TAKIM TEZGAHLARI BÖLÜM 2 TAKIM TEZGAHLARININ TEMEL ÇALIŞMA PRENSİPLERİ, ÇEŞİTLERİ, ÖZELLİKLERİ VE SINIFLANDIRILMASI. Öğr.Gör.Dr.

Transkript

1 TAKIM TEZGAHLARI BÖLÜM 2 TAKIM TEZGAHLARININ TEMEL ÇALIŞMA PRENSİPLERİ, ÇEŞİTLERİ, ÖZELLİKLERİ VE SINIFLANDIRILMASI Öğr.Gör.Dr. Ömer ERKAN

2 2 Takım Tezgahları işlemlerinin temel prensipleri Takım tezgahlarının iş parçasındaki istenilen geometriyi sağlaması için ; İş parçasını ve kesici takımları sıkıca tutan aygıtlara, Takım ve iş parçasına güç ve hareketi sağlayan sürücülere, Sürücülerden takım ve iş parçasına iletimi sağlayan kinematik sisteme, Otomasyon ve kontrol sistemlerine, Yapısal rijiditeye ihtiyaç duymaktadır.

3 3 Generatrix ve Directrix Kavramları Düz yüzey oluşumu Düz yüzey üzerindeki bir düz çizgi Generatrix olarak adlandırılır. Bu çizgiye dik olan çizgi ise Directrix olarak adlandırılır.

4 4 Generatrix ve Directrix Kavramları Silindirik Yüzeylerin oluşumu

5 5 Kesici Takım İş Parçası Hareketleri Kısaca Takım İş hareketleri olarak kısaltalım. Düz ve kavisli yüzeylerin işlenebilmesi için takım tezgahlarına izafi takım iş hareketi gereklidir ki bunu iki grupta toplayabiliriz. 1. Biçimlendirici hareketler Kesme Hareketi CM (Cutting Motion) İlerleme Hareketi FM (Feed Motion) 2. Yardımcı Hareketler Konumlama Hareketi Ek ilerleme Hareketi

6 Silindirik yüzeyler için tornalama ilkeleri 6

7 Vargel Tezgahında düzlem yüzey elde etme ilkesi 7

8 Helisel Frezelemede Bağlantılar 8

9 Form Frezelemede Bağlantılar 9

10 Delik delme işleminde bağlantılar 10

11 11 Takım Tezgahı Sürücüleri İstenilen takım iş hareketleri genellikle elektrik motorları yardımı ile yapılır. Bununla birlikte birtakım mekanizmalar da kullanılır (kayış-kasnak, dişli) gibi. Bazı tezgahlar da ise bu hareketler hidrolik sürücüler ile sağlanır. Takım tezgahları esassen geniş aralıkta kesme hızı ve ilerlemeye ihtiyaç duyarlar. Nedenleri ise; Farklı boyutlarda ve ölçülerde iş parçası işlemeyebilmek, Farklı kesici takımlar kullanabilmek, Yüksek hızda tornalamadan düşük hızda vida çekmeye kadar farklı işleme şekillerine olanak tanıyabilmek, İstenilen son yüzeyin kalitesini yakalamak.

12 12 Takım Tezgahı Sürücüleri Kademeli Sürücü Geleneksel Takım Tezgahlarında geniş bir kullanımı vardır. Değişik hız ve ilerlemeleri mevcuttur. Kademesiz Sürücü Bilgisayar denetimli takım tezgahlarında (CNC) kullanılırlar. Optimum hız ve ilerlemeler otomatik olarak sağlanır.

13 13 Sürücü Farkları Kademeli sürücü, güç kaynağı ile birlikte dişli kutuları veya koni kasnağı (eski yöntem) kullanılarak elde edilir. Kademesiz sürücü hareketi genellikle, Değişken hızlı AC ve DC motorlar, Step veya Servo motorlar, Hidrolik güç paketleri ile gerçekleştirilir.

14 14 Takım Tezgahlarının Temel Yapısı ve kullanımı Puntalı Torna Tezgahı

15 15 Puntalı Torna Tezgahı Yapısı Ayna: İş parçasının bağlandığı kısımdır. Dişli kutusundan gelen farklı hızlarda işi döndürür. Gezer punta: Uzun boşlukları destekler. Matkap rayba gibi araçlar üzerine bağlanabilir. Kayıt: gezerpunta ve arabayı üzerinde taşır. Gezerpunta üzerinde kayarak hareket eder. Kater: kesici takımın bağlandığı kısımdır.

16 Puntalı Torna Tezgahında yapılan bazı işlemlere örnekler 16

17 Vargel Tezgahı 17

18 18 Vargel Tezgahı Yapısı Başlık: Kesici takımın tezgaha bağlanmasını ve hareket etmesini sağlayan kısımdır. Kayıt: İş parçasına ilerleme hareketi verir ve iş parçasının tezgaha bağlanmasını sağlar. Gövde ve zemin: Tezgahın iskeletini oluşturur. Tüm mekanizmaları içinde barındırır. Vargel tezgahları kaba düzlem yüzeylerin işlenmesinde kullanılır. Hassas son yüzey elde etmek zordur. Bu yüzden günümüzde kaba işler haricinde çok tercih edilmezler.

19 Planya Tezgahı 19

20 20 Planya ve Vargel Farkları Planya tezgahında iş parçası hareketli, takım sabit iken, vargel tezgahında iş parçası sabit, takım hareketlidir. Planya tezgahı çok büyük ve ağır parçaların işlenmesine olanak tanır. İlerleme hareketi vargel tezgahında tabla tarafından yapılırken, planya tezgahında bu hareket kesici takım tarafından yapılır.

21 21 Matkap Tezgahı Yapısı Sütün ve Taban: Temel yapıyı oluşturan kısımlardır. İş Mili: Matkabın bağlanmasını ve dönmesini sağlar. Ayrıca aşağı hareket ederek ilerleme hareketini de sağlamış olur.

22 22 Yapısı Freze Tezgahı Başlık: Malafayı ve yatakları tutan kısımdır. Malafa: üzerine kesici takım bağlanan ve motordan aldığı güçle kesici takımı döndüren mildir. Hız Kutusu: Devir değiştiremeye imkan tanıyan kısımdır. Yatak: Malafayı destekleyen ve yağlayan parçadır. Tabla: Yukarı aşağı, sağa sola hareketi sağlar. İş parçasını konumlar.

23 Frezede yapılan bazı işler 23

24 24 Takım Tezgahlarının Özellikleri Bir takım tezgahının birçok farklı özellikli versiyonu bulunabilir. Ancak bu özelliklerden ve versiyonlardan bizim için belirgin olanları ön plana çıkar. Tüm imalatçılar, satıcılar ve kullanıcılar bu özellikleri bilmelidirler. Nasıl bir tezgaha ihtiyacım var sorusunun cevabını verebilmeliyiz.

25 25 Tezgah özellikleri ve tanımlanması Puntalı Torna Tezgahı Maksimum iş parçası çapı ve uzunluğu Motor gücü Devir sayısı aralıkları İlerleme miktarları aralıkları Tezgahın kapladığı alan

26 26 Tezgah özellikleri ve tanımlanması Vargel Tezgahı Tablanın uzunluk, genişlik ve derinliği Tablanın ve takımın maksimum eksenel ve dikey hareket mesafeleri Maksimum Kurs uzunluğu 1 dakikadaki kurs sayısı aralığı Tabla ilerlemesi aralıkları Motor gücü Tezgah kaplama alanı

27 27 Tezgah özellikleri ve tanımlanması Matkap tezgahı Kullanılabilir maksimum matkap çapı İş mili kovanının konikliği ve boyutları Devir sayısı aralıkları İlerleme aralıkları Motor gücü İş milinin ve tablanın eksenel hareket mesafeleri Tezgah kaplama alanı

28 28 Tezgah özellikleri ve tanımlanması Freze Tazgahı Tezgah çeşidi (yatay, dikey, universal) İş tablasının boyutları X,y ve Z eksenlerindeki hareket mesafeleri Malafa çapı Motor gücü İş mili devir aralıkları X-Y-Z yönlerindeki tabla ilerleme miktarı aralıkları Tezgah kaplama alanı

29 29 Takım Tezgahlarının Sınıflandırılması Takım tezgahı çeşitlerinin sayısı. Yüzyılın ortalarına kadar kademeli olarak artmıştır. Grup Teknolojisi ile birlikte bu sayı azalmaya başlamıştır. Grup Teknolojisi, ürün tasarımı ve üretiminde ürünler arasındaki benzerliklerden faydalanarak, ürünleri benzerliklerine göre gruplandırmaya dayanan yeni bir üretim felsefesidir. Grup teknolojisi kavramı ilk önce 1950 li yıllarda Rus mühendis Mitrafanov tarafından ortaya atılmıştır.

30 30 Takım Tezgahlarının Sınıflandırılması Eksen yönü esasına göre Yatay delik delme tezgahı, yatay torna Dikey torna, dik freze Eğimli - Özel Tezgahlar

31 31 Takım Tezgahlarının Sınıflandırılması Kullanım Amacına Göre Genel Kullanım - Torna, Freze, Matkap Tek Amaç Alın tornalama, merdane tornalama Özel Amaç Kalıp imalatı

32 32 Takım Tezgahlarının Sınıflandırılması Otomasyon seviyesine göre Otomatik olmayan torna, matkap vs. Yarı otomatik Revolver torna, döner başlıklı torna, azdırma tezgahı Tam otomatik- Tek iş milli otomatik torna, İsviçre tornası, CNC torna veya freze.

33 33 Takım Tezgahlarının Sınıflandırılması Boyutlara göre; Ağır iş Ağır iş tornaları (>55 kw), yatay delik tezgahı, planya tezgahı Ortalama iş tornalar (3,7 kw 11 kw) sütunlu matkap tezgahları, freze tezgahları Küçük iş Masaüstü torna, matkap ve frezeler. Mikro iş Mikro matkap tezgahı

34 34 Takım Tezgahlarının Sınıflandırılması Hassasiyete göre; Sıradan tornalar Yüksek Hassasiyet CNC tornalar

35 35 Takım Tezgahlarının Sınıflandırılması İş Mili Sayısına Göre; Tek iş milli torna, freze, matkap Çok iş milli çok milli matkaplar

36 36 Takım Tezgahlarının Sınıflandırılması Otomasyon Biçimine göre; Sabit Otomasyon Revolver tornalar Esnek Otomasyon CNC tornalar

37 37 Takım Tezgahlarının Sınıflandırılması Kurulum Düzenine Göre; Bağımsız tip geleneksel tezgahların birçoğu Çok yönlü işleme sistemi İşleme merkezleri

38 38 BÖLÜM 2 SONU BÖLÜM 3 TESTERE İLE KESMEK, TESTERE TEZGAHLARI VE ÇALIŞMA PRENSİPLERİ

39 39