HAYVANLARDA DESTEK VE HAREKET

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "HAYVANLARDA DESTEK VE HAREKET"

Transkript

1 DESTEK VE HAREKET 1

2 HAYVANLARDA DESTEK VE HAREKET Hareket etmek canlıların ortak özelliklerindendir.hayvanlarında en önemli özelliklerindendir. İster en ilkel canlı olsun,ister en gelişmiş canlı olsun vücutları belli bir şekil almış ve iç organların korunduğu bilinmektedir. Tüm canlılarda bu işlemi destek ve hareket sistemi yapar. Hareketin canlılara göre sağladığı avantajlar şunlardır. 1.Besin bulabilme 2.Yaşam alanı bulabilme 3.Yaşamak için düşmanlardan kaçabilme 4.Üreme amacı ile eşini bulabilme,neslini devam ettirebilme. İskeletin Fonksiyonları 1.Canlıyı dış ve iç etkenlerden korumak. 2.Şekil vererek yumuşak dokuların şeklini muhafaza etmek. 3.Canlılara hareket imkanı vermek. Destek ve hareket işini iskelet- kas sistemi gerçekleştirirken, kontrolünü sinir sistemi ve endokrin sistem gerçekleştirir. Hayvanlar âleminde üç tip destek ve hareket sistemi görülür. Bunlar; 1-Hidrostatik iskelet, 2-Dış iskelet, 3-İç iskelet. 2

3 1-Hidrostatik iskelet: Vücut sıvısı ve bu sıvıyı hareket ettirerek basınç oluşturan kaslardan meydana gelen iskelete denir. Ayrıca hidrostatik iskelet vücuda şekil verir ve bu şekil korunur. Yassı solucanlar, yuvarlak solucanlar ve halkalı solucalar gibi bazı omurgasız hayvan türlerinde görülür. Örneğin halkalı solucanlardan olan toprak solucanında hareket bu şekilde sağlanır.toprak solucanlarında halka şeklinde ve boyuna uzanmış kaslar vardır. Solucan bu kasların her ikisini de kullanarak baştan kuyruğa doğru ilerleyen ritmik kasılma dalgaları oluşturur. Halka şeklinde olan kaslar kasılarak vücut sıvısına basınç yapar ve solucanın uzamaya başlayan ön ucu kıllar yardımıyla bir yere tutunduktan daha sonra boyuna kaslar kasılır; vücudun arka kısmı öne doğru çekilerek vücut kalınlaştırılır. Böylece hareket sağlanmış olur Halkasal kas kasılı Boyuna kas gevşemiş (uzama) Boyuna kas kasılı Halkasal kas gevşek A B C Solucanın kat ettiği mesafe 3

4 2.Dış İskelet Üzerinde canlı doku bulunmayan iskelete denir.bu iskelete omurgasızlardan eklem bacaklılarda ve yumuşakçalarda görülür.bu canlılarda bir hücre veya özel hücrelerce salgılanan organik ve inorganik maddelerle vücutlarının dışında koruyucu bir tabaka meydana getirir. Dış iskelet adı verilen bu tabaka vücudu dış etkilere karşı korur, destek ve direnç verir. Ayrıca karada yaşayan hayvanlarda su kaybının engeller. Dış iskelet canlının büyümesini sınırlandırır. Bu nedenle midye ve istiridye gibi bazı yumuşakçalar kabuklarının kenarlarına yeni maddeler ekleyerek kabuklarının büyütür. Böcekler ise büyüme evrelerinde kabuk değiştirir. Midye ve salyangoz gibi yumuşakçalarda kalsiyum karbonattan yapılmış sert bir dış iskelet bulunur. Bu canlıları dış etkilerden koruyan iskelet, ağır olduğu için hayvanın hareketini zorlaştırır. Eklem bacaklılardan çekirgede dış iskelet azotlu bir polisakkarit olan kitin tabakasından oluşmuştur. Kitin tabakası dayanıklı ve hafif olduğu için canlının hareketini engellemez hayvanın hızlı hareket etmesi bu iskelete iç yüzeyden bağlanmış olan çizgili kaslar sayesinde gerçekleşmiş olur. Dış iskeletin genel özellikleri 1-Yumuşakçalar,eklem bacaklıların iskeleti bu tiptir 2-Deriden salgılanan organik,inorganik veya ikisinin karışımından meydana gelir 3- Eklem bacaklılarda büyümeye engel olduklarından zaman zaman değiştirilir 4-Yumuşakçalarda dış iskelet büyümeye engel olmaz, büyümeye paralel olarak her yıl yeni ve büyük ilaveler yapılır 5-Yumuşakçalarda CaCO 3 ten yapılmış ağır yapılardır.harekete engel olurlar 6-Kabuklularda dış iskelet CaCO 3 ten yapılmıştır. 7-Karada yaşayan eklem bacaklılarda dış iskelet kitinden yapılmış olup hafiftir.(uçma ve hareket kolayca yapılabilir) 8-Hareketi sağlayan kaslar dış iskeletin iç yüzeyine bağlıdırlar 9-Vücudu korunması,desteklenmesi, karasal ortamda yaşayanlarda su kayıbının önlenmesi,hareketin sağlanmasında rol alır. 10-Madde depolanmasında rol almaz. 11-Üzerinde vücut örtüsü bulunmaz. Ağustos böceğinde dış iskelet Salyangozda dış iskelet Çekirgede dış iskelet Kabuklularda dış iskelet 4

5 3.İç İskelet A-Omurgasızlarda iç iskeletin genel özellikleri a-süngerler,mürekkep balığı ve derisi dikenlilerde ve omurgalılarda görülür b-özel hücreler tarafından salgılanan inorganik,organik veya bunların karışımından meydana gelmiştir c-üzerlerinde doku veya hücre tabakası bulunur d-organizmanın büyümesine engel olmaz e-organizmanın hareketine engel olmaz f-vücut şeklinin korunmasında rol alır B-Omurgalılarda iç iskeletin genel özellikleri a-özel dokulardan meydana gelen iç iskelettir b- Büyümeyi engellemez c-hareketi engellemez d-hareketi sağlayan kaslar dış yüzeye tutunmuştur e-inorganik maddelerin (Ca vb.) depolanmasında rol alır f-bazı dokuların (Kan) oluşumunda rol alır g-organizma ile beraber büyüme gösterir h-vücut ta hayati organların korunması,şekli oluşması ve hareketin gerçekleşmesinde rol alır. I-Kıkırdaklı balıklar ve omurgalı embriyolarında kıkırdaktan oluşur k-kıkırdaklı balıklar hariç diğer omurgalı erginlerinde kemikten oluşur Süngerler de derisi dikenliler de ve omurgalı canlılarda iç iskelet görülür. İç iskelet; hareketi kolaylaştırır, büyümeye engel olmaz. Süngerlerde iç iskelet: Kalsiyum karbonat veya silisten oluşan spikül denilen iğnelerden bazılarında ise spongin denilen protein yapılı liflerden oluşur. Derisi dikenlilerde iç iskelet:kalsiyum karbonat ve magnezyum karbonattan oluşmuş deri altında ki sert plakalar iç iskeleti oluşturur. 5

6 Balıklarda iç iskelet: Köpek balığı ve vatoz gibi kıkırdaklı balıklarda embriyonik ve ergin dönemde iskelet, kıkırdak yapıdadır. Sazan, uzun burunlu mercan balığı gibi kemikli balıklarda ise iskelet embriyonik dönemde kıkırdak, ergin dönemde kemik yapıdadır. Kuşlarda iç iskelet:omurgalılardan kuşlarda iskeleti oluşturan kemikler incedir. Büyük kemiklerin içinde hava boşlukları vardır. Bu kemiklerde yanıklılığı artıran ve ağırlığı azaltan içi bal peteği görünümünde olan bir yapıya sahiptir. Ayrıca bazı kemiklerin içlerinde bulunan hava keseleri sayesinde vücut ağırlığı azalır ve kuşların uçması kolaylaşır. Uçmayı sağlamak için ön üyeleri kanat şeklinde gelişmiştir. Kanatlarda ki iskelet ve güçlü kaslarla uçma sağlanır. Kemikli balıklardan memelilere kadar bütün omurgalılarda iskelet, kemikten yapılmıştır. Bunun yanında sürtünme ve darbelere karşı eklem yerlerinde kaygan ve esnek kıkırdak yapı korunmuştur. Hayvanlarda iskelet, kaslarla birlikte destek ve hareket sistemini meydana getirir. 6

7 İNSANDA İSKELET Kafatası Üst çene Alt çene Göğüs kafesi Kaburga Köprücük kemiği Kürek kemiği Pazu kemiği Omurga Kalça kemiği Sağrı kemiği Kuyruk sokumu kemiği Çatı kemiği Oturga kemiği Dirsek kemiği Ön kol kemiği Uyluk kemiği El bilek kemiği El tarak kemiği El parmak kemikleri Diz kapağı Kaval kemiği Baldır kemiği Ayak bilek kemikleri Ayak tarak kemikleri Ayak parmak kemikleri 7

8 İNSANDA İSKELET Baş Gövde Üyeler 1-Baş iskeleti:bu iskelet kafatası ve yüz kemiklerinden oluşur.kafası; alın,yan kafa, sokak, orta kafa,temel ve kalbur kemiklerinden oluşur 8 tanedir.yüz kemikleri; tırnakçık, elmacık,burun,sapan,boynuzcuk,üst çene,damak ve alt çene kemikleridir. 14tanedir. Alt çene kemikleri şakak kemiklerine oynar eklem ile bağlı ve hareketlidir,diğerleri hareketsizdir. 2-Gövde iskeleti:omurga,göğüs kemiği,kaburgalar;omuz ve kalça kemiklerinden meydana gelmiştir. A.Omurga:Yandan görünüşü tersine S harfine benzer ve 33 omurdan meydana gelmiştir.omurda iki yan çıkıntı,bir dikensi çıkıntı,omur cismi,omur deliği,omur yayları ve eklem çıkıntıları vardır.omurlar kıkırdak disklerle bağlanarak omurgayı üst üste yerleşen omurların omur deliklerine omurga kanalını meydana getirir.kanalın içinde omurilik bulunur. Omurganın Görevleri: 1-Omuriliği korur. 2-Vücudun dik durmasını sağlar. 3-Kaburga ve iç organların bağlanma yerini oluşturur. Boyun Sırt Bel Kuyruk sokumu Sağrı 8

9 Omurga 5 kısma ayrılır. 1.Boyun Bölgesi:7 Omurdan meydana gelir.birincisine atlas kemiği denir.kafatası bu kemiğin üzerine oturur.ikincisine eksen kemiği denir.eksen kemiğindeki bir çıkıntı atlas kemiği içine girmiştir.kafatasının atlas kemiğine bağlı olmasından dolayı başımız kolay hareket eder. 2.Sırt Bölgesi:12 Omurdan oluşur.kaburgalar bir ucuyla sırt omurlarına bağlıdır. 3.Bel Bölgesi:5 Omurdan oluşur.bel omurları vücudun hiçbir bölgesi ile bağlı olmadığı için kolaylıkla hareket eder. 4.Sağrı Bölgesi:5 Omurdan oluşur. 5.Kuyruk Sokumu:4 Omurdan oluşur.sağrı bölgesi ile kuyruk sokumu birleşerek tek kemik halini almıştır. B.Göğüs Kemiği:Vücudun göğüs bölgesinde yer alan cm uzunlukta üst kısmı geniş alta doğru sivrilen yassı bir kemiktir. C.Kaburga Kemikleri:12 Çifttir.Bunlardan ilk 7 çifti doğrudan göğüs kemiğine bağlıdır ve gerçek kaburga adını alırlar.8,9 ve 10 kaburga kemikleri birbirleriyle birleştikten sonra 7 kaburgaya bağlanır.11 ve 12 kaburga kemiklerinin ön uçları serbesttir.bunlara yüzücü kaburgalar denir. D.Omuz Kemikleri:Önde iki köprücük kemiği,iki kürek kemiğinden oluşur.üye kemiklerine bağlıdır. E.Kalça Kemikleri:Kalça Kemikleri kalça,omurga ve çatı kemiği dediğimiz 3 kemikten meydana gelir. 3-Üyeler iskeleti:üyeler iskeleti el,kol,bacak ve ayak olarak adlandırılan kısımlardaki kemikleri oluşturur. Kol iskeletinde,pazı kemiği,ön kol kemiği,dirsek kemiği,el bilek,ayak bilek ve parmak kemikleri bulunur. Ayak ve parmak kemiklerinde ise uyluk kemiği,diz kapağı,kaval kemiği,ayak bilek kemiği,ayak tırnak kemiği ve ayak parmak kemiği gibi kemiklerden oluşur. Kemik dokusunun yapısı ve çeşitleri İnsanda iskelet embriyonik devrenin ilk iki ayında kıkırdak halinde bulunur. Daha sonraki aylarda kemikleşmeye başlar ve kemik dokuyu oluşturur. Kemik dokuyu oluşturan hücrelere osteosit, hücrelerin arasını dolduran organik ve inorganik maddelerden oluşan ara maddeye osein denir. Oseinin organik kısmı protein yapısında ki kollagen liflerden oluşur iken inorganik kısmı ise kalsiyum fosfat, kalsiyum karbonat, kalsiyum florür, potasyum ve magnezyumdan meydana gelir. Kemik hücreleri yıldız şeklinde olup dokusunda lakün adı verilen boşluklarda yer alır. Yıldız şeklindeki bu hücreler kemik kanalcıkları içindeki sitoplazmik uzantılarla birbirine bağlanır. Ayrıca kemiklerin dışında periost denilen kemik zarı bulunur. Bu yapı bağ dokudan yapılmıştır, bol miktarda sinir ve kan damarlar taşır. Periostun görevi: 1-Kemik zarı yeni kemik hücreleri oluşturur, 2-Kemiğin enine büyümesini, 3-Yenilenmesini ve onarımını sağlar. Kemik doku Yapısına göre 1-Sıkı (Sert) Kemik ) Süngerimsi kemik 9 Şekline göre 1-Uzun kemikler 2-Yassı kemikler 3-Kısa kemikler 4-Düzensiz kemikler

10 Anne karnında ikinci aydan sonra bebeğin iskeletinde kemikleşme süreci başlar. Doğumdan sonra bu sürecin tamamlanması ortalama yaşlarına kadar devam eder. İnsanın kemiği analiz edildiğinde %20-25 oranında su, %30 organik madde, %45-50 madensel tuzlar (kalsiyum fosfat, kalsiyum karbonat magnezyum fosfat vb.) bulunduğu görülür. Madensel tuzlar kemiğe sertlik verir. Yaş ilerledikçe madensel tuzların kemikte birikme oranları artar. Organik maddeler ise azalır. Bu durum kemiğin daha sert ve kırılgan bir yapıya sahip olmasına neden olur. %20-25 su %30 Organik madde %45-50 madensel tuz Kemik dokudaki madde dağılımı Lakünler Kemik hücresi Süngerimsi kemik trabeküller Havers kanalı Kemik doku Periost Kan damarı Volkmann kanalı korur. Kemik dokunun görevleri 1-Kemikler vücuda şekil verir ve desteklik sağlar. 2-Ayrıca kaslarla birlikte vücudu hareket ettirirler. 3-Kafatası ve göğüs kafesi kemikleri çevreledikleri yaşamsal organları dış etkilere karşı 4-Kemiklerin iç kısmında bulunan kırmızı kemik illiği kan hücrelerinin yapımında görev alır. 5-Kemikler kalsiyum fosfat, magnezyum gibi minerallerin deposu olarak ta iş görür. 10

11 Yapılarına Göre Kemik Çeşitleri Sert (Sıkı) Kemik Dokusu: Bu doku uzun kemiklerin gövdesinde, kemiğin baş kısmında ki süngerimsi kemik doku üzerinde, kısa ve yassı kemiklerin dış yüzeyinde bulunur.sert (Sıkı) kemik dokusu İç içe daireler şeklinde sıralanmış lamelli yapıya sahiptir. Lamellerin ortasında birbirine paralel uzanan Havers kanalı yer alır. Bu kanaldan içinden kan damarları ve sinirler geçer. Osteositler (kemik hücreleri) kan damarlarından besin ve oksijeni alırken, artık ürünleri aynı yolla kana verir. Havers kanallarını birbirlerine bağlayan enine uzanan yan kanallara ise Volkmann kanalları denir. Süngerimsi Kemik Doku Bu doku; uzun kemiklerin baş kısmında, yassı, kısa ve düzensiz kemiklerin üst yüzeyini kaplayan sıkı kemik dokunun altında yer alır. Süngerimsi kemik; ince, düzensiz kemik lamellerinden oluşmuş gözenekli yapıya sahiptir. Bu gözeneklerin içerisi kan hücrelerinin yapıldığı kırmızı kemik iliği ile doludur. Kırmızı kemik iliği Baş Gövde Baş Süngerimsi kemik Epifiz plağı İlik kanalı Kan damarı ve sinirler Periost Sıkı kemik Eklem kıkırdağı Süngerimsi kemik trabeküller Havers kanalı Lakünler Kemik hücresi Kemik doku Periost Kan damarı Volkmann kanalı Uzun Kemikler İki ucu şişkin silindir şeklinde ki kemiklerdir. Kol ve bacaklarda bulunur. Ön kol, dirsek, pazu, uyluk, kaval kemikleri bu gruba girer. Uzun kemiklerin ucunda ki şişkin kısma baş, iki baş arasında ki bölgeye ise gövde denir. Uzun kemiklerin baş kısmı, üzeri sıkı kemik doku ile kaplı olan süngerimsi kemik dokudan meydana gelmiştir. Bu dokunun boşluklarında kırmızı kemik iliği bulunur. Gövde kısmı ise sıkı kemik dokudan oluşmuştur. Uzun kemiklerin ortasında ise sarı kemik iliği bulunur. Uzun kemiğin baş kısmı ile gövdesi arasında kemiğin boyuna uzamasını sağlayan kıkırdak dokudan yapılmış büyüme bölgesi bulunur. Epifiz plağı olarak adlandırılan bu kıkırdak yapı yaşından sonra kemikleşir ve kemiğin boyuna uzaması durur. İnsanlarda boydaki uzamanın sınırlı olmasının nedeni budur. 11

12 Düzensiz kemikler: omurlar ve bazı yüz kemikleri Yassı kemikler: Kafatası, kürek, kalça, kaburga Uzun kemikler: Kol ve bacaklar, Ön kol, dirsek, pazu, uyluk, kaval Kısa kemikler: El ve ayak parmaklarındaki kemikler Şekline Göre Kemik Çeşitleri Yassı Kemikler Kalınlığı az olan kemiklerdir. Kafatası, kürek, kalça, kaburga kemikleri yassı kemiklerdendir. Bu kemiklerde periost denilen kemik zarının altında sıkı kemik, ortada ise içerisinde kırmızı kemik iliği bulunan süngerimsi kemik doku yer alır. Yassı kemiklerde sarı kemik iliği bulunduran kanal yoktur. Kısa Kemikler Boy ve genişliği birbirine yaklaşık olarak eşit kemiklerdir. El ve ayak bileklerinde ki kemikler bu gruba girer. Şekil olar ark farklı olmakla beraber yapısal olarak yassı kemiklere benzer. Dıştan içe doğru kemik zarı, sıkı kemik dokusu ve süngerimsi kemik dokusundan oluşur. Düzensiz Şekilli Kemikler Vücudun değişik bölgelerinde bulunan, belirli bir şekli olmayan kemiklerdir. Örneğin, omurlar ve bazı yüz kemikleri bu gruba girer. Yapısal olarak kısa ve yassı kemiklere benzer. 12

13 Kemik Dokusunun Yapısını Etkileyen Faktörler Canlının hayatı boyunca kemik yapımı ve yıkımı devam eder. Bu kemiklerin şekillenmesi ve güçlenmesi için gereklidir. Kemik yapımında: 1-Hormonlar, 2-Vitaminler, 3-Mineraller, 4-Genetik 5-Dengeli ve düzenli beslenme 6-Spor ve hareket faktörler etkilidir. İnsanlarda büyüme ve gelişme döneminde kemik yapımı fazladır. Bu nedenle kemikler büyür ve gelişir.insanda yaş ilerledikçe, orta yaşlılarda kemik yapımı ve yıkımı denge halindendir. Yaşlılık ve ihtiyarlık döneminde kemiklerde yıkım kemik yapımından fazladır. Bundan dolayı yaşlı insanlarda kırılan kemiğin iyileşmesi gençlere göre daha zordur. Kemik yapımı Yaş Kemiğin gelişip sertleşmesi için kalsiyum, fosfor ve potasyum gibi minerallerin kemiğe geçmesi ve bunların miktarlarının kanda belirli bir seviyede tutulması gerekir. Bu denge kalsiyumun kemikten kana kandan da kemiğe geçişini hormonlar düzenler. (Kalsitonin ve Parathormon) Ayrıca büyümeyi ve eşeysel olgunlaşmayı sağlayan hormonlarda iskeletin gelişiminde etkilidir. D,A,C vitaminlerin kemik oluşumunda etkisi vardır. A vitamini eksikliğinde kemiklerin büyümesi yavaşlar, C vitamini eksikliğinde ise kemiklerde zayıflama ve kırılma görülür.d vitamini kemiklerde kalsiyum ve fosfat birikmesinde önemli rol oynar.vücutta D vitamini eksikliğinde kemiklerde yumuşama ve eğilme meydana gelir.bu durumda olan çocuklar da raşitzm, yetişkinlerde ise osteomalizi denen kemik hastalığı meydana gelir. Bazı insanlarda yaşlanmaya bağlı olarak kemik hücresi kaybı, genetik özellikler, D vitamini ve Ca ++ gibi minerallerin eksikliği nedeniyle kemiklerin ara maddesi azalır. Bu durumda olan insanlarda osteoporoz adı verilen kemik doku hastalığı görülür. Kemiklerin enine ve boyuna büyümesinde ve son şeklini almasında canlının genetik özellikleri önemli rol oynar. Dengeli ve düzenli beslenmenin, hareket ve sporunda kemik gelişimi üzerinde önemli etkisi vardır. 13

14 Kıkırdak Doku ve Çeşitleri Tüm memeli hayvanların embriyolarda iskelet, başlangıçta kıkırdak yapıdadır. Sonradan kıkırdak dokuya minerallerin birikmesiyle kemiklerdir. Bazı yerlerde (eklemlerde, kaburga uçları gibi yerlerde) kemikleşme olmaz. Buralar hayat boyu kıkırdak olarak kalır. Kıkırdak dokunun düzgün yüzeyli olması, dayanıklı ve esneklik özellikleri nedeniyle eklem yüzeylerindeki kemiklerin hareketini kolaylaştırır. Doğumdan önce ve sonra kıkırdak yapıda olan epifiz plağı uzun kemiklerin büyümesini ve gelişmesini sağlar. Kıkırdak doku hücresine kondrosit,ara maddesine kondrin denir. Kıkırdak doku hücreleri yuvarlak veya oval şekilli büyük çekirdeklidir.kıkırdak doku hücreleri kapsülle çevrilidir. Bu kapsülün içinde bir veya birkaç tane kıkırdak hücresi bulunabilir. Kıkırdak dokuda kan damarları bulunmaz. Beslenmesi difüzyon ile bağ dokudan gerçekleşir. Atık ve zararlı metabolik maddelerde aynı yolla uzaklaştırılır. Hücreler arası maddede ki liflerin yapısına düzenine ve miktarına göre; 1-Hiyalin kıkırdak, 2-Elastik kıkırdak, 3-Fibröz kıkırdak olmak üzere üçe ayrılır: 1-Hiyalin Kıkırdak Diğer kıkırdak çeşitlerine oranla daha fazla hücre içerir. Hücreler arası maddesi homojen, saydam ve camsı bir görünümdedir. Yapısında kollegen lifler vardır. Bundan dolayı basınca dayanıklıdır. Embriyo döneminde iskelet, hiyalin kıkırdaktan yapılmıştır. Ergin bireylerin bronşlarında, soluk borusunda, burunda, kemiklerin eklem başlarında ve kaburga uçlarında bulunur. 2-Elastik Kıkırdak elastik kıkırdak, bol miktarda lif içermesi dışında hiyalin kıkırdağa benzer. Bu yüzden bükülme özelliğine sahiptir. Kulak kepçesi, kulak yolu östaki borusu ve epiglotis elastik kıkırdaktan meydana gelmiştir. 3- Fibröz Kıkırdak Bu dokuda kollajen lifler oldukça fazla, kıkırdak hücreleri ise azdır. Basınç ve çekmeye karşı dayanıklı dokulardır. Omurlar arasında ki disklerde ve köprücük kemiği gibi kemiklerin eklem yaptığı yerlerde fibröz kıkırdak bulunur. 14

15 Eklemler ve Çeşitleri Eklem:İskeleti meydana getiren kemiklerin birbiriyle bağlantı kurduğu yere eklem denir. Eklemler hareket derecelerine göre üçe ayrılır. Bunlar; 1-Oynar eklem, 2- Az oynar eklem, 3-Oynamaz eklemlerdir. 1-Oynar Eklem Kol ve bacaklarda hareketi sağlayan, oynar eklemdir. Kemiklerin eklem yapan yüzeyleri kıkırdakla örtülüdür. Buna eklem kıkırdağı denir. Oynar eklem bölgesinde ligament olarak adlandırılan ve iki kemiği bağlayan eklem bağları yer alır. Bu sayede eklemler sağlamlık kazanır ve kuvvetlenir. Eklem bölgesinde bağ dokudan yapılmış bir kapsül bulunur. Bu yapıya eklem kapsülü denir. Kapsülün iç kısmı sinovial zar adı verilen ince bir zar ile sarılmıştır. Bu zardan eklem boşluğuna eklem boşluğuna eklem sıvısı (sinovial sıvısı) salgılanır. Bu sıvı, kemiklerde eklem bölgesinde bulunan kıkırdak doku ile birlikte kayganlık sağlayarak kemiklerin birbirine bağlandığı eklem yüzeyinde aşınmayı önler. 2-Az Oynar Eklem Hareketi sınırlı olan eklemdir. Eklem yapan iki kemik arasında kemiklerin birbirine sürtünerek aşınmasını engelleyen kıkırdak dokudan oluşmuş bir disk bulunur. Boyun, göğüs, bel omurlarının arasında ki eklemeler bu gruba girer. 3-Oynamaz Eklem Bu eklem çeşidinde kemikler hareket etmeyecek şekilde birbirine bağlıdır. Kafatası ve yüzde ki (alt çene kemiği hariç) eklemler, oynamaz eklemlere örnek olarak verilebilir. Az oynar ve oynamaz eklemlerde eklem kapsülü ve eklem sıvısı yoktur. 15

16 Kas ve Doku Çeşitleri Kasılıp gevşeyebilme yeteneğinde olan kaslar, Kemik doku ile birlikte hareketi sağlayan ve vücuda desteklik veren dokulardır.kas dokusunda hücreler arası madde bulunmaz. Kas hücrelerinin sitoplazmasına sarkoplazma, hücre zarlarına ise serkolemma denir. Kas hücresinin endoplazmik retikulumuna sarkoplazmik retikulum denir. Sarkoplazmada kasılmayı sağlayan miyofibril olarak adlandırılan telcikler vardır. Miyofibriller aktin ve miyozin proteinlerinden oluşmuştur. Kaslar yüksek enerji harcamalarından dolayı çok sayıda mitokondri bulundurur. Vücutta bulunan toplam kasın yaklaşık %80 i çizgili kas, %20 side düz ve kalp kası oluşur. Yapılarına ve çalışmalarına göre kaslar; 1-Çizgili kas, 2-Düz kas 3 Kalp kası olarak üçe ayrılır: 1-Çizgili Kas Bu kaslar iskeletle birlikte vücudun hareketinin sağlar. Çizgili kas hücrelerinde miyofibriller düzenli aralıklarla açık ve koyu olarak enine bantlaşmalar gösterir. Her bir miyofibril protein yapılı aktin ve miyozin iplikçiklerden oluşmuştur. Bu protein moleküllerinin en önemli bileşiği aktin ve miyozin proteinlerdir. İnce olan aktin proteini, ışığı az kırar ve açık renkli görünür. Kalın olan miyozin proteini ise ışığı çok kırar ve koyu renkli görünür. Çizgili kas hücreleri sitoplazmalarında demir içeren miyoglobin pigmenti taşıdığından kırmızı renkte görülür. Miyoglobin oksidatif fosforilasyon için gerekli oksijeni tutar. Genel özellikleri 1-Çizgili kas hücreleri, uzun ve silindir şeklinde hücrelerdir. 2-Bir kas teli boyunca birden çok çekirdek bulunur.çekirdekleri hücre zarının hemen altında yer alır. 3-Kas hücrelerinin sınırları belirli değildir ve sitokinez (sitoplazma bölünmesi) görülmez. 4-Beynin kontrolünde, isteğimizle çalışırlar. 5-Düz kasa oranla daha hızlı kasılırlar. 6-Çabuk yorulur.. 7-Eklem bacaklılardaki kaslar bu tiptendir 16

17 2-Düz Kaslar Mekik şeklinde olan düz kas hücreleri tek çekirdeklidir. Oval şekilli çekirdekleri hücrenin ortasında yer alır. Düz kasların kasılmaları yavaş, düzenli ve uzun sürelidir. İsteğimiz dışında çalışan dolaşım, sindirim, solunum, üreme ve boşaltım sistemlerini meydana getiren organların yapılarında düz kaslar yer alır. Düz kas hücreleri mikroskopla incelendiğinde sarkoplazmalarında bantlaşma görülmez. Bu nedenle düz kas olarak isimlendirilir. Düz kasların genel özellikleri: 1-Otonom sinir sisteminin kontrolünde, isteğimiz dışında çalışırlar. 2-Kasılmaları yavaş ve düzenlidir. 3-Omurgalılarda sindirim, solunum, dolaşım, üreme ve boşaltım sistemlerinin duvarlarında bulunur. 4-Eklem bacaklılar hariç, omurgasız hayvanlar düz kaslara sahiptir. 5-Her hücrede bir tane çekirdek bulunur. 3- Kalp Kası Bir veya iki çekirdekli olan kas hücreleri düzgün silindirik yapıda olmayıp dallanmalar gösterir. Oval şekilli çekirdekleri, hücrenin ortasında yer alır. Kalp kası çizgili kaslar gibi bantlaşma gösterir. Yapı olarak çizgili kasa benzeyen kalp kası çalışma prensbi olarak düz kaslara benzer. Çalışması istemsiz olarak gerçekleşir. Kalp kasının çalışması iskelet kası gibi hızlı, düz kas gibi istemsiz ve devamlıdır. Kalp kasının genel özellikleri: 1-Çizgili kas yapısındadır, isteğimiz dışında çalışır. 2-Liflerindeki telcikler tek çekirdeklidir. 3-Çekirdekler hücrenin ortasında bulunur. 4-Kalp kası dallanmış bir yapıya sahiptir. 5-Kas telleri kısa boyludur. Birbirine bağlandıkları yerlerde ara diskler bulunur. Kasların görevleri: 1-Hareket 2-Madde taşınması 3-Şekil ve korumanın gerçekleşmesi 4-Isı üretimi 17

18 İskelet Kasının Kasılma Mekanizması Kasın kasılabilmesi uyartı ile için uyarılması gerekir. Kasların kasılmasının sağlayan uyartı şiddetinin belirli bir düzeyin üstünde olması gerekir. Kasların kasılmasının sağlayan bu uyartı şiddetine eşik şiddeti denir. Kaslar, eşik şiddetinin altında ki uyartılara cevap vermezler ve tepki göstermezler. Ancak eşik şiddetinin üstünde ki uyartılara ise hep aynı şiddette cevap ve tepki verirler. Kaslardaki bu olaya ya hep ya hiç prensibi denir. Kas sarsı (kasıl sarsılma): Uyarılar bir kasın bir kez kasılıp gevşeyerek eski halini almasına denir. Bu süre içinde üç evre gözlenir: Gizli evre:(a-b) Kasın uyarıldığı an ile kasılmaya başladığı an arasında geçen süredir. Kasılma evresi:(b-c) Kasılmanın başladığı an ile gevşemenin başladığı an arasında geçen süredir. Gevşeme evresi:(c-d) Kasın gevşeyerek eski haline dönmesine kadar geçen süredir. Kasılma oranı Gizli evre c a b Kasılma evresi Gevşeme evresi d 0 0,01 0,05 0,1 Zaman Kas, gevşeme evresinden sonra tekrar uyarılıncaya kadar dinlenir. Bir kas, kısa aralıklarla sık sık uyarılırsa tam olarak gevşemeden sürekli kasılı durumda kalır. Bu olaya fizyolojik tetanoz denir. Fizyolojik tetanoz halindeki kas gevşemez. A-Tam olmayan tetanos:( Birikim) Kaslara ard arda uyaranlar gönderildiğinde kaslar tam gevşemeden gelen uyarılarla tekrar kasılır.bu kasılma önceki kasılmadan daha şiddetli gerçekleşir.gittikçe artan şiddetle kasılan kaslar bir süre sonra uyarılardan etkilenmez ve yorgunluk gösterir. B-Tam tetanos:(fizyolojik tetanos) Kaslara devamlı uyaran gönderildiğinde gittikçe artan bir şiddetle kasılırlar.kaslar bu sürede kasılı kalırlar. Bir süre sonra yorgunluk gösterirler.arda arda gelen uyarılarla oluşan sarsılar birbirleri ile kaynaşarak tek bir sarı gibi görülür. 18

19 İnsanların iskelet kasları dinlenme halindeyken insanın bilinci açık olduğu sürece hafif kasılı durumdadır. Bu duruma kas tonosu denir. Bayılama durumunda kas tonosu ortadan kalkarak vücut, hafif kasılı durumunu kaybeder. Kasılma miktarı Zaman Çizgili kaslarda bulunan aktin ve miyozin iplikçikleri açık ve koyu bantlar oluşturacak şeklindedir.kasın yapısında sadece aktin iplikçiklerin oluşturduğu bölge ince yapıda olduğundan ışığı az kırar ve bu bölge açık renkli görünür. Bu bölgeye I bandı veya İzotrop bölge adı verilir. Miyozin ve aktin iplikçiklerin bulunduğu bölge ise ışığı çok kırar ve koyu renkli görülür. Bu bölge A bandı veya Anizotrop bölge adını alır. A bandının ortasında sadece miyozin iplikçiklerinin bulunduğu açık renkli görünen şerit şeklindeki kısma H bandı denir. Bandının ortasında Z çizgisi bulunur. İki Z çizgisi arasında ki bölge sarkomer olarak adlandırılır. Sarkomer, kasılma birimidir. Damarlar Çekirdek Sarkolenma mitokondri Miyofibril Kas hücresi Sakkoplazmik retikulum Tübüler Sakromer Kas teli Kas Kemik Tendon Aktin miyozin I bandı A bandı I bandı Z çizgisi Aktin H bandı Miyozin Z çizgisi Sakromer 19

20 Çizgili kasların kasılması Huxley in kayan iplikler model ile açıklanır. Bu modele göre kasılma, kası oluşturan aktin ipliklerinin miyozin iplikler üzerinde kaymasıyla gerçekleşir A-Kasın kasılma mekanizması:hipoteze göre kasılmayı aktin ve miyozin içine yerleşmiş iki tarağın dişlerinin birbirine girmesine benzetebiliriz. Kasılma anında: 1-A bandının boyu değişmez 2-I bandı kısalır. 3-Z çizgileri kısalır. 4-H bandı görülmez. B-Kasın gevşeme mekanizması:kasılmanın teri reaksiyonlar gerçekleşir.. Gevşeme anında: 1-A bandının boyu değişmez 2-I bandı uzar. 3-Z çizgileri uzar. 4-H bandı görülür. 20

21 Kas Kasılmasının Kimyasal Olarak Açıklanması Kasların kasılması beyin tarafından kontrol edilir.kas beyinden gelen uyartılarla uyarılır. Kasta uyarılma sinirlerin akson ucundan nöradrenalin,asetil kolin vb. kimyasal maddelerin (nörotransmit) sinir ve kas hücreleri arasındaki sinapsik boşluğa salgılanmaya başlar. Bu (nöradrenalin,asetil kolin vb.) maddeler kas hücresi zarının Na + iyonlarına geçirgenliğini artırarak elektriksel yük değişimine neden olur. Bu yük değişim kas hücresindeki sarkoplazmik retikulumu etkileyerek burada toplanan Ca +2 iyonlarının aktin ve miyozin iplikçiklerinin arasına salınmasını sağlar. Ca +2 iyonları miyozin protein lifleri üzerinde bulunan ATPaz enzimini aktif hale geçirerek ATP nin ADP+P ye dönüşümünü sağlar. Bu şekilde kasılma için gerekli enerji elde edilir. Ca +2 iyonu aktif taşımayla yeniden sarkoplazmik retikulumlara geçer ve kas gevşer. Kasılma için gerekli enerji ilk önce kas hücrelerinin sitoplazmasında hazır olarak bulunan ATP den elde edilir. ATP ATPaz+Ca +2 ADP+Pi+ Enerji Kasların hızlı çalışması esnasında ATP kısa sürede tükenir. Bu durumda devreye kreatin fosfattan girer. Kreatin fosfat hidrolize edilerek fosfatını ADP ye verir yeniden ATP sentezlenmiş olur. Kreatin fosfat+adp Kreatin kinaz Kreatin +ATP Kaslar dinlenme halindeyken bu mekanizma tersine işler keatin, ATP den bir fosfat alarak kreatin fosfat şekline dönüşür. Böylece enerji gerektiğinde kreatin fosfatta depolanmış olur. Kreatin kinaz Kreatin+ATP Kreatinfosfat+ADP Kasların uzun süre çalışması halinde kreatin fosfatta yeterli olmaz. Bu durumda kaslar da depo edilen glikojen kullanılır. Glikojen önce glikoza çevrilir. Glikojen + Glikoz 2ATP O 2 sız solunum O 2 li solunum Laktik asit 38ATP Su+karbondioksit Glikoz moleküllerinde oksijenli solunum veya oksijensiz solunumla kasların ihtiyacı olan ATP sentezlenir. Kas hücreleri normalde enerji ihtiyaçlarını oksijenli solunumla karşılar. Ancak yoğun hareketlerde kasa gelen oksijen yeterli olmadığından oksijensiz solunum (laktik asit fermantasyonu) ile de enerji elde edilir.oluşan laktik asit, hücrelerden kana geçerek beyni uyarır ve yorgunluk hissi oluşmasına neden olur. Dinlenme anında laktik asidin bir kısmı karaciğerde glikoza dönüştürülür. Bir kısmı da prüvik aside dönüştürülerek ATP sentezinde kullanılır. 21

22 Kasılan kaslarda görülen kimyasal değişmeler Kasılan kaslarda artan maddeler: 1-ATP yıkımı artar ADP artar. 2-Kreatin fosfat yıkımı artar 3-Glikoz yıkımı artar 4-Glikojenin hidrolizi artar 5-Laktik asit oranı artar 6-CO2 oranı artar 7-Isı yükselir 8-Sarkoplazmada Ca oranı artar Kasılan kaslarda azalan maddeler: 1-ATP azalır. 2-Kreatin fosfat 3-Glikoz 4-Glikojen Kaslarda enerji kaynakları (sırası ile) 1-ATP 2-Kreatin fosfat 3-Glikoz 4-Glikojen 5- Laktik asit 6- Yağ asitleri 7- Protein Kaslarda enerji kullanımı (Aktif ise) sırası ile: 1.ATP 2.Kreatin fosfat 3-O2 siz solunum 4-O2li solunum Kas İskelet İlişkisi İskelet kasları kemiklere lifli bağ dokudan oluşan lifli bağ kirişleri (tendon) ile bağlanmıştır. İskelet kaslarının bir tarafı kemiğe bağlanırken diğer tarafı hareketli bir ekleme ya da deriye bağlanır. Kemiğe bağlandığı yere başlangıç noktası, ekleme bağlandığı yere de sonlanmış noktası denir. İskelet kasları çoğunlukla çiftler halinde çalışır. Çift kaslardan biri kasılırken diğeri gevşer. Birbirine zıt çalışan bu kaslara antagonist kas denir. Kol ve bacaklarda ki kaslar antagonist kaslardır. Örneğin kolun hareketini sağlayan kaslardan biri bükücü kas, diğeri de açıcı kas olarak görev yapar. Aynı anda kasılıp aynı anda gevşeyen kaslara sinerjist kaslar denir. Karın ve sırt kasları bu gruba girer. sinerjist kaslar Bükücü kas Bükücü kas Sinerjist kaslar a-karın b-sırt Açıcı kas Açıcı Tendon Kolda antagonist kaslar 22

23 Konu sonu değerlendirme:1 Aşağıdaki soruları cevaplandırınız? 1)Hareketin canlıya sağladığı avantajları sağlayınız? 2)Destek ve hareketin canlı için önemini yazınız? 3)İç iskelet nedir? Tarif ediniz? 4)Dış iskelet nedir? Tarif ediniz. 5)Dış iskeletin özelliklerini yazınız? 6)İç iskeletin özelliklerini yazınız? 7)Kemik oluşumunda etmenleri yazınız? 8)90 sene yaşayan bir insanın kemik gelişim grafiği nasıldır? Çiziniz. 9)Periostınun görevini yazınız? 10)İnsan iskeleti kaç bölümden oluşur? 11)İnsandaki kemik çeşidi yazınız? 12)Kemik dokunu görevlerini yazını? 13)İnsanda bulunan eklem çeşitlerini yazınız? 14)Oynar ekleminin özelliklerini maddeler halinde yazınız? 15)Oynamaz ve yarı oynar eklemlere örnekler veriniz? 16)İnsanda bulunan kas çeşitlerini yazınız? 17)Kasların kasılması evrelerini grafik çizerek gösteriniz? 18)Fizyolojik tetanos nedir tarif ediniz? 19)Kasların kasılması sırasında kaslardaki moleküllerin enerji verme sırasına göre yazınız? 20)Kasların kasılmasını maddeler halinde yazınız? 21)Kasların gevşemesini maddeler halinde yazınız? 22)Kasların kasılması sırasında kaslarda artan maddeleri yazınız? 23)Kasların kasılması sırasında kaslarda azalan maddeleri yazınız? 24)Sakromer nedir tarif ediniz? 25)Kaslarda ya hep, ya hiç kuralı nedir, açıklayınız? 26)Eşkasların kasılmasında eşit şiddet değeri nedir tarif ediniz? 27)Sakromerin şeklini çiziniz? 28)Antagonist kas nedir? 29)Sinerjist kas nedir? 30)kasların kasılmasında kimyasal işleyişi yazınız? 31)Antagonist kaslar ile sinerjist kaslara örnekler veriniz? 32) Kas doku hücrelerinin özelliklerini yazınız? 23

24 Konu sonu değerlendirme:2 Aşağıdaki boşlukları doldurunuz? 1-Canlılarda.,...ve olmak üzere üç tip iskelet vardır. 2-Böcekler diğer omurgasızlara göre daha.. hareket eder. 3-Tüm omurgalı hayvanların embriyonik iskeleti...yapıdadır. 4-Kemik doku hücrelerine. Ara maddesine denir. 5-Kemiklerin dışını saran zara. Denir. 6-sıkı kemiklerdeki kemiğe paralel kanallara. Enine kanallara. Kanal denir. 7-Uzun kemiklerde kemiğin boyuna uzamasını sağlayan yağıya.. Denir. 8-Kıkırdak doku hücresine. Ara maddesine.. Denir. 9-Çoçuklarda D vitamini eksikliğinde kemiklerdeki yumuşama ve eğrilmeye., yetişkinlerde ise. Denir. 10-kas doku hücresinin sitoplazmasına..hücre zarına ise denir. 11-Sarkoplazmada kasılmayı sağlayan birime. Denir. 12-İki Z çizgisi arasına.denir. 13-Kasların hafif kasılı durumuna.denir. 14-Kaslar, ve..diye üçe ayrılır. 15. Omurgasızların çoğunda kan ve vücut sıvılarının desteklik görevi yaptığı iskelet,.. desteklik görevi yapar iskelet, eklem bacaklı ve yumuşakça-larda bulunur. Üzerinde başka iskelet bulunmaz. 17. Eklembacaklılarda olduğu gibi dış iskelet büyümeyi sınırladığından zaman zaman atılır yenisi yapılır buna....denir 18. Süngerlerde iğneleri denen iç iskelet CaCO3, silis ve spongisten oluşur. 19. İlkel kordalılarda bağ dokudan yapılmış,sırt tarafında ip şeklinde. denilen iç iskelet vardır. 20. İnsanda iskelet ve çeşitli kıkırdak oluşumlardan meydana gelir. 21. Kemik doku.ve. olarak ikiye ayrılır. 22. Uzun kemiklerde..ve.ilikler bulunur. 23. İnsan iskeleti genel olarak.,.ve... iskeletinden oluşur. 24.İnsanda omurga toplam tane omurdan oluşur. 25. İnsanda..., iki kürek ve iki köprücük kemiğinden oluşur. 26. Kol ve bacaktan oluşan üyeler iskeletinde daha ziyade. çeşidi bulunur. 24

25 27-Eklemler..,.. ve. olmak üzere üçe ayrılır. 28. Aynı anda kasılıp gevşeyen kaslara. zıt çalışan kaslara.. kaslar denir. 29. Çizgili kasların oksijensiz solunumu sonucu oluşan.., kaslarda yoğunluğa yol açar. 30. kasların sürekli uyarması sonucu gevşemeye fırsat bulamayıp kasılı kalmasıdır. Konu sonu değerlendirme:3 Aşağıdaki soruların doğru olanına D yanlış olanına Y harfi koyunuz? 1. Tüm canlılarda iç iskelet ortaktır.d/y 2. Balıkların tamamında embriyonik iskelet kıkırdaktır.d/y 3. Dış iskelet büyümeye engel iken iç iskelet engel değildir.d/y 4. Epifiz plağı enine büyümeyi periost boyuna büyümeyi sağlar.d/y 5. Tüm kemik çeşitleri kan yapabilme özelliğine sahiptir.d/y 6. Sıkı kemik doku uzun kemiklerin orta kısmında bulunur.d/y 7. Boy ve eni birbirine yaklaşık olarak eşit olan kemiklere kısa kemik denir.d/y 8. C vitamini eksikliğinde kemiklerdeki büyüme yavaşlarken A vitamini eksikliğinde ise kemiklerde zayıflama ve kırılma görülür.d/y 9. Hiyalin kıkırdak basınca karşı çok dayanıklıdır.d/y 10. Kemiklerin eklem yapan yüzeyleri kıkırdak ile örtülüdür.d/y 11. Oynamaz eklemlerde eklem kapsülü ve eklem sıvısı yoktur.d/y 12. Çizgili kaslar ağır kasılır ve geç yorulur.d/y 13. Tüm kaslar aynı eşik şiddetinde kasılır ve gevşer.d/y 14. Kaslar eşik şiddetinin üzerindeki uyartılara şiddeti artarak tepki verir.d/y 15. Kaslar kasılırken H bandı görülmez.d/y 16. Kasılma ve gevşeme anında A bandının boyu değişmez.d/y 17. Kasların kasılması sırasında kasın hacim ve kütlesi değişir.d/y 18. Kasların kemiğe bağlandığı yere başlangıç noktası denir.d/y 19. Karın ve sırt kasları sinerjist kaslara örnektir.d/y 20. Kaslar kasılırken ilk önce kreatin fosfat kullanılır.d/y 25

26 Konu sonu değerlendirme:4 Aşağıdaki iskelet şeklinde uzun,kısa,yassı ve düzensiz kemikleri ok çıkararak gösteri- Konu sonu değerlendirme: Aşağıdaki soruları cevaplandırınız? 1-Yukarıdaki canlılarda bulunan iskelet çeşitlerini yazınız? 2-Hangi veya hangilerinde iskelet kemikten yapılmıştır? 3-Hangi canlıda iskelet sadece kıkırdak dokudan oluşmuştur? 4-!numaralı canlı salyangoza oranla hızlı hareket eder nedeni nedir? 5-Hangi canlılarda kıkırdak ve kemik doku bulunmaz? 26

27 Konu sonu değerlendirme:6 Aşağıda yapılandırılmış Grid de numaralandırılmış kutucuklardaki kavramları kutucuk numaralarını kullanarak cevaplandırınız? 1 Hidrostatik iskelet 2 Sazan 3 Arslan 4 Böcek 5 Sünger 6 İç iskelet 7 Dış iskelet 8 Köpek balığı 9 Derisi dikenliler 1-Solucanlarda görülen iskelet hangisidir?... 2-Hangilerinin iskeleti kemikten yapılmıştır?... 3-Hangi iskelet büyümeye engel değildir?... 4-Hangi iskelet büyümeye engeldir?... 5-Hangisinin iskeletinde kitin maddesi vardır?... 6-Hangilerinde iç iskelet vardır?... 7-Hangilerinde dış iskelet vardır?... 8-Hangilerinde iç iskelet vardır?... 9-Hangilerinin embriyonik iskeleti kıkırdaktır?... 1 Aktin 2 Kondrosit 3 Tendon 4 Kalp kası 5 Asetil kolin 6 Sinovial sıvı 7 Miyozin 8 Çizgili kas 9 Kondrin 10 Hiyalin kıkırdak 11 Osteosit 12 Nöradrenalin 1-hangisi kasta koyu renk görünür?... 2-hangisi kasta acık renk görünür?... 3-hangisi kası kemiğe bağlar?... 4-hangileri sinir hücreleri ile salgılanarak kası uyarır?... 5-hangisi kıkırdak toku hücresidir?.. 6-hangisi kıkırdak koku ara maddesidir?... 7-hangi kıkırdak omurgaların embriyonik iskeletidir?... 8-hangi kasın yapısı çizgili kasa benzer?... 9-hangisi eklemler arasından salgılanır?... 10hangisi iskelet kaslarını meydana getirir?... 27

28 Konu sonu değerlendirme: Aşağıdakilerden hangisi kısa kemiklerden değildir? A) Omurlar B) Kol kemikleri C) El bilek kemikleri D) Ayak bilek kemikleri E) Ayak tarak kemikleri Şekildeki bir çizgili kasın yapısı gösterilmiştir. Kasılma sırasında hangisinde değişme olmaz? A) Z bandı B) H bandı C) A) bandı D) Aktin E) I bandı 2- Yukarıda Huxley hipotezine göre çizili bir kas lifi verilmiştir. (Gevşeme anı) Kas lifinin kasılması sırasında aşağıdakilerden hangisi gözlenmez? A) A bandının boyu değişmez. B) Kasın boyu kısalır, hacmi artar. C) I bandı kısalır. D) H bandı görülmez, E) İki 2 çizgisi birbirine yaklaşır 3- I. Omurlar II. Kalça kemikleri III. El kemikleri Yukarıda verilen kemikler hangi kemik aşağıdakilerden hangisidir? Uzun kemik Kısa kemik Yassı kemik A) II I III B) I II III C) III II I D) III I II E) II III I 9. Aşağıdaki yapılardan hangisinin içinde kırmızı kemik iliği bulunur? A) Sert kemik B) Süngerimsi kemik C) Sarı ilik D) Kemik zarı E) Epifiz plağı 10. Aşağıdakilerden hangisi oynamaz eklemlerdendir? A) Diz eklemi B) Omurlar arası eklem C) Baş eklemleri D) Omuz eklemi E) El bilek eklemi 11- Eklem kıkırdağı (I) Periost (III) Sarı ilik kanalı (IV) Süngerimsi kemik doku (II) Sert kemik doku (V) Yukarıdaki şekil bir uzun kemiğe aittir. Hangi numara ile gösterilen kısım kalınlaşma, onarım ve kemiğin beslenmesini sağlar? A) I B) II C) III D) IV E) V 12. Aşağıdakilerden hangisi insanda iskeletin görevi değildir? A) Vücudun çatısını oluşturmak B) Vücudun inorganik madde ihtiyacını karşılamak C) Kaslara bağlanma yüzeyi oluşturarak hareket sistemine yardımcı olmak D) Kan hücrelerini üretmek E) Organizmanın ihtiyacı olan temel mineralleri depoetmek 28

29 13) Kas sisteminin görevlerinden bazıları şunlardır: I. Canlının şeklini koruması II. Hareketi sağlaması III. İç organlara desteklik sağlaması IV. Vücut ısısının oluşumunda rol alması Bunlardan hangileri iskelet sisteminin görevleri arasındadır? a) I ve II b) I ve III c) I,II ve III d) II;III ve IV e) I,II,III ve IV 14) Çizgili kasların kasılması, hangi hormon ve iyonların doğrudan etkisi ile gerçekleşir? A) Parathormon Fosfor B) Kalsitonin Potasyum C)Asetil kolin Kalsiyum D)Büyüme hormonu Magnezyum E)Kalsitonin Kalsiyum 15 Aşağıdakilerden hangisi uzun bir kemiğin kalınlaşmasını ve onarılmasını sağlar? A) Kemik zarı B) Eklem sıvısı C) Sert kemik D Sünger doku E) Kemik iliği 16) İnsandaki üç tip kasa ait bazı özellikler aşağıdadır. I II III Enine bantlaşma Var Yok Var Kasılma hızı Hızlı Yavaş Orta Çekirdeğin yeri Kenarda Ortada Ortada Çalışması İstemli İstemsiz İstemsiz Bu özelliklere göre, I, II ve III numaralı kaslar aşağıdakilerin hangisinde doğru adlandırılmıştır? Düz kas Çizgili kas Kalp kası A) I II III B) I III II C) II I III D) II III I E) III II I 17) Dış iskeletle ilgili olarak yapılan, aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır? A) Üzerinde bazı vücut örtüleri bulunabilir B) Vücuda desteklik sağlar. C) Eklembacaklılarda, organik bileşikler ve tuzlardan oluşur. D) Karada yaşayanlarda fazla su kaybını önler. E) Kaslar iskelete içten bağlıdır. 18) Aşağıdaki canlılardan hangisinde dış iskelet bulunmaz? A) Yengeç B) Salyangoz C) Bit D) Mürekkep balığı E) Midye 19) Dış iskeletle ilgili ; I. Organik ve inorganik maddelerden oluşur. II. Büyümeyi sınırlayıcı etki yapmaz. III. Kaslar iskelete dış yüzeyinden bağlanmıştır. IV. Hücreleri tamamen ölüdür? Yukarıda verilenlerden hangileri doğrudur? A) I ve IV B) I,II ve IV C) Yalnız III D) Yalnız IV E) I,III ve IV 20) İç iskelet bulundurur. - Sırtta sinir kordonu bulur. - İskelet kemik ve kıkırdaktan oluşmuştur. - Kaslar iskelete dışarıdan bağlanmıştır. Yukarıda iskelet sistemiyle ilgili özellikleri verilen canlı grubu aşağıdakilerden hangisidir? A)Kaplumbağa B) Köpek balığı C) Salyangoz D) Yengeç E) Midye 21) Kemiğin gelişmesinde aşağıda verilenlerden hangisi etkili değildir? A) Periost B) Kalıtsal faktörler C) Kıkırdak doku D) D vitamini E) Eklem sıvısı 29

30 30

31 Hreketin canlılara göre sağladığı avantajlar şunlardır. 1.Besin bulabilme 2.Yaşam alanı bulabilme 3.Yaşamak için düşmanlardan kaçabilme 4.Üreme amacı ile eşini bulabilme,neslini devam ettirebilme. İskeletin Fonksiyonları 1.Canlıyı dış ve iç etkenlerden korumak. 2.Şekil vererek yumuşak dokuların şeklini muhafaza etmek. 3.Canlılara hareket imkanı vermek. İNSANDA İSKELET VE HAREKET SİSTEMİ İnsanda iskeletin görevleri şunlardır. 1.Kas sistemiyle birlikte hareketi sağlamak. 2.Vücuda desteklik ve sertlik vermek. 3.İç organları korumak. 4.Kas ve iç organlara tutunma yüzeyi oluşturmak 5.Vücutta mineral madde depolamak. 6.Kan yapmak. 34. Hidrostatik iskelet 35. Dış 36 Kabuk değiştirme 37. Mezenşim 38. Notokord 39. Kemik 40, Süngerimsi. Sert 41. Sarı. Kırmızı 42. Baş-gövde-üyeler 43. (33) 44. Omuz kemeri 45. Uzun kemik 46. Eklemler 47 Sinerjit-Antogonist 48. Laktik asil 50. Fizyolojik tetanos 31

İnsanda Destek ve Hareket Sistemi

İnsanda Destek ve Hareket Sistemi İnsanda Destek ve Hareket Sistemi A. HAYVANLARDA DESTEK VE HAREKET Canlı vücuduna desteklik görevi yapan, vücudun çeşitli kısımlarını koruyan ve hareketi sağlayan sisteme destek ve hareket sistemi denir.

Detaylı

DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ

DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ İnsan iskeleti ;Baş-Gövde-Üyeler olmak üzere 3 bölümde incelenir. Baş: kafatası ve yüz iskeleti Gövde: Omurga, göğüs kemiği, kaburgalar, omuz ve kalça kemeri Üyeler: Kollar, bacaklar

Detaylı

Anatomik Sistemler. Hastalıklar Bilgisi Ders-2 İskelet-Kas-Sinir Sistemleri

Anatomik Sistemler. Hastalıklar Bilgisi Ders-2 İskelet-Kas-Sinir Sistemleri Anatomik Sistemler Hastalıklar Bilgisi Ders-2 İskelet-Kas-Sinir Sistemleri Anatomik Sistem İskelet Sistemi İskeletin Görevleri Vücuda şekil verir. Vücuda destek sağlar. Göğüs kafes ve kafatası kemikleri

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMI 39 İNSANDA DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ 3 KAS SİSTEMİ

11. SINIF KONU ANLATIMI 39 İNSANDA DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ 3 KAS SİSTEMİ 11. SINIF KONU ANLATIMI 39 İNSANDA DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ 3 KAS SİSTEMİ KAS SİSTEMİ Hayvanların çoğunda hareket, özelleşmiş kas hücrelerinin kasılmasıyla meydana gelir. Kaslar, vücudun şeklinin korunmasında

Detaylı

İskelet ve kemik çeşitleri nelerdir?

İskelet ve kemik çeşitleri nelerdir? On5yirmi5.com İskelet ve kemik çeşitleri nelerdir? İskelet ve kemik çeşitleri nelerdir? Yayın Tarihi : 16 Kasım 2012 Cuma (oluşturma : 1/4/2017) A. İSKELET ÇEŞİTLERİ Hayvanların çoğunda, vücuda destek

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMI 40 HUXLEY KAYAN İPLİKLER MODELİ KAS KASILMASI VE GEVŞEMESİ

11. SINIF KONU ANLATIMI 40 HUXLEY KAYAN İPLİKLER MODELİ KAS KASILMASI VE GEVŞEMESİ 11. SINIF KONU ANLATIMI 40 HUXLEY KAYAN İPLİKLER MODELİ KAS KASILMASI VE GEVŞEMESİ HUXLEY KAYAN İPLİKLER MODELİ Huxley in kayan iplikler modeline göre çizgili kasın kasılması Bu modele göre kasılma aktin

Detaylı

Organizmaların vücuduna desteklik yaparak kendilerine özgü şekillerinin oluşmasını sağlayan yapılara destekleyici yapılar denir.

Organizmaların vücuduna desteklik yaparak kendilerine özgü şekillerinin oluşmasını sağlayan yapılara destekleyici yapılar denir. İSKELET ve KAS SİSTEMLERİ İSKELET SİSTEMLERİ Organizmaların vücuduna desteklik yaparak kendilerine özgü şekillerinin oluşmasını sağlayan yapılara destekleyici yapılar denir. A. İSKELET ÇEŞİTLERİ Hayvanların

Detaylı

VÜCUDUMUZDA SISTEMLER. Destek ve Hareket

VÜCUDUMUZDA SISTEMLER. Destek ve Hareket VÜCUDUMUZDA SISTEMLER Destek ve Hareket DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ Vücudun hareket etmesini sağlamak Vücutta bulunan organlara destek sağlamak Destek ve Hareket Sistemi İskelet Sistemi Kaslar Kemikler Eklemler

Detaylı

Organizmaların vücuduna desteklik yaparak kendilerine özgü şekillerinin oluşmasını sağlayan yapılara destekleyici yapılar denir.

Organizmaların vücuduna desteklik yaparak kendilerine özgü şekillerinin oluşmasını sağlayan yapılara destekleyici yapılar denir. İSKELET SİSTEMLERİ Organizmaların vücuduna desteklik yaparak kendilerine özgü şekillerinin oluşmasını sağlayan yapılara destekleyici yapılar denir. A. İSKELET ÇEŞİTLERİ Hayvanların çoğunda, vücuda destek

Detaylı

Kaslar, canlı organizmada hareket sistemini meydana getiren yapılardandır. Kasların en önemli özellikleri uzayıp kısalma yeteneğine sahip olmalarıdır.

Kaslar, canlı organizmada hareket sistemini meydana getiren yapılardandır. Kasların en önemli özellikleri uzayıp kısalma yeteneğine sahip olmalarıdır. KAS SİSTEMLERİ Kaslar, canlı organizmada hareket sistemini meydana getiren yapılardandır. Kasların en önemli özellikleri uzayıp kısalma yeteneğine sahip olmalarıdır. Kas Dokusunun Karakteristikleri: 1.

Detaylı

HAYVANLARDA DESTEK VE HAREKET SİSTEMLERİ. YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU kisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu

HAYVANLARDA DESTEK VE HAREKET SİSTEMLERİ. YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU kisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu HAYVANLARDA DESTEK VE HAREKET SİSTEMLERİ YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU kisi.deu.edu.tr/asli.memisoglu asli.memisoglu@deu.edu.tr GİRİŞ Hareket, hayvanları diğer canlılardan ayıran özelliklerden biridir

Detaylı

İSKELET SİSTEMİ VE DOKULARI Hayvanlarda iskelet; koruma, destek ve hareket işini görür. İskeletin üç tipi vardır;

İSKELET SİSTEMİ VE DOKULARI Hayvanlarda iskelet; koruma, destek ve hareket işini görür. İskeletin üç tipi vardır; İSKELET SİSTEMİ VE DOKULARI Hayvanlarda iskelet; koruma, destek ve hareket işini görür. İskeletin üç tipi vardır; 1. Hidrostatik İskelet: Kapalı bir vücut boşluğunda basınç altında tutulan sıvıdan oluşan

Detaylı

DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ

DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ GÖREVİ: İster tek hücreli olsun ister çok hücreli olsun tüm canlılarda vücudun belirli bir şekil aldığı ve iç organların korunduğu gözlenir. Hayvanların besin bulma, besin parçalama

Detaylı

İnsan vücudunda üç tip kas vardır: İskelet kası Kalp Kası Düz Kas

İnsan vücudunda üç tip kas vardır: İskelet kası Kalp Kası Düz Kas Kas Fizyolojisi İnsan vücudunda üç tip kas vardır: İskelet kası Kalp Kası Düz Kas Vücudun yaklaşık,%40 ı çizgili kas, %10 u düz kas kastan oluşmaktadır. Kas hücreleri kasılma (kontraksiyon) yeteneğine

Detaylı

KEM K OLU UMU ki çe it kemik olu umu vardır. 1)Ba dokusu aracılı ıyla süngerimsi kemik olu umu 2)Kıkırdak doku aracılı ıyla sıkı kemik olu umu

KEM K OLU UMU ki çe it kemik olu umu vardır. 1)Ba dokusu aracılı ıyla süngerimsi kemik olu umu 2)Kıkırdak doku aracılı ıyla sıkı kemik olu umu Embriyonik evrede kıkırdak kökenlidir. Daha sonra kemiklesir. Ergin evrede bazı vücut kısımlarında kıkırdak olarak kalır (burun ucu, kulak kepçesi, soluk borusu) skelet sistemi kemikler, eklemler, ligamentler

Detaylı

3- Destek ve Hareket Sisteminin (Kasların) Çalışması :

3- Destek ve Hareket Sisteminin (Kasların) Çalışması : KAS SİSTEMİ İskelet sistemindeki kemiklerin üzerini örten, iç organların yapısına katılarak vücudun ve iç organların hareket etmesini sağlayan kasların oluşturduğu sisteme kas sistemi denir. a) Kasların

Detaylı

TEMEL İLK YARDIM VE ACİL MÜDAHALE

TEMEL İLK YARDIM VE ACİL MÜDAHALE 1 TEMEL İLK YARDIM VE ACİL MÜDAHALE GİRİŞ : Bir yaralı, hasta ya da kazazedeye ilk yardım yapabilmek ya da herhangi bir yardımda bulunabilmek için, öncelikle gerekenlerin doğru yapılabilmesi için, insan

Detaylı

FEN VE TEKNOLOJİ. İskeletin Görevleri İskeletin Kısımları 4. SINIF. Soru 1: Vücuda şekil veren ve harekete yardımcı olan sert yapılar nelerdir?

FEN VE TEKNOLOJİ. İskeletin Görevleri İskeletin Kısımları 4. SINIF. Soru 1: Vücuda şekil veren ve harekete yardımcı olan sert yapılar nelerdir? 4. SINIF 1. İskeletin Görevleri İskeletin Kısımları Soru 1: Vücuda şekil veren ve harekete yardımcı olan sert yapılar nelerdir? 3. Soru 2: Uzunlukları ve şekilleri farklı kemiklerin bir araya gelmesi ile

Detaylı

1.ÜNİTE: VÜCUDUMUZ BİLMECESİNİ ÇÖZELİM. Fen ve Teknoloji-4.sınıf

1.ÜNİTE: VÜCUDUMUZ BİLMECESİNİ ÇÖZELİM. Fen ve Teknoloji-4.sınıf 1.ÜNİTE: VÜCUDUMUZ BİLMECESİNİ ÇÖZELİM Fen ve Teknoloji-4.sınıf A. DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ İSKELET Kemiklerden oluşan ve eklemlerle bağlanan, vücudumuzun dik durmasını ve hareket etmesini sağlayan yapıya

Detaylı

İSKELET YAPISI VE FONKSİYONLARI

İSKELET YAPISI VE FONKSİYONLARI İSKELET YAPISI VE FONKSİYONLARI 1- Vücuda şekil vermek 2- Kaslara bağlantı yeri oluşturmak ve hareketlerin yapılmasına olanaksağlamak 3- Vücut ağırlığını taşımak 4- Vücudun yumuşak kısımlarını korumak

Detaylı

KAS VE HAREKET FİZYOLOJİSİ

KAS VE HAREKET FİZYOLOJİSİ KAS VE HAREKET FİZYOLOJİSİ KAS DOKUSU TİPLERİ İSKELET KASI İskelet Kasının Yapısı Kas Proteinleri Kas Kontraksiyonu KASILMA TİPLERİ KASIN ENERJİ METABOLİZMASI İskelet Kası Çizgili kastır. İstemli çalışır.

Detaylı

Mikroskobun Yapımı ve Hücrenin Keşfi Mikroskop: Robert Hooke görmüş ve bu odacıklara hücre demiştir.

Mikroskobun Yapımı ve Hücrenin Keşfi Mikroskop:  Robert Hooke görmüş ve bu odacıklara hücre demiştir. Mikroskobun Yapımı ve Hücrenin Keşfi Mikroskop: Gözümüzle göremediğimiz çok küçük birimleri (canlıları, nesneleri vs ) incelememize yarayan alete mikroskop denir. Mikroskobu ilk olarak bir kumaş satıcısı

Detaylı

KAS DOKUSU. Prof.Dr. Ümit TÜRKOĞLU

KAS DOKUSU. Prof.Dr. Ümit TÜRKOĞLU KAS DOKUSU Prof.Dr. Ümit TÜRKOĞLU 1 Kas dokusu, kimyasal enerjiyi mekanik enerjiye dönüştürerek hareketi sağlayan bir dokudur. Toplam vücut ağırlığının Yenidoğanda % 25 Genç erişkin dönemde % 40 ve yaşlılık

Detaylı

ADIM ADIM YGS-LYS 52. ADIM CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI-12 HAYVANLAR ALEMİ 3- OMURGALI HAYVANLAR SORU ÇÖZÜMÜ

ADIM ADIM YGS-LYS 52. ADIM CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI-12 HAYVANLAR ALEMİ 3- OMURGALI HAYVANLAR SORU ÇÖZÜMÜ ADIM ADIM YGS-LYS 52. ADIM CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI-12 HAYVANLAR ALEMİ 3- OMURGALI HAYVANLAR SORU ÇÖZÜMÜ Halkalı solucanlar çift cinsiyetli olmalarına rağmen döllenme kendi kendine değil, iki ayrı

Detaylı

Bölüm 39 Hareket ve Destek: Kaslar ve İskelet. Ders Kitabı: Audesirk, T., Audesirk, G., Byers, B.E. Biology: Life on Earth

Bölüm 39 Hareket ve Destek: Kaslar ve İskelet. Ders Kitabı: Audesirk, T., Audesirk, G., Byers, B.E. Biology: Life on Earth Bölüm 39 Hareket ve Destek: Kaslar ve İskelet Ders Kitabı: Audesirk, T., Audesirk, G., Byers, B.E. Biology: Life on Earth Kas ve İskelet Sistemi Kaslar: kasılma yolu ile hareket üreten dokular Kasılan

Detaylı

ADI SOYADI : OKUL NO : SINIFI : 4/ NOTU : FEVZİ ÖZBEY İLKOKULU FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ 1. DÖNEM 1. YAZILISI

ADI SOYADI : OKUL NO : SINIFI : 4/ NOTU : FEVZİ ÖZBEY İLKOKULU FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ 1. DÖNEM 1. YAZILISI FEVZİ ÖZBEY İLKOKULU FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ 1. DÖNEM 1. YAZILISI 1. Aşağıdaki iskeletin temel bölümlerinin isimlerini yazınız. İskeletin temel bölümlerinin görevlerini belirtiniz. ( 10 puan) Bölümleri

Detaylı

YGS YE HAZIRLIK DENEMESi #18

YGS YE HAZIRLIK DENEMESi #18 YGS YE HAZIRLIK DENEMESi #18 1) Bakterilerin gerçekleştirdiği, I. Kimyasal enerji sayesinde besin sentezleme II. Işık enerjisini kimyasal bağ enerjisine dönüştürme III. Kimyasal bağ enerjisini ATP enerjisine

Detaylı

Solunum, genel anlamda canlı organizmada gaz değişimini ifade etmek için kullanılır.

Solunum, genel anlamda canlı organizmada gaz değişimini ifade etmek için kullanılır. SOLUNUM SİSTEMLERİ Solunum, genel anlamda canlı organizmada gaz değişimini ifade etmek için kullanılır. 1. Dış Solunum Solunum organlarıyla dış ortamdan hava alınması ve verilmesi, yani soluk alıp vermeye

Detaylı

1. ÜNİTE VÜCUDUMUZUN BİLMECESİNİ ÇÖZELİM

1. ÜNİTE VÜCUDUMUZUN BİLMECESİNİ ÇÖZELİM 1. ÜNİTE VÜCUDUMUZUN BİLMECESİNİ ÇÖZELİM Yandaki resimde hastalandığında hastaneye giden Efe nin vücudunun röntgen filmi verilmiştir. Röntgen filminde görülen açık renkli kısımlar Efe nin vücudunda bulunan

Detaylı

KAS DOKUSU. Kontraksiyon özelliği gelişmiş hücrelerden oluşur Kas hücresi : Fibra muskularis = Kas teli = Kas iplikleri

KAS DOKUSU. Kontraksiyon özelliği gelişmiş hücrelerden oluşur Kas hücresi : Fibra muskularis = Kas teli = Kas iplikleri KAS DOKUSU Kontraksiyon özelliği gelişmiş hücrelerden oluşur Kas hücresi : Fibra muskularis = Kas teli = Kas iplikleri Kasın Fonksiyonu Hareket Solunum Vücut ısısının üretimi İletişim Organların kontraksiyonu

Detaylı

Gaz Alışverişi, İnsanda Solunum Sistemi

Gaz Alışverişi, İnsanda Solunum Sistemi A. GAZ ALIŞ VERİŞİ Gaz Alışverişi, İnsanda Solunum Sistemi Canlılarda hayatsal olayların sürdürülebilmesi için gerekli olan enerji hücresel solunumla elde edilir. Genellikle oksijenli olarak gerçekleşen

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMI 32 DUYU ORGANLARI 1 DOKUNMA DUYUSU

11. SINIF KONU ANLATIMI 32 DUYU ORGANLARI 1 DOKUNMA DUYUSU 11. SINIF KONU ANLATIMI 32 DUYU ORGANLARI 1 DOKUNMA DUYUSU DUYU ORGANLARI Canlının kendi iç bünyesinde meydana gelen değişiklikleri ve yaşadığı ortamda mevcut fiziksel, kimyasal ve mekanik uyarıları alan

Detaylı

BAŞLAR DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ

BAŞLAR DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ CANLILIK HÜCREYLE BAŞLAR DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ Şehit Polis İsmail Özbek Orta Okulu Melisa B. ALADAĞ & Bersu PAŞA 245 256 6/C 1 HÜCRE Hücre, çok hücreli canlılardaki en küçük yaşam birimidir. Canlının

Detaylı

Hatırlatma: 1. Ünitede canlıların en küçük yapı biriminin hücre olduğunu,

Hatırlatma: 1. Ünitede canlıların en küçük yapı biriminin hücre olduğunu, Hatırlatma: 1. Ünitede canlıların en küçük yapı biriminin hücre olduğunu, hücrelerin bir araya gelerek dokuları, dokuların bir araya gelerek organları, organların bir araya gelerek sistemleri oluşturduğunu

Detaylı

ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ SELİN HOCA

ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ SELİN HOCA ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ SELİN HOCA Çevresel Sinir Sistemi (ÇSS), Merkezi Sinir Sistemine (MSS) bilgi ileten ve bilgi alan sinir sistemi bölümüdür. Merkezi Sinir Sistemi nden çıkarak tüm vücuda dağılan sinirleri

Detaylı

EGZERSİZ FİZYOLOJİSİNDE TEMEL KAVRAMLAR

EGZERSİZ FİZYOLOJİSİNDE TEMEL KAVRAMLAR EGZERSİZ FİZYOLOJİSİNDE TEMEL KAVRAMLAR FİZYOLOJİ İNSAN VÜCUDUNU OLUŞTURAN SİSTEMLER NASIL ÇALIŞIYOR? ANATOMİ MOLEKÜLER BİYOLOJİ BİYOFİZİK BİYOKİMYA EGZERSİZ FİZYOLOJİSİ EGZERSİZ ESNASINDA SİSTEMLER NASIL

Detaylı

CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN TEMEL BİLEŞENLER

CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN TEMEL BİLEŞENLER CANLILARIN YAPISINDA BULUNAN TEMEL BİLEŞENLER Canlıların yapısında bulunan moleküller yapısına göre 2 ye ayrılır: I. İnorganik Bileşikler: Bir canlı vücudunda sentezlenemeyen, dışardan hazır olarak aldığı

Detaylı

METABOLİK DEĞİŞİKLİKLER VE FİZİKSEL PERFORMANS

METABOLİK DEĞİŞİKLİKLER VE FİZİKSEL PERFORMANS METABOLİK DEĞİŞİKLİKLER VE FİZİKSEL PERFORMANS Aerobik Antrenmanlar Sonucu Kasta Oluşan Adaptasyonlar Miyoglobin Miktarında oluşan Değişiklikler Hayvan deneylerinden elde edilen sonuçlar dayanıklılık antrenmanları

Detaylı

Tatlı su, deniz ve rutubetli topraklarda yaşarlar. Büyük bir kısmı insan ve diğer hayvanlarda parazittir. Bilateral simetriye sahiptirler.

Tatlı su, deniz ve rutubetli topraklarda yaşarlar. Büyük bir kısmı insan ve diğer hayvanlarda parazittir. Bilateral simetriye sahiptirler. Solucanlar Bu gruba dâhil olan canlılar yassı, yuvarlak ve halkalı solucanlar olmak üzere 3 ana başlık altında incelenmektedir. Yassı solucanlar Yumuşak, ince ve yassı bir vücut yapıları vardır. Serbest

Detaylı

CANLI ALEMLERİ HAYVANLAR ALEMİ

CANLI ALEMLERİ HAYVANLAR ALEMİ CANLI ALEMLERİ HAYVANLAR ALEMİ HAYVANLAR ALEMİ Çok hücreli canlılardır. Süngerler hariç, hepsinde sinir sistemi bulunur ve aktif olarak yer değiştirebilirler. Heterotrof beslenirler. Besinlerini glikojen

Detaylı

skelet sistemi tek ba ına vücudu hareket ettiremez. Herhangi bir hareket için gerekli kuvvet kaslar tarafından sa lanır. Kas dokusu vücutta oldukça

skelet sistemi tek ba ına vücudu hareket ettiremez. Herhangi bir hareket için gerekli kuvvet kaslar tarafından sa lanır. Kas dokusu vücutta oldukça skelet sistemi tek ba ına vücudu hareket ettiremez. Herhangi bir hareket için gerekli kuvvet kaslar tarafından sa lanır. Kas dokusu vücutta oldukça fazla bulunur. Sadece iskelet kasları toplam a ırlı ın

Detaylı

HAYVANSAL HÜCRELER VE İŞLEVLERİ. YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU RESİM İŞ ZEMİN KAT ODA: 111

HAYVANSAL HÜCRELER VE İŞLEVLERİ. YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU RESİM İŞ ZEMİN KAT ODA: 111 HAYVANSAL HÜCRELER VE İŞLEVLERİ YRD. DOÇ. DR. ASLI SADE MEMİŞOĞLU RESİM İŞ ZEMİN KAT ODA: 111 asli.memisoglu@deu.edu.tr KONULAR HAYVAN HÜCRESİ HAYVAN, BİTKİ, MANTAR, BAKTERİ HÜCRE FARKLARI HÜCRE ORGANELLERİ

Detaylı

KAS FİZYOLOJİSİ. Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN

KAS FİZYOLOJİSİ. Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN KAS FİZYOLOJİSİ Yrd.Doç.Dr. Önder AYTEKİN Uyarılabilen dokular herhangi bir uyarıya karşı hücre zarlarının elektriksel özelliğini değiştirerek aksiyon potansiyeli oluşturup, iletebilme özelliği göstermektedir.

Detaylı

VÜCUDUN TEMEL PARÇALARI. 1) Baş-boyun 2)Gövde 3)Ekstremiteler (Kollar ve bacaklar)

VÜCUDUN TEMEL PARÇALARI. 1) Baş-boyun 2)Gövde 3)Ekstremiteler (Kollar ve bacaklar) VÜCUDUN TEMEL PARÇALARI 1) Baş-boyun 2)Gövde 3)Ekstremiteler (Kollar ve bacaklar) 1)BAŞ a)yüz b)kranium (Kafatası) 2) GÖVDE a)toraks (Göğüs kafesi) b)karın 3) EKSTREMİTELER a)üst ekstremiteler b)alt ekstremiteler

Detaylı

HAYVANSAL DOKULAR Doku Histogenez

HAYVANSAL DOKULAR Doku Histogenez HAYVANSAL DOKULAR Çokhücreli canlılarda, yapı ve işlev bakımından birbirine benzeyen hücreler ile hücrelerarası maddelerden oluşan yapıya Doku denilmektedir. Bütün doku ve organlar embriyonun ektoderm,

Detaylı

MAKEDONYA BİYOLOGLAR BİRLİĞİ. Çözümler

MAKEDONYA BİYOLOGLAR BİRLİĞİ. Çözümler MAKEDONYA BİYOLOGLAR BİRLİĞİ Biyoloji dersinden 8.sınıflar için Belediye Yarışması TOPLAM PUAN 100 Çözümler 1. Verilen resimde insan vücuduna bulunan dokuz tane organik sistem gösterilmiştir. Her birinin

Detaylı

HİSTOLOJİ. DrYasemin Sezgin

HİSTOLOJİ. DrYasemin Sezgin HİSTOLOJİ DrYasemin Sezgin HİSTOLOJİ - Canlı vücudunu meydana getiren hücre, doku ve organların çıplak gözle görülemeyen (mikroskopik) yapılarını inceleyen bir bilim koludur. - Histolojinin sözlük anlamı

Detaylı

YAZILIYA HAZIRLIK TEST SORULARI. 11. Sınıf

YAZILIYA HAZIRLIK TEST SORULARI. 11. Sınıf YAZILIYA HAZIRLIK TEST SORULARI 11. Sınıf 1) Oksijenli solunumda, oksijen molekülleri, I. Oksidatif fosforilasyon II. Glikoliz II. Krebs Evrelerinden hangilerinde kullanılır? A) Yalnız I B) Yalnız II C)

Detaylı

KASLAR HAKKINDA GENEL BİLGİLER. Kasların regenerasyon yeteneği yok denecek kadar azdır. Hasar gören kas dokusunun yerini bağ dokusu doldurur.

KASLAR HAKKINDA GENEL BİLGİLER. Kasların regenerasyon yeteneği yok denecek kadar azdır. Hasar gören kas dokusunun yerini bağ dokusu doldurur. KASLAR HAKKINDA GENEL BİLGİLER Canlılığın belirtisi olarak kabul edilen hareket canlıların sabit yer veya cisimlere göre yer ve durumunu değiştirmesidir. İnsanlarda hareket bir sistemin işlevidir. Bu işlevi

Detaylı

13 HÜCRESEL SOLUNUM LAKTİK ASİT FERMANTASYONU

13 HÜCRESEL SOLUNUM LAKTİK ASİT FERMANTASYONU 13 HÜCRESEL SOLUNUM LAKTİK ASİT FERMANTASYONU Laktik Asit Fermantasyonu Glikozdan oksijen yokluğunda laktik asit üretilmesine LAKTİK ASİT FERMANTASYONU denir. Bütün canlılarda sitoplazmada gerçekleşir.

Detaylı

SINIFLAR/1.DÖNEM YAZILIYA HAZIRLIK ÇALIŞMASI-2

SINIFLAR/1.DÖNEM YAZILIYA HAZIRLIK ÇALIŞMASI-2 2016-2017 6.SINIFLAR/1.DÖNEM YAZILIYA HAZIRLIK ÇALIŞMASI-2 1. 1.Kafatası 2.Omurga 3.Kalça 4.El bilek 5.Pazu 6.Köprücük 7.Bacak 8.Kaburga 9.Kol 10.Ayak bilek kemikler Yukarıda verilen tabloda vücudumuzda

Detaylı

solunum >solunum gazlarının vücut sıvısı ile hücreler arasındaki değişimidir.

solunum >solunum gazlarının vücut sıvısı ile hücreler arasındaki değişimidir. GAZ ALIŞVERİŞİ O2'li solunum yapan canlıların bazılarında O2'in alınıp CO2'in atılmasını sağlayan yapılar bulunur.bu yapı ve organlar solunum sistemini oluşturur. solunum ------>solunum organlarıyla dış

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMI 48 DOLAŞIM SİSTEMİ 1 KALP KALBİN ÇALIŞMASI

11. SINIF KONU ANLATIMI 48 DOLAŞIM SİSTEMİ 1 KALP KALBİN ÇALIŞMASI 11. SINIF KONU ANLATIMI 48 DOLAŞIM SİSTEMİ 1 KALP KALBİN ÇALIŞMASI DOLAŞIM SİSTEMİ İki kulakçık ve iki karıncık olmak üzere kalpler dört odacıktır. Temiz kan ve kirli kan birbirine karışmaz. Vücuda temiz

Detaylı

2 tip düz kas vardır: 1. Viseral düz kaslar. (mide, barsak, üreter, damarlar) 2. Çok üniteli düz kaslar (iris kasları, piloerektör kaslar)

2 tip düz kas vardır: 1. Viseral düz kaslar. (mide, barsak, üreter, damarlar) 2. Çok üniteli düz kaslar (iris kasları, piloerektör kaslar) Düz kaslar 2 tip düz kas vardır: 1. Viseral düz kaslar. (mide, barsak, üreter, damarlar) 2. Çok üniteli düz kaslar (iris kasları, piloerektör kaslar) UYARILMALARI: Düz kaslar tiplerine göre farklı uyarılır

Detaylı

A. Aşağıdaki destek ve hareket sistemi ile ilgili verilen kavram ağını uygun şekilde doldururunuz.

A. Aşağıdaki destek ve hareket sistemi ile ilgili verilen kavram ağını uygun şekilde doldururunuz. VÜCUDUMUZDA SİSTEMLER ÜNİTE KAZANIM DEĞERLENDİRME ÇALIŞMA YAPRAĞI /11/2017 A. Aşağıdaki destek ve hareket sistemi ile ilgili verilen kavram ağını uygun şekilde doldururunuz. Kas Sistemi Destek ve Hareket

Detaylı

II İskelet. I Deri. Ayxmaz/biyoloj. Destek ve hareket sistemleri. 3-Deriye bağlı bezler: Yağ bezleri Ter bezleri Süt bezleri Koku bezleri

II İskelet. I Deri. Ayxmaz/biyoloj. Destek ve hareket sistemleri. 3-Deriye bağlı bezler: Yağ bezleri Ter bezleri Süt bezleri Koku bezleri Destek ve hareket sistemleri Tek Hücrelilerde ve hücrelerde destek ve hareket yapıları: a-destek yapıları: 1. Hücre zarı:hücreye destek olur,korur ve şekil verir 2. Endoplazmik retikulum:hücre içi iskelet

Detaylı

ADIM ADIM YGS LYS. 73. Adım ÜREME BÜYÜME GELİŞME EMBRİYONİK ZARLAR İNSAN EMBRİYOSUNUN GELİŞİMİ-1

ADIM ADIM YGS LYS. 73. Adım ÜREME BÜYÜME GELİŞME EMBRİYONİK ZARLAR İNSAN EMBRİYOSUNUN GELİŞİMİ-1 ADIM ADIM YGS LYS 73. Adım ÜREME BÜYÜME GELİŞME EMBRİYONİK ZARLAR İNSAN EMBRİYOSUNUN GELİŞİMİ-1 EMBRİYONUN DIŞINDA YER ALAN ZARLAR Zigotun gelişmesi ardından oluşan embriyo; sürüngen, kuş ve memelilerde

Detaylı

YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI. 9. Sınıf 2 KARBONHİDRAT LİPİT (YAĞ)

YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI. 9. Sınıf 2 KARBONHİDRAT LİPİT (YAĞ) YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI 9. Sınıf 2 KARBONHİDRAT LİPİT (YAĞ) DOĞRU YANLIŞ SORULARI Depo yağlar iç organları basınç ve darbelerden korur. Steroitler hücre zarının yapısına katılır ve geçirgenliğini artırır.

Detaylı

VÜCUDUMUZUN BİLMECESİNİ ÇÖZELİM

VÜCUDUMUZUN BİLMECESİNİ ÇÖZELİM ÜNİTE 1 VÜCUDUMUZUN BİLMECESİNİ ÇÖZELİM DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ - 1 Ad :... Soyad :... Vücudumuzu ayakta tutan, hareket etmemizi sağlayan ve bazı önemli organları koruyan sert yapıya iskelet denir. İskelet

Detaylı

KAS FİZYOLOJİSİ ve EMG

KAS FİZYOLOJİSİ ve EMG KAS FİZYOLOJİSİ ve EMG 1 İskelet kası (%40) Kalp kası Düz kas (%10) Kalp kası Çizgili kaslar Düz kaslar: Damarların içinde, miyofilamentler düzenli değildir 2 1 İskelet Kasları Beyaz kaslar (rengi glikojenden)

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMI 42 SİNDİRİM SİSTEMİ 1 SİNDİRİM SİSTEMİ ORGANLARI

11. SINIF KONU ANLATIMI 42 SİNDİRİM SİSTEMİ 1 SİNDİRİM SİSTEMİ ORGANLARI 11. SINIF KONU ANLATIMI 42 SİNDİRİM SİSTEMİ 1 SİNDİRİM SİSTEMİ ORGANLARI Canlılar hayatsal faaliyetlerini gerçekleştirebilmek için ATP ye ihtiyaç duyarlar. ATP yi ise besinlerden sağlarlar. Bu nedenle

Detaylı

4. SINIF FEN BİLİMLERİ

4. SINIF FEN BİLİMLERİ 4. SINIF FEN BİLİMLERİ Bu kitabın bütün hakları Fatih KÜÇÜKAYDIN a aittir. Yazarın yazılı izni olmaksızın kısmen veya tamamen alıntı yapılamaz ve çoğaltılamaz. Copyright 2015 YAZAR Fatih KÜÇÜKAYDIN Ahmet

Detaylı

BİY455 OMURGASIZLAR BİYOLOJİSİ II

BİY455 OMURGASIZLAR BİYOLOJİSİ II BİY455 OMURGASIZLAR BİYOLOJİSİ II ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN FAKÜLTESİ BİYOLOJİ PHYLUM ARTHROPODA GENEL ÖZELLİKLERİ Günümüzde yaşayan canlılardan; yengeçler, karidesler, ıstakozlar, su pireleri, çıyanlar,

Detaylı

KAS FİZYOLOJİSİ. Yrd. Doç.Dr. Aslı AYKAÇ YDU Tıp Fakültesi Biyofizik AD

KAS FİZYOLOJİSİ. Yrd. Doç.Dr. Aslı AYKAÇ YDU Tıp Fakültesi Biyofizik AD KAS FİZYOLOJİSİ Yrd. Doç.Dr. Aslı AYKAÇ YDU Tıp Fakültesi Biyofizik AD Kas Doku Vücut ağırlığının yarısı Üç tip kas vardır: Kalp kası İskelet kası Düz kas İskelet kası Kalp kası Düz kaslar İstemli kontrol

Detaylı

ADIM ADIM YGS LYS Adım DOLAŞIM SİSTEMİ 2 DAMARLAR

ADIM ADIM YGS LYS Adım DOLAŞIM SİSTEMİ 2 DAMARLAR ADIM ADIM YGS LYS 174. Adım DOLAŞIM SİSTEMİ 2 DAMARLAR Dolaşım Sisteminde görev alan damarlar şunlardır; 1) Atardamarlar (arterler) 2) Kılcal damarlar (kapiller) 3) Toplardamarlar (venler) 1) Atardamar

Detaylı

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ Beslenme Boşaltım Üreme Büyüme Uyarıları algılama ve cevap verme Hareket Solunum Hücreli yapı

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ Beslenme Boşaltım Üreme Büyüme Uyarıları algılama ve cevap verme Hareket Solunum Hücreli yapı CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ Beslenme Boşaltım Üreme Büyüme Uyarıları algılama ve cevap verme Hareket Solunum Hücreli yapı Hayvan hücreleri mikroskop ile incelendiğinde hücre şekillerinin genelde yuvarlak

Detaylı

KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK

KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK KİNEZYOLOJİ ÖĞR.GÖR. CİHAN CİCİK 1 2 Lokomotor sistemi oluşturan yapılar içinde en fazla stres altında kalan kıkırdaktır. Eklem kıkırdağı; 1) Kan damarlarından, 2) Lenf kanallarından, 3) Sinirlerden yoksundur.

Detaylı

YAŞLI FİZYOLOJİSİ. Seray ÇAKIR 0341110005

YAŞLI FİZYOLOJİSİ. Seray ÇAKIR 0341110005 YAŞLI FİZYOLOJİSİ Seray ÇAKIR 0341110005 Yaşlının Vücut Bileşimi İnsanda, kas yapısı ve gücü 25 yaşında doruğa ulaşır. Bu yaşlarda kadınların ortalama vücut ağırlığının %37 si, erkeklerin %45 i kadarını

Detaylı

Genel Biyoloji Laboratuarı 16.Mart.2015

Genel Biyoloji Laboratuarı 16.Mart.2015 Genel Biyoloji Laboratuarı 16.Mart.2015 Dr. Selcen Çelik Hayvansal Dokular 1: Epitel, Adipoz, Kas, Kan Farklı tipte ve görevde hücrelerin bir araya gelmesiyle dokular, farklı dokuların bir araya gelmesiyle

Detaylı

Organizmanın en sert dokusudur. Kemik dokusunun hücreler arası maddesinin içinde kollajen teller ve inorganik elemanlar bulunur. İnorganik elemanlar

Organizmanın en sert dokusudur. Kemik dokusunun hücreler arası maddesinin içinde kollajen teller ve inorganik elemanlar bulunur. İnorganik elemanlar KEMİK DOKUSU Organizmanın en sert dokusudur. Kemik dokusunun hücreler arası maddesinin içinde kollajen teller ve inorganik elemanlar bulunur. İnorganik elemanlar hidroksiapatit kristalleri olarak tanımlanır.

Detaylı

Uzm. Fzt. Kağan Yücel - Ufuk Üni. SHMYO Öğrt. Gör. Egzersize Giriş ve Egzersiz Fizyolojisi

Uzm. Fzt. Kağan Yücel - Ufuk Üni. SHMYO Öğrt. Gör. Egzersize Giriş ve Egzersiz Fizyolojisi Uzm. Fzt. Kağan Yücel - Ufuk Üni. SHMYO Öğrt. Gör. Egzersize Giriş ve Egzersiz Fizyolojisi Hareket sisteminin temel yapı taşları iskelet ve kaslardır. Kaslar; çizgili kaslar ve düz kaslardan oluşur. Kalp

Detaylı

NOT : İskelet Sisteminin (Kemiklerin) Görevleri : 1- Vücuda şekil verir.

NOT : İskelet Sisteminin (Kemiklerin) Görevleri : 1- Vücuda şekil verir. 1- İSKELET SİSTEMİ : İnsan vücudundaki kemiklerin, kıkırdakların ve eklemlerin birleşerek oluşturduğu sisteme iskelet sistemi denir. İskelet sistemi kemik doku ve kıkırdak dokudan oluşmuştur. İskelet sistemindeki

Detaylı

YGS ANAHTAR SORULAR #4

YGS ANAHTAR SORULAR #4 YGS ANAHTAR SORULAR #4 1) Düz ve çizgili kasları ayırt etmek için, I. Kasılıp gevşeme hızı II. Oksijensiz solunum yapma III. Çekirdeğin sayısı ve konumu IV. İstemli çalışma verilen özelliklerden hangileri

Detaylı

Kas ve Beden Hareketlerinin Denetimi

Kas ve Beden Hareketlerinin Denetimi Konu 4 Kas ve Beden Hareketlerinin Denetimi Aslı Sade Memişoğlu Konular 1. Yapı 2. Kas kasılma moleküler mekanizması 3. Tek lif kasılması 4. İskelet kası enerji metabolizması 5. İskelet kas lifleri 6.

Detaylı

*Canlıların canlılık özelliği gösteren en küçük yapı birimine hücre denir.

*Canlıların canlılık özelliği gösteren en küçük yapı birimine hücre denir. Fen ve Teknoloji 1. Ünite Özeti Hücre Canlılarda Üreme, Büyüme ve Gelişme. *Canlıların canlılık özelliği gösteren en küçük yapı birimine hücre denir. *Hücrenin temel kısımları: hücre zarı, sitoplâzma ve

Detaylı

A. TOHUMLU BİTKİLERİN TEMEL KISIMLARI

A. TOHUMLU BİTKİLERİN TEMEL KISIMLARI Bitkilerin Yapısı Biyoloji Ders Notları A. TOHUMLU BİTKİLERİN TEMEL KISIMLARI Karasal bitkiler iki organ sistemine sahiptir. Toprakların su ve mineral alınmasını sağlayan toprak altı kök sistemi ve gövde,

Detaylı

6.Sınıf. Canlılık Hücreyle Başlar Konu Testi FEN BİLİMLERİ. Test-01 I II III. Yukarıdaki şekilde bir hayvan hücresi genel kısımlarıyla modellenmiştir.

6.Sınıf. Canlılık Hücreyle Başlar Konu Testi FEN BİLİMLERİ. Test-01 I II III. Yukarıdaki şekilde bir hayvan hücresi genel kısımlarıyla modellenmiştir. Canlılık Hücreyle Başlar Konu Testi FEN BİLİMLERİ 6.Sınıf Test-01 1. 4. I II III Yukarıdaki şekilde bir hayvan hücresi genel kısımlarıyla modellenmiştir. Buna göre I, II ve III numaralı yapılar aşağıdakilerden

Detaylı

TEST 1. Hücre Solunumu. 4. Aşağıda verilen moleküllerden hangisi oksijenli solunumda substrat olarak kullanılamaz? A) Glikoz B) Mineral C) Yağ asidi

TEST 1. Hücre Solunumu. 4. Aşağıda verilen moleküllerden hangisi oksijenli solunumda substrat olarak kullanılamaz? A) Glikoz B) Mineral C) Yağ asidi 1. Termometre Çimlenen bezelye tohumlar Termos Çimlenen bezelye tohumları oksijenli solunum yaptığına göre yukarıdaki düzenekle ilgili, I. Termostaki oksijen miktarı azalır. II. Termometredeki sıcaklık

Detaylı

FEN BİLİMLERİ UYGULAMALI ÖĞRENME SETİ. Her Haftaya Bir Bölüm ÇEK KOPAR SINIF

FEN BİLİMLERİ UYGULAMALI ÖĞRENME SETİ. Her Haftaya Bir Bölüm ÇEK KOPAR SINIF FEN BİLİMLERİ 4 SINIF UYGULAMALI ÖĞRENME SETİ ÇEK KOPAR Her Haftaya Bir Bölüm Copyright Şifre Yayıncılık ve Eğitim Gereçleri Tic. A.Ş. Bu kitabın her hakkı Şifre Yayıncılık ve Eğitim Gereçleri Tic. AŞ

Detaylı

Hücrelerde gerçekleşen yapım, yıkım ve dönüşüm olaylarının bütününe metabolizma denir.

Hücrelerde gerçekleşen yapım, yıkım ve dönüşüm olaylarının bütününe metabolizma denir. METABOLİZMA ve ENZİMLER METABOLİZMA Hücrelerde gerçekleşen yapım, yıkım ve dönüşüm olaylarının bütününe metabolizma denir. A. ÖZÜMLEME (ANABOLİZMA) Metabolizmanın yapım reaksiyonlarıdır. Bu tür olaylara

Detaylı

KASLAR (MUSCLE) 6. HAFTA. Yrd. Doç. Dr. Kadri KULUALP Yrd. Doç. Dr. Önder AYTEKİN

KASLAR (MUSCLE) 6. HAFTA. Yrd. Doç. Dr. Kadri KULUALP Yrd. Doç. Dr. Önder AYTEKİN KASLAR (MUSCLE) 6. HAFTA Yrd. Doç. Dr. Kadri KULUALP Yrd. Doç. Dr. Önder AYTEKİN KAS (MUSCLE) Hareket sisteminin aktif elemanları kaslardır. Kasın Latincesi, küçük fare anlamına gelen Musculus sözcüğüdür.

Detaylı

FEN BİLİMLERİ TESTİ 6. SINIF

FEN BİLİMLERİ TESTİ 6. SINIF 6. SINIF FEN BİLİMLERİ TESTİ Bu testte, Fen Bilimleri alanına ait 20 soru bulunmaktadır. Bu testin çözümü için önerilen süre 40 dakikadır. 3. 1. I. Hücrenin enerji ihtiyacını karşılar. II. Bitki ve hayvan

Detaylı

CANLILAR VE ENERJİ İLŞKİLERİ

CANLILAR VE ENERJİ İLŞKİLERİ CANLILAR VE ENERJİ İLŞKİLERİ Besin Zincirindeki Enerji Akışı Madde Döngüleri Enerji Kaynakları ve Geri Dönüşüm Hazırlayan; Arif Özgür ÜLGER Besin Zincirindeki Enerji Akışı Bütün canlılar yaşamlarını devam

Detaylı

KAS FĐZYOLOJĐSĐ. Doç.Dr.Nesrin Zeynep Ertan

KAS FĐZYOLOJĐSĐ. Doç.Dr.Nesrin Zeynep Ertan KAS FĐZYOLOJĐSĐ Doç.Dr.Nesrin Zeynep Ertan < Temel özellikleri Đskelet kası: Đstemli kontrol edilir Çizgili görünümdedir. Çok çekirdekli hücrelerdir. Kalp kası: Đstemsiz kontrol edilir. Çizgili görünümdedir.

Detaylı

Kalp Fonksiyonları KALP FİZYOLOJİSİ. Kalp Fonksiyonları. Kalbin Lokalizasyonu ve Ölçüleri. Kalbin Lokalizasyonu ve Ölçüleri. Dolaşım Sistemleri

Kalp Fonksiyonları KALP FİZYOLOJİSİ. Kalp Fonksiyonları. Kalbin Lokalizasyonu ve Ölçüleri. Kalbin Lokalizasyonu ve Ölçüleri. Dolaşım Sistemleri KALP FİZYOLOJİSİ Yrd.Doç.Dr. Seçgin SÖYÜNCÜ Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Acil Tıp AD 2009 Kalp Fonksiyonları Kan damarları yoluyla oksijeni ve barsaklarda emilen besin maddelerini dokulara iletir

Detaylı

YGS YE HAZIRLIK DENEMESi #23

YGS YE HAZIRLIK DENEMESi #23 YGS YE HAZIRLIK DENEMESi #23 1) Embriyo Amniyon Sıvısı 2) Bakterilerin ve paramesyumun konjugasyonu sırasında; I. Sitoplazmadaki serbest deoksiribonükleotitlerin azalması II. Kalıtsal çeşitlilik artışı

Detaylı

11. SINIF KONU ANLATIMI 29 ENDOKRİN SİSTEM 4 BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZLER)

11. SINIF KONU ANLATIMI 29 ENDOKRİN SİSTEM 4 BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZLER) 11. SINIF KONU ANLATIMI 29 ENDOKRİN SİSTEM 4 BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZLER) BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ (ADRENAL BEZ) Her bir böbreğin üst kısmında bulunan endokrin bezdir. Böbrekler ile doğrudan bir bağlantısı

Detaylı

İskelet Kasının Egzersize Yanıtı; Ağırlık çalışması ile sinir-kas sisteminde oluşan uyumlar. Prof.Dr.Mitat KOZ

İskelet Kasının Egzersize Yanıtı; Ağırlık çalışması ile sinir-kas sisteminde oluşan uyumlar. Prof.Dr.Mitat KOZ İskelet Kasının Egzersize Yanıtı; Ağırlık çalışması ile sinir-kas sisteminde oluşan uyumlar Prof.Dr.Mitat KOZ 1 İskelet Kasının Egzersize Yanıtı Kas kan akımındaki değişim Kas kuvveti ve dayanıklılığındaki

Detaylı

YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI. 9. Sınıf

YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI. 9. Sınıf YAZILIYA HAZIRLIK SORULARI 9. Sınıf DOĞRU YANLIŞ SORULARI Nitel gözlemlerin güvenilirliği nicel gözlemlerden fazladır. Ökaryot hücrelerde kalıtım materyali çekirdek içinde bulunur. Ototrof beslenen canlılar

Detaylı

Hücre. 1 µm = 0,001 mm (1000 µm = 1 mm)!

Hücre. 1 µm = 0,001 mm (1000 µm = 1 mm)! HÜCRE FİZYOLOJİSİ Hücre Hücre: Tüm canlıların en küçük yapısal ve fonksiyonel ünitesi İnsan vücudunda trilyonlarca hücre bulunur Fare, insan veya filin hücreleri yaklaşık aynı büyüklükte Vücudun büyüklüğü

Detaylı

Eklemler. Normal tam hareketli eklemin yapısında şu elemanlar bululnur.

Eklemler. Normal tam hareketli eklemin yapısında şu elemanlar bululnur. . Eklem İskeletin değişik kemikleri arasındaki bağlantıya eklem denilir. Hareket sisteminin pasif öğeleridir. Gövdenin tüm hareketleri eklemler sayesinde mümkün olmaktadır. Eklemler Tam hareketli (sinovial)

Detaylı

Organik Bileşikler. Karbonhidratlar. Organik Bileşikler YGS Biyoloji 1

Organik Bileşikler. Karbonhidratlar. Organik Bileşikler YGS Biyoloji 1 Organik Bileşikler YGS Biyoloji 1 Hazırladığımız bu yazıda; organik bileşikler ve organik bileşiklerin yapısını, canlılarda bulunan organik bileşikleri ve bunların görevlerini, kullanım alanlarını, canlılar

Detaylı

2) Kolekalsiferol (D 3)

2) Kolekalsiferol (D 3) Sunum İçeriği Öğretim Görevlisi :Yrd.Doç.Dr.Bekir ÇÖL Hazırlayan ve Sunan : Fulya ÇELEBİ Konu : D Vitamini 31/10/2008 D vitamini formları kaynaklarına genel bakış Deride ve vücutta D vitamini sentezi İnce

Detaylı

ADIM ADIM YGS-LYS 54. ADIM CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI-14 HAYVANLAR ALEMİ 5- OMURGALI HAYVANLAR-3 SORU ÇÖZÜMÜ

ADIM ADIM YGS-LYS 54. ADIM CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI-14 HAYVANLAR ALEMİ 5- OMURGALI HAYVANLAR-3 SORU ÇÖZÜMÜ ADIM ADIM YGS-LYS 54. ADIM CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI-14 HAYVANLAR ALEMİ 5- OMURGALI HAYVANLAR-3 SORU ÇÖZÜMÜ e) Memeliler Hayvanlar aleminin en gelişmiş sınıfıdır. Dünyanın her yerinde dağılış göstermişlerdir.

Detaylı

CANLININ İÇ YAPSINA YOLCULUK

CANLININ İÇ YAPSINA YOLCULUK CANLININ İÇ YAPSINA YOLCULUK EN KÜÇÜK OLANINDAN EN BÜYÜK OLANINA KADAR TÜM CANLILARIN YAPISINI OLUŞTURAN BİRİM: HÜCRE Canlıların tüm özelliklerini taşıyan en küçük birimine hücre denir. Canlı bir hücreden

Detaylı

CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ

CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ 1 CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ Canlıların temel bileşenleri; inorganik ve organik bileşikler olmak üzere ikiye ayrılır. **İnorganik bileşikler: Canlılar tarafından sentezlenemezler. Dışarıdan hazır olarak

Detaylı

Kas Dokusu Çeşitleri. 3 tip kas dokusu. Düz kaslar Kalp kası Çizgili iskelet kası

Kas Dokusu Çeşitleri. 3 tip kas dokusu. Düz kaslar Kalp kası Çizgili iskelet kası 1 Kas Dokusu Çeşitleri 3 tip kas dokusu Düz kaslar Kalp kası Çizgili iskelet kası 2 Düz Kaslar İç organların ve damarların duvarlarında bulunur Otonom sinir sistemi tarafından innerve edilir, istem dışı

Detaylı

BEK 153 ORGANİK ESERLERDE ÖNLEYİCİ KORUMA

BEK 153 ORGANİK ESERLERDE ÖNLEYİCİ KORUMA BEK 153 ORGANİK ESERLERDE ÖNLEYİCİ KORUMA ÜNİTE 7 DERS 14 İSKELET DOKULAR 2 Doç. Dr. Cengiz ÇETİN II. KEMİK Organizmadaki diğer bağ dokularında olduğu gibi kemik dokusu da hücreler, lifler ve temel maddeden

Detaylı

A BÖLÜMÜ NÜ DEĞERLENDİRELİM

A BÖLÜMÜ NÜ DEĞERLENDİRELİM A BÖLÜMÜ NÜ EĞERLENİRELİM A. Aşağıdaki resimde numaralar ile gösterilen bölümlerin neler olduğunu ve bu bölümlerin görevlerini noktalı yerlere kısaca yazınız. 1... 1 2 3............... 2 3...... B. Aşağıda

Detaylı

YGS YE HAZIRLIK DENEMESi #17

YGS YE HAZIRLIK DENEMESi #17 YGS YE HAZIRLIK DENEMESi #17 1) Memeli bir hayvanın vücudunda gerçekleşen biyokimyasal tepkimelerden bazıları aşağıdaki gibidir. I Glikojen Glikoz ATP III Buna göre I, II ve III ile gösterilen metabolik

Detaylı