YILLIK İZİN ÜCRETİ VE FAİZ ANNUAL LEAVE PAY AND INTEREST

Transkript

1 YILLIK İZİN ÜCRETİ VE FAİZ ANNUAL LEAVE PAY AND INTEREST Ali Kemal TERZİ* 13 ÖZ İş Kanuna tabi olarak çalışanların dinlenme süreleri, kıdeme bağlı olarak değişmekte ve uygulanmaktadır. Çalışanların iş akdi herhangi bir nedenle sona ermesi halinde yıllık ücretli izin alacağında yasal faizin başlangıcı Yargıtay kararları çerçevesinde değerlendirildiğinde, ödeme günü yasa ya da sözleşme ile kararlaştırılmayan izin alacaklarında, borçlu alacaklının ihtarı ile temerrüde düşeceği, eğer ihtar çekilmemişse açılan davanın tarihi, temerrüt tarihi ve faizin başlangıç tarihi olarak kabul edileceği, ancak fazlası saklı tutulan kısmı davalarda ise harç tamamlama tarihinden itibaren başlayacağı, davalıya ihtarname çekilmişse, dava tarihi değil ihtarname tarihinin esas alınacağı, bununla birlikte, işyeri Toplu İş Sözleşme (TİS) var ise, yıllık ücretli izin alacağının sözleşmede belirtilen ödeme gününden itibaren uygulandığı görülmektedir. Anahtar Sözcükler: Yıllık izin, Faiz, Yıllık izin ücreti alacağı, ABSTRACT Rest periods of employees with labor laws, and is implemented varies according to seniority. Employees employment contract termination for any reason, take paid annual leave in case the legal interest when considered in the context of the beginning of the Supreme Court decision, payday law or agreed upon by contract not take permission from the debtor creditor s notice with the default will fall, if you notice withdrawal if the lawsuit date, default date and interest as the start date will be accepted, but more and more involved part in proceedings the charges completion date from which to start, but the defendant drawn protest, if not the history of the case will be based on the history of protest, however, workplace Collective Bargaining Agreement (CBA) if so, take paid annual leave from the date of payment specified in the contract has been employed. Keywords: Annual leave, interest, to take annual leave 13 * İş Müfettişi Makale Geliş Tarihi: Yayın Kurulu Kabul Tarihi: EYLÜL - EKİM

2 I.GİRİŞ Anayasa nın 50.maddesinde güvence altına alınan dinlenme hakkı İş Kanuna tabi olarak çalışanlar açısından daha önemlidir. Çünkü, diğer mesleklere nazaran işçiler açısından sözleşmede her ne kadar belirtilse de dinlenme süreleri uygulamada karşılaşılan işin niteliği, işten çıkarılma korkusu ve mobbing v.b nedenlerle sağlıklı bir şekilde işletilememektedir. Bu makalede, iş akdi sona eren bir çalışanın yıllık izin hakkı ve yıllık ücret izni alacağına uygulanması gereken faiz durumu ele alınacaktır. II. YILLIK İZİN ÜCRETİ HAKKI VE ÜCRETİ Yıllık ücretli izin hakkı, tüm işçilere uygulanır. Bunun için işçinin iş sözleşmesine dayanarak deneme süresi de dâhil olmak üzere en az 1 yıl çalışması gerekmektedir.(özdemir, 2011, 228) İşçinin yıllık izne hak kazanabilmesi için gerekli sürenin hesabında işçinin aynı işverene ait işyerlerinde çalıştığı süreler birleştirilir. İş Kanununa tabi olan çalışanlara, İş Kanununun 53. maddesinde belirtilen yıllık izin süreleri uygulanır. Diğer taraftan, çalışanların yıllık izin haklarını kullanmalarına yönelik düzenlemeler, İş Kanunun 53, 54,55, 56, 57, 58, 59, 60 ve 61.madde hükümleri çerçevesinde yerine getirilmektedir. İş Kanununda genel olarak karşılaşılan çalışma tipi, belirsiz süreli çalışmadır. Bu çalışma tipi yanında çalışma hayatında belirli, kısmı süreli ve çağrı üzerine çalışan işçiler de bulunmakta olup, bunlara da İş Kanununda belirtilen yıllık izin süreleri uygulanmaktadır. Kaldı ki, Yargıtay. HD de, belirsiz süreli iş sözleşmesi dışında kalan belirli, kısmi ve çağrı üzerine çalışanlarında yıllık izin kullanabileceğini belirtmiştir (Yrg. 9. HD ). Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliğinin 13.maddesinde belirtildiği üzere, kısmi süreli ya da çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar, yıllık ücretli izin hakkından tam süreli çalışanlar gibi yararlanmakta olup farklı bir uygulama söz konusu değildir. Buna karşılık bir iş sözleşmesine göre çalışmasına rağmen yıllık izin hakkının uygulanmaması da söz konusu olabilmektedir. Gerçekten yıllık izin hakkı ve uygulaması mevsimlik işlerde söz konusu değildir(yrg. 9. HD. nin, ). Bu olgu için, işçinin mevsimlik çalıştığı dönemde yapılan işin gerçekten mevsime bağlı olarak yapılması gereken bir iş olmalıdır. Yargıtay 9. HD si 2008 yılında verdiği kararda, mevsimlik işçinin, İş Kanunu nun yıllık ücretli izin hükümlerine dayanarak, yıllık ücretli izin kullanma veya buna dayanarak ücret alacağı talebinde bulunamayacağını belirtmiştir 126 EYLÜL - EKİM

3 (Yarg. 9. HD ). İş Kanuna tabi olarak çalışan işçilerin kıdeme bağlı olarak yıllık ücretli izin süresi; - Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara on dört günden, - Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara yirmi günden, - On beş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmi altı günden, az olamaz. Ancak, onsekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz. Öte yandan, 4857 sayılı İş Kanununun Yıllık ücretli iznin uygulanması başlıklı 56 ncı maddesine 10/09/2014 tarihinde yürürlüğe giren 6552 sayılı Torba Yasanın 6 ncı maddesiyle taşeron işçilerinin yıllık izin haklarına ilişkin bir fıkra eklendi. Eklenen bu fıkra uyarınca, Alt işveren işçilerinden, alt işvereni değiştiği hâlde aynı işyerinde çalışmaya devam edenlerin yıllık ücretli izin süresi, aynı işyerinde çalıştıkları süreler dikkate alınarak hesaplanacağı belirtilmiştir. Bu durumda, ihalenin yenilenmesi nedeniyle taşeronun değişmesi halinde taşeron işçilerinden, aynı işyerinde çalışmaya devam edenlerin yıllık ücretli izin süresi, aynı işyerinde çalıştıkları süreler dikkate alınarak hesaplanacaktır. Fıkranın devamında, asıl işveren, alt işveren tarafından çalıştırılan işçilerin hak kazandıkları yıllık ücretli izin sürelerinin kullanılıp kullanılmadığını kontrol etmek ve ilgili yıl içinde kullanılmasını sağlamakla, alt işveren ise altıncı fıkraya göre tutmak zorunda olduğu izin kayıt belgesinin bir örneğini asıl işverene vermekle yükümlüdür denilerek, asıl işverene, kamu kurum ve kuruluşlarında ise ilgili kamu idaresine, taşeron tarafından çalıştırılan işçilerin hak kazandıkları yıllık ücretli izin sürelerinin kullanılıp kullanılmadığını kontrol etme ve ilgili yıl içinde kullanılmasını sağlama, taşerona ise İş Kanunun 56 ncı maddesinin altıncı fıkrasına göre tutmak zorunda olduğu izin kayıt belgesinin bir örneğini asıl işverene verme, kamu kurum ve kuruluşlarında ilgili kamu idaresine verme yükümlülüğü getirilmiştir. Bununla birlikte, izin ücreti ile ilgili olarak İş Kanununun 57 inci maddesinde belirtilen hüküm çerçevesinde, İşveren, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye, yıllık izin dönemine ilişkin ücretini ilgili işçinin izine başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadır. Ayrıca bu madde bendinin son fıkrasında yer alan hüküm uyarınca, Yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ayrıca ödemek zorundadır. Öte yandan izin ücretinin belirlenmesinde; fazla çalışma karşılığı alınacak ücretler, primler, sosyal yardımlar ve işyerinin devamlı iş- EYLÜL - EKİM

4 çisi olup, normal saatler dışında hazırlama, tamamlama, temizleme işlerinde çalışan işçilerin bu işler için aldıkları ücretler hesaba katılmamaktadır. III. YILLIK İZİN ÜCRETİ ALACAĞI VE FAİZ İş akdi sona eren işçinin, artık kıdemine göre yıllık izin kullanma durumu ortadan kalktığı için, yıllık izin kavramı, yıllık izin ücreti alacağına dönüşmektedir. İşçinin iş sözleşmesi sona ermesiyle birlikte kullanmadığı yıllık izin ücreti kavramı, Yargıtay kararlarında genel olarak yıllık izin ücreti ( Yarg.9 HD ) ve kullanmadığı izin sürelerine ait ücret ( Yarg.9 HD ) terimleri şeklinde kullanılmaktadır sayılı İş Kanununun 59. maddesinde, iş sözleşmesinin feshi halinde kullanılmayan izin sürelerine ait ücretlerin, son ücret üzerinden ödenmesi gerektiği kurala bağlanmıştır. İş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Bu ücrete ilişkin zamanaşımı iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar. İşveren tarafından iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde İş Kanununun 17.inci maddesinde belirtilen bildirim süresiyle, 27. İnci maddesinde belirtilen işçiye verilmesi zorunlu yeni iş arama izinleri yıllık ücretli izin süreleri iç içe giremez.(özdemir, 2014, 309) Ancak, Yasada izin ücreti için kesin bir ödeme günü belirlenmemiştir. Dolayısıyla Yasada, yıllık ücretli izin alacağının ödeme başlangıcı ile ödenmeyen yıllık izin alacağının hangi faizi üzerinden hesaplanacağına dair İş Kanununda herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak, Yargıtay 9. HD si kullandırılmayan yıllık izinlerin ücretini ücret içinde değerlendirmediğinden bu alacaklar hakkında 4857 sayılı Kanunun 34.maddesinde sözü edilen bankalarca mevduata uygulanan en yüksek faize karar verilemeyeceğini belirtmiştir. Bu nedenle, yıllık ücretli izin alacağına yasal faiz yürütülmektedir.( Yargıtay 9.HD ) Öte yandan, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihte izin ücreti muaccel olup, faiz başlangıcı bakımından işverenin ayrıca temerrüde düşürülmesi gerekmektedir.( Yargıtay 9 Hukuk Dairesi, 2010/6273, 2012/14476; 07/10/2010, 2008/34982, 2010/27914) Bu bakımdan, işçinin ücretlerini (yasal) süresi içinde ödemeyen işverenin temerrüde düşürülmesi için ihtar koşulu aranmakta; davadan önce ihtarname gönderilmemişse, işçi alacaklarının miktarı konusunda belirsizlik ve tespit davasına olanak verilmemesi durumunda ilk (kısmi) dava dilekçesi alacağın 128 EYLÜL - EKİM

5 tamamı için temerrüde düşürme ve faiz başlangıcı için yeterli görülmemektedir. Bu bakımdan, aynı dava içinde dava değerinin (ıslah yoluyla) artırılması yeni bir dava sayılmakta; bu yüzden, artırılan bölüm için faiz başlangıcının ilk dava tarihi değil, artırma ve harç tamamlama (ıslah) tarihi olacağı yönünde son dönemlerde Yargıtay 9. HD tarafından kararlar verilmektedir. Özetle, yıllık izin alacağına yönelik faizin başlangıcı, ödeme günü yasa ya da sözleşme ile kararlaştırılmayan alacaklarda, borçlu alacaklının ihtarı ile temerrüde düşeceği, eğer ihtar çekilmemişse açılan davanın tarihi, temerrüt tarihi ve faizin başlangıç tarihi olarak kabul edileceği, fazlası saklı tutulan alacakla ilgili olarak temerrüt tarihi ve dolayısıyla faizin başlangıç tarihi ıslah tarihinden itibaren başlanacaktır. Öte yandan, davalı işverene gönderilen ihtarname durumunda, faizin başlangıcı, ihtarname tarihi olacağı, diğer taraftan, Toplu İş Sözleşmeleriyle kararlaştırılan ödeme gününü ihtara gerek kalmaksızın işverenin temerrüdü için yeterli olacağı kabul edilmiştir. Öte yandan, iş sözleşmesinin herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşme devam ederken kullandırılmayan tüm yılların yıllık ücretli izinleri için hesaplama ve ödeme yapılmalı, hesaplama yapılırken işçinin geçmiş her bir yılın yıllık ücretli iznine hak kazandığı tarihteki kıdemi dikkate alınıp her bir kullandırılmayan yıllık izin süresi hesaplanmalıdır. IV. SONUÇ Yıllık ücretli izin ve faizle ilgili olarak, 4857 sayılı İş Kanunu nun 59. maddesi çerçevesinde, iş sözleşmesinin bitiminde kullanılmayan izin sürelerine ait ücretlerin son ücret üzerinden ödenmesi gerektiği, ayrıca Kanun da, iş sözleşmesinin bitiminde ödenmesi gereken izin ücreti için kesin bir ödeme günü belirlenmemiştir. Öte yandan, Yargıtay kararları doğrultusunda izin ücretleri için mevduata uygulanan en yüksek faizin değil, yasal faizin uygulanacağı ve zamanaşımı süresinin de, sözleşmenin sona erdiği tarihten itibaren başlayacağı dikkate alınmalıdır. Yıllık izin alacaklarında yasal faizin başlangıcı Yargıtay kararları çerçevesinde, ödeme günü yasa ya da sözleşme ile kararlaştırılmayan alacaklarda, borçlu alacaklının ihtarı ile temerrüde düşeceği, eğer ihtar çekilmemişse açılan davanın tarihi, temerrüt tarihi ve faizin başlangıç tarihi olarak kabul edileceği, ancak fazlası saklı tutulan kismı davalarda ise harç tamamlama tarihinden itibaren, öte yandan davalıya ihtarname çekilmişse, ihtarname tarihinden itibaren, bununla birlikte, TİS de ise, ödeme gününden itibaren başlayacaktır. EYLÜL - EKİM

6 KAYNAKÇA HGK , tarihinde mahkeme-kararlari/yargitay-9-hukuk-dairesi-kararlari, Özdemir, Cumhur Sinan (2011), Açıklamalı İçtihatlı İş Mevzuatı Rehberi. İstanbul : Maliye Hesap Uzmanları Derneği Özdemir, Cumhur Sinan (2014), İş Kanuna Göre 10 Günden Az, Parçalı Kullandırılan Yıllık İzinlerin Niteliği, Mali Çözüm Dergisi, 124 (2014) T.C. yasalar ( ) Sayılı İş Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (25134 sayılı) Yargıtay 9 HD. ( ) / tarihinde Yargıtay 9 Hukuk Dairesi, 2010/6273, 2012/14476; 07/10/2010, 2008/34982, 2010/27914, tarihinde Yargıtay 9.HD. ( ) /1271 ; ( ) /9023; ( ) / 2607, tarihinde net/mahkeme-kararlari/yargitay-9-hukuk-dairesi-kararlari, Yargıtay. 9. HD. ( ) E: 2003/16673, K: 2004/06656 sayılı Kararı, tarihinde mahkeme -kararlari/yargitay-9-hukuk-dairesi-kararlari, Yargıtay. 9. HD.( ) E: 2007/11498, K: 2008/08313 sayılı Kararı, tarihinde /mahkeme-kararlari/yargitay-9-hukuk-dairesi-kararlari, Yargıtay. 9. HD.( ). E: 2007/36309, K: 2009/10880 sayılı Kararı, tarihinde /mahkeme -kararlari/yargitay-9-hukuk-dairesi-kararlari, Yargıtay.9 HD.( ) / tarihinde Yargıtay.9 HD.( ) / tarihinde legalbank.net/mahkeme-kararlari/yargitay-9-hukuk-dairesi-kararlari, adresinden erişildi. 130 EYLÜL - EKİM