DIŞHEKIMLIĞI FAKÜLTESİ DERGİSİ

Transkript

1 i GAZI İ INİ VEBSİ TESİ DIŞHEKIMLIĞI FAKÜLTESİ DERGİSİ THE JOURNAL OF THE DENTAL FACULTY OF GAZİ UNIVERSITY CİLT : 9 TEMMUZ SAYI : 2

2

3 GAZİ ÜNİ VERSİ TESİ m W. s ^^ ^^ e THE JOURNAL OF THE DENTAL FACULTY OF,- GAZİ.<,UNIVERSITY, CİLT : 9...TEMMUZ -? "' <; - SAYI : 2

4 DERGİ YAZIŞMA ADRESİ : Emek Mah. 82. Sokak No. : 4 mp : Ankara/TÜRKİYE GAZİ ÜNİVERSİTESİ İLETİŞİM FAKÜLTESİ MATBAASI

5 YAYIN KURALLARI 1 Gazi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Fakülte'nin yayın organıdır. Dişhekimliği ve Tıp Dallarında yapılan araştırmalar, vaka takdimleri ve derlemeler yayınlanır. 2 Gazi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi yılda 2 sayı olarak yayınlanır ve iki sayıda bir cilt tamamlanır. 3 Başka yerde yayınlanan yazılar dergiye alınmaz. Çeviriler eser sahibinin imzası izin belgeleri ve asılları ile birlikte gönderilmelidir. 4 Araştırmalar ve derlemeler 15, vaka takdimleri 5 daktilo sayfasını geçmemelidir. Daha uzun yazıları yayın kurulu kısaltmakta serbesttir. Metinler daktilo ile standart daktilo kâğıdına ve sayfanın bir yüzüne iki satır aralıklı olarak yazılarak yayın kuruluna iki nüsha halinde teslim edilmelidir. Sayfanın sağ ve solunda ikişer santimetre aralık bırakılmalıdır. Pelür ya da başka tür kqğıda yazılmış nüshalar kabul edilmez. 5 Başlıklar metne uygun, kısa ve açık ifadeli olmalıdır. Yazarın veya yazarların akademik unvanları, adları ve soyadları başlığın alt ve ortasına konmalıdır. Yazarların çalıştıkları kurumların adları, soyadlarmın sonuna konulacak (*) işareti ile birinci sayfanın altında not halinde bildirilmelidir, 6 Araştırmaların yazılış düzenj şöyle olmalıdır : Özet (Türkçe), Özet (Yabancı dilde, konu başlığı ile birlikte), Giriş, Materyal ve Metod, Bulgular, Tartışma, Yararlanılan Kaynaklar ve Yazışma Adresi. Yazışma adresinde gereğinde bağlantı kurulacak yazarın telefon numarasıda bulunmalıdır. 7 Yazının anlamını ifade edecek nitelikte en az 5 satır Türkçe özetle birlikte, bu özetin İngilizce, Almanca veya Fransızca çevirileri yazılmalıdır. 8 Türkçe özetin altına konuyu tanımlayabilecek en az 2 anahtar kelime ve yabancı dilde Özetin altına bunların yabancı dildeki karşılıkları yazılmalıdır. III

6 9 Resimler net ve parlak fotoğraf kâğıdın,a basılmış ve resim ebatları (13x15) olmalıdır. Grafik, diyagram ve şemalar çini mürekkebi ile aydınger kâğıdına veya şablon kartonuna çizilmelidir. Bunların arkasına yazar adı, yazı başlığı, şekil numarası ve yerleri ayrı bir zarf içinde yazıya eklenmelidir. Klişelerin konulacağı yerler yazı içerisinde de işaretlenmelidir. Grafik, diyagram ve şekil altı yazılar metin dışında ayrı bir daktilo kâğıdına yazılmalıdır. Tablolar bir başlık bulundurmalıdır. Fotomigrograflarda boyama yöntemi ve büyütme gösterilmelidir. Elektronmikrograflarda ve scanning elektronmikrograflarda büyütme bulunmalıdır. Tablo numarası tablo üzerinde romen rakamıyla, şekiller altta normal rakamlarla gösterilir. 10 Dergi basım koşullan uygun olduğunda, renkli fotoğraf basımı ücret karşılığında mümkündür. 11 Yararlanılan kaynaklar ya metindeki geçiş sırasına göre veya yazarların soyadlanna göre alfabetik-olarak düzenlenmelidir. Yararlanılan kaynakların yazılış şekli şu sıraya göre olmalıdır : a) Dergiler : Yazarın soyadı, adının ilk harfleri, yazının başlığı, derginin kısaltılmış adı, cilt numarası, sayfa numarası, yılı. Dergi isimleri «index Medicus»da verilen listeye göre kısaltılmaiıdır. b) Kitaplar : Yazarın soyadı, adının ilk harfleri, kitabın adı, baskı veya cilt numarası, basıldığı basımevi, basıldığı şehir, yılı. 12 Dergiye gönderilecek yazılarda imlâ ve terminoloji yönünden şu noktalara dikkat edilmesi gerekmektedir. Anatomi terimlerinin Latinceîeri kullanılmalı ve bunlar tırnak içerisinde orijinal imlâsı ile yazılmalıdır. DişhekimÜği ve Tıp diline yerleşmiş terimler söylendiği şekilde yazıldıktan sonra parantez içerisinde orijinal yazılış şekli belirtilmelidir Metin içindeki sayfa üstlerine yazmak amacıyla, yazarlar konu başlıklarını beş.kelimeyi geçmeyecek şekilde kısaltarak birinci sayfanın en başına parantez içerisinde bildirmek zorundadırlar. 14 Dergide yayınlanacakyazıların bilimsel niteliğinden yazar ya da yazarlar sorumludur. Bilimsel yayınlar ile ilgili tenkitler ve cevapları dergide «Editöre Mektuplar» bölümünde--yayınlanır.

7 15 Dergi ile ilgili her hususta Gazi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Yayın Komisyonu Başkanlığı ile bağlantı kuru-luur. Yayınlanması istenilen makalelerin başvurulan bir dilekçe ile Yayın Komisyonu Başkanlığına yapılır. 16 Yayın Kurulunun, yayın kurallarına uymayan yazıları yayınlamamak, düzeltilmek üzere yazarına geri gönderme yetkisi vardır. Yayın komisyonuna gelen yazılar şekil yönünden incelendikten sonra danışma kuruluna gönderilir. Danışma Kurulunun en az 15 gün içindeki incelemesi sonucunda olumlu rapor alınan makalelere yayınlanabilir raporu verilebilir. Yayınlanması kabul edilen yazılar sıraya alınır. 17 Yayınlanmak üzere gönderilen yazılar herhangi bir siyasal düşünceyi ve uygulamayı içerir, savunur ya da eleştirir mahiyette olamaz. 18 Dergide yayınlanan yazıların telif hakkı Gazi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi'ne aittir, başka yerde yayınlanamaz. Dergide yayınlanan yazılara Gazi Üniversitesi Rektörlüğü'nce belirlenecek esaslar içinde telif hakkı ödenir, V

8

9 DANIŞMA KURULU Ağız Diş - Çene Hastalıkları ve Ceırahisi Anabilim Dalı: Prof. Dr. Mustafa TÜRKER Prof. Dr. Nadir GÜNGÖR Prof. Dr. Şule YÜCETAŞ Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı: Prof. Dr. Tamer KINOĞLU Prof. Dr. Tayfun ALAÇAM Doç. Dr. Tansev MIHÇIOĞLU Ortodonti Anabilim Dalı: Prof. Dr. Oktay ÜNER Prof. Dr. Hakan İŞÇAN Doç. Dr. Müfide DÎNÇER Pedodonti Anabilim Dalı: Prof. Dr. Tezer ULUSU Periodontoloji Anabilim Dalı: Prof. Dr. Koksal BALOŞ Prof. Dr. Levent TANER Prof. Dr. Gönen ÖZCAN Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı: Prof Dr. Hüsnü YAVUZYILMAZ Prof. Dr. Erol DEMİR EL Prof. Dr. Çetin SUCA VII

10

11 T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ YAYIN KOMİSYONU BAŞKAN Prof. Dr. Mustafa TÜRKER ÜYE Prof, Dr. Oktay ÜNER ÜYE Prof. Dr. Şule YÜCETAŞ ÜYE Prof. Dr. Erol DEMİREL ÜYE Prof. Dr. Tayfun ALAÇAM CİLT : 9 TEMMUZ SAYI : 2 İ Ç İ N D E K İ L E R ARAŞTIRMALAR Koksal BALOŞ î- Klas II Furkasyon Defektlerine Uy- Erol BAL gulanan Değişik Materyallerin, Cep BeSn BAL Epiteli Proliferasyonuna Etkileri. 1 Tülin OYGÜR IX

12 Sis Darendeliler Yaman Ön Diş Restorasyonlarında Çeşitli Mine Preparasyon Teknikleri ve Pin Kullanımının Tutuculuk ve Daya nıklılık Üzerindeki Etkisinin 3 Bo yutlu Sonlu Elemanlar Yöntemi ile İncelenmesi Gökhan ALPASLAN Oansu ALPASLAN Tülin OYGÜR Cansu ALPASLAN Gökhan ALPASLAN Tülin OYGÜR Altan DOĞAN î. Levent TANER Atilla ÖZDEMİR Koksal BALOŞ M. Kemal YAMALIK Engin BULUT İ. Levent ARAL Nermin YAMALIK Hakan AKINCIBAY Feriha ÇAĞLAYAN Ferhan TEZCAN Nur KILIÇ Subkutan Olarak İmplante Edilen Hidroksilapatit/Kollagen/Glikosaminoglikan ve Doğal Mercan'ın Histopatolojik Değerlendirilmesi.. 29 Subperiostal Olarak Yerleştirilen Hidrosilapatit/Kollagen/Glikosaminoglikan ve Doğal Mercan İmplant-larm Histopatolojik İncelenmesi. 39 Sıçanlarda Kalvarya Defektlerinde Koral Greft Materyalinin İyileşme ye Etkisi Keratinizasyon Göstermeyen Odontojenik Kistlerde Sıvı İçeriğinin Biyokimyasal ve İmmünolojik Açı dan İncelenmesi Periodontal Yıkım Alanlarından El de Edilen Dişeti Cebi Sıvısı Örnek lerinde Proteoglikan Düzeylerinin İncelenmesi Meserret TİRİTOĞLU Hülya KÖPRÜLÜ Ahmet SOYAL Gönül ALPASLAN Preklimk Öğrencilerinde Amalgam Dolgu Çalışmaları Öncesinde ve Sonrasında Kandaki (Eritrosit ve Plazmada) Civa Düzeylerinin Atomik Absorbsiyon Spektrofotomet-resi ile İncelenmesi Tayfun ALAÇAM Esra KÖSELİ Kök Kanal Aletlerinde Oluşan Hasarların Sınıflandırılması X

13 Mehmet DALKIZ Kürşat ESER Bedri BEYDEMİR Tanju AKBAY Cansu ALPASLAN Dilek A. UĞAR Tuncer ÖZEN Kemal KARAKURUMER Onur ŞBNGÜN Yılmaz GÜNAYDIN Tuna ÜSTÜN Meserret TİRİTOĞLU Alev ÖNEN Şükran BOLAY Sevil GÜRGAN İlfer SÖYLEV Şükran BOLAY Hülya KÖPRÜLÜ Gönül ALPASLAN Nil ALTAY Gönül ÖZGÜNALTAY Jale GÖRÜCÜ Gönül ALPASLAN Sis YAMAN İnci KARACA Nedim SULTAN Farklı Sayıdaki Fırınlamaların Me tal Porselen Bağlantısı Üzerindeki Rolü Preoperatif Tek Doz Tenoksikamın Postoperatif Ağrı Üzerine Etkisi 113 Türk Toplumunda Gömülü Diş Sıklığının Araştırılması Klorheksidinin Kompozit Rezin Restorasyonlarının Çevresinden Ge çişinin İncelenmesi İki Farklı Diş Macununun Kompozit Rezinler Üzerindeki Aşındırıcı Etkilerinin Araştırılması Farklı Bağlayıcı Ajan Kombinas yonları ve Yüzey Bitiriminin Etkisi ile Amalgamın Amalgama Bağlan ma Gücü Yer Tutucuların Temizliğinin Ba sit Bir Yöntem ile Değerlendiril mesi Asit Uygulama Süresinin Kompozit Rezin-Mine Bağlanma Kuvvetine Etkisi Sabun ve Dezenfektanların El De-zenfeksiyonuna Etkisi VAKA TAKDİMİ Sis D:rcndeliler Yaman Oya SİYAHHAN BALA Tayfun ALAÇAM Tamer KINOĞLU Ön Diş Kırıklarının Orijinal Diş Parçası Kullanarak Yapılan Resto rasyonu XI

14 Mehmet DALKIZ Mustafa SARSILMAZ Davut GÜL Cumhur KILINÇ Kürşat ESER Onur İÇTEN Funda TUĞCU Asriye MOCAN Murat SİPAHİER Taurodontizm ve 18 p Sendrömü. Adenoid Kistik Karsinoma (Olgu Bildirimi)... Süt Dişi Enfeksiyonunun Daimi Diş Kök Oluşumunu ve Sürmesi Üzerine Etkisi (Bir Vaka Nedeniyle) DERLEME Sibel Elif GÜLTEKİN Peri-tmplant Doku Reaksiyonları XII

15 THE JOURNAL OF THE DENTAL FACULTY OF ÇAZİ UNIVERSITY VOLUME 9 JULY 1992 NUMBER 2 C 'CT N' T 'E N ; T S RESEARCH Koksal BALOŞ Erol BAL Kaya EREN Belgin BAL Tülin OYGÜR The Effects of Various Materials on Sulcular Epithelial Proliferation in Class II Furcation Defects Sis Darendeliler Yaman Three-Dimensional Finite Element Analysis of The Various Enamel Preparation Techniques and Pins on The Retention and Strength Aspects of The Restoration of a Maxillary Central Incisor 15 XIII

16 Gökhan ALPASLAN Cansu ALPASLAN Tülin OYGÜR Cansu ALPASLAN Gökhan ALPASLAN Tülin OYGÜR Altan DOGAN 1 Levent TANER Atilla ÖZDEMİR Koksal BALOŞ M. Kemal YAMALIK Engin BULUT İ. Levent ARAL Nermin YAMALIK Hakan AKINCIBAY Feriha ÇAĞLAYAN Ferhan TEZCAN Nur KILIÇ Meserret TİRİTOGLU Hülya KÖPRÜLÜ Ahmet SOYAL Gönül ALPASLAN Tayfun ALAÇAM Esra KÖSELİ Mehmet DALKIZ Kürşat ESER Bedri BEYDEMİR Tanju AKBAY Histopathological Evaluation of Subcutaneously Implanted Hydroxyapatite/Collagen/Glycosaminogli-cans and Natural Coral implants. 29 Histological Evaluation of Subperiostally Implanted Hydroxyapatite/ Collagen/Glycosaminoglycans and Natural Coral Effect of Coral Greft Material an Healing in Rats Die Biochemische und Immunnogische Untersuchung der Flüssigkeit von Odontogenen Zysten Determination of Proteoglycan Le vels in Gingival Crevicular Fluid Samples From Periodontal Destruc tion Areas Investigation of Blood (Erythrocyte and Plasma) Mercury Levels of Dental Preclinic Students With Atomic Absorbtion Spectroscopy before and after Practising Amal gam Restorations... An Analysis of Clinical Breakage of Root Canal Instruments The Effect of Repeated Firing on Bonding Strength of Metal Por celain Cansu ALPASLAN Dilek A. UĞAR The Effectiveness of Single Dose Tenoxicam on Postoperative Pain Control XIV

17 Tuncer ÖZEN Kemal KARAKURUMER Onur ŞENGÜN Yılmaz GÜNAYDIN Tuncer ÜSTÜN Meserret TİRİTOĞLU Alev ÖNEN Şükran BOLAY Sevil GÜRGAN İlfer SÖYLEV Şükran BOLAY Hülya KÖPRÜLÜ Gönül ALPASLAN Nil ALTAY Gönül ÖZGÜNALTAY Jale GÖRÜCÜ Gönül ALPASLAN Sis YAMAN înci KARACA Nedim SULTAN Investigation of The Incidence of Impacted Teeth in Turkish People 121 Investigation of Penetration of Chlorhexidine around Composite Resin Restorations Abrasivity of Two Different Tooth pastes on Composite Restorative Materials Bond Strength of Amalgam to Amalgam as Affected by Surface Finish and Different Bonding Agent Combinations A Simple Method for Measuring-Space Maintainers Hygiene The Effect of Acid-Etching Time to The Bond Strength Between the Composite Resin And Enamel Efficacy of Soap and Some Antiseptics on Hand Disinfection CASE REPORTS Sis Darendeliler Yaman Oya SİYAHHAN BALA Tayfun ALAÇAM Tamer KINOĞLU Restoration of Anterior Tooth Frac tures by Reattaching the Original Tooth Fragments Mehmet DALKIZ Mustafa SARSILMAZ Davut GÜL Cumhur KILINÇ Kürşat ESER Taurodontism and 18p-Syndrome. 207 XV

18 Onur İÇTEN Funda TUĞCU Asriye MOCAN Murat SİPAHİER : Adenoid Cystic Carcinoma (A Case Report) : The Effect of Primary Tooth Infection on the Root Formation and Eruption Pattern of Permanent Tooth (A Case Report) REVİEN Sibel Elif GÜLTEKİN : Peri-Implant Tissue Reactions XVI

19 G.Ü. Dişhek. Fak. Der. Cilt IX, Sayı 2, Sayfa 1-14, 1992 KLAS II FURKASYON DEFEKTLERİNE UYGULANAN DEĞİŞİK MATERYALLERİN, CEP EPİTELİ PROFİFERASYONUNA ETKİLERİ Prof. Dr. Koksal BALOŞ*, Dr. Erol BAL**, Doç. Dr. Kaya EREN*, Doç. Dr. Belgin BAL*, Doç. Dr. Tülin OYGÜR*** ÖZET Çalışmamızda deney köpeklerinde oluşturduğumuz deneysel klas II furkasyon defektlerinde, Dacron Fabric membran ve oxide cellüloz meç kullanımı, rutin konvansiyonel periodontal cerrahi teknikle karşılaştırılmıştır. Klinik ve histopatolojik bulgularımız, bu iki materyalin konvansiyonel tekniğe göre bir üstünlük sağlamadığını ortaya koymuştur. Anahtar Kelimeler : Klass II, Furkasyon Defektleri, Cep Epiteli Proliferasyonu, Yönlendirilmiş Doku Rejenerasyonu. SUMMARY THE EFFECTS OF VARIOUS MATERIALS ON SULCULAR EPITHELIAL PROLIFERATION IN CLASS II FURCATION DEFECTS In our study, Dacron fabric membran and oxide cellulose mesh was used in the experimentally created class II furcation defects (*) Gazi Üniv. Dişhekimliği Fakültesi Periodontologi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi. (**) G.A.T.A. Dişhekimliği Bilimleri Mrk. Cerrahi B.D. Dr. Dt. (***) Gazi Üniv. Tıp Fakültesi, Patoloji Anabilim Dalı Öğr. Üyesi. 1

20 MATERYALLERİN, CEP EPİTELİ PROLİFERASYONUNA ETKİLERİ on dogs, and the wound healing was compared using rutin conventional periodontal surgery technics. According to our clinic and histopathologic evaluation the two materials that were used in the study have no better results than the conventional,technics. XT - Key Words : Class II furcation defects, proliferation of pocket epithelium, guided tissue regeneration. GİRÎŞ Patolojik cebin giderilmesinde ana yöntem olarak yararlanılan flap operasyonları sonrasında, ideal bir iyileşme şekli olarak yeni sement, yeni periodontal ligament ve yeni kemik oluşumu da beklenir. Ancak genelde iyileşmenin, uzun birleşim epiteli ve bağ dokusunun adhezyonu ile sonuçlandığı bir gerçektir. Bunda.etken, gingival epitel hücrelerinin ve fibroblastlarmm yara yörelerine periodontal ligament hücrelerinden daha hızlı migrasyonu ve kombinasyonudur (4> 5, 8, îl r 12). Bu gerçekten yola çıkarak geliştirilen yönlendirilmiş doku rejenerasyonu tekniklerinde (GTR), gingival epitelden gelen hücrelerin engellenmesi ile periodontal ligament hücrelerine Öncelik tanınması esas alınmıştır. Araştırıcılar bu amaca yönelik olarak çeşitli bariyer materyallerini test eden çalışmalarını sergilemişler, Kollagen memb-ranlar, Oxidecelluloz meçler, Millipor filtreler Teflon ve Politetra-floroetilen esaslı bariyer membranlarla yapılan başarılı sonuçlarını yayınlamışlardır (5, 6,10,12). Yine son yıllarda polytetrafluorgethylene esaslı bir membran olan Gore-tex'le ilgili çok başarılı ve ilgi çekici çalışmalar yapılmıştır (2, 3, 7, 9, 13). Ancak, Bu materyalin bir yandan çok pahalı oluşu, diğer yan dan da özellikle Klass ÎI furkasyon defektlerinden daha büyük harabiyetlerdeki başarı şansının sınırlı oluşu, yurt dışındaki araştırıcıları olduğu kadar, bizleride değişik materyaller üzerinde düşünmeye sevketmiştir. Bu sebeple biyolojik aktiviteleri bilinen ve kanıtlanan, an cak organizmada değişik amaçla kullanılan materyaller gözden geçi rilmiştir. ; 2

21 Koksal BALOŞ, Erol BAL, Kaya EREN,- : Belgin BAL, Tülin OYGÜR Sonuçta, deneysel olarak hazırlanan Class II furkasyon defekle-rinde yönlendirilmiş doku re jenerasyonu tekniklerinin prensipleri içerisinde uygulanan, kolayca blilunabilen ve çok ekonomik olan dac ron materyali ile kök yüzeylerinde başlangıç pıhtı formasyonu üze rine olumlu etkileri alman oxide sellüiöz meçin, iyileşmeye ve özel likle cep epitelinin proliferasyonuna etkilerini gözlemek ve bunla rm sonuçlarını konvansiyonel flap sonuçlarıyla karşılaştırmak için bu çalışma planlanmıştır. MATERYAL VE METOD Çalışma 3 deney köpeğinin 18 adet mandibular premolar dişi üzerinde yapılmıştır. Genel sağlıklarının yanısıra periodontal açıdan da sağlıklı olarak seçimi yapılan deney hayvanlarının ilgili yörelerinde tam kalınlık flapler kaldırıldıktan sonra, dişlerin buccal yüzlerinde alveoler kemiğin marjinalinden apikal yöne doğru olarak 3 mm'si frezlerle Lizaklaştırılmış ve en apikale bir çentik konulmuştur. Yine aynı yüzden furkasyon fomixine, 3 mm. derinlikte olacak şekilde linguale doğm, serum fizyolojik spreyi altında ve 2 numaralı frezle interradiküler kemik kaldırılarak girilmiş, böylece Class II furkasyon defektlerine benzer defektler oluşturulmuştur (Resim 1,2). Bu şekilde oluşturulan defektlerden 6'sma dacron mebran, 6 sına oxidecelluloz meç yerleştirilmiş, diğer 6 def ekte ise hiçbir şey konmadan flapler eski yerlerine getirilerek kapatılmıştır (Resim 3,4). Birinci test materyalimizi oluşturan Dacron mebran*, ortalama cc/min/cm 2 pöröziteye sahip, yaklaşık 0.4 mm. kalınlığında atrioventriküler septal defektlerin kapatılmasında 1970 yıllarından beri yararlanılan bir graft materyalidir. Piyasada 10x10 boyutlarında, büyük parçalar halinde bulunmaktadır. Bizim uygulamamızda, bu büyük parçadan, orjinal Gore-Tex membranlarmm furkasyon yöreleri için kullanılan fabrikasyon periodontal mebranlar ölçüsünde kesilmesi suretiyle elde edilen küçük parçalardan yararlanılmıştır. (*) Cooley Graft Knitted Dacron Fabric Meadox Medicals, Inc. USA ^ 3

22 MATERYALLERİN, CEP EPİTELİ PROLİFERASYONUNA ETKİLERİ Resim 1. Resim 2. Resim 1, 2 : Köpeklerin mandibular premolar dişlerinde oluşturulan deneysel Klass II furkasyon deîektleri. 4

23 Koksal BALOŞ, Erol BAL, Kaya EREN, Belgin BAL, Tülin OYGÜR >-^.-** «$8 Resim 3. Furkasyon defeklerine uygulanan sehüloz meç (Pm 2 ) dacron membran (Pm 3 ) ve kontrol grubu (Pm 4 ). ' V*^"'*'* >" *$Ş*7«>. 5* Resim 4, Operasyon yöresinin kapatılması Sfx«? 5

24 MATERYALLESİN, CEP EPİTELİ PROLİFERASYÖNUNA ETKİLERİ Test ettiğimiz 2. materyal olan surgicel oxide meç** cerrahide hemostatik ajan olarak kullanılan bir maddedir. Uygulamamızda da surgicel 2 kat olarak yine fabrikasyon Gore-Tex periodontal materyali ölçütlerinde kesilerek operasyon yörelerine yerleştirilmiştir. Bu işlemlerden 2 hafta sonra dacron membranlar genel anestezi altında alınarak klinik bulgular kayıt edilmiştir, ilk operasyonu taki-beden 48. günde de deney hayvanları öldürülerek ilgili yörelerden blok biopsi materyalleri elde edilmiştir. Gerekli dekalsifikasyon ve takip işlemlerinden sonra 3 gruba ait toplam 18 biopsi materyalinin histopatolojik değerlendirmeleri G.Ü. Tıp Fak. Patoloji Anabilim Dalında yapılmıştır. BULGULAR Operasyon sonrası 2. haftadaki klinik gözlemlerimizde mebran uygulanan 6 dişin 2 tanesinde merabranlarm operasyon yörelerinden düştüğü 4'ünün ise yerinde bulunduğu gözlendi. Merabranlarm düştüğü örneklerde defekt yörelerinin yer yer yoğun iltihaplı olduğu ve dişeti çekilmelerinin büyük boyutlarda olduğu gözlendi. Bunun dışındaki gruplardaki örneklerimiz ise 15 günlük normal yara iyileşmesi görünümündeydi. Histopatolojik bulgular ise gruplara göre şu şekildeydi. a) Dacron Membran Grubu : Bu gruba ait örneklerin tümünde epitel dalışının kök yüzeyi üzerinde çentik tabanına kadar yaklaştığı, epitelin proliferatif karakteri ve subepitelyal alanda daha yoğun olmak üzere, bağ dokuda mononükleer iltihabı hücre infiltrasyonuııun bulunduğu izlenirken, kök yüzeylerinde hiçbir alanda yeni sement ve ataşman varlığı gözlenmedi (Resim 5). Alveoler kemik tepesinde yeni kemik yapımının ve belirgin osteoblastik aktivitenin yer almadığı dikkati çekti. Örneklerimizde ayrıca bakteri plağının epitel dalışı ile birlikte defekt tabanının yakınlarına kadar inmiş olduğu da dikkati çekti (Resim 6). (**) Surgicel Oxidised Regenerated Cellulose Ethicon L.T.D. 6

25 :.Sl^Eİr^^ Koksal BALOŞ,. Erol BAL, Kaya EREN, Belgin BAL, r.;:*!»- "5*0 Tülin OYGÜR Resim 5. Dacron materyal grubunda yoğun iltihap (HEX Resim 6. Gingiva! epitel proîiferasyonu ve Subgingival plak. Dacron grubu (HEX 100). %

26 MATERYALLERİN, CEP EPİTELİ PROLİFERASYONUNA ETKİLERİ b) Oxide Cellülöz Meç Grubu : Bu gruba ait örneklerin yarıdan fazlasında, defekt alanındaki kök yüzeylerinde yeni sement ve yeni ataşmanm gerçekleştiği ve yeni yapılan alveoler kemik trabeküllerinin furkaya doğru yaklaşmış olduğu görüldü (Resim 7). Yeniden şekillenmiş olan bağ doku ataşmanmm matür yapısı dikkati çekti. Bu örneklerde yumuşak dokularda iltihabi reaksiyon da gözlenmedi. Grubun 2 örneğinde ise defekt alanında plak birikimi, çentik tabanına kadar yaklaşan ve proliferatif karakterde izlenen epitel dalışı ve özellikle subepitelyal bölgede yoğun olmak üzere mononük-leer iltihabi hücre infiltrasyonu dikkati çekti (Resim 8). Yine bu örneklerde yeni sement, yeni ataşman ve yeni kemik yapımına dair bir bulgu yoktu. c) Kontrol Grubu (Konvansiyonel Flap Operasyonu Grubu) : Bu grubun çoğu örneklerinde, defekt bölgesinde yeni sement, yeni ataşman formasyonunun furka tavanına yakın mesafelere kadar gerçekleştiği görüldü. Çentik tabanında oldukça kaim ve selîüler karakterde yeni sement yapımı ve bu dokuya hemen hemen vertikal eğimle sokulan matür bağ doku ataşmam dikkati çekti (Resim 9,10). Defekt tavanına doğru kök yüzeyinde oluşan yeni dokunun giderek sementoid karakter aldığı görüldü. Bir örneğimizde defekt tavanında furkaya yaslanmış halde ve dar bir alanda gingival epitelin varlığını sürdürdüğü, ancak plak birikiminin mevcut olmadığı görüldü (Resim 11). 2 örnekte ise epitel dalışının çentik tabanına kadar uzandığı, Subepitelial bölgenin iltihabı hücre infiltrasyonu gösterdiği işlenirken bu örneklerde kök yüzeyinde yeni sement, ataşman ve yeni kemik yapımına rastlanmadı (Resim 12). 8

27 Koksal BALOŞ, Erol BAL, Kaya EREN, Belgin BAL, Tülin OYGÜR Resim 7. Oxide Sellülöz meç grubunda tam olarak kapanmış bîr defekt ve yeni ataşman (H E X 40), Resim 8. Oxide Sellülöz meç grubunda başarıssz bir örnekte, iltihabı hücre înfiîtrasyonu (HEX 40). 9

28 MATERYALLERİN, CEP EPİTELİ PROLİFERASYONUNA ETKİLERİ' ' *W >\? r - Resim 9. Kontrol grubunda, defektin tamamına yakın ' kismmm saöhklı iyileşmesi (HEX 40). " S^rr^^^ :. %*,-. UV *. Resim 10. Kontrol grubunda yeni sement-yeni ataşman (H E X 200) 10

29 Koksal BALOŞ, Erol BAL, Kaya EREN, Belgin BAL, Tülin OYGUR "^f!*p V-^Çpç^^ Resim 11. Çok ssnırlı epite! bandi varlığıyla karakterize sağlıkiı bir iyileşme (HEX 100}.... S*?* xi> V:.; fa ' $>::S>Sf$m Resim 12. Kontrol grubuna ait, başarısız bir örnek (HEX 100). 11

30 MATERYALLERİN, CEP EPİTELİ PROLİFERASYONUNA ETKİLERİ TARTIŞMA Periodontal cerrahiler sonrasında gözlediğimiz klinik iyileşmelerin yanısıra, bu tabloyu oluşturan dokularında hücresel seviyede sağlıklı periodontal yapılanmaya sahip olmaları arzu edilir. Ancak bu yapılanmanın çoğu kez, fonksiyonel bir adaptasyon tarzında iyileşme olduğu da bilinmektedir. İşte yönlendirilmiş doku rejenerasyonu teknikleri, operasyonları takiben periodontal yapıların iyileşmesinde en önemli hücre popülasyonunu tespit etmek ve buna öncelikle çoğalma olanağı sağlamak düşüncesiyle geliştirilmiştir. Bu amaçla yapılan çalışmalarda, gingival epitelin süratle proli-fere olup, yara yüzeylerini örttüğüne dikkat çekilerek, öncelikle epi-tel göçü önlenmiş, bağ dokusu öncülüğündeki iyileşme durumunda kök rezorpsiyonları oluşabileceği bildirilmiştir. İyileşmede kemik dokusu öncülüğünde de ankilozlara dikkat çekilmiştir (4, 8, 10, 12). Bu araştırmalar dikkatleri periodontal ligament hücrelerine yöneltmiş ve yeniden sağlıklı bir yapılanma için periodontal ligament hücrelerinin öncülüğü savunulur duruma gelmiştir (10, 12). Söz edilen konseptle ilgili çalışmalarda kullanılan bariyer memb-ranla çeşitli çaptaki porlara sahip miııipor filtrelerle başlamış, ardından genelde teflon esaslı çok sayıda değişik materyaller test edilmiş ve nihayet günümüzde kullanılan en gelişmiş membran sistemi olan Gore Tex'e gelinmiştir (5, 6, 12, 13). Bu gün için Gore Tex memb-ranlar yönlendirilmiş doku rejenerasyonu amaçlanan vakalarda rutin bir kullanım alam bulmuş gibidir (2, 3, 7, 9, 13). Ancak bu materyalin, elde edilme güçlüğünün yanısıra çok pahalı olması, uygulanmasını takiben bir süre sonra 2. bir operasyonla çıkarılması, ancak Class II furkasyon defektleri ile, aşırı yıkım göstermeyen defektlerdeki başarı şansının daha çok olduğunun bildirilmesi, kullanımını oldukça sınırlı tutmaktadır. Bizim çalışmamızda kullanılan maddelerden Cooley Graft Knitted Materyali, Dacron yapıda olup, özellikle damar cerrahisinde, kalp duvarlarına ait perforasyonlarm kapatılmasında kullanılmaktadır. Başarı yüzdesinin çok fazla olduğu bildirilen bu mater 12

31 Koksal BALOŞ, Erol BAL, Kaya EREN, Belgin BAL, Tülin OYGÜR yal, kullanılmadan önce az yoğunlukta sıvı geçişine müsaade ederken, uygulanmasını takibeden bir kaç dk. içerisinde pıhtı formasyonunun oluşmasıyla geçirgenliğini tamamen kaybetmektedir. Memb-ranın kolayca elde edilebilmesi tek parça halinde satılan bir tek materyalden, bizim amacımıza yönelik onlarca membran elde edilebilmesi bu parçaların her yöreye göre istenilen şekil ve boyutta ke-silebilmesi ve kolayca sterilize edilebilmesi gibi özellikleri, çalışmamızda bu materyalin kullanılmasına neden olmuştur. Yine çalışmamızda kullanılan 2. materyal oxide cellülöz maç ise, çok iyi bir he-mostatik ajan olup, flap operasyonlarından sonra kök yüzeylerinde oluşan başlangıç pıhtı formasyonunun olumlu etkilerini savunan çalışmalardan kaynaklanmıştır (1,6). Çalışmamızda Cooley Graft Knitted Membran uygulanan grubumuzun çok başarısız olduğu, 6 vakadan 2 tanesinde materyalin operasyon yöresinden ayrılarak bu yörelerde dişeti nekrozlarına neden olduğu bulgulanmıştır. Yine bu grubun, membranlarm yerinde kaldığı örneklere ilişkin bulgularımızda, dişeti epitelinin yara yüzeylerine ilerlediği ve yer yer defekt tabanlarına kadar ulaştığı gözlenmiştir. Bunun da nedeni membranlarm çıkarılmasından önceki dönemdeki plak akümü-lasyonuna bağlı olabilir. Çünkü operasyon sonrası dönemde diş fırçaları ile uyguladığımız Chorhexidin solüsyonu subgingival yörelerde etkisiz kalmış olabilir. Nitekim diğer gruplarımızda gözlenen sıhhatli yapılar bu görüşümüzü destekler niteliktedir. Literatürde yönlendirilmiş doku re jenerasyonu tekniğiyle yapılan bir çok çalışmada başarılı sonuçları sergilenen Gore-Tex membran sistemi çok geliştirilmiş bir yapıya sahip olup, özellikle servikal bölgesindeki özelleşmiş yapısının, bizim kullandığımız dacron memb-randaki komplikasyonları ortadan kaldırdığını düşündürmektedir (2, 3,7, 9). Sellülöz meç grubumuzdaki sonuçlarımız ise çabuk oluşan pıhtı formasyonunun gingival epitel için bir bariyer oluşturabileceği yolundaki görüşlere güç katar niteliktedir. Diğer yandan Klass II Furkasyon defektlerinin rutin tedavilerinde uygulanan konvansiyonel tekniklerinde değerli bir seçenek olduğu çalışmamızda bir kez daha gözlenmiştir. 13

32 MATERYALLERİN, CEP EPİTELİ PROLİFERASYONUNA ETKİLERİ KAYNAKLAR 1. Bal, B-, Eren, K., Baloş, K. : Effects of Various Root Surface Treatments on Initial Clot Formation : A Scanning Electron Microscope Study. J. Nihon Univ. Sen. Dent., 32 : , Caffesse, R.G., Dominquez, L.E., Nasjleti, C.E., Castelli, W.A., Morrison, E.G., Smith, B.A. : Furcation Defects in Dogs Treated by Guided Tissue Regeneration (GTR). J. Periodontal., 61 : 45-50, 1990., 3. Caffesse, R.G., Smith, B.A., Duff, B., Morrison, E.C., Merrill, D., Becker, W: Class II Furcations Treated by Guided Tissue Regeneration in Humans : Case Reports. J. Periodontal., 61 : , Caton, J., Nyman, S., Zander, H. : Histometric Evaluation of Periodontal Surgery II. Connective Tissue Attachment Levels After Four Regenerative Procedures. Journal of Clinical Periodontology, 7 : , Chung, K.M., Salkin, L.M., Stein, M.D., Feedman, A.L. : Clinical Evaluation of a Biodegradable Collagen Membrane in Guided Tissue Regeneration. J. Periodontal., 61 : , Galgut, P.N. : Oxidized Cellulose Mesh Used as a Biodegrable Barrier Membrane in the Technique of Guided Tissue Regeneration. A Case Report. J. Periodontal., 61 : , Gottlow, J., Karring T., Nyman, S. : Guided Tissue Regeneration Following Treatment of Recession-Type Defects in the Monkey. J. Periodontal., 61 : , Karring, T Nyman, S., Lindhe, J. : Healing Following Implantation of Periodontitis Affected Roots Into Bone Tissue. Journal of Clinical Periodontology, 7 : , Lekovic, V., Kenney, E.B., Carranza, F.A., Danilovic, V. : Treatment of Class II Furcation Defects Using Porous Hydroxylapatite in Conjuction With a Polytetrafluoroethylene Membrane. J. Periodontol, 61 : , Nyman, S., Gottlow, J., Karring, T., Lindhe, J. : The Regenerative Potential of the Periodontal Ligament. An Experimental Study in the Monkey. Journal of Clinical Periodontology, 9 : , Nyman, S., Karring, T., Lindhe, J., Planten, S. : Healing Following implantation of Periodontitis. Affected Roots Into Gingival Connective Tissue. Journal of Clinical Periodontology, 7 : , Nyman, S., Lindhe, J., Karring, T., Rylander, H. : New Attachment Following Surgical Treatment of Human Periodontal Disease. Journal of Clinical Periodontology, 9 : , Stahl, S.S., Froum, S.J. : Healing of Human Suprabony Lesions Treated With Guided Tissue Regeneration and Coronally Anchored Flaps. Case Reports. J. Clin. Periodontal., 18 : 69-74,

33 G.Ü. Dişhek. Fak. Der. Cilt IX, Sayı 2, Sayfa 15-28, 1992 ÖN DİŞ RESTORASYONLARINDA ÇEŞİTLİ MİNE PREPARASYON TEKNİKLERİ VE PİN KULLANIMININ TUTUCULUK VE DAYANIKLILIK. ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİN 3 - BOYUTLU SONLU. ELEMANLAR YÖNTEMİ İLE İNCELENMESİ* Sis DARENDELİLER YAMAN** ÖZET Bu çalışmada, üst santral keser dişin iki farklı tipdeki kırıktan üzerinde yapılan onyedi değişik restorasyonun dayanıklılığı ve tutuculuğu, üç-boyutllu sonlu efenıanlar yöntemi kullanılarak incelen-mistir, Bu restorasyonlarda «scalloped.-ve butt-joint» teknikleri kul-lamlmış,,buna ilaveten tekniklere pim ve kavite birilikte ve ayrı ayrı uygulanmıştır. Her bir restorasyon tipi için uygulanan belidi yük altında dişdeki gerilme dağılımı saptanmış ve bundan olası kırılmalar beliırienmiştiır. Mine preparasyon tekniklerinin ve bunlara ilave olarak kavite ve pin kullanımının restorasyon ille diş arasındaki dayanıklılık üzerindeki etkileri böylece bulunmuştur. Anahtar Kölftmöler : Kron fraktürü, restorasyon teknikleri, sonlu elemanlar yöntemi. SUMMARY THREE-DIMENSIONAL FINITE ELEMENT ANALYSIS OF THE EFFECTS OF VARIOUS ENAMEL PREPARATION TECHNIQUES AND PINS ON THE RETENTION AND STRENGTH ASPECTS OF THE RESTORATION OF A MAXILLARY CENTRAL INCISOR Strength and retention aspects of seventeen different restorations were investigated by using a three-dimensional Finite Element ( *) GATADiş Hefc. Bil. Merkezi I. Bilimsel Kongresinde tebliğ edilmiştir Mayıs 1989, Ankara. (**) G.Ü. Diş Hek. Fak. Diş Hast. ve Ted. Anabilim Dalı, Dr. 15

34 (3 BOYUTLU SONLU ELEMANLAR YÖNTEMİ) Method. The restorations were done on a maximary central incisor which had fractures of two different types. Basic restoration techniques utilized were scalloped and butt-joint. They were applied alone and in the existence of pins and cavities. For each restoration, the stress distribution of the lloaded tooth was determined through F.E.M. from which the probability of fractures was obtained. Thus, the effects of various enamel preparation techniques and pins, on the retention and strength aspects of the restoration of a maxillary central incisor were found. Key Words : Crown fractures, restoration techniques, Finite Element Method. GİRİŞ Travmatik etkenler sonucu kırılmaların en fazla kesici dişlerde meydana geldiği bilinmektedir (10). Kesici diş kırıklarının restorasyonları konusunda yapılan çeşitli araştırmalarda minede retan-siyon sağlamak amacıyla bir çok teknik geliştirilmiştir. Bunlar «feather-edge, scalloped, shoulder, bevel, saw-teeth, chamfer, butt-joint» gibi tekniklerdir (9). Kullanılan tekniklerin önemli amaçlarından biri de restoratif malzemelerin çeşitli etkenler sonucu oluşan kuvvetlere karşı dayanıklılığını arttırmak ve dolayısıyla bütünlüğünü korumaktır. Restorasyonların uzun süre dayanıklılığını sağlamak amacıyla geliştirilen tekniklerin Minik uygulamalardaki yeterliliği ağız içi ve ağız dışında yapılan çalışmalarla kamtlanmalıdır. Ancak dişlerdeki restorasyonlarda invivo deneylerin yapılamaması, invitro çalışmalarda diş şeklinin ve anizotropik yapısının ikorunamamasi veya istenildiği gibi modellenememesi klasik yöntemlerle değerlendirmeyi yetersiz kılmaktadır. Klinik uygulamalarda tutarlı ve yeterli sonuçların elde edilmesi için dişin gerçeğe yakın bir şekilde model-lenmesine elverişli daha üstün yöntemlerin kullanımı gerekmektedir. Bu amaçla bugünkü bilimsel olanaklar içinde en uygun olarak görülen ve günümüzde sürekli ortam mekaniğinin kapsadığı alanlardan, tıp ve dişhekimllüği ile ilgili konulara kadar çok farklı alanlara uygulanabilen sonlu elemanlar yöntemi bu çakşmâda kullanılmıştır (3). 16

35 Sis DARENDELİLER YAMAN Bu çalışmada üç boyutlu sonlu elemanlar yöntemi kullanılarak üst santral keser dişin pulpayı içermeyen iki değişik yöndeki kırıkları üzerinde onyedi değişik tipde restorasyon uygulanmıştır. Bu restorasyonlarda «scalloped ve butt-joint» teknikleri kullanılmış ve bu tekniklerle kavile ve pinin ayrı ayrı ve birlikte kullanıldığı durumlar dayanaklılık ve tutuculuk yönünden birbiriyle kı-yaslaemıştır. MATERYAL VE YÖNTEM Araştırmada üç boyutlu sonlu elemanlar yöntemi kullanıldı ve bunun için şu varsayımlar kabul edildi. 1. Diş için sabit bir boyut alındı (12). 2. Diş ve dişin restorasyonunda kullanılan tüm malzemeler elastik, homojen ve izotropik kabul edildi. 3. Periodontal ligament ve sement, gerilme dağılımına etkilerinin çok az olması nedeniyle dikkate ahmmadı (8). Sonlu dlemanfar yöntemi kullanılabilmesiiçin gerekli düğüm noktalarının koordinatları ve elemanların hangi düğüm noktalarından oluştuğu gibi verililerin elde edilmesi için dişin üç boyutlu bir modeli hazırlandı (Şekil 1). Bu model 1 üzerinde 340 düğüm noktası tespit edildi. Düğüm noktalarının koordinatlarının tespitinden sonra diş modeli 204 elemana bölündü, diş modeli üzerindeki gerilme dağılımını saptamak amacıyla dişin uzun eksenine 26 'lik açıyla 45 kg'llık yük uygulandığı kabul edildi (Şekil 2) (5, 11). Sonlu elemanlar yönteminin kulilanımı için gerekli olan diş ve restoratif malzemelerim mekanik özdliklerine ait değerler değişik çalışmalarda en çok kullanılan malzemelerin istatistiksel sonucu olarak elde edilen ortalama değerleri arasından seçildi ve Tablolar 1 ve 2'de verildi. Bu araştırmada onyedi adet kırık restorasyonu, 1. Scalloped tekniği, 2. Butt-joint tekniği kullanılarak ve bunun yanısıra her iki tekniğin pin ve kavile ile ayrı ayrı ve birlikte kullanıldığı durumlar ele alınarak modelilendi. 17

36 (3 BOYUTLU SONLU ELEMANLAR YÖNTEMİ) f A I \"\ Tfi /" m 4 x\' 1 Şekil 1 : Elemanlara Ayrılmış Dişin İki Dikey Kesiti Şekil 2 : Dişe Uygulanan Kuvvet (F = 45 kg) Tablo 1 : Araştırmada Kullanılan Malzemelerin Çekme ve Sıkışma Mukavemet Değerleri, Elastiklik Modülü, Poisson Oranı Değerleri Çekme Sıkışma E. Modülü (N/mm 2 ) (N/mm 2 ) (N/mm 2 ) P. Oranı Mine ,31 Dentin ,33 Siman 6, ,35 Kompozit ,33 Tablo 2 : Diş Yapıları ve Dolgu Malzemeleri Arasmdaki Bağlanma Mukavemet Değerleri Çekme (N/mm 2 ) Kayma (N/mm 2 ) Mine-Kompozit 11 14,1 Dentin-Kompozit 1,2 1,5 Mine-Siman 1,2 1,4 Dentin-Siman 1,2 1,8 Kompozit-Siman 1,0 1,4

37 Sis DARENDELİLER YAMAN Scalloped tekniği, dişin köşe kırıkları üzerinde basamaklar oluşturarak kavite ile birlikte altı adet restorasyonda uygulandı (Bu restorasyonlar Şekil 3a'cLan 3f'ye kadar gösterildi). Bu restorasyonlar tek ve daha fazla sayıdaki geniş ya da dar basamaklardan oluşturuldu. Scalloped tekniği pin ile birlikte üç adet restorasyonda (Şekil 3. g, h, i) pin ve kavi tenin bir arada bulunduğu durumda ise toplam iki adet restorasyonda uygulandı (Şekil 3. j-k). (a) (b) (c) (d) (e) (f) Şekil 3 : Değişik Tip Restorasyonlarda Dişin Kesiti (Tüm Restorasyonlar tçin K : Kompozit, S : Siman, P : Pin) a : Birinci Tip, b : İkinci Tip, c : Üçüncü Tip, d : Dördüncü Tip, e : Beşinci Tip, f : Altıncı Tip. Butt-joint tekniği ise, dişin mezio-distal yönü boyunca uzanan düz tipdeki kırıkları üzerinde kavite ile birlikte üç adet restorasyonda (Şekil 3. 1-m-n) ve ayrıca pin ile birlikte olarak yine üç adet restorasyonda uygulandı (Şekil 3. o-p-r). 19

38 (3 BOYUTLU SONLU ELEMANLAR YÖNTEMİ) Şekil 3 : Değişik Tip Restorasyonlarda Dişin Kesiti (Tüm Restorasyonlar İçin K : Kompozit, S : Siman, P : Pin) g : Yedinci Tip, h : Sekizinci Tip, i : Dokuzuncu Tip, j : Onuncu Tip, k : Onbirinci Tip, 1: Onikinci Tip. (p) Şekil 3 : Değişik Tip Restorasyonlarda Dişin Kesiti (Tüm Restorasyonlar tçin K : Kompozit, S : Siman, P : Pin) m : Onüçüncü Tip, n : Ondördüncü Tip, o: Onbeşinei Tip, p : Onaltmcı Tip, r : Onyedinci Tip,

39 Sis DARENDELİLER YAMAN BULGULAR Onyedi değişik tipte kron kırığı restorasyonunun üç boyutlu sonlu elemanlar yöntemi ile gerilme analizleri tüm diş için yapıldı ve elde edilen çekme, sıkışma ve kayma gerilme değerleri incelendi. Elde edilen sonuçlardan birinci tip restorasyonun ilk iki dilimine ait değerleri gösteren tablo örnek olarak, Tablo 3'de sunuldu. Bu incelemelere göre elde edilen gerilme değerleri, malzemelerin dayanım gerilme değerleri ile kıyaslanarak kırık oluşumu ve gerilme dağılımı saptandı. Buna göre, 1) Scalloped tekniğinin uygulandığı restorasyonlarda: Minenin bukal ve palatinal yüzeylerindeki elemanılarda kayma ve çekme tipi gerilme değerlerinde kırılmalar görüldü. Gerilme dağılımı incelendiğinde: Kronun insizal kenarından köleye doğru çekme tipti gerilmeler minede ve kısmen dentinde yoğunluk kazanmakta idi, Sıkışma tipi gerilmeler kronun bukal kısımlarında daha belirgin oıllarak bulunmakta, kayma tipi gerilmeler ise kronun insizal kenarında denti-ııin merkezine doğru artmakta iken, köleye doğru dış kısımlarda yani minede daha yüksek değerlere ulaştı. 2) Scalloped, kavite ve pinin birlikte uygulandığı restorasyon larda : Minenin bukal kısmındaki elemanlarda kayma tipi gerilme değerlerinde kırılmalar görüldü. Bunun yanışım bu teknik kullanımı ile kırılmanın olmadığı restorasyon tipi de bulunmaktaydı. Gerilme dağılımına bakıldığında : Kronun insizal kenarında, minede ve köleye doğru dentinde ayrıca pinin olduğu bölgelerde çekme tipi gerilme değerleri yoğunluk kazandı. Sıkışma tipi gerilme değerleri insizal de merkeze doğru artmaktayken, köleye doğru mine ve dentin ile pinin olduğu bölgelerde daha yüksek değerlere ulaştı. Kayma tipi gerilmelerse insi-zalde merkeze doğru yoğun iken köleye doğru minede kısmen yoğunlaştı. 3) Scalloped ve pinin birlikte kullanıldığı restorasyonlarda : Minenin blikalindeki elemanlarda kayma tipi gerilme değerlerinde kırılmalar görüldü. 21

40 (3 BOYUTLU SONLU ELEMANLAR YÖNTEMİ) Tablo 3 : Birinci Tip Restorasyonda Herbir Dilime Karşılık Gelen Elemanlardaki Gerilme Dağılımı (E. No : Eleman Numarası, Mat: Malzeme (K : Kompozit, M : Mine, D : Dentin)). Birinci Dilim : İkinci Dilim : Gerilmeler (N/mm 2 ) Gerilmeler (N/mm 2 ) E. No. Mat. Çekme Sıkışma Kayma E. No. Mat. Çekme Sıkışma Kayma 1 K M K K K K K K K M M M M M M M M M M M K K K K K K K K K K M D M D M D M D M D K K K K M D M D

41 Sis DARENDELİLER YAMAN.' Gerilme dağılımı incelendiğinde : Kronun insizalinden köleye doğru çekme tipi gerilmeler minede daha yoğunluk kazanmakta, sıkışma tipi gerilme değerleri ise insizaîde dentinde, köleye doğru ise minede ve pinin olduğu bölgelerde yükselme gösterdi. Kayma tipi gerilmeler ise insizaîde merkeze doğru artmakta iken köleye doğru düşüş gösterdi. 4) Butt-joint tekniğinin uygulandığı restorasyonlarda : Minede bukal kısımdaki elemanlarda kayma tipi gerilme değerlerinde kırılma görüldü. Gerilme dağılımında : Çekme tipi gerilme değerleri kronun.insizal ve kölesinde minede daha yoğunlaştı. Sıkışma tipi ve kayma tipi gerilme değerleri ise insizal kenarda merkeze doğru, kölede ise dış kısma doğru arttı. 5) Butt-joint tekniği ve pinin birlikte uygulandığı restorasyon larda : Minenin bükal kısmındaki elemanlarda kayma tipi gerilme değerlerinde kırılmalar görüldü. Gerilme dağılımında ise: Çekme tipi gerilmeler kronda çoğunlukla minede yoğunluk kazandı. Sıkışma ve kayma tipi gerilmelerde değerler insizaîde merkeze doğru arttı, köleye doğru ise minenin bazı elemanlarında ve pinin olduğu bölgelerde yoğunluk kazandı. Bu restorasyonların tümünde kökdeki gerilme dağılımına bakıldığında, kökde palatinal kısımda çekme tipi gerilmeler, bukal kısımda sıkışma tipi gerilmeler yoğunluk kazandı. Kayma tipi gerilmelerde ise apekse doğru yaklaştıkça yoğunlukta azalma görüldü. TARTIŞMA Araştırmamızda, kavite ve pin ile değişik sekililerde desteklenerek uygulanmış olan «scalloped ve butt-joint» tekniklerinin restorasyonların dayanıklılığı üzerindeki etkileri gerek bu teknikler 23

42 (3 BOYUTLU SONLU ELEMANLAR YÖNTEMİ) kıyaslanarak gerekse kavite ve pin kullanımmıın etkileri incelenerek saptanmıştır. Bu çalışmada üç boyutlu sonlu elemanlar yöntemi kullanılmıştır. Daha önce yapılan benzeri çalışmalarda, gerilme analizlerinin değerlendirillmesmde son'lü elemanlar yönteminden başka birim uzama ölçme aletleri ve fotoelastik metod da kullanılmıştır (4, 6). Birim uzama ölçme aletlerinin, dişhekimliğinde kullanımı modelin hassasiyeti, yerlteştirilecek ölçme aletlerinin sayısı, dişteki ölçme yüzeyinin çok küçük olması ve yüzey boyunca gerilmelerin önemli değişiklikler göstermesi, yani yüzeyde oluşan deformasyonların çok yakın noktalarda değişken olmasından ötürü yetersiz olmaktadır. Fotoelastik metodun kullanımı ise diş dokularına benzer malzemelerin bulunmasının (aynı malzeme sabitine, «E», sahip) ve kompleks şekillerin hazırlanmasının zorluğundan ötürü son derece sınırlıdır. Bu metodlarla kıyaslandığında, son yıllarda önemi ve kullanımı belirgin olarak artan, sonlu elemanlar yöntemi karmaşık yapıların modellenebilmesinde ve bütün yapının oldukça büyük bir hassasiyetle incelenmesinde çok daha olumlu sonuçlar vermektedir. Bu çalışmada üç boyutlu sonlu elemanlar yönteminin kullanımı dişin gerilme dağılımının en uygun biçimde değerlendirilerek, değişik biçimde kırık restorasyonlarının kıyaslanmasını sağlamaktır. Genelde yapılan çalışmaların büyük bir kısmında iki boyutlu sonlu elemanlar yöntemi kullanılmıştır (13, 7). İki boyutlu çalışmaların bir çoğunda modeller simetrik alınmıştır, gerçekte ise dişler hiç bir zaman simetrik değildir. Ayrıca üçüncü boyutun gözardı edilmesi; yükleme sonucu derinlik boyunca oluşan gerilme dağılımının, özelikle de kayma gerilmelerinin yok sayılmasına yol açmaktadır. Dolayısıyla dişin gerçek yapısı tam olarak değerlendirile-memektedir. Yine iki boyutlu çalışmada çoğunlukla diş modelinde kök kısmı hesaba katılmamıştır. Kökün kullanılmaması, kökteki de-formasyonların hesaba katılamamasından ötürü krondaki gerilme dağılımını gerçek değerlerden uzaklaştırmaktadır. Diş üç boyutlu bir yapıya sahip olduğundan onu iki boyutlu düşünmek ve değerlendirmek gerçekçilikten çok uzaktır. Dolayısıyla bu çalışmada yapıldığı gibi, en doğru ve geçerli sonuçlar dişin simetrik olmayan yapısının kök ve kronu kapsayacak şekilde ve üç boyutlu olarak 24

43 Sis DARENDELİLER YAMAN modellendiği sonlu elemanlar yöntemi ile elde edilebilir ve edilmiştir (1, 2, 3). Sonuçların irdelenmesi, daha önce bu derinlikte ve hassasiyette yapılan bir çalışma bulunmadığından, karşılaştırmalı olarak yapılamamıştır. Bununla birlikte scalloped ve butt-joint tekniklerinin farklı restorasyonlardaki etkinlikleri detaylı olarak sunulmuştur. Scalloped tekniği uygulanan restorasyonlar arasında, dişin sadece bir köşesini içeren eğimli kırıklarda basamak sayısının artması ile çekme tipi gerilmelerde meydana gelen kırılmaların azalmakta olduğu görülmüş hatta pin ile desteklendiğinde kırık oluşmadığı saptanmıştır. Bu da basamak sayısının artmasının ve pin kullanımının restorasyonun dayanıklılığını arttırdığını göstermektedir. Kırığın geniş ve derin olduğu restorasyon tiplerinde ise hem çekme hem de kayma tipi gerilmelerde kırılmaların olduğu görülmektedir. Bu restorasyonlara pin ilave edildiğinde çekme tipi gerilme-lerdeki kırılmalar ortadan kalkmaktadır. Pin ilavesi kırık sayısını azaltmaktadır. Bu tip restorasyonlar kayma tipi gerilmelerin dolgu ile mine arasında kırıklara neden olduğunu göstermektedir. Dişin meziö-distal kısmı boyunca uzanan eğimli kırıkların restorasyonlarında tek ve geniş basamak uygulandığında bunun aynı şekildeki sık basamaklı restorasyondan daha dayanıksız olduğu görülmüştür. Bu da basamaklı tipde bir restorasyonun tutuculukta rol oynadığını açıklamakta ve pratikte kullanımının gerekliliğini ortaya koymaktadır. Yine bu tip restorasyonlara uygulanan pinler, restorasyonun dayanıklılığını arttırmaktadır. Butt-joint tekniğinin uygulandığı restorasyonlar arasında ise dişin mezio-distal yönü boyunca uzanan kırıkların basamak içermeyen restorasyonlarında kayma ve çekme tipi gerilmelerde kırılmalar oluşmaktadır. Madde kaybı arttıkça, dayanıklılık da azalmaktadır. Bu restorasyonlara yapılan pin ilavesi restorasyonun dayanıklılığını arttırmaktadır. İncelenen onyedi değişik tip restorasyonun gerilme dağılımlarına göre bir geneleme yapıldığında ise dişin insizal kenarında çekme ve sıkışma tipi gerilmelerin bulunduğu görülmüştür. Kronun orta kısımlarında çekme tipi gerilmeler azalmakta, kölede ise gerilmeler mine ve dentinde yoğunluk kazanmaktadır. Kökte ise, bu- 25

44 (3 BOYUTLU SONLU ELEMANLAR YÖNTEMİ) kal kısımda sıkışma tipi gerilmeler, palatinal kısımda ise çekme tipi gerilmeler yoğundur. Kayma tipi gerilmeler dişin tüm yüzeyinde bulunmakta ve köleden apekse doğru düşme göstermektedir. Gerilme dağılımı değerlerinin değişkenliği ve yüksekliği pin kullanımına bağlı olarak değişmekte ve pinin olduğu bölgelerde yükselmektedir. Bu durum pinin belirli yük altında normal değerlere göre daha farklı gerilme dağılımı oluşturduğunu ve pinlerin gelen yükü karşılayarak dişte daha az değerde ve dengeli bir gerilim dağılımı yarattığım göstermektedir. SONUÇLAR 1. Restorasyon miktarı kırık oluşumunu etkilemektedir. Madde kaybı arttıkça tutuculuk ve dayanıklılığın azaldığı gözlenmiştir. Ancak restorasyon derinliğinin çok az olduğu durumlarda (1.5 mm ve daha az) tutuculuk ve dayanıklılık sağlanamamaktadır. 2. «Scalloped» tekniğinin uygulandığı restorasyon tiplerinde dayanıklılık ve tutuculuğun daha fazla olduğu saptanmıştır. 3. «Scalloped» tekniğinin uygulandığı restorasyonlarda basamak sayısının artması tuculuk ve dayanıklılığı arttırmaktadır. 4. Pin kullanımının uygulanan bu yük altında, bütün ön diş kırıklarında gerekli olduğu ispatlanmıştır. 5. Pin kullanımı «butt-joint» tekniğinin kullanıldığı restorasyonların dayanımını «scalloped» tekniğinin kullanıldığı restorasyonlara göre daha fazla arttırmaktadır. 6. Kavitenin pinle desteklendiği restorasyon tiplerinde dayanıklılık daha fazla olmaktadır. 7. Yapılan birçok çalışmanın aksine kırılmaların restorasyon malzemesi içinde değil, çoğunlukla mine ile kompozit yüzeyi arasında olduğu saptanmıştır. 8. Dişlerde sıkışma gerilmelerinin daha yüksek değerlerde ve baskın olduğu ancak dişlerin bu tip değerlere dayanımının fazla olması nedeniyle kılıkların çekme ve kayma tipi gerilmelerde oluştuğu belirlenmiştir. 26

45 Sis DARENDELİLER YAMAN 9. Şimdiye kadar yapılan çalışmaların çoğunda, sıkışma ve çekme tipi gerilmelerin kullanıldığı, bu çalışmada ise kırılmaların mine kompozit arasındaki kayma tipi gerilmelerde oluştuğu göz-önüne alınınca, kayma tipi gerilmelerin gerekliliği ve önemi ortaya çıkarılmıştır. KAYNAKLAR 1. Borchers, L., Reichart, P. : Three-Dimensional Stress Distribution Around a Dental Implant at Different Stages of Interface Development. Journal of Dental Research 62 (2) : , Darendeliler, S. : Sonlu Elemanlar Yöntemi Kullanılarak Yapılan Üç Boyutlu Gerilme Analizi ile Mine Preparasyon Teknikleri ve Pin Kullanımı Kapsayan Çeşitli Ön Diş Restorasyonlarının Kıyaslanarak Kırılma Olasılığı En Az Olan Restorasyon Tipinin İncelenmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi, Ankara, Darendeliler, S., Darendeliler, H. and Kmoğlu, T. : Analysis of a Central Maxillary Incisor by Using a Three-Dimensional Finite Element Method. Journal of Oral Rehabilitation, 19 : , Derand, T. : The Principal Stress Distribution in a Root with a Loaded Post in Model Experiments. Journal of Dental Research. 56 : , Helkimo, E., Carlsson, G.E., Helkirno, M. : Bite Force and State of Denttion. Acta Odontologica Scandinavica, 35 : , Henry, P.J. : Photoelastic Analysis of Post Core Restorations. Australian Dental Journal, 22 : , Reinhardt, R.A., Krejci, R.F., PaO, Y.C., Stannard, J.G. : Dentin Stresses in Post reconstructed Teeth with Diminishing Bone Support. Journal of Dental Research, 62 (9) : , Rubin, C, Krishnamurty, N., Capilouto, E., Yi, H. : Stress Analysis of the Human Tooth Using a Three-dimensional Finite Element Model. Journal of Dental Research, 62 (2) : 82-86, Simonsen, R.J. : Restoration of a Fractured Central Incisor Using Original Tooth Fragment. Journal of American Dental Association, 105 : ,