyon teorilerini, yarı küre şeklindeki bir cisim kullanarak tekrar incelemişlerdir. Aynı araştırmacılar Philip (1973) akış konsantrasyon ilişkisini kullanılarak basit bir absorbsiyon teorisi elde etmişler ve üç boyutlu infiltrasyon deneyleri yapmışlardır. Sonuçta, Raats ın doğrusal olmayan sabit koşullardaki infiltrasyon teorisi, ıslak cephenin arkasındaki su içeriğini doğru olarak yansıttığını vurgulamışlardır. Bu bağlamda Warrick in sabit yayılım (difüzyon) teorisinin bir anlamı olmadığı görülmüştür. Hammamı ve ark. (2002) deneysel verileri, süreklilik eşitliğini ve eklemeli infiltrasyon eşitliklerini kullanılarak, ıslak toprak hacmini tahmin etmek için yeni bir metot geliştirmişlerdir. Bu metotla toprağın hidrolik iletkenliği, başlangıç nemi ve ıslanma cephesinin su içeriği kullanılarak nokta kaynak altındaki maksimum ıslak derinliğin hesaplanabildiğini göstermişlerdir. Toprak yüzeyindeki bir nokta kaynaktan olan infiltrasyon Richard eşitliği kullanılarak çözülmüştür. Bu metoda göre ıslatma cephesinin istenilen noktalarının nem içerikleri bulunmaya çalışılmıştır. Araştırmacılar çalışmayı siltli topraklarda maksimum toprak hacmi ile hesaplanan değerlerini karşılaştırmak amacıyla üç farklı damlatıcı debisi kullanarak yürütmüşlerdir. Sonuçlara göre, ölçülen ve hesaplanan maksimum ıslatma derinliği ile toprak yüzeyinde oluşan ve tahmin edilen ıslak yarıçap değerleri oldukça yakın bulunmuştur. Homojen ve izotropik olarak varsayılan topraklarda, bir damlatıcı altında oluşan su dağılımının tahmin edilmesi amacıyla bir çalışma yapılmıştır. Çalışmada tekil damlatıcı debilerinin topraktaki infiltrasyon hızına etkisini ayrıca killi, kumlu ve tınlı topraklardaki hidrolik iletkenliğe etkisini araştırmışlardır. Çalışma sonucunda yüksek damlatıcı debisi altında oluşan infiltrasyon hızındaki azalma, hızlı ıslanma nedeniyle toprak agregatlarının parçalanmasına neden olmuş ve toprakların hidrolik özelliklerinin bozulması ile ilişkilendirilmiştir. Sonuçlar damlatıcı debisindeki artışın infiltrasyon hızını da azalttığını göstermektedir. Özellikle yüksek oranlarda kil içeren orta bünyeli topraklarda, bir damlatıcı ile toprakların hidrolik özellikleri belirlendiği zaman düşük damlatıcı debileri daha iyi sonuç vermektedir (Ben-Asher ve ark., 2003). 8

19 ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Bu çalışmada optimizasyon yapılarak elde edilen iki farklı ıslanma cephesinin durumunu tahmin eden genel bir eşitlik geliştirilmiştir. Belirli toprak özellikleri için geliştirilen bu difusyon eşitliği, tek bir damlatıcı altında oluşan doygun ıslak bölgenin küresel olduğunu varsayıp bu bölgenin yarıçapının bulunması ilkesinden yola çıkılarak geliştirilmiştir. Araştırmacıya göre bu durum genellikle damla sulamanın erken aşamalarında meydana gelmektedir. Geliştirilen eşitliğin optimizasyonunun doğruluğunu kontrol etmekte kullanılabileceği bildirilmiştir. Ayrıca uzun dönemli sınırlarda bu eşitlikten elde edilen sonuçlar kullanılarak basit bir asimptotik çözüm elde edilebilmektedir. Yer çekiminin ihmal edilmesi ile ilgili olan maksimum hata bu eşitlik yardımı ile hesaplanarak birçok pratik uygulamaya kolaylık sağlamaktadır (Lockington ve ark., 1984). Bresler (1978), damla sulama sistemlerinin projelenmesinde damlatıcı debisinin, damlatıcı aralığının, lateral uzunluğunun ve lateral çapının, uygun bir şekilde seçilmesi gerektiğini vurgulamıştır. Araştırmacı çalışmasında toprağın hidrolik özelliklerinin ve damlatıcı debisinin damlatıcı aralığına etkilerini araştırmıştır. Analiz sonuçları toprak özelliklerine göre belirlenen damlatıcı debisi ile toprağın ıslak hacminin kontrol edilebileceğini göstermiştir. Ayrıca toprağın ıslanma şekli, herhangi bir toprak tipinde suyun toprağa girdiği doygun alan büyüklüğünden etkilenmektedir. Üç boyutlu infiltrasyon sırasında su hareketinin kısa ve uzun dönem teorileri hem laboratuar hem de tarla koşullarında test edilmiştir. Deneme laboratuar koşullarında ve tarla koşullarında kumlu-tınlı topraklar üzerinde yürütülmüştür. Çalışma sonuçları değerlendirilerek Wooding tarafından 1968 de geliştirilen infiltrasyon teorisinin doğruluğu kanıtlamıştır. Ayrıca damla sulamadaki etkinsizliğin suyun toprak içerisindeki büyük gözeneklerden geçerek kök bölgesinden hızlı bir şekilde geçmesinden kaynaklanabileceği vurgulanmıştır (Clotheir ve ark., 1985). Damla sulamanın topraktaki nem dağılımına etkisi araştırılmıştır. Araştırmada 4 farklı sulama seviyesi (8, ve 32 mm) kullanılmıştır. Sulama suyu, topraktaki nem tarla kapasitesinin %85 ine düştüğünde 4 tekerrürlü olarak uygulanmıştır. Araştırma sonucunda, su kayıplarını azaltmak için toprağın üst katmanlarının sulanması gerektiği, özellikle düşük ve sık su uygulamalarında sistemin ekonomik olduğu vurgulanmıştır (El-Adl ve Zahariev, 1994). 9

20 ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Bhardwaj ve ark. (1995), damla sulamanın tınlı toprak şartlarında 2 yaşındaki elma bitkisinde topraktaki nem dağılımına ve bitki büyümesine etkisini ortaya koymak amacıyla bir arazi çalışması yürütmüşlerdir. Topraktaki nem dağılımının 0 15 ve cm toprak derinliğinde yeknesak olduğunu; damlatıcıdan uzaklaştıkça ve toprak derinliği arttıkça nem miktarının azaldığını bildirmişlerdir. Bir damlatıcı altında oluşan ıslatma yarıçapını belirlemek için Dasberg ve Bresler (1985) in geliştirdiği metot daha da basitleştirilmiş ve böylece toprak bünyesi, damlatıcı debisi ve toprak su tüketim potansiyeli sadece girdi için gerekli olmuştur. Kumlu tınlı toprakta iki farklı damlatıcı debisi kullanılarak yapılan bu çalışma sonucunda ölçülen ıslak yarıçap değerleri ile tahmin edilen ıslak yarıçap değerleri arasında %11 ile %19 arasında bir farklılık bulunmuştur. (Risse ve Chesness, 1989). Çalışmada, pomza ve perlitin farklı tane büyüklüklerinin, farklı damlatıcı debileri ve iki farklı sulama suyu miktarının nem dağılımına etkileri araştırılmıştır. Denemede toplam 5 ve 10 lt lik su hacimleri 2, 4, 6 ve 8 lt/h lik debilerde uygulanmıştır. Suyun yatay ve düşey yöndeki ilerlemesine debi, su uygulama miktarı ve tane büyüklüğü çok önemli derecede etkili olmuştur. Perlitte, pomzadan daha az oranda yatay ve düşey yönde su ilerlemesi olduğu görülmüştür (Şahin ve ark., 1999). Yüzeyde ve gömülü şekilde bulunan bir damlatıcıdan çıkan su içerisine iz elementleri konularak bu suyun topraktaki hareketi gözlenmiştir. Matematiksel modellerin her iki durumda da sonuç verdiği vurgulanmıştır. Fakat su hareket hızının ortalama hacimsel nem içeriğine bağımlı olması nedeniyle bir sınırlamanın ortaya çıktığı bildirilmiştir (Philip, 1984). Warrick (1992), disk infiltrometreleri kullanarak yapmış olduğu çalışmada, kararlı ve kararsız koşullar için Richard eşitliğinin alternatif çözümlerini karşılaştırmıştır. Çalışma sonucunda dairesel su kaynağının oluşturduğu geometrik şeklin kısa dönemlerini tanımlayan tek boyutlu bir çözüm sunmuştur. Clothier (1984), damla sulamada damlatıcıdan çıkan s uyun toprak içerisinde yayılımını tanımlayan bir teori geliştirmiştir. Sıvı akış modeli diye adlandırılan bu teori, piston kuralını ve yüzeysel bir noktasal kaynaktan olan akışı temel almaktadır. Kumlu topraklar üzerinde yürütülen bu deneme sonucunda akış eşitliğindeki sıvı yayılım süresinin ihmal edilebileceği bulunmuştur. Bunun yanı sıra özellikle kararlı su akışının, 10

21 ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR damlatıcı yakınında hızlı bir şekilde olduğunu göstermek için laboratuar deneyleri yapılmıştır. Laboratuar koşullarında kumlu toprak içerisine küçük bir yüzeysel boşluktan olan devamlı akış infiltrasyonuyla Bromid belirleyici deneyler yapılmıştır. Teoriye göre bulunan sonuçlar ile ölçülen bromid değerleri birbirine uygun çıkmıştır. 11

22 MATERYAL ve METOD 3. Materyal ve Metot 3.1. Materyal Araştırma Alanının Yeri Bu çalışma Kahramanmaraş Tarımsal Araştırma Enstitüsünde 2003 yılının yaz aylarında yürütülmüştür. Araştırma Enstitüsü 27º 11 38º 36 kuzey paralelleri ile 36º 15 37º 42 doğu meridyenleri arasında yer almaktadır. Deneme alanının ortalama denizden yüksekliği ortalama 700 m dir. Deneme alanı iklimi tipik Akdeniz iklim özelliklerini taşımaktadır. Akdeniz ikliminin özellikleri kış mevsimleri nemli ve yağışlı, yaz mevsimleri ise zaman zaman rüzgârlı olmasına karşın kurak ve sıcaktır (Anonymous, 1997) Metot Toprağın Fiziksel Özelliklerinin Belirlenmesi Denemeye başlanmadan önce deneme alanının yanından 90 cm derinliğe kadar profiller açılmış ve her 30 cm lik katmandan 100 cm 3 lük çelik silindirler kullanılarak 3 er adet bozulmamış ve 1 er kg kadar da bozulmuş toprak örnekleri alınmıştır. Bozulmamış toprak örneklerinden tarla kapasitesi ve hacim ağırlığı, bozulmuş toprak örneklerinden ise bünye sınıfı ve solma noktası değerleri elde edilmiştir. Ayrıca her 30 cm toprak katmanından, yine 100 cm 3 lük çelik silindirlerle 3 er adet bozulmamış toprak örnekleri alınmıştır. Bu örneklerden, Güngör ve Erözen de (1994) verilen ilkelerden yararlanarak ve sabit seviyeli permeametre yöntemi kullanılarak doygun hidrolik iletkenlik (Ks, cm/h) ölçümleri yapılmıştır. Ölçüm sonuçları Darcy eşitliğinde yerine koyularak doygun hidrolik iletkenlik belirlenmiştir. Diğer yandan bozulmuş toprak örnekleri kullanılarak farklı tansiyon değerlerine karşılık gelen nem içerikleri bulunarak toprak karakteristik eğrisi belirlenmiştir. Toprağın infiltrasyon hızını belirlemek için çift silindir infiltrayon testleri yapılmıştır. Sabit su yükü altında toprağa giren su miktarının zamana göre ölçülmesi ile bulunuştur (Delibaş, 1994). Bu işlem üç tekerrürlü olarak yapılmıştır. Wooding eşitliğinde kullanılmak üzere alfa (, 1/cm) değerleri toprağın hacimsel su 12

23 MATERYAL ve METOD içeriklerinden faydalanarak ve RETC 6.0 (Salinitiy Laboratory USDA, Big Spring Road Riverside, USA) paket programı kullanılarak bulunmuştur Deneme Deseni Bir damlatıcı altında toprak profilindeki nem dağılımını belirlemek amacıyla tarım arazisi pullukla sürülmüş, diskaro ve tapan çekilmiştir. Çalışma tesadüf blokları deneme deseninde orta bünyeli topraklar üzerinde 3 tekerrürlü olarak düzenlenmiştir Deneme Düzeninin Oluşturulması Bir damlatıcı altında su dağılımını belirlemek için Şekil 1 de verilen düzenekten yararlanılmıştır. Düzenekte 1.5 m yükseklikteki bir iskele üzerine 30 lt lik bir su deposu yerleştirilmiştir. Su deposunda su seviyesini sabitleştirmek için eksilen su tamamlanmıştır. Damlatıcı 2 3 m lik hortumla su deposuna bağlanmıştır. Damlatıcı olarak damla ayar seti kullanılmıştır. Çalışmada uygulanacak su hacmi 25 lt ve damlatıcı debileri 2, 4, 6 ve 8 lt/h olarak seçilmiştir. Damlatıcı debileri 50 cc lik silindir ve kronometre kullanılarak belirlenmiştir. Şekil 1. Damlatıcı sistem deneme düzeni Su Uygulaması ve Ölçümler Toprak yüzeyinde göllenme ve ıslatma çapı ile toprak profilinde en fazla ıslatma genişliği ve derinliğine olan etkisini belirlemek amacıyla hacmi 25 lt olan sulama suyu 2, 4, 6 ve 8 lt/h damlatıcı debileri ile uygulanmıştır. Doygun çap ve ıslatma çapı anılan debiler için üç tekerrür olarak 1, 2, 5, 10, 15, 20, 30, 45, 60 ve 90 dakikalarda 13

24 MATERYAL ve METOD ölçülmüştür. Islatma çapı değerleri 90 dakikadan sonra birer saatlik aralıklarla olmak üzere 2, 4, 6 ve 8 lt/h damlatıcı debileri için sırasıyla 750, 375, 246 ve 187 dakikaya kadar ölçülmüştür. Bu ölçümler sonunda ıslatılan toprak hacmi kazılarak toprak profili içerisindeki en geniş ıslatma çapı ve derinliği ölçülmüştür. Test yapılan yerde toprak profilinde toprak nem içeriği her uygulamadan önce ve sonra gravimetrik yönteme göre belirlenmiştir. Diğer yandan damlatıcı debilerine göre zaman-göllenme çapı ve ıslatma çapı ilişkileri bulunmuştur. Bunun yanında aşağıda verilen modeller kullanarak toprak profilinde kestirilen ıslatma çapları ile gözlenen ıslatma çapları karşılaştırılmıştır Damlatıcı Aralığının Belirlenmesinde Kullanılan Yöntemler Papazafiriou Yöntemi Bu yöntemde damlatıcı aralığının belirlenmesinde bir damlatıcı tarafından ıslatılan alanın, damlatıcı debisinin karekökü ile doğru orantılı ve infiltrasyon hızı ile ters orantılı olduğu varsayılmıştır. Bu ilişki Eşitlik 3.1 de verilmiştir (Papazafiriou, 1980). q A i (3.1) Burada: A; bir damlatıcı tarafından toprak yüzeyinde ıslatılan alan (m 2 ), i; toprağın gerçek infiltrasyon hızı (mm/h), q; damlatıcı debisi (lt/h) dir. Bir damlatıcı tarafından ıslatılan alanın şekli daire biçiminde olduğu varsayılmıştır. Dairenin alanı çapa bağlı olarak aşağıdaki şekilde bulunmuştur. A D 4 2 (3.2) Bu eşitlikte, D; bir damlatıcı tarafından ıslatılan ıslatma çapıdır (m). Eşitlik 3.1 ile Eşitlik 3.2 birbirine eşitlendiğinde ve ıslatma bindirimi %80 alındığında (Gençoğlan, 1991) ve gerekli düzenlemeler yapıldığında aşağıdaki eşitlik elde edilmiştir. D 0. 9 q i (3.3) 14

25 MATERYAL ve METOD Zur Yöntemi Bu yöntemde tek bir damlatıcı altında oluşan üç boyutlu su hareket sonucu oluşan ıslak hacimden yararlanılarak damlatıcı aralığının hesaplanmasında kullanılan bir eşitlik geliştirilmiştir. Varsayıma göre bir nokta kaynak tarafından ıslatılan hacim Şekil 2 de görüldüğü gibi kesik bir elipsoit şeklindedir (Zur, 1996). Şekil 2. Kesik bir elipsoidin şematik olarak gösterimi Islatma çapının damlatıcı debisi, doygun hidrolik iletkenlik ve ıslatılan toprak derinliği ile ilişkisi Eşitlik 3.4 de verilmiştir. D 1.32z 0.35 q 0.33 K 0.33 s (3.4) Burada: D; ıslanma çapı (cm), q; damlatıcı debisi (m 3 /s), K s ; doygun hidrolik iletkenlik (m/h), z; ıslatma derinliği (m) olarak ifade edilmektedir Qinna ve Abu Awwad Yöntemi Qinna ve Abu Awwad (1980) ıslak hacmin genişliği ve derinliği ile sulama süresi ve damlatıcı debisi arasında regresyon analizi yapılarak bir ilişki kurulmuştur Islatma çapı: b D aq (3.5) Burada: D; Islatma çapı (cm), q; damlatıcı debisi (lt/h), a ve b eşitlik sabitleridir. 15

26 MATERYAL ve METOD Goldberg Yöntemi Bu yönteme göre bir damlatıcı altındaki ıslak hacminin toprak yüzeyindeki maksimum genişliği ile damlatıcı debisi ve uygulanan su miktarı arasında bir ilişki vardır (Goldberg, 1976). Orta bünyeli topraklar için; D ( 0.11q 7.2) V 35 (3.6) Burada: D; ıslatma çapı (cm ), q; damlatıcı debisi (lt/h), V ; uygulanan sulama suyu miktarı (lt) olarak ifade edilmektedir Howell Yöntemi Bu yöntemde bir damlatıcı altındaki su dağılımının oluşturduğu şeklin yarım küre olduğu varsayımına dayanmaktadır. Araştırmacı tarafından geliştirilen bu eşitlik başlangıç ve bitiş neminin yanı sıra sulama süresini de kapsayacak şekilde faklı toprak bünyeleri için geçerli olacak biçimde ifade edilmiştir (Howell ve ark., 1983). 3qt D 2 2 ( i 0 ) 1/ 3 (3.7) Bu eşitliklerde: D; ıslatma çapı (m), q; damlatıcı debisi (m 3 /h), t; sulama süresi (h), θ 0 ; sulama öncesi topraktaki hacim cinsinden mevcut nem miktarı (%), θ i ; sulama sonrası toraktaki hacim cinsinden mevcut nem miktarı (%) olarak ifade edilmiştir Wooding Yöntemi Bu yönteme göre tek bir damlatıcı altında oluşan göllenmiş halde bulunan dairesel alandan olan kararlı infiltrasyon koşullarında doygun olmayan koşullardaki hidrolik iletkenlik toprak tansiyonun bir fonksiyonu olarak ifade edilmiştir (Wooding, 1968). K( h) K s exp( h) (3.8) Bu eşitlikte: K s ; doygun koşullardaki hidrolik iletkenlik (cm/h), h; toprak tansiyonu (cm), α; sabit bir değerdir (cm -1 ). 16

27 MATERYAL ve METOD Damlatıcı altında oluşan doygun bölgenin yarıçapı başlangıçta küçük olup infiltrasyon süresince genişlemekte ve belirli bir süre sonra sabit bir değere ulaşmaktadır. Oluşan bu doygun bölgenin yarıçapı, toprağın hidrolik özelliklerine (K s ve α) bağlı olarak aşağıdaki eşitlikte verilmiştir. 4 / / 2 Q / 2 2 u K s u 1/ 2 2 / (3.9) Bu eşitlikte: ; oransal uzunluk (boyutsuz), Q; damlatıcı debisi (cm 3 /h), u ; doygun yarıçap (cm), α; sabit bir değerdir (cm -1 ). Kritik nem gerilimine karşılık gelen hidrolik iletkenlik aşağıdaki eşitlikten yararlanılarak hesaplanmıştır. K( hc) Ks exp( hc) (3.10) Bu eşitlikte: hc, kritik nem gerilim değeridir. Doygun bölgede su iletimi aşağıdaki şekilde verilmiştir. S ( K K ) / 0 (3.11) Bu eşitlikte: S, su iletimi; K, hidrolik iletkenlik (cm/h); K 0, hava giriş değerindeki hidrolik iletkenlik (cm/h) değeridir. Denklemde K 0 değerinin çok küçük olması nedeniyle ihmal edilmiştir. Dolayısıyla yukarıdaki eşitlik; S K / (3.12) şeklinde yazılır. Su iletimi boyutsuz olarak aşağıdaki şekilde ifade edilebilir. S( hc) / S( hs) K( hc) / K( hs) (3.13) D 2 u (3.14) 17

28 MATERYAL ve METOD Bu eşitlikte: S(hc), kritik nem değerine karşılık gelen su iletimi; S(hs), doygun koşullardaki neme karşılık gelen su iletimidir. Şekil 3 te S(hc)/S(hs) ve α değerine karşılık gelen boyutsuz yarıçap ( ) değerler gösterilmiştir. Boyutsuz yarıçaptan yararlanarak iki damlatıcı arasındaki uzaklık (D, cm) Eşitlikte 3.14 den hesaplanmıştır. değerleri Şekil 3. Toprak yüzeyinde boyutsuz yarıçapın fonksiyonu olarak yedi farklı toprak için S/Ss İstatistiksel Analizler Tarımsal Araştırma Enstitüsü orta bünyeli topraklarda yürütülen çalışmadan elde edilen ıslatma çapı değerleri ile hesaplanan ıslatma çapı değerlerinin karşılaştırılmasında RMSE (Hata Kareleri nin Ortalamasının Karekökü) ve R 2 istatistiksel analizleri kullanılmıştır. Bu istatistik analizi SPSS (Sürüm11.5) bilgisayar 18

29 MATERYAL ve METOD paket programında yapılmıştır. RMSE aşağıda verilen eşitlikten hesaplanmıştır. RMSE ( y i y ) N i 2 Bu eşitlikte: RMSE; Hata Karelerinin Ortalamasının Karekökü, yi; tarafsız tahmin edilen (hesaplanan) çap değeri, Değişken sayısıdır. y i ; gerçek (ölçülen) ıslak çap değeri, N; 19

30 BULGULAR ve TARTIŞMA 4. Bulgular ve Tartışma 4.1. Deneme Alanı Toprağının Bazı Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri Çalışma orta bünyeli topraklarda yürütülmüştür. Araştırmanın yapıldığı parsellerden 90 cm toprak derinliğine kadar her 30 cm lik toprak katmanından alınan bozulmuş ve bozulmamış toprak örneklerine ait bazı fiziksel ve kimyasal özellikler Çizelge 1 de verilmiştir. Çizelge 1. Deneme alanı topraklarının bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri Katman Bünye TK SN As ph ECe Kireç Derinliği Sınıfı % % gr/cm 3 (Süzükte) ds/m % 0-30 CL SCL CL Çizelge 1 de görüldüğü gibi, Tarımsal Araştırma Enstitüsü deneme alanı topraklarına ilişkin yapılan bünye analizi sonuçlarına göre 0 30 cm ve cm lik toprak katmanları killi-tınlı, cm lik toprak katmanı siltli-killi-tınlı bünyeye sahiptir. Toprak profilinin tarla kapasitesi değerleri arasında ve solma noktası değerleri ise arasında değişmiştir. Toprak örneklerinde ölçülen ph değerleri arasında bulunmuştur. Bu toprağın elektriksel iletkenliği arasında olup, tuzsuz topraklar sınıfına girmektedir (Ayyıldız, 1990). Bu toprağa ilişkin kireç ve hacim ağırlığı değerleri normal sınırlar içerisinde bulunmuştur. Toprak profilinin 0-30, ve cm lik katmanlarından bozulmamış topraklar alınmıştır. Bozulmamış toprak örnekleri sabit seviyeli permeametre aygıtını yerleştirerek doygun hidrolik iletkenlik ölçümleri yapılmıştır. Ölçüm sonuçları ve Darcy eşitliği kullanılarak doygun hidrolik iletkenlik değerleri belirlenmiştir (Çizelge 2). Yukarıda verilen katmanlar için ortalama doygun hidrolik iletkenlik sırasıyla 5.38, 7,24 ve 6.65 cm/h dir. Doygun olmayan hidrolik iletkenliği toprak karakteristik eğrisinden belirlenmiştir. Toprak karakteristik eğrisi de çeşitli tansiyon değerlerine karşılık gelen hacimsel nem değerleri grafiklenerek bulunmuştur. Bu değerler Çizelge 2 de verilmiştir. Bu değerler doygun toprak koşullarından solma noktasına kadar değişmektedir. 20

31 BULGULAR ve TARTIŞMA değerleri Çizelge 2. Toprak katmanlarına göre hacimsel su içeriği, hacim ağırlığı ve hidrolik iletkenlik Toprak No Derinlik (cm) Doygunluk 10 cm ss Yüzde Hacimsel Su içeriği cm ss cm ss cm ss 1000 cm ss 1500 cm ss Hidrolik İletkenlik (cm/h) 43., Ortalama Ortalama Ortalama Deneme Alanı Toprağının İnfiltrasyon Hızı Çift silindir infiltrometre ile infiltrasyon ölçümleri orta bünyeli toprakta 3 tekerrürlü olarak yapılmıştır. Bu ölçüm değerlerinden yararlanarak zaman ile infiltrasyon arasında Kostiakov yöntemi kullanılarak önemli ilişkiler olduğu bulunmuştur. Her bir tekerrür için infiltrasyon hızı eşitliği I = t (R 2 = 0.84), I = t (R 2 = 0.86) ve I = t (R 2 = 0.78) olarak tespit edilmiştir. Deneme alanı toprağının gerçek infiltrasyon hızı her bir tekerrür için 5.88, 5.94 ve 4.25 cm/h olarak belirlenmiştir. Üç infiltrasyon testi değerleri kullanılarak genel bir infiltrasyon hızı eşitliği I=27.83t (R 2 =0.83) olarak tespit edilmiştir (Şekil 4). Gençoğlan ve ark (2005) killi topraklarda Kostiakov eşitliklerinden yararlanarak infiltrasyon hızı eşitliğini I=7.66t (R 2 =0.79) olarak bulmuşlardır. Bu çalışmada bulunan gerçek infiltrasyon hızı ( mm/h) değerleri, Gençoğlan ve ark. (2005) (7.1 mm/h), Karata (1984) ( mm/h), Yıldırım ve Selenay (1986) ( mm/h), Erşahin (1990) (32.6 ve 95.3 mm/h) ile karşılaştırıldığında Erşahin (1990) ve Karata (1984) nın buldukları infiltrasyon değerlerine yakın, buna karşın Gençoğlan ve ark. (2005) ve Yıldırım ve Selenay (1986) ın buldukları infiltrasyon hızı değerlerinden daha yüksek olduğu görülmektedir. 21

32 BULGULAR ve TARTIŞMA İnfiltrasyon (cm/h) I = t R 2 = Tekerrür 2.Tekerrür 3. Tekerrür Süre (dk) Şekil 4. Kumlu-tınlı toprakta İnfiltrasyon hızı 4.3. Toprak Nemi Gözlemleri Bir damlatıcı altında 2, 4, 6, 8 lt/h lik damlatıcı debileriyle 25 lt lik sulama suyu uygulanmıştır. Uygulama öncesi ve sonrası 0-15, ve cm lik toprak katmanlarından toprak nem içerikleri gözlemleri Çizelge 3 te verilmiştir. Toprağın başlangıç nemi 0 15 cm toprak katmanında %3.2, cm toprak katmanında %8.2 ve cm toprak katmanında ise %10.1 dir. Başlangıç nem değerleri alt katmalara inildikçe artan bir eğilim göstermiştir. Çizelge 3. Toprak profilinde uygulama başlangıcında ve bitimindeki nem değerleri Derinlik (cm) Başlangıç nemi (Pw %) Deneme sonu topraktaki nem miktarı (Pw %) 2 lt/h 4 lt/h 6 lt/h 8 lt/h Ortalama Deneme sonunda damlatıcıların hemen altındaki toprak profilindeki (0-15 cm) nem değeri tüm debiler için en yüksek değerde olmuş ve toprak katman derinliği artıkça 22

33 BULGULAR ve TARTIŞMA nem değerleri azalmıştır (Çizelge 3). Örneğin, söz konusu hacmin 2 lt/h damlatıcı debisi ile uygulaması sonucunda 0 15, ve cm lik toprak katmanlarında sırasıyla nem içeriği %21.0, %14.7 ve %11.5 olarak bulunmuştur. Diğer damlatıcı debileri ile 25 lt sulama suyunun uygulanması sonucunda toprak profilindeki nem dağılımı benzer bir eğilimde dağıldığı bulunmuştur. Elde edilen sonuçlara paralel olarak Bhardwaj ve ark. (1995), yapmış oldukları araştırmalarında, topraktaki nem dağılımının 0 15 ve cm toprak derinliğinde yeknesak olduğunu; damlatıcıdan uzaklaştıkça ve toprak derinliği arttıkça nem miktarının azaldığını bildirmişlerdir. Aynı şekilde Zur (1995), yapmış olduğu çalışmada tek bir damlatıcı altında oluşan ıslak toprak hacmi içerisinde toprak su içeriğinin dağılımının yeknesak olmadığını belirtmiştir. Araştırmacı su kaynağından radyal olarak uzaklaştıkça nem içeriğinin de azaldığını vurgulamıştır Damlatıcı Altındaki Doygun Alan Çapı Toplam hacmi 25 lt olan sulama suyu 4 farklı damlatıcı debileriyle (2, 4, 6, 8 lt/h) uygulanması sonucunda toprak yüzeyinde damlatıcının hemen altında doygun bir alanın ve bu alanın dışında da ıslak alan olduğu gözlenmiştir. Bunun yanında doygun alanın altında da doygun bir hacmin oluştuğu belirlenmiştir. Bu doygun hacim, ıslanma hacminin büyüklüğüne önemli derecede etki ettiği bilinmektedir. Doygun alan çapı belirli aralıklarla ölçülmüştür. Şekil 5 de gösterildiği gibi bir saatten sonraki tüm ölçümlerde doygun alanın boyutu yaklaşık sabit kaldığı gözlenmiştir. Bir saat sonra doygun alan çapları damlatıcı debilerine bağlı olarak sırasıyla 8 cm, 14 cm, 18 cm ve 22 cm olarak ölçülmüştür. Bu sonuçlara göre debi arttıkça doygun alanın çapı da arttığı belirlenmiştir. Damlatıcı debisi 2 lt/h ten 4 lt/h e çıkması sonucunda doygun çap değeri de yaklaşık 2 kat artmıştır. Aynı şekilde debi 4 lt/h ten 6 lt/h e çıkmasıyla yine doygun çap değeri de yaklaşık 2 kat artmıştır. Fakat debi 6 lt/h ten 8 lt/h e çıkması durumunda doygun çap değeri doygun çap değerinin artışı %10 un altında kalmıştır. Bu sonuçlara göre debinin 8 lt/h üzerine çıkması durumunda doygun çap genişliğinde önemli ölçüde bir artışa neden olmadığı bulunmuştur. Gupta ve ark. (1995), yürüttükleri araştırmada damlatıcı debisinin doygun alan çapını önemli derecede etkilediğini ve debi arttıkça doygun bölge çapının arttığını belirtmişlerdir. 23

34 BULGULAR ve TARTIŞMA Şekil 5. Doygun çap zaman ilişkisi 24

35 BULGULAR ve TARTIŞMA Duygun alanın zamana bağlı çap artımı üssel bir ilişki ile açıklanmıştır. Bu ilişkiler 2, 4, 6, 8 lt/h damlatıcı debileri için sırasıyla d=2.74t 0.24 (R 2 =0.92), d=5.94t 0.20 (R 2 =0.96), d=10.99t 0.13 (R 2 =0.94) ve d=11.84t 0.15 (R 2 =0.92) olarak bulunmuştur. Bu ilişkilerin y eksenini kesme sabiti incelendiğinde küçük debilerde doygun alan çapının debi ile doğru orantılı olduğu görülmektedir. Diğer bir deyişle damlatıcı debisi arttıkça doygun alanın çapı da artmıştır. Diğer yandan ilişkilerin üssü ile damlatıcı debileri arasında ters ilişki vardır. Damlatıcı debisi arttıkça doygun bölge çapının sabitleşmesi daha uzun bir sürede olduğu anlaşılmaktadır Islatma Çapı Hacmi 25 lt olan sulama suyu 2, 4, 6 ve 8 lt/h lik damlatıcı debileriyle sırasıyla 750, 375, 246 ve 186 dakikada uygulanmıştır. Bu uygulamalar sonucunda doygun alan etrafında oluşan ıslak bölgenin çapları ölçülmüştür. Bu ölçümler doygun alan çapı ölçümleriyle eş zamanlı yapılmıştır. Dış çeperde oluşan ıslak bölgenin çapının önce hızlı bir şekilde ilerlediği daha sonra Şekil 6 da görüldüğü gibi sabit bir hızda ilerlediği belirlenmiştir. Islatma alanının ortalama çapları sırasıyla 68, 74, 75 ve 77 cm olarak ölçülmüştür (Çiz elge 4). Bu sonuçlara göre damlatıcı debisinin artmasıyla ıslatma çapının arttığı bulunmuştur. Islatma alanın zamana bağlı çap artımı üssel bir ilişki ile açıklanmıştır (Şekil 6). Bu ilişkiler 2, 4, 6, 8 lt/h damlatıcı debileri için sırasıyla D=7.42t 0.34 (R 2 =1.0), D=10.25t 0.32 (R 2 =1.0), D=13.17t 0.30 (R 2 =1.0) ve D=14.04t 0.32 (R 2 =0.99) olarak bulunmuştur. Bu sonuçlara göre debinin 2 lt/h ten 4 lt/h e çıkması ile ıslak çap değeri %38 artmıştır, debinin 4 lt/h ten 6 lt/h e çıkması ile artış %28 e gerilemiştir. Fakat debi 6 lt/h ten 8 lt/h e çıkması diğerlerinin aksine ıslak çapta çok az bir artışa neden olmuştur (%7). Doygun çap değerlerinde olduğu gibi ıslak çap değerlerinde de debinin 8 lt/h üzerine çıkması durumunda ıslak çap genişliğinde önemli ölçüde bir artışa neden olmadığı bulunmuştur. Deneme bitiminden 12 saat sonra toprak profili kazılarak ıslak hacmin boyutları ölçülerek sonuçları Çizelge 4 te verilmiştir. Anılan sulama suyu miktarının söz konusu debilerle uygulanması sonucu ortalama ıslatma derinliği (Z) sırasıyla 41.7, 36.1, 30.7 ve 26.0 cm olarak belirlenmiştir (Çizelge 4). Bu sonuçlara göre damlatıcı debisi arttıkça ıslatma derinliğinin azaldığı belirlenmiştir. Islatma çapları ise (D) debi miktarına bağlı olarak önce hızlı bir artış göstermiş (2lt/h ten 4lt/h e; yaklaşık %10) daha sonra bu artış oldukça yavaşlamış ve %3 ün altına kadar gerilemiştir. Toprak profilinde ise en geniş 25

SULAMA-TEMEL KONULAR

SULAMA-TEMEL KONULAR Bitki Su Tüketimi ET Kc ETo SULAMA-TEMEL KONULAR (SULAMA SİSTEMLERİNİN TASARIMI DERSİ İÇİN) PROF. DR. SÜLEYMAN KODAL, PROF. DR. Y. ERSOY YILDIRIM ETc = KcxETo : bitki su tüketimi, mm : bitki katsayısı

Detaylı

Ders Notları 3 Geçirimlilik Permeabilite

Ders Notları 3 Geçirimlilik Permeabilite Ders Notları 3 Geçirimlilik Permeabilite Zemindeki mühendislik problemleri, zeminin kendisinden değil, boşluklarında bulunan boşluk suyundan kaynaklanır. Su olmayan bir gezegende yaşıyor olsaydık, zemin

Detaylı

Damla sulama yöntemi

Damla sulama yöntemi Damla sulama yöntemi Damla sulama yönteminin üstünlükleri! Birim alan sulama suyu ihtiyacı az! Bitki su tüketimi düşük! Verim ve kalite yüksek! Etkin gübreleme! Tuzlu toprak ve tuzlu su koşullarında bitki

Detaylı

SULAMA-TEMEL KONULAR

SULAMA-TEMEL KONULAR SULAMA-TEMEL KONULAR (SULAMA SİSTEMLERİNİN TASARIMI DERSİ İÇİN) 2. HAFTA Sulama Açısından Önemli Toprak Nemi Sabiteleri Sulama yönünden önemli toprak nemi sabiteleri tarla kapasitesi, solma noktası, doyma

Detaylı

Büyüklüklerine Göre Zemin Malzemeleri

Büyüklüklerine Göre Zemin Malzemeleri SIZMA Sızma (infiltrasyon) yerçekimi ve kapiler kuvvetlerin etkisiyle olur. Sızan su önce zemin nemini arttırır ve yüzeyaltı akışını oluşturur. Geriye kalan (yüzeyaltı akışına katılmayan) su ise perkolasyon

Detaylı

MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ FENBİLİMLERİ ESTİTÜSÜ TARLA BİTKİLERİ ANABİLİM DALI. ÖĞRENCİ:M.Yalçın MERMER DANIŞMAN:Prof. Dr.

MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ FENBİLİMLERİ ESTİTÜSÜ TARLA BİTKİLERİ ANABİLİM DALI. ÖĞRENCİ:M.Yalçın MERMER DANIŞMAN:Prof. Dr. MUSTAFA KEMAL ÜNİVERSİTESİ FENBİLİMLERİ ESTİTÜSÜ TARLA BİTKİLERİ ANABİLİM DALI ÖĞRENCİ:M.Yalçın MERMER DANIŞMAN:Prof. Dr. Necmi İŞLER Sulama suyun, filtre edilip süzüldükten sonra, eriyebilir gübre ile

Detaylı

Toprak Nemi Ölçme Metodları

Toprak Nemi Ölçme Metodları Toprak Nemi Ölçme Metodları Doğrudan Ölçme Metodu (Gravimetrik) Dolaylı Ölçme Metodları Toprağın Elektriksel Özelliklerini Kullanan Metodlar Radyasyon Tekniği (Nötron Proble) Toprak Tansiyonu (Tansiyometre)

Detaylı

YARASA VE ÇİFTLİK GÜBRESİNİN BAZI TOPRAK ÖZELLİKLERİ ve BUĞDAY BİTKİSİNİN VERİM PARAMETRELERİ ÜZERİNE ETKİSİ

YARASA VE ÇİFTLİK GÜBRESİNİN BAZI TOPRAK ÖZELLİKLERİ ve BUĞDAY BİTKİSİNİN VERİM PARAMETRELERİ ÜZERİNE ETKİSİ ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DOKTORA TEZİ YARASA VE ÇİFTLİK GÜBRESİNİN BAZI TOPRAK ÖZELLİKLERİ ve BUĞDAY BİTKİSİNİN VERİM PARAMETRELERİ ÜZERİNE ETKİSİ TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA ANABİLİM

Detaylı

12.163/12.463 Yeryüzü Süreçleri ve Yüzey Şekillerinin Evrimi K. Whipple Eylül, 2004

12.163/12.463 Yeryüzü Süreçleri ve Yüzey Şekillerinin Evrimi K. Whipple Eylül, 2004 MIT Açık Ders Malzemeleri http://ocw.mit.edu 12.163./12.463 Yeryüzü Süreçleri ve Yüzey Şekillerinin Evrimi 2004 Güz Bu materyallerden alıntı yapmak veya Kullanım Şartları hakkında bilgi almak için http://ocw.mit.edu/terms

Detaylı

Yağmurlama Sulama Yöntemi

Yağmurlama Sulama Yöntemi SULAMA SİSTEMLERİNİN TASARIMI Yağmurlama Sulama Yöntemi Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Prof. Dr. Süleyman KODAL Prof. Dr. Yusuf Ersoy YILDIRIM Yağmurlama sulama

Detaylı

TOPRAK SUYU. Toprak Bilgisi Dersi. Prof. Dr. Günay Erpul

TOPRAK SUYU. Toprak Bilgisi Dersi. Prof. Dr. Günay Erpul TOPRAK SUYU Toprak Bilgisi Dersi Prof. Dr. Günay Erpul erpul@ankara.edu.tr Toprak Suyu Su molekülünün yapısı Toprak Suyu Su molekülünün yapısı Polarite (kutupsallık) ve Hidrojen bağı Polarite (kutupsallık)

Detaylı

KİŞİSEL BİLGİLER EĞİTİM BİLGİLERİ

KİŞİSEL BİLGİLER EĞİTİM BİLGİLERİ KİŞİSEL BİLGİLER Adı Soyadı Dr. Nil KORKMAZ Ünvan Ziraat Yüksek Mühendisi Telefon (232) 832 10 02 E-mail nil.korkmaz@gthb.gov.tr Doğum Tarihi - Yeri 1962-İzmir Doktora Üniversite Adı EĞİTİM BİLGİLERİ Ege

Detaylı

Seralarda Sulama Sistemleri

Seralarda Sulama Sistemleri Seralarda Sulama Sistemleri ğr.g r.dr. iğdem DEMİRTAŞ Uludağ niversitesi Ziraat Fak ltesi Tarımsal Yapılar ve Sulama B l m, 2008 1 Seralarda Sulama Sistemleri Sulama genel anlamda bitkinin doğal yağışlarla

Detaylı

EŞANJÖR (ISI DEĞİŞTİRİCİSİ) DENEYİ FÖYÜ

EŞANJÖR (ISI DEĞİŞTİRİCİSİ) DENEYİ FÖYÜ EŞANJÖR (ISI DEĞİŞTİRİCİSİ) DENEYİ FÖYÜ Giriş Isı değiştiricileri (eşanjör) değişik tiplerde olup farklı sıcaklıktaki iki akışkan arasında ısı alışverişini temin ederler. Isı değiştiricileri başlıca yüzeyli

Detaylı

HİDROLOJİ. Buharlaşma. Yr. Doç. Dr. Mehmet B. Ercan. İnönü Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü

HİDROLOJİ. Buharlaşma. Yr. Doç. Dr. Mehmet B. Ercan. İnönü Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü HİDROLOJİ Buharlaşma Yr. Doç. Dr. Mehmet B. Ercan İnönü Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü BUHARLAŞMA Suyun sıvı halden gaz haline (su buharı) geçmesine buharlaşma (evaporasyon) denilmektedir. Atmosferden

Detaylı

KURAK BIR BÖLGEDE BĠR KISIM TOPRAK ÖZELLIKLERININ MEKANSAL DEĞIġKENLIĞI

KURAK BIR BÖLGEDE BĠR KISIM TOPRAK ÖZELLIKLERININ MEKANSAL DEĞIġKENLIĞI KURAK BIR BÖLGEDE BĠR KISIM TOPRAK ÖZELLIKLERININ MEKANSAL DEĞIġKENLIĞI Prof. Dr. HĠKMET GÜNAL Dr. Nurullah ACĠR Ziraat Mühendisi Emre MATUR Ziraat Mühendisi Ahmetcan KILINÇ TOPRAK ÖZELLIKLERININ DEĞIŞKENLIĞI

Detaylı

Zemin Gerilmeleri. Zemindeki gerilmelerin: 1- Zeminin kendi ağırlığından (geostatik gerilme),

Zemin Gerilmeleri. Zemindeki gerilmelerin: 1- Zeminin kendi ağırlığından (geostatik gerilme), Zemin Gerilmeleri Zemindeki gerilmelerin: 1- Zeminin kendi ağırlığından (geostatik gerilme), 2- Zemin üzerine eklenmiş yüklerden (Binalar, Barağlar vb.) kaynaklanmaktadır. 1 YERYÜZÜ Y.S.S Bina yükünden

Detaylı

SULTANHİSAR YÖRESİNDEKİ ÇİLEK BAHÇELERİNDE KULLANILAN DAMLA SULAMA SİSTEMLERİNİN İNCELENMESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

SULTANHİSAR YÖRESİNDEKİ ÇİLEK BAHÇELERİNDE KULLANILAN DAMLA SULAMA SİSTEMLERİNİN İNCELENMESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA T.C ADNAN MENDERES ÜVİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TARIMSAL YAPILAR VE SULAMA ANABİLİM DALI ZTY-YL-2009-0003 SULTANHİSAR YÖRESİNDEKİ ÇİLEK BAHÇELERİNDE KULLANILAN DAMLA SULAMA SİSTEMLERİNİN İNCELENMESİ

Detaylı

SULAMA SİSTEMLERİNİN TASARIMI

SULAMA SİSTEMLERİNİN TASARIMI SULAMA SİSTEMLERİNİN TASARIMI BİREYSEL YAĞMURLAMA SULAMA SİSTEMLERİNİN TASARIM İLKELERİ Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Prof. Dr. Süleyman KODAL Prof. Dr. Yusuf Ersoy

Detaylı

BOŞLUK ORANINA GÖRE ZEMİN PRİZMASI ÇİZİLMESİ VE İLGİLİ FORMÜLLERİN ELDE EDİLMESİ

BOŞLUK ORANINA GÖRE ZEMİN PRİZMASI ÇİZİLMESİ VE İLGİLİ FORMÜLLERİN ELDE EDİLMESİ BOŞLUK ORANINA GÖRE ZEMİN PRİZMASI ÇİZİLMESİ VE İLGİLİ FORMÜLLERİN ELDE EDİLMESİ Boşluk oranı tanımından hareket ederek e=v b /V s olduğundan V s =1 alınarak V b =e elde edilmiştir. Hacimler Ağırlıklar

Detaylı

ARILI DAMLA SULAMA SĐSTEMLERĐ

ARILI DAMLA SULAMA SĐSTEMLERĐ ARILI DAMLA SULAMA SĐSTEMLERĐ Bitki gelişimi için gerekli olan su ile suda eriyebilen besin maddelerinin, istenilen zamanda ve istenilen miktarda,kontrollü olarak bitki kök bölgesine damlalar halinde verilmesine

Detaylı

BİTKİ SU TÜKETİMİ 1. Bitkinin Su İhtiyacı

BİTKİ SU TÜKETİMİ 1. Bitkinin Su İhtiyacı BİTKİ SU TÜKETİMİ 1. Bitkinin Su İhtiyacı Bitki, yapraklarından sürekli su kaybeder; bünyesindeki su oranını belirli seviyede tutabilmesi için kaybettiği kadar suyu kökleri vasıtasıyıla topraktan almak

Detaylı

Prof. Dr. Sait GEZGİN, Uzman Nesim DURSUN. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Böl., Konya. *sgezgin@selcuk.edu.

Prof. Dr. Sait GEZGİN, Uzman Nesim DURSUN. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Böl., Konya. *sgezgin@selcuk.edu. Toprağa Farklı Şekil ve Miktarlarda Uygulanan TKİ-Hümas ın Toprak Reaksiyonu ve luluğuna Etkisi, Bu Etkisinin Diğer Bazı Humik asit Kaynakları ile Karşılaştırılması Prof. Dr. Sait GEZGİN, Uzman Nesim DURSUN

Detaylı

Tarım Konferansı 25 Nisan 2011 Hassa_HATAY

Tarım Konferansı 25 Nisan 2011 Hassa_HATAY Bağ Sulaması Tarım Konferansı 25 Nisan 2011 Hassa_HATAY Prof. Dr. Sermet ÖNDER Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü (Biyosistem Mühendisliği Bölümü) sermetonder01@gmail.com

Detaylı

Selçuk Üniversitesi. Mühendislik-Mimarlık Fakültesi. Kimya Mühendisliği Bölümü. Kimya Mühendisliği Laboratuvarı. Venturimetre Deney Föyü

Selçuk Üniversitesi. Mühendislik-Mimarlık Fakültesi. Kimya Mühendisliği Bölümü. Kimya Mühendisliği Laboratuvarı. Venturimetre Deney Föyü Selçuk Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Kimya Mühendisliği Bölümü Kimya Mühendisliği Laboratuvarı Venturimetre Deney Föyü Hazırlayan Arş.Gör. Orhan BAYTAR 1.GİRİŞ Genellikle herhangi bir akış

Detaylı

Yatak Katsayısı Yaklaşımı

Yatak Katsayısı Yaklaşımı Yatak Katsayısı Yaklaşımı Yatak katsayısı yaklaşımı, sürekli bir ortam olan zemin için kurulmuş matematik bir modeldir. Zemin bu modelde yaylar ile temsil edilir. Yaylar, temel taban basıncı ve zemin deformasyonu

Detaylı

AKM 205-BÖLÜM 2-UYGULAMA SORU VE ÇÖZÜMLERİ

AKM 205-BÖLÜM 2-UYGULAMA SORU VE ÇÖZÜMLERİ AKM 205-BÖLÜM 2-UYGULAMA SORU VE ÇÖZÜMLERİ 1 Bir otomobil lastiğinin basıncı, lastik içerisindeki havanın sıcaklığına bağlıdır Hava sıcaklığı 25 C iken etkin basınç 210 kpa dır Eğer lastiğin hacmi 0025

Detaylı

SERALARIN TASARIMI (Seralarda Isıtma Sistemleri) Doç. Dr. Berna KENDİRLİ A. Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü

SERALARIN TASARIMI (Seralarda Isıtma Sistemleri) Doç. Dr. Berna KENDİRLİ A. Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü SERALARIN TASARIMI (Seralarda Isıtma Sistemleri) Doç. Dr. Berna KENDİRLİ A. Ü. Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Seralarda Isıtma Sistemlerinin Planlanması Bitki büyümesi ve gelişmesi

Detaylı

SIZMA SIZMA. Yağışın bir kısmının yerçekimi, Kapiler ve moleküler gerilmeler etkisi ile zemine süzülmesi sızma (infiltrasyon) olarak adlandırılır

SIZMA SIZMA. Yağışın bir kısmının yerçekimi, Kapiler ve moleküler gerilmeler etkisi ile zemine süzülmesi sızma (infiltrasyon) olarak adlandırılır SIZMA SIZMA Yağışın bir kısmının yerçekimi, Kapiler ve moleküler gerilmeler etkisi ile zemine süzülmesi sızma (infiltrasyon) olarak adlandırılır Yüzeysel akış miktarı kaybına neden olur. Zemin nemini artırır.

Detaylı

HİDROJEOLOJİ. Hidrolojik Çevrim Bileşenleri Akış ve süzülme. 3.Hafta. Prof.Dr.N.Nur ÖZYURT

HİDROJEOLOJİ. Hidrolojik Çevrim Bileşenleri Akış ve süzülme. 3.Hafta. Prof.Dr.N.Nur ÖZYURT HİDROJEOLOJİ 3.Hafta Hidrolojik Çevrim Bileşenleri Akış ve süzülme Prof.Dr.N.Nur ÖZYURT nozyurt@hacettepe.edu.tr Hidrolojik Çevrim Bileşenleri Buharlaşma-terleme Yağış Yüzeysel akış Yeraltına süzülme ve

Detaylı

ÖN ÇÖKTÜRME HAVUZU DİZAYN KRİTERLERİ

ÖN ÇÖKTÜRME HAVUZU DİZAYN KRİTERLERİ ÖN ÇÖKTÜRME HAVUZU DİZAYN KRİTERLERİ Ön çöktürme havuzlarında normal şartlarda BOİ 5 in % 30 40 ı, askıda katıların ise % 50 70 i giderilmektedir. Ön çöktürme havuzunun dizaynındaki amaç, stabil (havuzda

Detaylı

Akifer Özellikleri

Akifer Özellikleri Akifer Özellikleri Doygun olmayan bölge Doygun bölge Bütün boşluklar su+hava ile dolu Yer altı su seviyesi Bütün boşluklar su ile dolu Doygun olmayan (doymamış bölgede) zemin daneleri arasında su ve hava

Detaylı

5. BORU HATLARI VE BORU BOYUTLARI

5. BORU HATLARI VE BORU BOYUTLARI h 1 h f h 2 1 5. BORU HATLARI VE BORU BOYUTLARI (Ref. e_makaleleri) Sıvılar Bernoulli teoremine göre, bir akışkanın bir borudan akabilmesi için, aşağıdaki şekilde şematik olarak gösterildiği gibi, 1 noktasındaki

Detaylı

DENEYİN ADI: Jominy uçtan su verme ile sertleşebilirlik. AMACI: Çeliklerin sertleşme kabiliyetinin belirlenmesi.

DENEYİN ADI: Jominy uçtan su verme ile sertleşebilirlik. AMACI: Çeliklerin sertleşme kabiliyetinin belirlenmesi. DENEYİN ADI: Jominy uçtan su verme ile sertleşebilirlik AMACI: Çeliklerin sertleşme kabiliyetinin belirlenmesi. TEORİK BİLGİ: Kritik soğuma hızı, TTT diyagramlarında burun noktasını kesmeden sağlanan en

Detaylı

Bernoulli Denklemi, Basınç ve Hız Yükleri Borularda Piezometre ve Enerji Yükleri Venturi Deney Sistemi

Bernoulli Denklemi, Basınç ve Hız Yükleri Borularda Piezometre ve Enerji Yükleri Venturi Deney Sistemi Bernoulli Denklemi, Basınç ve Hız Yükleri Borularda Piezometre ve Enerji Yükleri Venturi Deney Sistemi Akışkanlar dinamiğinde, sürtünmesiz akışkanlar için Bernoulli prensibi akımın hız arttıkça aynı anda

Detaylı

508 HİDROLOJİ ÖDEV #1

508 HİDROLOJİ ÖDEV #1 508 HİDROLOJİ ÖDEV #1 Teslim tarihi: 30 Mart 2009 16:30 1. Yüzey alanı 40 km 2 olan bir gölde Haziran ayında göle giren akarsuyun ortalama debisi 0.56 m 3 /s, gölden çıkan suyun ortalama debisi 0.48 m

Detaylı

11. BÖLÜM: TOPRAK SUYU

11. BÖLÜM: TOPRAK SUYU 11. BÖLÜM: TOPRAK SUYU Bitki gelişimi için gerekli olan besin maddelerinin açığa çıkmasını sağlar Besin maddelerini bitki köküne taşır Bitki hücrelerinin temel yapı maddesidir Fotosentez için gereklidir

Detaylı

BÖLÜM 3. Yrd. Doç.Dr. Erbil Kavcı. Kafkas Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü

BÖLÜM 3. Yrd. Doç.Dr. Erbil Kavcı. Kafkas Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü BÖLÜM 3 Sürekli Isı iletimi Yrd. Doç.Dr. Erbil Kavcı Kafkas Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü Düzlem Duvarlarda Sürekli Isı İletimi İç ve dış yüzey sıcaklıkları farklı bir duvar düşünelim +x yönünde

Detaylı

Damla Sulama Yönteminin Pamuk Sulamasında Topraktaki Tuz Dağılımına Etkileri (1)

Damla Sulama Yönteminin Pamuk Sulamasında Topraktaki Tuz Dağılımına Etkileri (1) Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi (J. Agric. Sci.), 2, 12(2): 21-31 Geliş Tarihi :.1.1 Damla Sulama Yönteminin Pamuk Sulamasında Topraktaki Tuz Dağılımına Etkileri (1)

Detaylı

Proses Tekniği 3.HAFTA YRD.DOÇ.DR. NEZAKET PARLAK

Proses Tekniği 3.HAFTA YRD.DOÇ.DR. NEZAKET PARLAK Proses Tekniği 3.HAFTA 3.HAFTA YRD.DOÇ.DR. NEZAKET PARLAK Sürekli Akışlı Açık Sistemlerde Enerji Korunumu de = d dt Sistem dt eρdv + eρ V b n A Bu denklemde e = u + m + gz Q net,g + W net,g = d dt eρdv

Detaylı

LÜLEBURGAZDAKİ BİNA DIŞ DUVARLARI İÇİN OPTİMUM YALITIM KALINLIĞININ BELİRLENMESİ VE MALİYET ANALİZİ

LÜLEBURGAZDAKİ BİNA DIŞ DUVARLARI İÇİN OPTİMUM YALITIM KALINLIĞININ BELİRLENMESİ VE MALİYET ANALİZİ LÜLEBURGAZDAKİ BİNA DIŞ DUVARLARI İÇİN OPTİMUM YALITIM KALINLIĞININ BELİRLENMESİ VE MALİYET ANALİZİ Mak. Yük. Müh. Emre DERELİ Makina Mühendisleri Odası Edirne Şube Teknik Görevlisi 1. GİRİŞ Ülkelerin

Detaylı

EK-3 NEWMONT-OVACIK ALTIN MADENİ PROJESİ KEMİCE (DÖNEK) DERESİ ÇEVİRME KANALI İÇİN TAŞKIN PİKİ HESAPLAMALARI

EK-3 NEWMONT-OVACIK ALTIN MADENİ PROJESİ KEMİCE (DÖNEK) DERESİ ÇEVİRME KANALI İÇİN TAŞKIN PİKİ HESAPLAMALARI EK-3 NEWMONT-OVACIK ALTIN MADENİ PROJESİ KEMİCE (DÖNEK) DERESİ ÇEVİRME KANALI İÇİN TAŞKIN PİKİ HESAPLAMALARI Hydrau-Tech Inc. 33 W. Drake Road, Suite 40 Fort Collins, CO, 80526 tarafından hazırlanmıştır

Detaylı

Akışkanların Dinamiği

Akışkanların Dinamiği Akışkanların Dinamiği Akışkanların Dinamiğinde Kullanılan Temel Prensipler Gaz ve sıvı akımıyla ilgili bütün problemlerin çözümü kütlenin korunumu, enerjinin korunumu ve momentumun korunumu prensibe dayanır.

Detaylı

TOPRAK TOPRAK TEKSTÜRÜ (BÜNYESİ)

TOPRAK TOPRAK TEKSTÜRÜ (BÜNYESİ) TOPRAK Toprak esas itibarı ile uzun yılların ürünü olan, kayaların ve organik maddelerin türlü çaptaki ayrışma ürünlerinden meydana gelen, içinde geniş bir canlılar âlemini barındırarak bitkilere durak

Detaylı

AKM 205 BÖLÜM 2 - UYGULAMA SORU VE ÇÖZÜMLERİ. Doç.Dr. Ali Can Takinacı Ar.Gör. Yük. Müh. Murat Özbulut

AKM 205 BÖLÜM 2 - UYGULAMA SORU VE ÇÖZÜMLERİ. Doç.Dr. Ali Can Takinacı Ar.Gör. Yük. Müh. Murat Özbulut AKM 205 BÖLÜM 2 - UYGULAMA SORU VE ÇÖZÜMLERİ Doç.Dr. Ali Can Takinacı Ar.Gör. Yük. Müh. Murat Özbulut 1. Bir otomobile lastiğinin basıncı, lastik içerisindeki havanın sıcaklığına bağlıdır. Hava sıcaklığı

Detaylı

Çizelge 5.1. Çeşitli yapı elemanları için uygun çökme değerleri (TS 802)

Çizelge 5.1. Çeşitli yapı elemanları için uygun çökme değerleri (TS 802) 1 5.5 Beton Karışım Hesapları 1 m 3 yerine yerleşmiş betonun içine girecek çimento, su, agrega ve çoğu zaman da ilave mineral ve/veya kimyasal katkı miktarlarının hesaplanması problemi pek çok kişi tarafından

Detaylı

SU YAPILARI. Sulama ve Kurutma. 9.Hafta. Prof.Dr. N.Nur ÖZYURT

SU YAPILARI. Sulama ve Kurutma. 9.Hafta. Prof.Dr. N.Nur ÖZYURT SU YAPILARI 9.Hafta Sulama ve Kurutma Prof.Dr. N.Nur ÖZYURT nozyurt@hacettepe.edu.tr Sulama ve Kurutma Nedir? Bitkilerin gelişmesi için gerekli olan fakat doğal yollarla karşılanamayan suyun zamanında,

Detaylı

PERKOLASYON İNFİLTRASYON YÜZEYSEL VE YÜZETALTI AKIŞ GEÇİRGENLİK

PERKOLASYON İNFİLTRASYON YÜZEYSEL VE YÜZETALTI AKIŞ GEÇİRGENLİK PERKOLASYON İNFİLTRASYON YÜZEYSEL VE YÜZETALTI AKIŞ GEÇİRGENLİK Toprak yüzüne gelmiş olan suyun, toprak içine girme olayına ve hareketine denir. Ölçü birimi mm-yağış tır. Doygunluk tabakası. Toprağın yüzündeki

Detaylı

GAP Bölgesinde Yetiştirilen Bitkilerin Sulama Proğramları

GAP Bölgesinde Yetiştirilen Bitkilerin Sulama Proğramları GAP Bölgesinde Yetiştirilen Bitkilerin Sulama Proğramları GİRİŞ Sulamanın amacı kültür bitkilerinin ihtiyacı olan suyun, normal yağışlarla karşılanmadığı hallerde insan eliyle toprağa verilmesidir. Tarımsal

Detaylı

Ölçme Bilgisi DERS 9-10. Hacim Hesapları. Kaynak: İ.ASRİ (Gümüşhane Ü) T. FİKRET HORZUM( AÜ )

Ölçme Bilgisi DERS 9-10. Hacim Hesapları. Kaynak: İ.ASRİ (Gümüşhane Ü) T. FİKRET HORZUM( AÜ ) Ölçme Bilgisi DERS 9-10 Hacim Hesapları Kaynak: İ.ASRİ (Gümüşhane Ü) T. FİKRET HORZUM( AÜ ) Büyük inşaatlarda, yol ve kanal çalışmalarında kazılacak toprak miktarının hesaplanması, maden işletmelerinde

Detaylı

713 SU TEMİNİ VE ÇEVRE ÖDEV #1

713 SU TEMİNİ VE ÇEVRE ÖDEV #1 713 SU TEMİNİ VE ÇEVRE ÖDEV #1 Teslim tarihi:- 1. Bir şehrin 1960 yılındaki nüfusu 35600 ve 1980 deki nüfusu 54800 olarak verildiğine göre, bu şehrin 1970 ve 2010 yıllarındaki nüfusunu (a) aritmetik artışa

Detaylı

SULAMADA KULLANILAN TEMEL TERİMLER ve KAVRAMLAR. Prof. Dr. Öner ÇETİN

SULAMADA KULLANILAN TEMEL TERİMLER ve KAVRAMLAR. Prof. Dr. Öner ÇETİN SULAMADA KULLANILAN TEMEL TERİMLER ve KAVRAMLAR Prof. Dr. Öner ÇETİN Dicle Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü, Diyarbakır E-mail: oner_cetin@yahoo.com Bitki Yetişme Dönemi

Detaylı

Su seviyesi = ha Qin Kum dolu sütun Su seviyesi = h Qout

Su seviyesi = ha Qin Kum dolu sütun Su seviyesi = h Qout Su seviyesi = h a in Kum dolu sütun out Su seviyesi = h b 1803-1858 Modern hidrojeolojinin doğumu Henry Darcy nin deney seti (1856) 1 Darcy Kanunu Enerjinin yüksek olduğu yerlerden alçak olan yerlere doğru

Detaylı

HİDROJEOLOJİ. Akifer Özellikleri Kuyulara Yeraltısuyu Akışı. 7.Hafta. Prof.Dr.N.Nur ÖZYURT

HİDROJEOLOJİ. Akifer Özellikleri Kuyulara Yeraltısuyu Akışı. 7.Hafta. Prof.Dr.N.Nur ÖZYURT HİDROJEOLOJİ 7.Hafta Akifer Özellikleri Kuyulara Yeraltısuyu Akışı Prof.Dr.N.Nur ÖZYURT nozyurt@hacettepe.edu.tr Akifer Özellikleri Gözeneklilik (n)-etkin gözeneklilik (ne) Hidrolik iletkenlik katsayısı

Detaylı

Lamella Tekniği Kullanım Nedenleri

Lamella Tekniği Kullanım Nedenleri Lamella Teknolojisi Lamella teknolojisi, su ve atık su arıtma sistemlerinde çöktürme ve yüzdürme işlemlerinde kullanılan, 100 yıl önce mühendislik ürünü olarak bilinmesine rağmen, uygulamada ürün geliştirilememesi

Detaylı

Ana Boru Çapı ve Pompa Birimi

Ana Boru Çapı ve Pompa Birimi BASINÇLI BORU SİSTEMLERİNİN TASARIMI (POMPAJ VE CAZİBE İÇİN) (TEK HAT VE DALLI SİSTEMLER İÇİN) (KRİTİK HAT VE YAN DALLAR İÇİN) (DOĞRUSAL PROGRAMLAMA YÖNTEMİ, KELLER YÖNTEMİ, İZİN VERİLEN YÜK KAYBI YAKLAŞIMI,

Detaylı

İçine Geçik Tip Damlatıcıya Sahip Damla Sulama Borularında Sürtünme Kayıplarını Tahminleme Modeli

İçine Geçik Tip Damlatıcıya Sahip Damla Sulama Borularında Sürtünme Kayıplarını Tahminleme Modeli Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 2003, 40(2):73-80 ISSN 1018-8851 İçine Geçik Tip Damlatıcıya Sahip Damla Sulama Borularında Sürtünme Kayıplarını Tahminleme Modeli Hüseyin YÜRDEM 1 Vedat DEMİR 2 Adnan DEĞİRMENCİOĞLU

Detaylı

AKARSULARDA KİRLENME KONTROLÜ İÇİN BİR DİNAMİK BENZETİM YAZILIMI

AKARSULARDA KİRLENME KONTROLÜ İÇİN BİR DİNAMİK BENZETİM YAZILIMI AKARSULARDA KİRLENME KONTROLÜ İÇİN BİR DİNAMİK BENZETİM YAZILIMI *Mehmet YÜCEER, **Erdal KARADURMUŞ, *Rıdvan BERBER *Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Kimya Mühendisliği Bölümü Tandoğan - 06100

Detaylı

3.5. TARIM MAKİNALARI BÖLÜMÜ

3.5. TARIM MAKİNALARI BÖLÜMÜ 3.5. TARIM MAKİNALARI BÖLÜMÜ 3.5.1. TARIM MAKİNALARI ANABİLİM DALI Yürütücü Kuruluş (lar) : Çeşitli Tarımsal Ürünlerin Vakumla Kurutulmasında Kurutma Parametrelerinin Belirlenmesi İşbirliği Yapan Kuruluş

Detaylı

Zeminlerin Sıkışması ve Konsolidasyon

Zeminlerin Sıkışması ve Konsolidasyon Zeminlerin Sıkışması ve Konsolidasyon 2 Yüklenen bir zeminin sıkışmasının aşağıdaki nedenlerden dolayı meydana geleceği düşünülür: Zemin danelerinin sıkışması Zemin boşluklarındaki hava ve /veya suyun

Detaylı

T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ AKIŞKANLAR MEKANİĞİ LABORATUVARI

T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ AKIŞKANLAR MEKANİĞİ LABORATUVARI T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ ENERJİ SİSTEMLERİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ AKIŞKANLAR MEKANİĞİ LABORATUVARI BORULARDA VE HİDROLİK ELEMANLARDA SÜRTÜNME KAYIPLARI DENEY FÖYÜ 1. DENEYİN AMACI Borularda

Detaylı

ÖZHENDEKCİ BASINÇ ÇUBUKLARI

ÖZHENDEKCİ BASINÇ ÇUBUKLARI BASINÇ ÇUBUKLARI Kesit zoru olarak yalnızca eksenel doğrultuda basınca maruz kalan elemanlara basınç çubukları denir. Bu tip çubuklara örnek olarak pandül kolonları, kafes sistemlerin basınca çalışan dikme

Detaylı

ÇÖZÜM 1) konumu mafsallı olup, buraya göre alınacak moment ile küçük pistona etkileyen kuvvet hesaplanır.

ÇÖZÜM 1) konumu mafsallı olup, buraya göre alınacak moment ile küçük pistona etkileyen kuvvet hesaplanır. SORU 1) Şekildeki (silindir+piston) düzeni vasıtası ile kolunda luk bir kuvvet elde edilmektedir. İki piston arasındaki hacimde yoğunluğu olan bir akışkan varıdr. Verilenlere göre büyük pistonun hareketi

Detaylı

Makale. ile ihtiyacın eşitlendiği kapasite modülasyon yöntemleri ile ilgili çeşitli çalışmalar gerçekleştirilmiştir

Makale. ile ihtiyacın eşitlendiği kapasite modülasyon yöntemleri ile ilgili çeşitli çalışmalar gerçekleştirilmiştir Makale ile ihtiyacın eşitlendiği kapasite modülasyon yöntemleri ile ilgili çeşitli çalışmalar gerçekleştirilmiştir (Qureshi ve ark., 1996; Nasution ve ark., 2006; Aprea ve ark., 2006). Bu çalışmada, boru

Detaylı

HT-350 ISIL İLETKETLİK EĞİTİM SETİ DENEY FÖYLERİ

HT-350 ISIL İLETKETLİK EĞİTİM SETİ DENEY FÖYLERİ HT-350 ISIL İLETKETLİK EĞİTİM SETİ DENEY FÖYLERİ DENEYSAN EĞİTİM CİHAZLARI SANAYİ VE TİCARET LTD. ŞTİ. Küçük Sanayi sitesi 12 Ekim Cad. 52.Sok. No:18/ABALIKESİR Tel:0266 2461075 Faks:0266 2460948http://www.deneysan.com

Detaylı

SORU 1) ÇÖZÜM 1) UYGULAMALI AKIŞKANLAR MEKANİĞİ 1

SORU 1) ÇÖZÜM 1) UYGULAMALI AKIŞKANLAR MEKANİĞİ 1 SORU 1) Şekildeki sistemde içteki mil dönmektedir. İki silindir arasında yağ filmi vardır. Sistemde sızdırmazlık sağlanarak yağ kaçağı önlenmiştir. Verilen değerlere göre sürtünme yolu ile harcanan sürtünme

Detaylı

8.333 İstatistiksel Mekanik I: Parçacıkların İstatistiksel Mekaniği

8.333 İstatistiksel Mekanik I: Parçacıkların İstatistiksel Mekaniği MIT Açık Ders Malzemeleri http://ocw.mit.edu 8.333 İstatistiksel Mekanik I: Parçacıkların İstatistiksel Mekaniği 2007 Güz Bu materyallerden alıntı yapmak veya Kullanım Şartları hakkında bilgi almak için

Detaylı

Dicle Vadisinde Pamuk Üretimi Yapan İşletmelerin Mekanizasyon Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Çalışma

Dicle Vadisinde Pamuk Üretimi Yapan İşletmelerin Mekanizasyon Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Çalışma Dicle Vadisinde Pamuk Üretimi Yapan İşletmelerin Mekanizasyon Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Çalışma Abdullah SESSİZ 1, M. Murat TURGUT 2, F. Göksel PEKİTKAN 3 1 Dicle Üniversitesi, Ziraat Fakültesi,

Detaylı

Tarımsal Mekanizasyon 15.Ulusal Kongresi, Eylül 1994, ANTALYA DAMLA SULAMA SİSTEMLERİNDE KULLANILAN FİLTRELER ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA

Tarımsal Mekanizasyon 15.Ulusal Kongresi, Eylül 1994, ANTALYA DAMLA SULAMA SİSTEMLERİNDE KULLANILAN FİLTRELER ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA Tarımsal Mekanizasyon 15.Ulusal Kongresi, 20-22 Eylül 1994, ANTALYA DAMLA SULAMA SİSTEMLERİNDE KULLANILAN FİLTRELER ÜZERİNDE BİR ARAŞTIRMA A Research on The Filters Used in The Drip Irrigation Systems

Detaylı

BİYOLOLOJİK MALZEMENİN TEKNİK ÖZELLİKLERİ PROF. DR. AHMET ÇOLAK

BİYOLOLOJİK MALZEMENİN TEKNİK ÖZELLİKLERİ PROF. DR. AHMET ÇOLAK BİYOLOLOJİK MALZEMENİN TEKNİK ÖZELLİKLERİ PROF. DR. AHMET ÇOLAK SÜRTÜNME Sürtünme katsayısının bilinmesi mühendislikte makina tasarımı ile ilgili çalışmalarda büyük önem taşımaktadır. Herhangi bir otun

Detaylı

10. KONSOLİDASYON. Konsolidasyon. σ gerilmedeki artış zeminin boşluk oranında e azalma ve deformasyon yaratır (gözeneklerden su dışarı çıkar).

10. KONSOLİDASYON. Konsolidasyon. σ gerilmedeki artış zeminin boşluk oranında e azalma ve deformasyon yaratır (gözeneklerden su dışarı çıkar). . KONSOLİDASYON Konsolidasyon σ gerilmedeki artış zeminin boşluk oranında e azalma ve deformasyon yaratır (gözeneklerden su dışarı çıkar). σ nasıl artar?. Yeraltısuyu seviyesi düşer 2. Zemine yük uygulanır

Detaylı

BETON KARIŞIM HESABI (TS 802)

BETON KARIŞIM HESABI (TS 802) BETON KARIŞIM HESABI (TS 802) Beton karışım hesabı Önceden belirlenen özellik ve dayanımda beton üretebilmek için; istenilen kıvam ve işlenebilme özelliğine sahip; yeterli dayanım ve dayanıklılıkta olan,

Detaylı

ISI İLETİM KATSAYISININ BELİRLENMESİ DENEYİ

ISI İLETİM KATSAYISININ BELİRLENMESİ DENEYİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUARI II DERSİ ISI İLETİM KATSAYISININ BELİRLENMESİ DENEYİ Hazırlayan Doç.Dr. Nedim SÖZBİR 2014, SAKARYA 1.DENEYİN AMACI ISI İLETİM KATSAYISININ BELİRLENMESİ DENEYİ Değişik malzemelerden

Detaylı

Akışkanların Dinamiği

Akışkanların Dinamiği Akışkanların Dinamiği Akışkanların Dinamiğinde Kullanılan Temel Prensipler Gaz ve sıvı akımıyla ilgili bütün problemlerin çözümü kütlenin korunumu, enerjinin korunumu ve momentumun korunumu prensibe dayanır.

Detaylı

Açık Drenaj Kanallarının Boyutlandırılması. Prof. Dr. Ahmet ÖZTÜRK

Açık Drenaj Kanallarının Boyutlandırılması. Prof. Dr. Ahmet ÖZTÜRK Açık Drenaj Kanallarının Boyutlandırılması Prof. Dr. Ahmet ÖZTÜRK Drenaj kanalları, drenaj alanına ilişkin en yüksek yüzey akış debisi veya drenaj katsayısı ile belirlenen kanal kapasitesi gözönüne alınarak

Detaylı

KARIK SULAMA SABİT DEBİLİ AÇIK KARIK

KARIK SULAMA SABİT DEBİLİ AÇIK KARIK KARIK SULAMA SABİT DEBİLİ AÇIK KARIK VERİLENLER Su kaynağı debisi (Q) : 80 L/s Bitki cinsi: Mısır Bitki sıra aralığı: 70 cm Uygulanacak net sulama suyu miktarı (d n ): 84,2 mm Bitki su tüketimi: 6 mm/gün

Detaylı

Uludağ Üniversitesi Tarımsal Araştırma ve Uygulama Merkezi Bahçe Arazisi İçin Uygun Sulama Yöntemlerinin Belirlenmesi ve Sistemin Projelenmesi

Uludağ Üniversitesi Tarımsal Araştırma ve Uygulama Merkezi Bahçe Arazisi İçin Uygun Sulama Yöntemlerinin Belirlenmesi ve Sistemin Projelenmesi Ulud. Üniv. Zir. Fak. Derg., (2001) 15:39-46 Uludağ Üniversitesi Tarımsal Araştırma ve Uygulama Merkezi Bahçe Arazisi İçin Uygun Sulama Yöntemlerinin Belirlenmesi ve Sistemin Projelenmesi Tekin ÖZTEKİN

Detaylı

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MÜHENDİSLİKTE DENEYSEL METOTLAR II ZAMANA BAĞLI ISI İLETİMİ 1.Deneyin Adı: Zamana bağlı ısı iletimi. 2. Deneyin

Detaylı

KARARLI HAL ISI İLETİMİ. Dr. Hülya ÇAKMAK Gıda Mühendisliği Bölümü

KARARLI HAL ISI İLETİMİ. Dr. Hülya ÇAKMAK Gıda Mühendisliği Bölümü KARARLI HAL ISI İLETİMİ Dr. Hülya ÇAKMAK Gıda Mühendisliği Bölümü Sürekli rejim/kararlı hal (steady-state) & Geçici rejim/kararsız hal (transient/ unsteady state) Isı transferi problemleri kararlı hal

Detaylı

Katlı oranlar kanunu. 2H 2 + O 2 H 2 O Sabit Oran ( 4 g 32 g 36 g. 2 g 16 g 18 g. 1 g 8 g 9 g. 8 g 64 g 72 g. N 2 + 3H 2 2NH 3 Sabit Oran (

Katlı oranlar kanunu. 2H 2 + O 2 H 2 O Sabit Oran ( 4 g 32 g 36 g. 2 g 16 g 18 g. 1 g 8 g 9 g. 8 g 64 g 72 g. N 2 + 3H 2 2NH 3 Sabit Oran ( Sabit oranlar kanunu Bir bileşiği oluşturan elementlerin kütleleri arasında sabit bir oran vardır. Bu sabit oranın varlığı ilk defa 799 tarihinde Praust tarafından bulunmuş ve sabit oranlar kanunu şeklinde

Detaylı

T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ÖLÇÜM VE DENETİM DAİRE BAŞKANLIĞI BACA GAZINDA HIZ TAYİNİ (TS ISO 10780) SONER OLGUN

T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ÖLÇÜM VE DENETİM DAİRE BAŞKANLIĞI BACA GAZINDA HIZ TAYİNİ (TS ISO 10780) SONER OLGUN T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ÖLÇÜM VE DENETİM DAİRE BAŞKANLIĞI BACA GAZINDA HIZ TAYİNİ (TS ISO 10780) SONER OLGUN Şube Müdürü Ekim 2010 Kastamonu 1 Hız: Baca içerisinde

Detaylı

SULAMA» ŞANLIURFA 19-23 OCAK 2015

SULAMA» ŞANLIURFA 19-23 OCAK 2015 T.C. Kalkınma Bakanlığı Güneydoğu Anadolu Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı SULAMA» ŞANLIURFA 19-23 OCAK 2015 EĞITIMIN KAPSAMı TANIŞMA / 19 OCAK TEMEL SULAMA KAVRAMLARI/19 OCAK DAMLA SULAMA PROJELENDİRME

Detaylı

TEMEL (FİZİKSEL) ÖZELLİKLER

TEMEL (FİZİKSEL) ÖZELLİKLER TEMEL (FİZİKSEL) ÖZELLİKLER Problem 1: 38 mm çapında, 76 mm yüksekliğinde bir örselenmemiş zemin örneğinin doğal kütlesi 165 g dır. Aynı zemin örneğinin etüvde kurutulduktan sonraki kütlesi 153 g dır.

Detaylı

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ORGANİK KİMYA LABORATUVARI DENEY 8 : YÜZEY GERİLİMİNİN BELİRLENMESİ

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ORGANİK KİMYA LABORATUVARI DENEY 8 : YÜZEY GERİLİMİNİN BELİRLENMESİ ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ORGANİK KİMYA LABORATUVARI DENEY 8 : YÜZEY GERİLİMİNİN BELİRLENMESİ DENEYİN AMACI Gazlarda söz konusu olmayan yüzey gerilimi sıvı

Detaylı

YAVAŞ DEĞİŞEN ÜNİFORM OLMAYAN AKIM

YAVAŞ DEĞİŞEN ÜNİFORM OLMAYAN AKIM YAVAŞ DEĞİŞEN ÜNİFORM OLMAYAN AKIM Yavaş değişen akımların analizinde kullanılacak genel denklem bir kanal kesitindeki toplam enerji yüksekliği: H = V g + h + z x e göre türevi alınırsa: dh d V = dx dx

Detaylı

T.C. ONDOKUZ MAYIS ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ MAKĠNA MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ SANTRĠFÜJ POMPA DENEY FÖYÜ HAZIRLAYANLAR. Prof. Dr.

T.C. ONDOKUZ MAYIS ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ MAKĠNA MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ SANTRĠFÜJ POMPA DENEY FÖYÜ HAZIRLAYANLAR. Prof. Dr. T.C. ONDOKUZ MAYIS ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ MAKĠNA MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ SANTRĠFÜJ POMPA DENEY FÖYÜ HAZIRLAYANLAR Prof. Dr. Aydın DURMUŞ EYLÜL 2011 SAMSUN SANTRĠFÜJ POMPA DENEYĠ 1. GĠRĠġ Pompa,

Detaylı

ISI TRANSFERİ LABORATUARI-1

ISI TRANSFERİ LABORATUARI-1 ISI TRANSFERİ LABORATUARI-1 Deney Sorumlusu ve Uyg. Öğr. El. Prof. Dr. Vedat TANYILDIZI Prof. Dr. Mustafa İNALLI Doç. Dr. Aynur UÇAR Doç Dr. Duygu EVİN Yrd. Doç. Dr. Meral ÖZEL Yrd. Doç. Dr. Mehmet DURANAY

Detaylı

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MÜHENDİSLİKTE DENEYSEL METOTLAR II DOĞRUSAL ISI İLETİMİ DENEYİ 1.Deneyin Adı: Doğrusal ısı iletimi deneyi..

Detaylı

Meyve Bahçelerinde Sulama

Meyve Bahçelerinde Sulama Meyvecilik Araştırma İstasyonu Müdürlüğü Yayın No: 44 Yayın Tarihi: 15.11.2011 Meyve Bahçelerinde Sulama Cenk KÜÇÜKYUMUK Lütfen Dikkat!... Küresel İklim değişiklikleri mevcut su kaynaklarını olumsuz etkilemektedir.

Detaylı

Sulama Teknolojileri. Prof. Dr. Ferit Kemal SÖNMEZ

Sulama Teknolojileri. Prof. Dr. Ferit Kemal SÖNMEZ Sulama Teknolojileri Prof. Dr. Ferit Kemal SÖNMEZ Tarımsal Yapılar ve Sulama SULAMA YÖNTEMLERİ Suyun bitki kök bölgesine veriliş biçimi YÜZEY SULAMA YÖNTEMLERİ BASINÇLI SULAMA YÖNTEMLERİ -Salma sulama

Detaylı

Şekil 7.1 Bir tankta sıvı birikimi

Şekil 7.1 Bir tankta sıvı birikimi 6 7. DİFERENSİYEL DENKLEMLERİN SAYISAL ÇÖZÜMLERİ Diferensiyel denklemlerin sayısal integrasyonunda kullanılabilecek bir çok yöntem vardır. Tecrübeler dördüncü mertebe (Runge-Kutta) yönteminin hemen hemen

Detaylı

Akışkanlar Mekaniği Yoğunluk ve Basınç: Bir maddenin yoğunluğu, birim hacminin kütlesi olarak tanımlanır.

Akışkanlar Mekaniği Yoğunluk ve Basınç: Bir maddenin yoğunluğu, birim hacminin kütlesi olarak tanımlanır. Akışkanlar Mekaniği Yoğunluk ve Basınç: Bir maddenin yoğunluğu, birim hacminin kütlesi olarak tanımlanır. Basıncın derinlikle değişimi Aynı derinlikteki bütün noktalar aynı basınçta y yönünde toplam kuvvet

Detaylı

Acurun anavatanı hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak Anadolu, İran, Afganistan ve Güney Batı Asya anavatanı olarak kabul edilmektedir.

Acurun anavatanı hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak Anadolu, İran, Afganistan ve Güney Batı Asya anavatanı olarak kabul edilmektedir. ACUR YETĠġTĠRĠCĠLĠĞĠ 1.Black Strong Ürünlerinin Acur YetiĢtiriciliğinde Kullanımı Acur organik maddece zengin topraklarda çok iyi yetişir. Organik madde oranı toprak analizi sonucunda 0-2 arasında ise

Detaylı

ZEMİN MEKANİĞİ DENEYLERİ

ZEMİN MEKANİĞİ DENEYLERİ ZEMİN MEKANİĞİ DENEYLERİ Konsolidasyon Su muhtevası Dane dağılımı Üç eksenli kesme Deneyler Özgül ağırlık Serbest basınç Kıvam limitleri (likit limit) Geçirgenlik Proktor ZEMİN SU MUHTEVASI DENEYİ Birim

Detaylı

TÜBİTAK-BİDEB Lise Öğretmenleri (Fizik, Kimya, Biyoloji ve Matematik) Proje Danışmanlığı Eğitimi Çalıştayı LİSE-2 (ÇALIŞTAY 2012) SUYUN DANSI

TÜBİTAK-BİDEB Lise Öğretmenleri (Fizik, Kimya, Biyoloji ve Matematik) Proje Danışmanlığı Eğitimi Çalıştayı LİSE-2 (ÇALIŞTAY 2012) SUYUN DANSI TÜBİTAK-BİDEB Lise Öğretmenleri (Fizik, Kimya, Biyoloji ve Matematik) Proje Danışmanlığı Eğitimi Çalıştayı LİSE-2 (ÇALIŞTAY 2012) SUYUN DANSI Ali EKRİKAYA Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi KAYSERİ Ömer

Detaylı

YÜKSEKLİK ÖLÇMELERİ DERSİ GEOMETRİK NİVELMAN

YÜKSEKLİK ÖLÇMELERİ DERSİ GEOMETRİK NİVELMAN YÜKSEKLİK ÖLÇMELERİ DERSİ GEOMETRİK NİVELMAN Yrd. Doç. Dr. Ayhan CEYLAN Yrd. Doç. Dr. İsmail ŞANLIOĞLU 9.3. Nivelman Ağları ve Nivelman Röper Noktası Haritası yapılacak olan arazi üzerinde veya projenin

Detaylı

INM 305 Zemin Mekaniği

INM 305 Zemin Mekaniği Hafta_9 INM 305 Zemin Mekaniği Gerilme Altında Zemin Davranışı Yrd.Doç.Dr. İnan KESKİN inankeskin@karabuk.edu.tr, inankeskin@gmail.com Haftalık Konular Hafta 1: Zeminlerin Oluşumu Hafta 2: Hafta 3: Hafta

Detaylı

DAMLA SULAMA SİSTEMLERİNDE SULAMA YEKNESAKLIĞININ COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ (CBS) YARDIMIYLA MEKÂNSAL OLARAK HARİTALANMASI

DAMLA SULAMA SİSTEMLERİNDE SULAMA YEKNESAKLIĞININ COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ (CBS) YARDIMIYLA MEKÂNSAL OLARAK HARİTALANMASI DAMLA SULAMA SİSTEMLERİNDE SULAMA YEKNESAKLIĞININ COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ (CBS) YARDIMIYLA MEKÂNSAL OLARAK HARİTALANMASI M. Cüneyt BAĞDATLI 1, Ali Beyhan UÇAK 2 1 Yrd. Doç. Dr., Nevşehir Hacı Bektaş Veli

Detaylı

Salihli Yöresinde Sulama Açısından Kuraklık Analizi

Salihli Yöresinde Sulama Açısından Kuraklık Analizi Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 2002, 39(3): 113-120 ISSN 1018-8851 Salihli Yöresinde Sulama Açısından Kuraklık Analizi Y. Ersoy YILDIRIM 1 Summary Drought Analysis for Irrigation in Salihli Region The amount

Detaylı