Bu kurallara aykırı hareket yani kuralların düzenlediği yetki ve yüküm sınırlarını aşan bir davranış, bazı sosyal tepkilere yol açar.

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Bu kurallara aykırı hareket yani kuralların düzenlediği yetki ve yüküm sınırlarını aşan bir davranış, bazı sosyal tepkilere yol açar."

Aysu Tekeli
5 yıl önce
İzleme sayısı:

1 TEMEL HUKUK

2 SOSYAL DÜZEN Toplum halinde yaşayan insanların yerine getirmek zorunda oldukları ödevleri ve kullanacakları yetkileri belirten kurallara, sosyal düzen kuralları veya sadece sosyal kurallar denir.

3 Bu kurallara aykırı hareket yani kuralların düzenlediği yetki ve yüküm sınırlarını aşan bir davranış, bazı sosyal tepkilere yol açar. Çok çeşitli biçimlere bürünen bu tepkilere sosyal yaptırım veya sadece yaptırım adı verilmektedir.

4 Sosyal düzen kuralları, aynı zamanda insanların uymaları gereken bir emri veya bir yasağı ifade ederler.

5 EMİR Olumlu biçimde açıklanan ve uyulması gereken bir iradedir.

6 YASAK Olumsuz biçime bürünmüş bir emirdir.

7 YAPTIRIM Emir biçiminde olsun veya yasak biçiminde olsun, bütün sosyal kurallar, toplu yaşamı düzenleme amacına yöneliktirler ve onlara uyulmaması, yaptırım denen çeşitli sosyal tepkilere yol açar.

8 TOPLUMSAL DÜZEN KURALLARI Hukuk Kuralları Din Kuralları Ahlak Kuralları Görgü Kuralları Örf ve Adet Kuralları

9 HUKUKUN TANIMI Hukuk, toplum hayatında kişilerin birbirleriyle ve toplumla olan ilişkilerini düzenleyen ve uyulması kamu gücü ile desteklenmiş bulunan sosyal kurallar bütünüdür.

10 Toplum yaşamını düzenlemeleri itibariyle hukuk kurallarının, nitelik bakımından din, ahlak ve görgü kurallarından bir farkı yoktur. Hukuk kuralları ile diğer davranış kuralları arasından sürekli bir ilişki, karşılıklı etki ve hatta karışma mevcuttur.

11 HUKUKUN AMAÇLARI Toplum yaşamını düzenleme Sosyal gereksinimleri karşılama Adalet düşüncesini gerçekleştirme

12 HUKUKUN KAYNAKLARI Hukukun Yazılı Kaynakları - Mevzuat: Anayasa Uluslararası Antlaşma Kanun Kanun Hükmünde Kararname Tüzük Yönetmelik Diğer Düzenleyici İşlemler (Tebliğ, Genelge vs.)

13 - Mahkeme Kararları Anayasa Mahkemesi Kararları Yargıtay Kararları Danıştay Kararları Sayıştay Kararları Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Kararları Uyuşmazlık Mahkemesi Kararları

14 - Bilimsel Eserler: Şerhler Sistematik eserler Monografiler Makaleler İçtihat Derlemeleri Bibliyografyalar

15 Hukukun Yazılı Olmayan Kaynakları Örf ve adet hukuku, hukukun yazılı olmayan kaynağı olarak, belli bir organ tarafından konulmayan, toplum içinde zamanla kendiliğinden oluşan kurallardan meydana gelen hukuktur.

16 TMK.m.1 Kanun, sözüyle ve özüyle değindiği bütün konularda uygulanır. Kanunda uygulanabilir bir hüküm yoksa, hakim, örf ve adet hukukuna göre, bu da yoksa kendisi kanun koyucu olsaydı nasıl bir kural koyacak idiyse ona göre karar verir. Hakim, karar verirken bilimsel görüşlerden ve yargı kararlarından yararlanır.

17 KAMU HUKUKU DALLARI 1) Genel Kamu Hukuku 2) Anayasa Hukuku 3) İdare Hukuku 4) Devletler Genel Hukuku 5) Ceza Hukuku 6) Ceza Yargılama Usulü 7) Çevre Hukuku 8) Vergi Hukuku

18 ÖZEL HUKUK DALLARI 1.Medeni Hukuk, Kişi Hukuku, Aile Hukuku, Eşya Hukuku, Miras Hukuku, Borçlar Hukuku, 2. Ticaret Hukuku, Ticari İşletme Hukuku Kıymetli Evrak Hukuku Şirketler Hukuku Sigorta Hukuku Deniz Ticaret Hukuku 3. Fikir Hukuku, 4.Devletler Özel Hukuku, 5. Hukuk Yargılama usulü, 6. İcra ve iflas Hukuku, 7.İş Hukuku, vb.

19 NORMLAR HİYERARŞİSİ Yazılı hukuk kuralları arasında, bunları çıkaran organların devlet yapısı içerisindeki yeri ve önemi bakımından bir hiyerarşi bulunmaktadır. Buna normlar hiyerarşisi adı verilir. Bu normlar hiyerarşisinin gereği olarak altta bulunan kural kendi üstündeki kurala aykırı olamaz. Türk Hukuku normlar hiyerarşisini "anayasa, uluslararası antlaşmalar, kanun, kanun hükmünde kararname, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge, talimat" şeklinde sıralanmaktadır.

20 Bu normlar hiyerarşisine göre, kanunlar anayasaya; tüzükler kanunlara ve anayasaya; yönetmelikler tüzüklere, kanunlara ve anayasaya aykırı olamazlar.

21 ANAYASA Hukuk normları hiyerarşisinde birinci sırada anayasa vardır. Anayasa, devletin şeklini, kişilerin haklarını ve ödevlerini, devlet organlarını ve bu organlar arasındaki ilişkileri belirten en soyut ve en genel hukuk kurallarını içeren yazılı kanun anayasadır. Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlar.

22 Anayasa, bireyin devlet otoritesi karşısında hak ve özgürlüklerini düzenleyen kurallar bütünüdür. Devlet yapısının örgütlenmesi ile devletin temel organlarının görev ve yetkileri anayasa tarafından belirlenir. Ayrıca, anayasa vatandaşların hak ve hürriyetlerini güvence altına alır.

23 Anayasa, devletin özüdür ve her devletin bir anayasası vardır. Anayasa, temel kanun olması nedeniyle diğer kanunlardan üstündür. Anayasa, gücünü ve desteğini milletten alır ve halkoyu (referandum) ile kabul edilir.

24 1982 Anayasası'nın da ilk üç maddesi değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif dahi edilemez. Kanunlardan farklı usulle değiştirilebilen anayasalara katı anayasa, kanunlarla aynı şekilde değiştirilebilen anayasalara yumuşak anayasa denilir. Türkiye'de geçerli olan katı anayasa sistemidir.

25 KANUN Kanun, normlar hiyerarşisinde anayasadan sonra ikinci sırada yer alan bir hukuk kaynağıdır. Her kanun bir ihtiyaç üzerine ve bir gerekçeyle hazırlanır. Bu gerekçe, kanunun amacını, işlevini ve diğer kanun hükümleri arasındaki ilişkileri de açıklar.

26 Kanun koyucunun anayasada gösterilen ilkelere uygun olarak ve anayasada belirtilen usulü göz önünde tutarak çıkardığı hukuk kuralları, normlar hiyerarşisinde yazılı hukukun anayasadan sonra gelen aşaması olan kanun hukukunu oluşturur. Kanun yapma yetkisi tek bir organa verilmiştir. Bu organ TBMM dir.

27 Anayasa nın 7. maddesine göre, yasama yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisi nindir ve bu yetki devredilemez." Kanun yapmatbmm'nin yani yasama organının tekelindedir.

28 Kanun teklif etmeye Bakanlar Kurulu ve milletvekilleri yetkilidir. Anayasamıza göre "Bakanlar Kurulu" ve "milletvekilleri" dışında hiç kimse ya da hiçbir makamın kanun teklif etme yetkisi yoktur.

29 Uygulamada Bakanlar Kurulu'nca hazırlanan kanun önerilerine "Kanun Tasarısı", milletvekillerince verilen kanun önerilerine de "kanun teklifi" denilmektedir.

30 Cumhurbaşkanı, yayımlanmasını uygun bulmadığı kanunları, bir daha görüşülmek üzere, bu hususta göstereceği gerekçe ile birliktetbmm'ne geri gönderebilir (AY m.175).

31 ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR Anayasanın 90. maddesinde düzenlenmiştir. Türkiye'nin yabancı devletlerle veya milletlerarası kuruluşlarla yaptığı bir antlaşmanın geçerlilik kazanması Türkiye Büyük Millet Meclisinin sözü geçen antlaşmayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır.

32 Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası antlaşmalar kanun hükmündedir ve bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesi ne başvurulamaz.

33 KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME Anayasanın 91. maddesine göre Türkiye Büyük Millet Meclisi, Bakanlar Kurulu na kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi verebilir. Yetki kanunu, çıkarılacak kanun hükmünde kararnamenin amacını, kapsamını, ilkelerini, kullanma süresini ve bu süre içinde birden fazla kanun hükmünde kararname çıkarılıp çıkarılamayacağını gösterir.

34 Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar ve ödevleri ile dördüncü bölümünde yer alan siyasi haklar ve ödevler kanun hükmünde kararnamelerle düzenlenemez.

35 Sıkıyönetim ve olağanüstü hallerde, Cumhurbaşkanı nın başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu yetki kanununa gerek olmaksızın kanun hükmünde kararname çıkarabilir.

36 Kanun hükmünde kararnameler de tıpkı kanunlar gibi, şekil ve esas bakımından anayasaya uygunluk bakımından Anayasa Mahkemesi nce yargı denetimine tabidir.

37 TÜZÜKLER Tüzükler, yürütmenin düzenleyici işlemlerinden olup; Bakanlar Kurulu nca çıkarılır. Bakanlar Kurulu, kanunların uygulanmasını göstermek veya kanunların emrettiği işleri belirlemek için kanunlara aykırı olmamak ve Danıştay ın incelenmesinden geçirilmek şartıyla tüzükler çıkarabilir. Tüzükler Cumhurbaşkanı nca imzalanır ve kanunlar gibi Resmi Gazete'de yayımlanır.

38 Tüzükler, kanunun uygulamasını veya kanunun emrettiği işleri belirtmek için çıkarıldığı için bir kanuna dayanmak zorundadırlar. Kanunlarla, yepyeni soyut kurallar konulduğu halde, tüzüklerle bu soyut kurallar somutlaştırılmaktadır.

39 Normlar hiyerarşisi ilkesine göre tüzüğün kanuna aykırı olmaması gerekir. Kanuna aykırı hükümler taşıyan bir tüzüğün mahkemeler tarafından uygulanmaması gerekir. Kanuna aykırı bir tüzüğün iptali için Danıştay da dava açılabilir. Danıştay, kanuna aykırı bulduğu bir tüzüğü kısmen veya tamamen iptal edebilir.

40 YÖNETMELİKLER Yürütmenin düzenleyici işlemlerinden olup; Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabilirler. Bütün yönetmeliklerin Resmi Gazete'de yayımlanması zorunlu değildir. Hangi yönetmeliklerin Resmi Gazete de yayımlanacağı kanunla belirtilmiştir (AY m.124).

41 Yönetmelik çıkarabilmek için, tüzüklerden farklı olarak, bu konuda kanunla özel bir yetki verilmesi ve Danıştay ın incelemesinden geçmesi zorunluluğu yoktur. İdareler, kendi görevi ve iç işleyişi ile ilgili olarak yönetmelik çıkarabilir. Kanunlara ve tüzüklere aykırı olan yönetmelikler mahkemelerce uygulanmaz.

42 İSİMSİZ DÜZENLEYİCİ İŞLEMLER Kararname Karar Tebliğ Sirküler Genelge-Tamim İlke Kararı Esaslar Yönerge

43 Talimat Statü Genel Emir İç Emir Tembihname Genel Tembih İlan Duyuru Plan Tarife

Benzer belgeler

Sosyal Düzen Kuralları. Toplumsal Düzen Kuralları. Hukuk Kuralları Din Kuralları Ahlak Kuralları Görgü Kuralları Örf ve Adet Kuralları

Sosyal Düzen Kuralları. Toplumsal Düzen Kuralları. Hukuk Kuralları Din Kuralları Ahlak Kuralları Görgü Kuralları Örf ve Adet Kuralları TEMEL HUKUK Sosyal Düzen Kuralları Toplum halinde yaşayan insanların yerine getirmek zorunda oldukları ödevleri ve kullanacakları yetkileri belirten kurallara, sosyal düzen kuralları veya sadece sosyal