2011 YILI Faaliyet Raporu

Transkript

1 7 MUHASEBE MESLEĞİ İŞ GELİŞTİRME KOMİTESİ Odamız tarafından Çalışma Döneminde görev talep eden Oda üyelerimiz arasından Muhasebe Mesleği İş Geliştirme Komitemize, Oda Yönetim Kurulu tarafından atamalar yapılmıştır. Komitelerimiz ilk toplantılarını gerçekleştirmişler ve aşağıdaki şekilde görev dağılımları karar altına alınmıştır. GÖREVİ ADI SOYADI EKONOMİK GELİŞMELERİN YENİ TTK VE YASAL DÜZENLEMELERİN MALİ MÜŞAVİRLİK MESLEĞİNDE YARATACAĞI YENİ İŞ ALANLARI Başkan AHMET HAYTAÇ Dünya tek devlet miş gibi olma yolunda; bu gün her hangi Başkan Yrd. FADİME NİRON bir devletin ekonomisinin sarsılması farklı bölgedeki diğer devleti Sekreter BERRU ATLIHAN etkilemektedir. Bu nedenle şirketlerin uluslar arası işlemlerinde Üye REMZİYE GEÇGEL muhasebe dili tek ortak dil olacaktır. Üye ZEKİ KILAVUZOĞLU Dünya genelinde değişen ekonomiye paralel olarak yasalarda Üye AYTAÇ ALYAZ değişiyor. Mali Müşavirlik mesleği de bu değişime uygun bir Üye ZEYNEP CİHAN KARAGÖZ şekilde gelişecektir. Bu değişimleri yakından izleyen meslektaşlarımız Üye UFUK GÖK bağlı oldukları odaların önderliğinde yeni iş alanlarına Üye BORA İKİTEMUR sahip olacaklardır. Üye SERPİL ÖZDEMİR ARPACI Bu odaların en güzel örneğini Türkiye nin tüm Mali Müşavirler Üye MELTEM GÖNÇ odalarının Lokomotifi olan İstanbul SMMM odası başarı ile yapmaktadır. Üye FATMA JALE ALKAN Üye AYTEN BOZKUŞ 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu 1 Ocak 1957 yılından bu güne Üye NESLİHAN SELÇUK DİKER kadar ticari yaşamı düzenlemiştir. Günümüzde uluslar arası ticari Üye GAMZE SANCAR Üye MUSTAFA DEMİRTAŞ ilişkilerin gelişmesi Avrupa birliği müktesebatına uyum sağlanmasının zorunluluğu ile 13 Ocak 2011 tarih ve 6102 sayılı kanunla Üye ERDAL DEMİRCİ TBMM de kabul edilmiştir. YTTK na göre mali müşavirlik mesleği GENEL ANLAMDA3 bölüme ayrılmıştır 221

2 1-DENETİM 11-MUHASEBE 111-DANIŞMANLIK şeklinde dir. Gelişim ve değişimle beraber oluşan yeni mesleki uzmanlık gerektiren iş kolları şunlardır. 1-DENETİM: YTT Kanunu, Şirket denetim fonksiyonunu bünyesinde bulunan denetleme kurulu yerine şirket tüzel kişiliği dışında bulunan dış denetçiye vermiştir..buna göre şirketteki denetleme kurulu organı kaldırılmıştır. A.Ş Kuruluş işlemlerini Mali Tablolarını, yıllık faaliyet raporlarını ve bunlara bağlı olarak tüm muhasebe işlemlerinin dış denetçi tarafından denetlenmesi esasını getirmiştir. Denetçinin denetimden geçmemiş mali tabloları ile yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu düzenlenmemiş hükmündedir. Denetçiler 1 kişi ise o kişinin, Birden fazla kişi ise Yarısından bir fazlasının Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşı olması şarttır. Yasa gereği Denetçiler Yönetim Kurulu üyesi ve şirketin memuru olamazlar. Denetçiler sürelerinin bitiminde, genel kurul tarafından tekrar seçilebilirler. Genel kurul denetçileri her zaman azletmeye ve yerine yeni bir denetçiyi tayin etmeye yetkilidir. Murakıplar genel kurulu olağanüstü toplantıya çağırabilirler. Şirket adına dava açmak murakıplara aittir. Murakıplar kanun veya esas mukavele ile kendilerine yüklenilen görevleri hiç yapmamaları veya gerektiği şekilde yapmamalarından dolayı, kusursuz olduklarını ispat etmedikçe müteselsilen sorumludurlar sayılı Kanun un özellikle Anonim şirketlerde yönetim ve temsil ile ilgili esaslar başlığı altında yönetim kurulunun görev dağılımını düzenleyen 366. maddesinin ikinci fıkrasında iç denetim yer almıştır: Yönetim kurulu, işlerin gidişini izlemek, kendisine sunulacak Konularda rapor hazırlamak, kararlarını uygulatmak veya iç denetim amacıyla içlerinde Yönetim kurulu üyelerinin de bulunabileceği komiteler ve komisyonlar kurabilir hükmü ile Kurumsal yönetim ilkelerinde denetim komitesi olarak ifade bulan denetim Komitelerinin kurulması konusunda yönetim kuruluna yetki verilmiştir. Yönetimin devri başlıklı 367. maddede işletmelerin iç kontrol sistemlerinin bir ölçüde biçimsel tarifini veren bir düzenleme yapılmıştır (1) Yönetim Kurulu esas sözleşmeye konulacak bir hükümle, düzenlenmeyeceği bir iç yönetmeliğe göre, yönetimi, kısmen veya tamamen bir veya birkaç yönetim kurulu üyesine veya üçüncü kişiye devretmeye yetkili kılınabilir. Bu yönetmelik şirketin yönetimini düzenler; bunun için gerekli olan görevleri, tanımlar, yerlerini gösterir, özellikle kimin kime bağlı ve bilgi sunmakla yükümlü olduğunu belirler. Yönetim kurulu, istem üzerine pay sahiplerini ve korunmaya değer menfaatlerini ikna edici bir biçimde ortaya koyan alacaklıları, bu yönetmelik hakkında, yazılı olarak bilgilendirir. (2) Yönetim, devredilmediği takdirde, yönetim kurulunun tüm üyelerine aittir. Limited şirketlerde, işlem denetçilerinin atanması ve görevden alınması, anonim şirketlerde olduğu gibi, şirket genel kuruluna tanınmış, ancak, anonim şirketlerden farklı olarak, bu yetkinin devredilemeyeceği söylenmiştir Bu düzenlemelerden anlaşılacağı üzere ilgili kanunun anonim şirketlerde işletme yönetiminin yetki ve sorumluluk ilişkisinin biçimsel bir şekilde düzenlenmesini ve sorumlu pozisyonlarda bulunan kişilerin görev tanımlarının yapılmasını öngörmüştür. Kanunun 375. maddesinde yönetim kurulunun devredilemez ve vazgeçilemez görev ve yetkileri arasında; 222

3 7 Şirket yönetim teşkilatının belirlenmesi, muhasebe, finans denetimi ve şirketin yönetiminin gerektirdiği ölçüde, finansal plânlama için gerekli düzenin kurulması, müdürlerin ve aynı işleve sahip kişiler ile imza yetkisini haiz bulunanların atanmaları ve görevden alınmaları, yönetimle görevli kişilerin, özellikle kanunlara, esas sözleşmeye, iç yönetmeliklere ve yönetim kurulunun yazılı talimatlarına uygun hareket edip etmediklerinin üst gözetimi, hükümlerine yer verilmiştir. Bugün işletmeler için iç kontrol yönetimin temel fonksiyonlarından biridir ve evrensel ifadesiyle iç kontrol işletme faaliyetlerinin verimliliği ve etkililiği, finansal raporlamanın güvenilirliği, yasalara ve diğer düzenlemelere uygunluğunu sağlamak amacıyla işletme içinde oluşturulan ve işletmenin tüm çalışanları tarafından etkilenen bir süreçtir Sayılı kanunun 378. maddesinde riskin erken saptanması ve yönetime ilişkin düzenleme ile ilgili şu hükümler yer almıştır. (1) Pay senetleri borsada işlem gören şirketlerde, yönetim kurulu, şirketin varlığını, gelişmesini ve devamını tehlikeye düşüren sebeplerin erken teşhisi, bunun için gerekli önlemler ile çarelerin uygulanması ve riskin yönetilmesi amacıyla, uzman bir komite kurmak, sistemi çalıştırmak ve geliştirmekle yükümlüdür. Diğer şirketlerde bu komite denetçinin gerekli görüp bunu yönetim kuruluna yazılı olarak bildirmesi hâlinde derhâl kurulur ve ilk raporunu kurulmasını izleyen bir ayın sonunda verir. (2) Komite, yönetim kuruluna her iki ayda bir vereceği raporda durumu değerlendirir, varsa tehlikelere işaret eder, çareleri gösterir. Rapor denetçiye de yollanır. Şirketin varlığını, gelişimini ve devamını güvence altına almayı amaçlayan bu düzenleme kurumsal yönetim ilkelerinden biri olup kanunun bu anlamda en dikkat çekici düzenlemelerinden bir tanesidir. Ayrıca yukarıda verilen 378. maddenin birinci fıkrasında yer alan; diğer şirketlerde denetçinin bunun gerekli görüp yönetim kuruluna yazılı olarak bildirmesi halinde derhal kurulur hükmü yeni bir düzenleme gibi görünmektedir. DENETÇİLERİN YAPAMIYACAKLARI FAALİYETLER Aşağıdaki hâllerden birinin varlığında, yeminli mâlî müşavir, serbest muhasebeci mali müşavir, bağımsız denetleme kuruluşu ve bunun ortaklarından biri ve bunların ortaklarının yanında çalışan veya bu cümlede anılan kişilerin mesleği birlikte yaptıkları kişi veya kişiler, ilgili şirkette denetçi olamaz. (YTTK md 400/1) 10 Şöyle ki, önceki cümlede sayılanlardan biri; a) Denetlenecek şirkette pay sahibiyse, b) Denetlenecek şirketin yöneticisi veya çalışanıysa veya denetçi olarak atanmasından önceki üç yıl içinde bu sıfatı taşımışsa, c) Denetlenecek şirketle bağlantısı bulunan bir tüzel kişinin, bir ticaret şirketinin veya bir ticari işletmenin kanuni temsilcisi veya temsilcisi, yönetim kurulu üyesi, yöneticisi veya sahibiyse ya da bunlarda yüzde yirmiden fazla paya sahipse yahut denetlenecek şirketin yönetim kurulu üyesinin veya bir yöneticisinin alt veya üst soyundan biri, eşi veya üçüncü derece dâhil, üçüncü dereceye kadar kan veya kayın hısmıysa, d) Denetlenecek şirketle bağlantı hâlinde bulunan veya böyle bir şirkette yüzde yirmiden fazla paya sahip olan bir işletmede çalışıyorsa veya denetçisi olacağı şirkette yüzde yirmiden fazla paya sahip bir gerçek kişinin yanında herhangi bir şekilde hizmet veriyorsa, e) Denetlenecek şirketin defterlerinin tutulmasında veya finansal tablolarının düzenlenmesinde denetleme dışında faaliyette veya katkıda bulunmuşsa f) Denetlenecek şirketin defterlerinin tutulmasında veya finansal tablolarının çıkarılmasında denetleme dışında 223

4 faaliyette veya katkıda bulunduğu için (e) bendine göre denetçi olamayacak gerçek veya tüzel kişinin veya onun ortaklarından birinin kanuni temsilcisi, temsilcisi, çalışanı, yönetim kurulu üyesi, ortağı, sahibi ya da gerçek kişi olarak bizzat kendisi ise, g) (a) ilâ (f) bentlerinde yer alan şartları taşıdığı için denetçi olamayan bir denetçinin nezdinde çalışıyorsa, h) Son beş yıl içinde denetçiliğe ilişkin meslekî faaliyetinden kaynaklanan gelirinin tamamının yüzde otuzundan fazlasını denetlenecek şirkete veya ona yüzde yirmiden fazla pay ile iştirak etmiş bulunan şirketlere verilen denetleme ve danışmanlık faaliyetinden elde etmişse ve bunu cari yılda da elde etmesi bekleniyorsa, denetçi olamaz; ancak, Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği, katlanılması güç bir durum ortaya çıkacaksa (h) bendindeki yasağın kaldırılması için belli bir süreyle sınırlı olarak onay verebilir. (YTTK md 400/1) 2) Bir bağımsız denetleme kuruluşunun, bir şirketin denetlenmesi için görevlendirdiği denetçi yedi yıl arka arkaya o şirket için denetleme raporu vermişse, o denetçi en az iki yıl için değiştirilir. (YTTK md 400/2) 3)Denetçi, denetleme yaptığı şirkete, vergi danışmanlığı ve vergi denetimi dışında, danışmanlık veya hizmet veremez, bunu bir yavru şirketi aracılığıyla yapamaz.. (YTTK md 400/3 4)Bu madde hükümleri,554 üncü maddede öngörülen işlem denetçilerine de uygulanır. Kanunda veya esas sözleşmede aksi öngörülmemişse, işlem denetçisi genel kurul tarafından atanır ve görevden alınır. Esas denetçi, denetim standartlarına göre mali tabloların denetimini yapan denetçidir. Ancak Kanun, esas denetçiye şirketin mali tablolarının denetiminin yanı sıra yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporunun denetimini de yüklemiştir. Nitekim, Yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu içinde yer alan finansal bilgilerin, denetlenen finansal tablolar ile tutarlı olup olmadığı ve gerçeği yansıtıp yansıtmadığı da bu denetimin kapsamı içindedir. (T.C. Yasalar, 1956 md. 397/1) Esasında Kanun, mali tablolarla yıllık faaliyet raporunu aynı mahiyette bilgiler bütünü olarak değerlendirmiştir. Buna göre, *Yönetim kurulu, geçmiş hesap dönemine ait mali tablolarını, eklerini ve yıllık faaliyet raporunu, bilanço gününü izleyen hesap döneminin ilk üç ayı içinde hazırlamak ve genel kurula sunmak durumundadır. (T.C. Yasalar, 1956 md. 514/1) Bu itibarla mali tablolar ile faaliyet raporunun hazırlanması yönetim kurulunun sorumluluğundadır. *Yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu, şirketin, o yıla ait faaliyetlerinin akışı ile her yönüyle finansal durumunu, doğru, eksiksiz, dolambaçsız, gerçeğe uygun ve dürüst bir şekilde yansıtır. Bu raporda finansal durum, finansal tablolara göre değerlendirilir. Raporda ayrıca, şirketin gelişmesine ve karşılaşması muhtemel risklere de açıkça işaret olunur. Bu konulara ilişkin yönetim kurulunun değerlendirmesi de raporda yer alır. (YTTK md. 516/1) Anonim Şirketlerin finansal tabloları Türkiye Muhasebe Standartlarına göre şirketin malvarlığını, borç ve yükümlülüklerini, öz kaynaklarını ve faaliyet sonuçlarını tam, anlaşılabilir, karşılaştırılabilir, ihtiyaçlara ve işletmenin niteliğine uygun bir şekilde; şeffaf ve güvenilir olarak; gerçeği dürüst, aynen ve aslına sadık surette yansıtacak şekilde çıkarılır. (YTTK md. 515/1) 2)Yönetim kurulunun faaliyet raporu ayrıca aşağıdaki hususları da içermelidir: a) Faaliyet yılının sona ermesinden sonra şirkette meydana gelen ve özel önem taşıyan olaylar. b) Şirketin araştırma ve geliştirme çalışmaları. c) Yönetim Kurulu üyeleri ile üst düzey yöneticilere ödenen ücret, prim, ikramiye gibi mali menfaatler, ödenekler, yolculuk, konaklama ve temsil giderleri, ayni ve nakdî imkânlar, sigortalar ve benzeri teminatlar.(yttk md 516/2) 3)Hem Anonim şirketler hem de şirketler topluluğu bakımından yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporunun zorunlu asgari içeriği, ayrıntılı olarak Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Tarafından bir yönetmelikle düzenlenir. YTTK md 516/3 Kanuna esas denetçiden hem muhasebe denetimini hem TTK hükümlerine uyum açısından uygunluk 224

5 7 denetimini hem de yönetimin yıllık faaliyet raporu kapsamında faaliyet denetimini gerçekleştirme konusunda görevlendirmiştir. DENETİM RAPORU: 1)Denetçi, yapılan denetimin türü, kapsamı, niteliği ve sonuçları hakkında, gereken açıklıkta, anlaşılır, basit bir dille yazılmış ve geçmiş yılla karşılaştırmalı olarak hazırlanmış, finansal tabloları konu alan bir rapor düzenler.(ttk md 402/1) 2)Bundan başka ayrı bir rapor hâlinde, yönetim kurulunun, şirketin veya topluluğun durumu hakkındaki yıllık faaliyet raporunda yer alan irdelemeleri, denetçi tarafından, finansal tablolar ile tutarlılığı ve gerçeğe uygunluğu açısından değerlendirilir..(ttk md 402/2) Raporun ayrı olmasının nedeni Denetçi yıllık faaliyet raporunu denetliyemiyecek olmasıdır. Çünkü faaliyet raporunda finansal tablolarla beraber şirketin planları, istihdamını, pazarlama durumu Pazar payı bilgileride vardır. 3)Denetçi, değerlendirme yaparken şirketin, denetliyorsa ana şirket ile topluluğun finansal tablolarını esas alır. Raporda öncelikle, şirketin ve topluluğun finansal durumuna dair yönetim kurulunun değerlendirmesi hakkında görüş açıklanır. Bu görüşte, özellikle şirketin ve ana şirketin finansal tablolarının denetimi bağlamında, şirketin ve topluluğun varlığını sürdürebilmesine ve gelecekteki gelişmesine ilişkin analiz yanında, şirket yönetim kurulunun raporu ile topluluk yıllık faaliyet raporu bu belgelerin verdiği olanak ölçüsünde şirketin finansal durumu irdelenir.(ttk md 402/3) Denetçi raporunda, yapılan denetim türü, kapsamı, niteliği, mali tabloların önceki dönemle karşılaştırılabilir olması, muhasebe kayıtlarının TMS ye uygunluğu, denetim faaliyetini sınırlandıran işlem ve belirsizliklerin olup olmadığı, işletmenin sürekliliği kavramını riske sokan gelişmelerin olup olmadığı hususlarını içerir. 4)Denetim raporunun esas bölümünde; a) Defter tutma düzeninin, finansal tabloların ve topluluk finansal tablolarının, kanun ile esas sözleşmenin finansal raporlamaya ilişkin hükümlerine uygun olup olmadığı, b) Yönetim kurulunun denetçi tarafından denetim kapsamında istenen açıklamaları yapıp yapmadığı ve belgeleri verip vermediği, açıkça ifade edilir.(ttk md 402/4) 5)Ayrıca Finansal tablolar ile bunların dayanağı olan defterlerin; a-öngörülen hesap planına uygun tutulup tutulmadığı b)türkiye Muhasebe standartları çerçevesinde şirketin mal varlığı finansal ve karlılık durumunun resmini gerçeğe uygun olarak ve dürüst bir şekilde yansıtıp yansıtılmadığı, Belirtilir. 6)Denetim çerçevesinde 398 inci maddenin dördüncü fıkrası uyarınca bir değerlendirme yapılmışsa bunun sonucu ayrı bir raporda gösterilir. 7) Denetçi,raporunu imzalar ve yönetim kuruluna sunar. b.işlem denetçisi: Esas denetçinin oluşmasını düzenleyen hükümde yer alan Bu madde hükümleri, 554 üncü maddede öngörülen işlem denetçilerine de uygulanır. hükmü dikkate alınırsa, esas denetçi olabilmek için aranan şartlar, işlem denetçisi olabilmek için de geçerlidir. Dolayısıyla Kanuna göre işlem denetçisinin de SMMM ve YMM unvanı almış olan meslek mensuplarından oluşması gerekir. Belirtilen maddelere göre(yttk md 336, 343, 351, 575,586 ) denetim raporunu oluşturur Şirketin kuruluşuna ilişkin denetleme raporu bir veya birkaç işlem denetçisi tarafından verilir. İşlem denetçi si kuruluş raporunda, payların tamamının taahhüt edildiğini; kanunda veya esas sözleşmede öngörülmüş bulunan pay 225

6 bedellerinin en az tutarlarının kanuna uygun olarak bankaya yatırıldığını; buna ilişkin banka mektubunun kuruluş belgeleri arasında yer aldığını; bu yükümlülüğün herhangi bir şekilde dolanıldığına ilişkin bir belirti bulunmadığını; ayni sermaye ve devralınan ayınlar için mahkemece atanan bilirkişilerce değerleme yapıldığını, mahkemece bir kararla onaylanan raporun dosyaya sunulduğunu; kurucu menfaatlerinin kanuna uygun olduğunu; kurucular beyanı ile ilgili açık bir uygunsuzluğun, aşırı değerlemenin, işlemlerde görünür bir yolsuzluğun bulunmadığını ve diğer kuruluş belgelerinin mevcut olduğunu, gerekli noter onaylarının ve izinlerin alındığını gerekçeleriyle ve hesap verme ilkesinin gereklerine uygun olarak açıklar. (YTTK md 351) Hesap döneminin kapanmasından sonra veya yönetim kurulunun istemi üzerine daha önce, bir işlem denetçisi yeni payların ihracının kanuna, esas sözleşmeye ve gereğinde ihraç izahnamesine uygun olup olmadığını inceler. (YTTK md 469/1) Birleşmeye katılan şirketlerin; birleşme sözleşmesini, birleşme raporunu ve birleşmeye esas oluşturan bilançoyu, bu konuda uzman olan bir işlem denetçisine denetlettirmeleri şarttır. (YTTK md 148/1) Bölünme sözleşmesinin veya bölünme planının denetlenmesine 148 inci madde hükmü kıyas yoluyla uygulanır. (YTTK md 170/1) Şirket, tür değiştirme planını, tür değiştirme raporunu, tür değiştirmede esas alınan bilançoyu işlem denetçisine denetlettirir. (YTTK md 187/1) Şirket kuruluşlarında konulan ayni sermaye ile Kuruluş sırasında devralınacak işletmelere ve ayınlara şirket merkezinin bulunduğu yerdeki Asliye Ticaret Mahkemesince atanan bilirkişiler ce değer biçilir. Bu konuya ilişkin bir Değerleme Raporu düzenlenir. Bu rapora kurucular, İşletme Denetçisi ve menfaat sahipleri itiraz edebileceklerdir. Mahkemenin onayladığı bilirkişi kararı kesindir. (YTTK Md.343) Şirketlerde sermayenin artırılan kısmın, iç kaynaklardan karşılayan tutarın şirket bünyesinde gerçekten varolduğu, onaylanmış yıllık bilanço ve işlem denetçisinin vereceği açık ve beyanla doğrulanmak zorundadır. Bilanço tarihinin üzerinden altı aydan fazla zaman geçmiş olduğu takdirde, yeni bir bilanço çıkarılması ve bunun işlem denetçisi tarafından onaylanmış olması şarttır.(yttk Md.462/2 işlem denetçisinin raporuyla sermayenin azaltılmasına rağmen şirket alacaklılarının haklarını tamamen karşılayacak miktarda aktifin şirkette varlığı belirlenmiş olmadıkça sermayenin azaltılmasına karar verilemeyecektir.(yttk. Md.473/2) Şirketin kuruluşunu, sermaye artırımını, azaltılmasını, birleşmeyi, bölünmeyi, tür değiştirmeyi, menkul kıymet ihracını veya herhangi bir diğer şirket işlem ve kararını denetleyen işlem denetçisi ve özel denetçiler kanuni görevlerinin yerine getirilmesinde kusurlu hareket ettikleri takdirde, hem şirkete hem de pay sahipleri ile şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarar dolayısıyla sorumludurlar. Kusuru iddia eden ispatlar ;(YTTK Md.554) işlem denetçisinin üstleneceği işlev, muhasebe (mali tablolar) denetimi değil, uygunluk denetimidir. Uygunluk denetimi, bir örgütün mali işlerinin ve faaliyetlerinin önceden belirlenmiş usullere, kurallara veya mevzuata uygun olup olmadığını belirlemek amacıyla incelenmesidir.(kepekçi, 2004 ) ÖZEL DENETÇİ: Şirketle ilgili belli başlı olayları açığa kavuşturmak için Şİrketin Pay sahipleri tarafından talep edilen Kişidir. Bir iş, Bir karar durumu, finansman durumu, yönetimin kararları ile ilgili şüphelerini gidermeye yönelik bir denetimdir. (1)Her pay sahibi, pay sahipliği haklarının kullanılabilmesi için gerekli olduğu takdirde ve bilgi alma veya inceleme hakkı daha önce kullanılmışsa, belirli olayların özel bir denetimle açıklığa kavuşturulmasını, gündemde yer almasa bile genel kuruldan isteyebilir. (2) Genel kurul istemi onaylarsa, şirket veya her bir pay sahibi otuz gün içinde, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden bir özel denetçi atanmasını isteyebilir.(yttk md 438/1) 226

7 7 (2) Genel kurul istemi onaylarsa, şirket veya her bir pay sahibi otuz gün içinde, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden bir özel denetçi atanmasını isteyebilir.(yttk md 438/2) HALEN YÜRÜRLÜKTE OLAN KANUNA GÖRE Umumi heyet bazı muayyen hususların tetkik ve teftişi için lüzumu halinde hususi murakıp seçebilir. Umumi heyetin toplantı vaktinden itibaren en az altı ay önceden beri esas sermayenin en az onda birine muadil paylara sahip oldukları sabit olan pay sahipleri; son iki yıl içinde şirketin kuruluşuna veya idare muamelelerine mütaalik bir suiistimalin vuku bulduğunu veya kanun yahut esas mukavele hükümlerine önemli bir surette aykırı hareket edildiğini iddia ettikleri takdirde, bunları veya bilançonun gerçekliğini tahkik için hususi murakıplar tayinini umumi heyetten isteyebilirler. Bu talep reddolunduğu takdirde lüzumlu masrafları peşin ödemek, dava neticesine kadar merhun kalmak üzere sahip oldukları pay senetlerini muteber bir bankaya tevdi etmek şartıyla mahkemeye müracaat hakkını haizdirler. Bu talebin mahkemece kabul edilebilmesi için iddia olunan hususlar hakkında kâfi delil ve emare gösterilmesi lazımdır. Mahkemece talep reddolunduğu veya tahkikat neticelerine göre iddia varit görülmediği takdirde kötü niyetle hareket ettiği ispat edilen pay sahipleri, şirketin bu yüzden gördüğü zarardan dolayı müteselsilen mesuldürler. Hususi murakıp tayini talebi mahkemece reddolunur ve murakıpların verecekleri rapora göre bu talebin haklı sebebe dayanmadığı anlaşılırsa, kötü niyetle hareket ettikleri ispat edilen pay sahipleri, şirketin bu yüzden gördüğü zarardan müteselsilen mesuldürler.(ttk md 348) Özel denetim, amaca yararlı bir süre içinde ve şirket işleri gereksiz yere aksatılmaksızın yapılmalıdır. YTTK Md 441/1 Yönetim kurulu şirketin defterlerinin, yazışmaları dâhil yazılarının, kasa kıymetli evrak ve mallar başta olmak üzere varlıklarının incelenmesine izin verir. YTTK Md 441/2 Kurucular,organlar, vekiller çalışanlar ve tasfiye memurları onemli olgular konusunda özel denetçiye bilgi vermekle yükümlüdürler. Uyuşmazlık halinde kararı mahkeme verir. Mahkemenin kararı kesindir. YTTK Md 441/3 Özel denetim; esasında yönetime yönelik bir denetim türüdür. Bu nedenle buna İÇ DENETİM veya FAALİYET DENE- TİMİ de diyebiliriz. Mahkeme Bağımsız denetleme kuruluşlarını denetçi kabul etmiştir. Bu nedenle mahkeme bağımsız denetim kuruluşlarından denetçi atayacaktır. 11-MUHASEBE 3568 sayılı meslek yasamız ise 2 maddesi 1A/c bendinde yapıyı şu şekilde tanımlar: 1-A) muhasebecilik ve mali müşavirlik mesleğinin konusu Gerçek ve tüzel kişilere ait teşebbüs ve işletmelerin; a. Genel kabul görmüş muhasebe prensipleri ve ilgili mevzuat hükümleri gereğince, defterlerini tutmak, bilanço, kar-zarar tablosu ve beyannameleri ile diğer belgelerini düzenlemek ve benzeri işleri yapmak. b. Muhasebe sistemlerini kurmak, geliştirmek, işletmecilik, muhasebe, finans, mali mevzuat ve bunların uygulamaları ile ilgili işlerini düzenlemek veya bu konularda müşavirlik yapmak. c. Yukarıdaki bentte yazılı konularda, belgelerine dayanarak, inceleme, tahlil, denetim yapmak, mali tablo ve beyannamelerle ilgili konularda yazılı görüş vermek, rapor ve Benzerlerini düzenlemek, tahkim, bilirkişilik ve benzer işler yapmak. Bu tanım mesleği tanımlayan ve tüm alanlarda uygulanabilen bir tanımdır. Muhasebe mesleği de çağın gelişimine ayak uydurarak yeni uzmanlık alanları oluşmaya başlamıştır. Bunlar Şunlardır. A-KARBON (SERA GAZI) MUHASEBESİ Küresel iklim değişikliğini önlemede bir araç olarak ortaya çıkan karbon piyasası işlemleri her geçen gün artmakta 227

8 ve birçok işletmenin bu konuda yükümlülükleri bulunmaktadır. İnsanların rahat ve bolluk içerisinde yaşama arzusu doğayı katletmekte insan sağlığını tehlikeye atmaktadır. Bu tür küresel sorunlar herkesi olduğu gibi muhasebecileri ve muhasebe sistemini de ilgilendirmektedir. Muhasebe sistemi açısından karbon ayak izlerinin takip edilmesi ve kayıt altına alınması gerekir. Karbon salınımının ölçüsü olan karbon ayak izi; enerji tüketen bir faaliyetin ortaya çıkardığı karbondioksit (CO2) miktarıdır. Küresel iklim değişikliğini engellemede bir araç olarak ortaya çıkan karbon piyasası işlemleri her geçen gün büyümektedir. Karbon piyasaları özellikle Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin temiz enerjiye yönelik yatırımlarında önemli bir proje ve finansman tekniği olarak kullanılmaktadır. Küresel iklim değişikliğinin bu hızla devam ettiği varsayıldığında yakın bir gelecekte söz konusu piyasanın en büyük emtia piyasası olması kaçınılmazdır. Örneğin, 2020 yılında bu piyasaların 3,1 trilyon dolarlık piyasa hacmine ulaşması beklenmektedir. Muhasebe uygulamasında çevresel sorunlar daha fazla dikkate alınmaya başlanmıştır. Örneğin çevre muhasebesi ve çevre denetimi ve karbon (sera gazı) muhasebesi bu uygulamalardan bazılarıdır. Karbon muhasebesinin temelini havaya salınan karbondioksit miktarının izlenmesi ve kayıt altına alınarak sonuçların raporlanması oluşturur. Maliyet muhasebesinin bir ayağı olarak çevre muhasebesi içinde karbondioksit salınımı takip edilebilir. Mamul ve hizmetlerin karbon ayak izlerinin belirlenmesinde maliyet muhasebesi kuralları uygulanabilir. Hesap planı oluşturulurken bu konuyla ilgili ihtiyaç duyulan hesaplar açılabilir, Fosil kökenli yakıtların kullanımındaki artışa bağlı olarak çevrenin kirletiliyor olması buna bağlı anormal iklim değişikliklerini beraberinde getirmektedir. Örneğin yılları arasında hava kaynaklı doğal afetlere bağlı olarak yaklaşık kişi hayatını kaybetmiş, toplam yarım trilyon dolara yakın maddi kayıp meydana gelmiştir. Avrupa da üretilen bir otomobil kilometre başına ortalama 163 gram karbondioksit gazı üretmektedir. Bunun birkaç yıl içinde 120 grama düşürülmesi hedeflenmiştir yılında Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (United Nations Framework Convention on Climate Change UNFCCC) çerçevesinde iklim değişikliğine küresel bir tepki olarak Kyoto Protokolü gündeme gelmiştir. 188 ülke, Avrupa Birliği ve Türkiye nin taraf olduğu bu protokole göre insan kaynaklı karbon salım miktarının yılları arasında 1990 daki seviyesine göre en az % 5 oranında azaltılması amaçlanmıştır. Bu protokol ile işletmeler finansal performansları yanında çevresel duyarlılıkları konusunda da yükümlülük altına girmişlerdir. Karbon salınımının azaltılması amacıyla çeşitli alternatif mekanizmalar geliştirilmiştir. Bu mekanizmalardan birisi de; Uluslararası Salım Ticareti Sistemi nin kurulmasıdır. Bu sistemde ülkeler uluslararası karbon kredisi piyasalarında ticaret yapabilmektedirler. Üretim fazlası kredisi olan ülkeler bu kredileri; salım sınırlaması olan ülkelere azaltım şartları çerçevesinde satış yapabilmektedirler. Karbon salımı ve ticareti; bir alıcının karbon azaltımına yönelik taahhüt ettiği hedeflerini yerine getirmede kullanacağı ve belli bir miktarda karbon salımı indirimi yapma hakkını ifade eden krediler karşılığında, başka bir tarafa ödeme yapması ile ortaya çıkan alım sözleşmeleri olarak tanımlanmaktadır. Başka bir ifade ile karbon salım ticareti; ülkeler ve firmaları, karbon azaltım taahhütlerine yönelik faaliyetleri sonucunda, azalttıkları her bir tona eş değer karbon için, ticareti de yapılabilen, Karbon Tahsisatı veya Karbon Kredisi olarak adlandırılan karbon haklarıdır. Buna göre salım hedefi belirlenmiş bir ülke, salım hedefi belirlenmemiş gelişmekte olan bir ülke ile işbirliğine giderek, o ülkede karbon salımını azaltmaya yönelik projeye dâhil olabilir ve karşılığında da elde edilen karbon azaltımı, söz konusu gelişmiş ülkenin Kyoto taahhüdünden düşülebilir. Böylece ilgili ülke, hem başka ülkede karbon salımını azaltıp kendi salımını telafi etmekte hem de gelişmekte olan ülkelerde temiz teknoloji transferi ve sürdürülebilir kalkınmanın teşvikini sağlamaktadır. Bir ülkede kurulması gereken karbon salım ticaretine göre; işletmelerin atmosfere salabilecekleri karbondioksit 228

9 7 miktarı sınırlandırılmaktadır. Eğer işletmeler sınırdan daha az karbon salarlarsa, satış için üretim fazlası kredi kazanmaktadırlar. Eğer sınırdan daha fazla karbon salımı yaparlarsa, sınırdan daha az karbon yapmış işletmelerden kredi satın alabilmektedirler. Bu uygulama AB Karbon Salım Ticaret Sistemi (EU ETS) olarak 1 Ocak 2005 te faaliyete geçmiş olup dünyadaki ilk uluslararası karbondioksit salımı ticaret sistemidir. Bu sistem global karbon piyasası işlemlerinin yaklaşık % 70 ini gerçekleştirmektedir. Tüm AB ülkelerindeki toplam karbondioksit salımının yaklaşık yarısına yakınından sorumludur den fazla kuruluş ile 2,200 milyon ton karbona denk gelen işlemleri kapsamaktadır. Bu sistem ile AB ülkeleri için karbon salım sınırları belirlenmiş ve her birine belirli bir kredi değeri verilmiştir. Kredilerin toplam değeri belirlenen üst sınırı aşmadığı sürece toplam salım belirlenen seviye ile sınırlandırılmış olmaktadır. Karbon salım ticareti; Üst Sınır ve Ticaret, Anahat ve Kredi ve Karbon Denkleştirme olmak üzere üç şekilde uygulanmaktadır. Üst Sınır ve Ticaret sisteminde belirlenmiş bir zaman dilimi içerisin deki toplam salım miktarı belirlenir. Bu toplam değer daha sonra kaynaklardan çıkan karbon salım hakkı ve tahsisat olarak kirleticilere tahsis edilir. Taahhüt dönemi boyunca her katılımcı gerçekleşen salımını izler ve hesaplar. Dönem sonunda gerçekleşen salıma eşit miktarda tahsisat düzenleyici otoriteye teslim edilir. Bu eşleştirmeyi yapamayanlar ellerinde fazladan tahsisat bulunan kaynaklardan tahsisat satın alabilirler. Anahat ve Kredi sisteminde karbon salımına ilişkin sabit bir üst sınır belirlenmemiştir. Bu sistemde katılımcılar ticarete başlamadan önce tahsisat alamamakta; karbon birimlerini, salım azaltıcı projeleri onayladıktan sonra kazanmaktadırlar. Bu süreçte öncelikle düzenleyici tarafından her bir katılımcı için anahat belirlenmektedir. Taahhüt dönemi sonunda düzenleyici otorite, yapılan salımlar ile anahat hesaplarını karşılaştırmakta; gerçekleşen salımları anahatından düşük olan katılımcılar aradaki fark kadar birim kazanmaktadır. Bu birimler daha sonra serbestçe alım satıma konu olmaktadır. Gerçekleşen salımları anahatını aşan katılımcılar ise taahhütlerini yerine getirmek için fazla salımlarına eşdeğer karbon birimini satın almak zorundadırlar. Denkleştirme sisteminde bir yerde salınan karbon miktarı başka bir yerden satın alınmaktadır. Böylece atmosferde aynı miktarda karbon miktarının yutulması/hapsedilmesi ile nötrleştirme yapılmış olmaktadır. Başka bir ifade ile bir işletme, ortaya çıkardığı karbon salımına karşılık aynı miktarda ancak başka bir yerdeki karbon tasarrufu sağlayan projelerden karbon sertifikaları satın alır. Bu sistem daha çok işletme bünyesinde karbon salımı azaltım önlemlerinin ekonomik ve teknik gerekçelerle karlı olmaması durumunda kullanılmaktadır. Karbon salımı ve ticareti sisteminin işleyişi sürecinde en önemli sorun iklim değişikliklerinin ekonomik maliyetlerinin ölçülmesidir. Bu ölçüm için karbon sosyal maliyeti (social cost of carbon) olarak adlandırılan bir hesaplama yöntemi kullanılmaktadır. Karbon sosyal maliyeti; 100 yıl veya daha uzun bir süre için atmosfere salınan her ek bir ton karbonun iklim değişikliği üzerinde oluşturduğu etkinin net bugünkü değeri olarak hesaplanmaktadır. Bunun maliyeti ortalama 1 ton karbon için 43 dolardır. MUHASEBE KAYITLARI 1980 li yıllarda sosyal muhasebe kavramı ortaya çıkmış, özellikle; şirketlerin ölçemediği ancak bireylere, topluma ve çevreye etkisi olan dışsal maliyetlerin hangi şekilde finansal tablolara yansıtılacağı konusu önemli sorun olarak görülmeye başlanmıştır. Toplum için yapılacak bu tür sosyal sorumluluk faaliyetleri ek maliyetler yaratsa da, hesap verme sorumluluğu ve şeffaflık günümüz işletme yönetiminin temel unsuru haline gelmiştir. Karbon muhasebesi; en basit anlatımla bir kurumun faaliyetine ilişkin ayrıntılı verilerin toplanması, karbon izdüşümünün başka bir ifade ile karbon salımının hesaplanması ve salım faktörlerini hesaba katarak bu rakamın karbondiok- 229

10 sit eşdeğerine dönüştürülmesidir. Bu bağlamda kurumun faaliyetlerinden kaynaklanan karbon salımının hesaplanması ve muhasebesinin yapılması gerekmektedir. Karbon salımı hesaplama kapsamına giren 6 farklı gaz bulunmaktadır. Bunlar; kaynağı fosil yakıtlarının yakılması olan karbondioksit (CO2), kaynağı çöp toplama alanları ve hayvanlar olan metan (CH4), kaynağı gübre ve kanalizasyonlar olan nitratoxid (N2O), kaynağı kimyasal soğutucular olan hidroflorokarbonlar (HF), kaynağı alüminyum ve yarı iletkenlerin imalatı olan peflorokarbonlar (PFC) ve kaynağı elektrik dağıtım ekipmanın izolasyonu olan sülfür hexaflorid (SF6) dir. Tablo 1: Karbon Maliyetleri Etkin Karbon Maliyet Yönetimi ile Maliyet Azaltım Alanları Satış Öncesi Çevresel Etki Satış Sonrası Çevresel Etki* Hammadde Üretim Artığı Atık Depolama Alanı İşgücü Girdisi Geleneksel Genel Giderler (Elektrik, Kira, Pazarlama, Ulaşım, Yönetim, Amortisman, Satış Sonrası Servis Maliyetleri vb.) Çevresel Genel Giderler Düzenleyici Maliyetler Onarım ve Bozuk Ürünlerde Harcanılan Zaman Geri Dönüşülebilir Bileşenleri Ayırmak için Harcanan Zaman Bütün bu genel gider kalemleri, işletmenin net karbon salan veya net karbon tutan olup olmamasına göre karbon salımı üzerinde bir etkisi vardır. Alternatif enerji kaynakları vb. kullanılarak karbondioksiti azaltmak için yapılan teknikler çevresel genel gider kategorisindeki gösterilen karbon kredi maliyetlerini etkileyecektir. Emisyon Standartlarının Karşılanması Çevresel Kirlenmenin Neden Olduğu Dava Maliyetleri Atık Yönetimi Üretim Atığı Atık Depolama Alanı Geri Dönüşüm Tasarım Maliyetlerinin Amortismanı Karbon Kredileri Finansman Maliyetleri Envanter Bulundurma Maliyeti Bu maliyetler, bileşenlerin üretim öncesi safhada doğru olarak tasarlanmasıyla azaltılabilir. Bu tür tasarım maliyetleri, ürünün hayatı boyunca ya da yaşam seyri maliyetlemeyle amorti edilmelidir. Bu işletmenin net karbon salan veya net karbon tutan olup olmamasına göre maliyet veya gelir olabilir. Bu maliyetler; sermaye, hatalı sevk, demode olma, bozulma, stok yönetimi ve sigortayı kapsamaktadır. İşletmenin net karbon salan veya net karbon tutan olup olmamasına göre karbon kredilerinin satın alınması/ satışı. Bu maliyetler; hatalı sevk, demode olma, stok yönetimi ve sigorta gibi garanti kapsamında geri dönen ürün maliyetlerini kapsamaktadır. Borçlu Maliyetleri - Bu maliyetler, sermaye ve şüpheli alacaklar riskini kapsamaktadır. Karbon Vergisi Bu vergi; işletmenin net karbon salan veya net karbon tutan olup olmamasına göre ek bir maliyet veya gelir kalemi olabilecektir. 230

11 7 Karbon İşlemlerinin Muhasebesine İlişkin Örnek Uygulama Karbon işlemlerinin muhasebeleştirilmesine ilişkin uygulama aşağıdaki örnek ile açıklanabilir. Örnek: Tekstil sektöründe faaliyet gösteren bir üretim işletmesi Kyoto protokolü çerçevesinde karbon salım ticareti yaparak sera gazı salımını kontrol etmek istemektedir. Bunun için tarihinde Salım Ticaret Borsası ndan tarihine kadar kullanılmak üzere ton sera gazı salımına eşdeğer salım hakkı satın almıştır. Bunun için toplam ton başına 10 TL ödemiş olsun. B işlemin yapılabilmesi için 50 TL komisyon bedeli ayrıca ödenmiştir. Satın alınan bu hakkın bize göre THP çerçevesinde 180-Gelecek Aylara Ait Giderler hesabında takip edilebilir. Dönem sonunda tahsisatın kullanılan kısmı envanter çalışmasında giderleştirilebilir. Başka bir bakış açısına göre satın alınan tahsisat hak olarak değerlendirilebilir. Bu durumda maddi olmayan duran varlık olarak kabul edilip 260- Haklar hesabı kullanılabilir. Tahsisatın çevrenin kirletilerek kullanılan kısmı amortisman uygulaması ile giderleştirilebilir. a) Birinci Yol (Dönem Ayrıcı Hesaplarda Muhasebeleştirme) Madde No Borçlu Tutar Alacaklı Tutar 180 Gelecek Aylara Ait Giderler Komisyon Giderleri Bankalar ( Ton Sera Gazı Tahsisatı Alımı) b) İkinci Yol (Haklar Hebasında Muhasebeleştirme) Madde No 1) Borçlu Tutar Alacaklı Tutar 260 Haklar Komisyon Giderleri Bankalar 50 10,050 ( TON SERA GAZI ALIMI Söz konusu işletme dönem sonunda yaptığı envanter çalışması sırasında ilgili dönemde 900 ton sera gazı salımı yapmıştır. Buna göre toplam TL (900x10 TL) değerindeki tahsisat gidere dönüşmüş olur. Bunu ilgili dönemin üretim maliyetine yansıtmak gerekir. Bu gider doğrudan Haklar hesabından düşülerek yapılabileceği gibi haklarda meydana gelen tükenme paylarını görebilmek açısından 268- Birikmiş Amortisman hesabı vasıtasıyla da yapılabilir. 231

12 a) Birinci Yol Madde No Borçlu Tutar Alacaklı Tutar 730 Genel Üretim Giderleri 180 Gelecek Aylara Ait Giderler (900 Ton Sera Gazı Tahsisatı Kullanımı) Madde No Borçlu Tutar Alacaklı Tutar 730 Genel Üretim Giderleri 268 Birikmiş Amortismanlar (260 Haklar) 900 Ton Sera Gazı Tahsisatı Kullanımı) İşletme, tarihine kadar kullanmadığı 100 tona eşdeğer sera gazı tahsisatını tahsisat noksanı olan başka bir işletmeye satmıştır. Ton başına tahsisatın fiyatı ilgili borsada belli olduğundan satışın aynı bedel üzerinden yapıldığı varsayılmıştır. a) Birinci Yol (Dönem Ayrıcı Hesaplarda Muhasebeleştirildi İse) Madde No Borçlu Tutar Alacaklı Tutar 102 Bankalar 180 Gelecek aylara ait Giderler ton sera gazı tahsisatının satışı b) İkinci Yol (Haklar Hebasında Muhasebeleştirildi İse) Madde No Borçlu Tutar Alacaklı Tutar 102 Bankalar 260 Haklar ton sera gazı tahsisatının satışı

13 7 7. Sonuç Karbon salınımı ve bunun sonucu olarak ortaya çıkan küresel ısınma çeşitli çevresel felaketleri beraberinde getirmektedir. Bu etkileri en aza indirmek amacıyla oluşturulan karbon sistemleri ve piyasa işlemleri muhasebecileri ve muhasebe sistemini yakından ilgilendirmektedir. Karbon salımı ve ticareti sisteminin gelişmesi karbon salımı ve tutulma muhasebesi kavramını ortaya çıkarmıştır. Bu bağlamda sistemin işleyişi sürecinde bir karbon maliyet muhasebesine ihtiyaç duyulduğu açıktır. Ancak bu konuda yapılan çalışmaların sayısı yok denecek kadar azdır. UMSK 2005 yılında karbon muhasebesi konusunda bir ön çalışma yapmış ancak herhangi bir sonuç elde edilememiştir. Çevresel etki ve karbon salımı nedeniyle genel muhasebede kayıt sistemi ve bunun mali tablolara yansıtılmasında; maliyet muhasebesinde maliyetlerin saptanması ve bunun mamullere uygun şekilde dağıtılmasın da; yönetim muhasebesinde ise geleceğe yönelik karar alma ve bütçeleme sürecinde değişiklikler olması beklenmektedir. Karbon işlemlerinin izlenmesi ve kayıtlanmasında tekdüzen muhasebe sisteminde varlık ve kaynak hesaplarından uygun olanlar veya boş olan 8 numaralı hesap sınıfı kullanılabilir. Ayrıca konuyla ilgili TMS ve TFRS kapsamında uluslararası çalışmalara paralel yeni düzenlemelerin yapılması ve TMSK, TÜRMOB MÖDAV ve MUFAD gibi kuruluşların konuyla ilgili eğitim çalışması, panel ve konferans düzenlemeleri yerinde olacaktır Kaynak: Doç Dr Süleyman Uyar Dr Emre Cengiz B-MARKA VE ŞİRKET DEĞERLEME UZMANLIĞI: Markaların işletme açısından öneminin artması 1980 li yıllarda ABD de başlayan şirket satın almaları ve birleşmelerdir. Bu birleşmelerde bilanço değerlerinin çok üstünde ödedikleri bedellerin MARKALAR için ödendiği belirtilmektedir.. Markanın şirketin varlığında önemli bir hale gelmesi nedeniyle marka değerinin tespiti bir uzmanlık dalı haline gelmiştir. Marka gelirinin(isim Hakları Geliri) çıkarılacak menkul kıymetlere ve alınacak kredilere dayanak teşkil etmektedir yılında Calvin Klein şirketi 58 milyon dolar tutarındaki 7 yıllık borçlanma aracı olarak markasını ortaya koymuştur.. Aynı şekilde Borden s şirketi 1991 yılında markasını ortaya koyarak 480 milyon dolar borçlanmıştır yılında ABD vergi idaresi ile DHL şirketi arasında uyuşmazlık mahkemeye taşınmış, Davanın konusu ; DHL şirketinin sahip olduğu markasını yurtdışındaki iştirakine 100 milyon $ bedelle satmış olmasıdır. ABD vergi dairesi bu bedelin600 milyon $ olması gerektiğini savunmuş ve 270 milyon dolar vergi cezası kesmiştir. Mahkeme kararında ; DHL şirketinin marka değerlemesinde eksiklikler bulunduğunu belirtmiş ancak DHL tarafından kullanılan yöntemde belirgin ve açık bir hatanın varlığını ABD vergi dairesi ispat edemediği gerekçesi ile vergi dairesini haksız bulmuştur. MARKA DEĞERLEMELERİNİN KULLANILDIĞI ALANLAR *BORÇLANMA: *PAZARLAMA *FRANCHİSİNG İŞLEMLERİNDE *SATINALMA VE BİRLEŞMELERDE *DAVALARDA *VERGİ PLANLAMASINDA *HAKSIZ REKABETİN TESPİTİNDE *SİGORTA POLİÇELERİNDE MARKALARIN ŞİRKET RİSKİNDE TEMEL TEŞKİL ETMESİ 233

14 Şirket değerlemesine gelince; Şirketler için en önemli konulardan biri, yeni kaynak yaratma sorunudur. Krizlerin tüm dünyada etkisini göstermesi şirketleri yeni kaynak arayışına sevketmiştir. Yeni kaynak yaratmanın en kolay yollarından birisi de kendi kaynaklarını başkalarının kaynakları ile birleştirmektir. Bu sebeple şirket evlilikleri gerçekleşmektedir. Bir şirketin başka bir şirket ile birleşmesi veya diğer şirketi satın almasına ilişkin kararlar verilirken Önce şirket değerlemesi yapılmalıdır.. Bu değerlemenin amacı, alıcının veya satıcının karar vermesine imkân tanıyacak bir değerin elde edilmesini sağlamaktır. Uluslararası Finansal Raporlama Standartları UFRS (TFRS) belli kavramlar ve ilkeler altında finansal tabloların gerçeğe uygun biçimde düzenlenmesini öngörmektedir. Bu nedenle, finansal tabloların, özellikle bilançonun UFRS (TFRS) nin değerleme ilkeleri ile değerlenmesi sonucu şirketlerin defter değeri (muhasebe değeri) daha anlamlı hale gelecektir. Şirket değerlemesinde en çok kullanılan yöntemlerden biri olan defter değeri yaklaşımı bilançodan sağlanan muhasebe bilgilerine dayanmaktadır. Ancak, varlıklar ve yükümlülükler bilançoda genellikle tarihi maliyetleriyle yer aldıkları için, bilançodan sağlanan muhasebe bilgileri şirket değerlemesinin amaçlarıyla çelişebilmektedir. Bu nedenle, defter değeri yaklaşımının şirket değerlemesinde kullanılabilmesi; varlıklar ve yükümlülüklerin gerçeğe uygun değerlerini2 (fair value) yansıtacak şekilde düzeltilmelerine bağlı kalmaktadır. Uluslararası Finansal Raporlama Standartları ndaki UFRS (TFRS) gerçeğe uygun değer kavramı, defter değeri yaklaşımında gerekli olan bu düzeltme ihtiyacını çoğu zaman ortadan kaldırmaktadır. UFRS (TFRS) ile uyumlu olarak düzenlenen bilançoda, birçok varlık ve yükümlülük gerçeğe uygun değerlerine bağlı olarak raporlandığı için muhasebe bilgisinin defter değeri yaklaşımı açısından kalitesi artmakta ve defter değeri yaklaşımı kullanılabilir duruma gelmektedir. Sonuç olarak markalar ve şirket değerleme tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de değer kazanmaya başlamıştır. Bu nedenle bu değerlerin tespitinde uzmanlaşmış meslek mensubuna ihtiyaç vardır. GERÇEĞE UYGUN DEĞER MUHASEBESİ Muhasebede finansal tablolar işletme ile ilgilenen guruplara bilgiler sunar, Bu bilgilerin net ve açık olması gerekir. VARLIKLARIN ve BORÇLARIN tarihi maliyeti geride kalmaktadır. İlgili guruplar bu değerlerin geçmiş tarihteki değerleri ile değil gelecek te olabilecek değerlerle ilgilenmektedirler. Gelecekte ortaya çıkabilecek kar ve zararların bilinmesini istemektedirler. Bu nedenle GERÇEĞE UYGUN DEĞER kavramı ortaya çıkmıştır. Uluslararası ve Türkiye Muhasebe Standartlarında yeri olan GERÇEĞE UYGUN DEĞER MUHASEBESİ kavramı yeni bir kavramdır. Uluslararası muhasebe ve finansal raporlama standartlarında yer alan değerleme esaslarından biri olan gerçeğe uygun değer kavramı finansal tablolarda gerçek bilgiler sunulmasına olanak sağlamaktadır. İngilizcede fair vale olarak kullanılan kavram Türkçede gerçeğe uygun değer ya da makul değer olarak kullanılmaktadır. Değer, bir varlığın değişimi sırasında ortaya çıkan para cinsinden tutarı veya yükümlülüğün ifası amacıyla katlanılan bedeli ifade eder. Bu anlamda bir varlık veya yükümlülüğün değişim zamanlarına ve değişim ortamlarına göre farklı değerlerinden bahsetmek mümkündür. Örneğin 100 birim A varlığının dönem başındaki değeri TL iken, değişik faktörlerin etkisiyle dönem sonunda TL ye çıkabilir veya 800 TL ye düşebilir. Ayrıca, bir varlık veya yükümlük farklı kişi ve kurumlar için farklı değerleri ifade edebilir. Varlık ve yükümlülüklere bakış açısına göre farklı değerler atfedilmesi, değişik disiplinlerde farklı değerleme tanımlarının yapılmasına yol açmıştır. Günümüzde tüm disiplinlerin üzerinde anlaştığı ortak bir değerleme tanımı bulunmamaktadır (Granof, 1983,167). Uluslararası Muhasebe/Finansal Raporlama Standartlarında Gerçeğe Uygun Değer ; istekli ve bilgili taraflar arasında karşılıklı pazarlık ortamında bir varlığın el değiştirmesi ya da bir borcun ödenmesi durumunda ortaya çıkması gereken tutar olarak tanımlanmaktadır. 234

15 7 ABD Finansal Muhasebe Standartlarında gerçeğe uygun değer cari piyasada aralarında muvazaalı bir ilişki bulunmayan bilgili ve istekli taraflar arasında bir varlığın ya da yükümlülüğün işlem günündeki değişimine konu olan fiyattır şeklinde tanımlanmıştır. C. Makul Değerin Muhasebeleştirilmesi İşletmeler, varlıklarını değerlemeye tabi tutarken varlığın özelliğine göre kullandıkları bazı yöntemler bulunmaktadır. Bu yöntemlerden makul değer, ya da gerçeğe uygun değer olarak ifade edilen değerleme ölçüsü özellikle Türkiye Muhasebe Standartları 39 (TMS 39) Finansal Araçların Muhasebeleştirilmesi standardında temel değerleme ölçüsü olarak kullanılmaktadır. Türkiye Muhasebe Standardı 40 (TMS) Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller standardında ise alternatif değerleme ölçüsü olarak kullanılmaktadır. Burada esas olarak bu iki standardın makul değer yöntemine göre muhasebeleştirilmesine örnekler verilmeye çalışılmıştır. 1. Finansal Varlıkların Muhasebeleştirilmesi FAS 115, borçlanma araçlarındaki tüm yatırımlar ile makul değerleri güvenilir olarak belirlenebilen sermaye araçlarındaki (equity securities) yatırımların muhasebeleştirilmesi ve raporlanması konularını kapsamaktadır. Bu tür yatırımlar, 3 kategori içerisinde sınıflandırılmakta ve muhasebeleştirilmeleri de bu çerçevede yapılmaktadır (Karahan, 2002: 40; Kahraman, 2006: 52): a) Kısa vadede satmak amacıyla elde tutulan borçlanma ve sermaye araçları alım-satım amaçlı menkul kıymetler (trading securities) olarak sınıflandırılmakta ve tahakkuk etmiş kazanç ve kayıplar gelir tablosu ile şkilendirilmek suretiyle makul değer üzerinden raporlanmaktadır. b) Vadeye kadar elde tutulacak veya alım-satım amaçlı olarak sınıflandırılmayan borçlanma ve sermaye araçları satılmaya hazır menkul kıymetler (available-for-sale securities) olarak sınıflandırılmakta ve tahakkuk etmiş kazanç ve kayıplar, gelir tablosu ile ilişkilendirilmeyerek özkaynak içerisinde ayrı bir kısım olarak gösterilmek suretiyle makul değer üzerinden raporlanmaktadır. c) İşletmenin vadeye kadar elinde tutma konusunda olumlu bir niyetinin ve yeteneğinin bulunduğu borçlanma araçları vadeye kadar elde tutulacak menkul kıymetler (held-to-maturity securities) olarak sınıflandırılmakta ve etkin faiz yöntemi kullanılarak bulunana iskonto edilmiş maliyet esas alınarak değerlenir. Tablo 1: Alım-Satım Amaçlı Menkul Kıymetlere İlişkin Uygulama Alım-Satım Amaçlı Menkul Kıymetler, 31 Aralık 2005 (TL) Yatırımlar Maliyet Makul Değer Gerçekleşmemiş Kazanç (Kayıp) X Şirketi Hisse Senetleri Y Şirketi Hisse Senetleri (5.000) Yukarıdaki tabloda Sürat Şirketinin 31 Aralık 2005 deki alım-satım amaçlı menkul kıymet olarak kabul edilen yatırımlarının maliyet ve makul değerleri gösterilmektedir. Tablodan da anlaşılacağı üzere, Sürat Şirketi nin yatırım varlıklarının makul değeri maliyet değerinden TL daha fazladır ve bu fazlalık gerçekleşmemiş kazanç olarak adlandırılmıştır. Alım-satım amaçlı menkul kıymetlerin kısa vadeli yatırımlar olması, bu varlıkların makul değerleri üzerinden satılması ve gerçekleşmemiş kazanç ya da kaybın oluşması ihtimallerini artırmaktadır. Makul değer ve gerçekleşmemiş kazanç ya da kayıp bir düzeltme kaydıyla mali tablolara yansıtılır. Bu düzeltme kaydında değerleme karşılıkları hesabı (Piyasa Düzeltme Farkları Hs.- Menkul Kıymet Hs.), menkul kıymetlerin toplam tarihi maliyeti ile toplam makul değeri arasındaki farkı kayıt altına almak için kullanılır. 235

16 HİSSE SENETLERİ Veya PİYASA DÜZ. FARKLARI.01 X Şirketi Hisse Senetleri Değerleme Farkları 649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KÂRLAR Hisse senetlerinde meydana gelen değer artışı DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR HİSSE SENETLERİ Veya PİYASA DÜZELTME FARKLARI Y Şirketi Hisse. Senetleri Değerleme Farkları Hisse senetlerinde meydana gelen değer azalışı / Piyasa Düzeltme Farkları hesabının kullanımı, işletmeye yatırım varlıklarının tarihi maliyet değerlerinin güncel tutarlarını takip etme fırsatı verir. Menkul kıymetler satıldığı zaman gerçekleşecek olan kazanç ve kayıpların belirlenebilmesi için gerçek maliyete ihtiyaç vardır. Menkul kıymetlerin makul değerlerine ulaşabilmek için Piyasa Düzeltme Farkları hesabının bakiyesi menkul kıymet yatırımlarının maliyetine eklenir (Weygandt vd., 1999: ). Alım-Satım Amaçlı Kısa Vadeli Menkul Kıymetlerin Finansal Tablolarda Raporlanması: Gerçekleşmemiş kazançlar gelir tablosunda Diğer Olağan Gelir ve Kârlar hesap grubunda raporlanır. Gerçekleşmemiş kazançların net gelir üzerinde kazanç etkisi bulunmaktadır. Gerçekleşmemiş kayıplar gelir tablosunda Diğer Olağan Gider ve Zararlar hesap grubunda raporlanır. Gerçekleşmemiş kayıpların net gelir üzerinde kayıp etkisi bulunmaktadır. Gerçekleşmemiş kazanç ya da kayıplar hesap dönemi sonunda kâr/zarar hesaplarına aktarılarak kapatılırlar. Piyasa Düzeltme Farkları hesabı gelecek hesap dönemlerine de aktarılan hesaptır. Menkul kıymet hesabının maliyet ve makul değeri arasındaki fark bilânçoda raporlanır. Değerlemeden kaynaklanan kâr ya da zarar unsurlarının, gelir tablosuna yansıtılması ihtiyatlılık kavramıyla çelişmekte ise de günümüzde, dönem sonu kambiyo ve menkul değer işlemlerinin gelir tablosuna ansıtılması Uygulamasında olduğu gibi, ihtiyatlılık kavramının esnek olarak uygulandığı görülmektedir. Değerlemede amacın ilgili varlık ve yükümlülüğün piyasa fiyatı temelinde makul değer ile sunulması olduğunda, ihtiyatlılık kavramının bu şekilde esnek uygulanmasının olabileceği düşünülmektedir (Tokay vd., 2005: 24). 236

17 7 Tablo2: Satılmaya Hazır Menkul Kıymetlere İlişkin Uygulama Satılmaya Hazır Menkul Kıymetler, 31 Aralık 2005 (TL) Yatırımlar Maliyet Makul Değer Gerçekleşmemiş Kazanç/(Kayıp) X Şir. %8 Ort Payı ) Yukarıdaki tabloda Yıldız Şirketinin 31 Aralık 2005 deki Satılmaya Hazır Menkul Kıymet olarak kabul edilen yatırımlarının maliyet ve makul değerleri gösterilmektedir. Tablodan da anlaşılacağı üzere, Yıldız Şirketi nin yatırım varlıklarının makul değeri maliyet değerinden (19.600) TL daha düşüktür ve bu düşüklük gerçekleşmemiş kayıp olarak adlandırılmıştır. Satılmaya hazır menkul kıymetin Bağlı Menkul Kıymet olduğunu varsayalım. Satılmaya hazır menkul kıymetlerin raporlanması kısa vadeli alım-satım amaçlı menkul kıymetlerin raporlanmasından farklıdır. İlgili menkul kıymetin maliyet değerinde değişiklik olması durumunda gerçekleşmemiş kazanç ya da kayıplar gelir tablosunda raporlanmazlar. Bunun yerine bilânçoda özkaynak unsuru olarak raporlanırlar (Weygandt vd.; 1999: ): tarihinde satılmaya hazır menkul kıymetler makul değerle değerlendirilmiş ve TL gerçekleşmemiş kazanç ortaya çıkmıştır. Satılmaya Hazır Menkul Kıymetler, 31 Aralık 2006 (TL) Yatırımlar Maliyet + Makul Değer Makul Değer Gerçekleşmemiş Kazanç/(Kayıp X Şirketi %8 Ort. Payı tarihinde Yıldız Şirketi elinde bulunan X Şirketi %8 Ort Payı: TL ye peşin olarak satmıştır. 248 MEN. KIY. PİYASA DÜZ. FARK 526 FİN. VAR. DEĞER. FARKI FİNANSAL VARLIK DEĞERLEME FARKI X Şirketi Bağlı Menkul Kıymet Gerçekleşmemiş Değ. Azalışı 240 BAĞLI MENKUL KIYMETLER Veya 248 MENKUL KIYMET PİYASA DÜZ. FARKLARI X Şirketi Bağlı Menkul Kıymet Piy. Düz. Farkları Bağlı menkul kıymetlerde meydana gelen değer azalışı / Bağlı menkul kıymetlerin gerçekleşmemiş kayıplarının bilânçoda Gösterimi aşağıdaki gibidir: 237

18 Aktif Yıldız İşletmesi Tarihli Bilânçosu Pasif Dönen Varlıklar Kısa Vadeli Yab. Kaynaklar Duran Varlıklar Orta ve Uzun Vadeli Yab. Kaynaklar Yatırımlar Sermaye Bağlı Menkul Kıymetler Bağlı Menkul Kıy. Gerçekleşmemiş Bağlı Men. Kıy. Piy. Düzel. Far. (19.600) Değer azalışı BAĞLI MENKUL KIYMETLER Veya 248 MENKUL KIYMET PİYASA DÜZ. FARKLARI X Şirketi Bağlı Menkul Kıymet Piy. Düz. Farkları 526 FİNANSAL VARLIK DEĞERLEME FARKI X Şir. Bağlı Men. Kıy. Gerçekleşme. Değ. Artışı Bağlı menkul kıymetlerde meydana gelen değer artışı KASA HS FİNANSAL VARLIK DEĞERLEME FARKI X Şirketi Bağlı Menkul Kıymet Gerçekleşmemiş Değ. Artışı 240 BAĞLI MENKUL KIYMETLER Veya 248 MEN. KIY. PİYASA DÜZ. FARKLARI X Şirketi Bağlı Menkul Kıymet Piy. Düz. Farkları 645 MENKUL KIYMET SATIŞ KÂRI Bağlı menkul kıymetlerin satış kaydı / Sonuçlardan da anlaşılacağı gibi Menkul Kıymet Piyasa Düzeltme Farkları hesabı ve Değer Artış-Değer Azalış hesapları satış yapıldığı anda ters kayıtla kapatılmıştır. 2. Yatırım Amaçlı Gayrimenkullerin Muhasebeleştirilmesi İşletmelerin aktiflerinde bulunan gayrimenkuller elde bulundurma amaçlarına göre sınıflandırılmaktadır (Kaval, 2005: 363): a) İleride fiyatlar yükseldiğinde satış amacıyla elde tutulan arsa, arazi veya binalar, b) İleride ne amaçla kullanılacağına karar vermemiş, ancak satımı da söz konusu olmayan arsa, arazi ve binalar, c) Bir veya daha fazla kiracısı olan binalar, binaların bağımsız bölümleri, Türkiye Muhasebe Standartları (TMS) 40 a göre, yatırım amaçlı gayrimenkul olarak adlandırılmaktadır. Yatırım amaçlı gayrimenkullerin değerlemesinde iki yöntem kullanılmaktadır. Bunlardan birincisi, taşınmış maliyet ile değerleme ikincisi ise, piyasa fiyatı veya makul değer ile değerleme yöntemidir. 238

19 7 Örnek 3: İşletme aktifinde kayıtlı bulunan faaliyetlerinde kullandığı binayı tarihinde satmaya karar vermiştir. Bina yatırım amaçlı gayrimenkuller hesabında tutulmaya başlamıştır. Binanın aktifteki kayıtlı değeri TL, birikmiş amortismanı ise TL dir. İşletmede tarihinden itibaren değerleme ölçüsü olarak makul değer yöntemi kullanılmaktadır tarihinde binanın makul değeri ise TL olarak belirlenmiştir tarihinde ise yatırım amaçlı binanın makul değerinin TL olduğu tespit edilmiş ve kayıtlara geçirilmiştir tarihinde yatırım amaçlı gayrimenkullerden binalar TL ye peşin olarak satılmıştır YATIRIM AMAÇLI GAYRİMENKULLER Binalar 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR BİNALAR Faaliyetlerde kullanılan binanın yatırım amaçlı gayrimenkullere alınması YATIRIM AMAÇLI GAYRİMENKULLER Binalar 649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR Yatırım amaçlı binanın makul değerle değerlenmesi / Yatırım amaçlı gayrimenkullerde değerleme ölçüsü makul değer ise gayrimenkulün tarihi değeri ile makul değeri arasında fark var ise gelir tablosunda Diğer Olağan Gelir ve Karlar ya da Diğer Olağan Gider ve Zararlar hesabında muhasebeleştirilir DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR YATIRIM AMAÇLI GAYRİMENKULLER Binalar Yatırım amaçlı binanın makul değerle değerlenmesi KASA HS YATIRIM AMAÇLI GAYRİMENKUL Binalar 649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR Yatırım amaçlı binanın nakit karşılığında satılması / YATIRIM AMAÇLI GAYRİMENKULLER BİNALAR

20 III. Makul Değer Muhasebesi ve İşletme Yönetimi Üzerine Etkileri Çalışmanın bu bölümünde, makul değer muhasebesinin işletme yönetimi üzerindeki etkileri çeşitli açılardan ortaya konmaya çalışılmış. Ayrıca, makul değer muhasebesinin işletme yönetiminin etkinliğini artırmadaki rolüne de yer verilmiştir. A. Muhasebede Şeffaflık ve Makul Değer Muhasebesi Finansal tablolar hem kullanıcılar için, hem de hazırlayanlar için şeffaf, objektif ve kolay denetlenebilir bir şekilde hazırlanmalı ve sunulmalıdır (Clark vd., 2003: 7). SEC (Security Exchange Commission), daha düşük sermaye maliyetine, daha yüksek likiditeye ve daha etkin piyasalara neden olabilecek bir piyasa disiplini geliştirmek için yatırımcılara şeffaf finansal bilgi sunulması gerekliliğini vurgular. Finansal raporlamada şeffaflığı sağlayabilmek için finansal raporlamanın yüksek kalitede olması ve finansal raporların ekonomik gerçekleri raporlaması/yansıtması gerekir (SEC, 2001). Makul değer muhasebesi modeli, muhasebede şeffaflığın sağlanması için gerekli olan zemini oluşturur. Bu zeminin temelinde doğru, gerçek ve tam bilgi yatmaktadır. Böylece, makul değer muhasebesi, işletme yönetiminde dâhili olarak kullanılan bütün ölçümleri piyasaya raporlayan tam açıklama felsefesine, yöneticilerin daha çok adapte olmaları yönünde çaba sarf etmelerini gerekli kılar (Barlev ve Haddad, 2003: 397). İşletme yönetiminden, hissedarların paylarının değerinin korunması ve performanslarının ölçülmesi istenmekte ve yöneticilerin hissedarlara karşı sorumluluklarına farklı bir bakış açısı getirilmektedir. Bunun sonucunda da makul değer muhasebesi işletmelere ve mali tablo kullanıcılarına şeffaflık konusu ile doğrudan ilgili geniş kapsamlı bir tam açıklama sağlamaktadır. İşletmeler, mali tablolarının düzenlenmesi ve sunulmasında, tüm toplumun çıkarlarını gözetmek, bilgileri gerçeğe uygun, tarafsız ve dürüst olarak hazırlayıp sunmakla yükümlüdürler. B. Yönetimin Temsil Fonksiyonu ve Makul Değer Muhasebesi Yönetimin temsil (stewardship) fonksiyonunun, pay sahiplerinin çıkarlarının göz önünde bulundurulması kriter olarak alınmıştır. Bunun sonucunda da bireycilikten çok, faydacı bir yöntemle işletme pay sahiplerinin hakkını korumaya önem veren davranışları tercih eden yönetici modelinin varlığı görülmektedir. Bu durumda, sahiplerin çıkarları için çalışan yönetici açısından motive olma, yönetme ve sorumluluk alma bir prensip haline gelmektedir. Bu yaklaşıma göre profesyonel yöneticilerce, pay sahiplerinin kazançlarının korunması önem kazanmaktadır (Akın, 2004: ). Makul değer muhasebesi modeli, finansal muhasebeden elde edilen rakamların değerini ve yönetimin etkinliğini artırmaktadır. Varlıkların makul değeri belirlenerek, hissedarların dikkati varlıkların değerinde meydana gelen değişimlere çekilebilmektedir. Doğal olarak, hissedarlar özkaynakların korunması ve getirisinin artırılmasında yöneticilere güvenmektedirler. Bu yüzden, yöneticiler varlıkların değerini sigortalar vasıtasıyla değer kayıplarına karşı riskten korunma şeklinde koruyabilmektedirler (Barlev ve Haddad, 2003:397). Pay sahiplerine yönelik olarak hazırlanan mali tablolarda makul olma tercih edilmektedir. Bu nedenle bazı varlıklar bilânçoda gerçeğe en yakın değer olarak piyasa değeriyle raporlanmaktadır. Ancak bunun olabilmesi için varlıkların sağlıklı piyasalarının bulunması gereklidir. Ticari malların sağlıklı bir piyasası olmadığında, ticari mallar için piyasa değerine getirme (mark to market) ilkesi sağlıklı bir şekilde uygulanamamaktadır. Ancak tüm dünyada artık menkul kıymet borsaları bulunduğundan, finansal varlıkların piyasa değerine getirme ilkesine göre değerlenmesi tercih edilmektedir (Şensoy, 2002:21 22). 240