@ U I uslararasr (ah5ma 0rgtitri, Cenevre

Transkript

1 @ U I uslararasr (ah5ma 0rgtitri, Cenevre Bilgi Toplumunda (ah$mak igin aa 0$renmeve Egitim ttli tti pnoou mivirr mmxrzi YRvnt IARI N0: 71 0 rcmglzz Ankara' 2009 brrk cp.4

2 Uluslararast (ah5ma Konferanst 91. Oturum 2003 Rapor lv (1) Bilgi Toplumunda Cahgmak igin Ogrenme ve Elitim Gundemdeki Dordrincu Madde Uluslararasr (ah;ma 0rgritu miui PR0DUKTiVirr mrnxrzi YAYINIARIN0:710

3 BilgiToplumunda Qal6nak igin 0Arenme ve EAitim Telif hakkr O Uluslararasr(ahgma 0rgtitri 2002 Trirkge (eviritelif 2009 Milli Prodtlktivite Merkezi. Gerekli izin ahnarak qevrilmi; ve gogaltrlmlstrr. BirleSmig Milletler uygulamalan ile uyumlu olan ILO yayrnlarrnda kullanrlan tabirler ve bunlardaki igerigin sunulmasr, herhangi bir rllke, alan veya bolgenin yasal stattisti veya yetkileri ya da srnrrlarrnrn belirlenmesi konusunda Uluslararasr (ahgma Orgr.ltrl'nrin herhangi bir gdrtit belirttigi anlamrnr tagrmamaktadrr. imzalt makalelel ara5trrmalar ve citeki metinlerde ifade edilen gorri5ler konusunda sorumluluk, sadece bunlart yazan kisilere aittir ve yayrnlanan dokr-iman, Uluslararasr (ahgma 0rgtlti.i'nrln bunlarda belirtilen gortisleri onayladrglnr gostermez. Firmalartn isimleri ve ticari tirtinler veya proseslere yaprlan atrflar, bunlarrn Uluslararasr (ahsma Orgritti taraftndan onaylandrgr anlamrnr ta5rmaz ve belirli bir firma, ticari rirtin veya prosesin belirtilmemesi, bunlarrn onaylanmadrgrnr gostermez. (eviri: Uzman Tercrime Ltd. sti. Tel 0.312, Baskr ve Cilt: Desen Ofset A.t. fel:

4 iqittt orrilrn A0LUI\4 l. Bilgive becerilere dayah ekonomilere ve toplumlara doqru: insan kaynaklonnrn geligtiril' mesi ve eeitimi ile ilgili yeni amaelar ve 2or1uk\ar A. 0grenme, egitim ve o$retimin ekonomik ve sosyal faydalan B. Eireyin bilgiye ve becerilere dayah toplumun merkezine konu1mast C. Ogrenme, egitim ve ogretim hedeflerinin ve stratejilerinin formrillegtirilmesi: Baz ornekler... i 3 D. insan kaynaklannr geli5tirme ve egitme amaqlarrnrn ve politikalannrn diger ekonomik ve sosyal politikalar ile butunle;tirilmesi E. Ekonomi, istihdam ve toplum: Egilimler ve srnrrlamalar F. insan kaynaklannrn geligtirilmesi ve egitimin temel rolu ve 2or uk art B0LUM L GAncel insan koynaklan gelistirmeve eqitim politikolan, hukukuve uygulamasrntn olfinda yaton onemli i1ke1er A. insankaynaklarr gelilimiveegitimineyatrnm:gerekli ekonomi(sosyal vekurumsal ortam Ekonomik ve sosyal geli;im igin egitim ve cigretimi destekleyen makroekonomik, mali ve B. insan kaynaklarr geligimi ve eoitimi igin kurumsal qergeveler insan kaynaklarr geligimi ve egitimi igin sosyal diyalog EQitim saglayanlarrn 9e9it1endiri1mesi EQitim politikalanna ve stratejilerine iligkin kararlarrn bolgesel ve yerel seviyelere indirilmesi Ya5am boyu 69renmenin kurumsal qergevede br.itlinlettirilmesi.., Kariyer rehberligi ve danrsmanhgr igin emek piyasasr bilgileri C. Herkesin insan kaynaklan geliqimi ve egitimine erisiminin sag anmast...33 E. BiT'in ogrenci merkezli egitim ve daha geni5 erisim iqin ku 1anr1masr...35 B0LUM lll. istihdam edilebilirlik ve gatr5ma igin egitim, baslangq eqitimi ve beceri\er A. Evrimlegen amaglar ve temel egitimin ve baslangrq egitiminin sag anmast...39 B. Eqitim ve ba5langrq egitimi reformlan: Egilimler ve uygulamalar E0itim ve ba5langrq egitiminin saglanmasr igin yeni kurumsal dti2en eme er...48

5 BilgiToplumunda Qalr5mak iein OQrenme ve EQitim BOLUM lv.yasom boyu perspektifte galrymok igin dgrenme ve egitim A. (ahgmak iqin <igrenmenin ve eqitimin qift fonksiyonu...53 B. Sosyal diyalog, toplu pazarhk ve toplu sozle;meler...55 C. (ahgma iqin ogrenme ve e0itimin kurumsal gergeveleri Egitim makamlan, konseyleri ve kurullan falt5maya yonelik ogrenme ve egitim yattnmtntn finanse edilmesi istihdam edilen i5qiler iqin ogrenme frrsatlanntn ve egitimin sa!lanmast Aktif emek piyasasr programlarr ve yoksulluk kar;rtr stratejiler (ahgmaya yonelik ogrenme ve eqitim iqin kalifikasyonlar gerqeve eri Emek piyasasr bilgileri, rehberliqive danrsmanhgr BOLUMV. insankaynoklangeligimindeuluslararastisbirliqi:g0ncelveyilkseleneqilimler...99 A. E0itim ve insan kaynaklan geli5imi ve egitiminde uluslararasr i5birligi: Buttinle5meye do$ru..99 B. E0itim ve tigretimin diger ekonomik ve sosyal politikalarla ve programlarla buitunle;tirilmesi: Ozel ihtiyaqlarr olan sektcirlere ve gruplara verilen agrrhk C. Operasyonel programlardan politika geli5tirmeye D. Sosyal ortaklar, ozel sektor ortak[klarr ve ozel egitimin saglanmasr..., Ek l. insan kaynaklan egitimi ve geligimiyle ilgili tavsiye Ek ll. Koln $artt: Yagam boyu ogrenme amaglarr ve istekleri Ek lll. Egitim ve Ogretim: BIAC vetuac Ortak Bildirisi

6 GrRrS insnru KAyNAKLAnrrur crli5rirnnr rnvsivrsirui nrvizr ETME KARARI, 1975 (No 150) idari Organ, Mart 2001 tarihindeki 280. Oturumunda, 2004 yrhnda gozden gegirilen bir standardrn benimsenmesi amacryla, Uluslararasr (ah5ma Konferansrnrn 91. Oturumunun (2003) gtindemine, insan kaynaklartntn egitimive geligtirilmesi ile ilgili bir maddenin ilk tartrsmasrnr dahil etmeye karar verdi. Karar, konu ile ilgili genel bir tartrgmadan sonra, Uluslararasr (ah5ma Konferansr tarafrndan BB. Oturumunda benimsenen, insan kaynaklarrnrn e$itimive gelistirilmesi ile ilgili olarak Sonuqlar bolumilnde yer alan bir oneriye dayanmaktaydr. Sonuqlar bolrlmtlnde, ILO'nun, yeni egitim yaklasrmrnr yansfiacak yeni bir tavsiye haztrlamast onerilmekteydi. insan kaynaklannrn egitimi ve geli5tirilmesi alanrndaki ba5hca ILO araglarr Sunlardtr:insan KaynaklarrnrGeligtirme Sozlegmesi,1975 (No 142)veTavsiye (No 150). Bunlar, gesitli seviyelerdeki mesleki egitim ve rehberligin trim y6nlerini kapsamaktadrrlar ve 1962 tarihli, 1 17 saylh Mesleki Egitim Tavsiyesini ikame etmi$lerdir; ki bu tavsiyenin kendisi, 1939 yrhndan bu yana geligtirilmi5 olan bir dizi ilgili standardr ikame etmi$ti (ozellikle Mesleki E$itim Tavsiyesi, 1939 (No. 57), (rrakhk Tavsiyesi, 1939 (No. 60), ve Mesleki Egitim (Yeti5kinler)Tavsiyesi, 1950 (No 88)). Diger araglarrn qo$unda, egitim ve rehberligin, istihdama, qahsma ko5ullanna ve egit muameleye katkrsr tanrnmaktadrr ve bazrlarr yakrndan ili5kilidir; bunlar, a5a$rdakileri ieermektedir: Ucretli Egitim izni SdzleSm esi,1974 (No 140), vetavsiye (No 148); Mesleki Rehabilitasyon (Engelliler)Tavsiyesi, 1955 (No 99); Mesleki Rehabilitasyon ve istihdam (Engelli Kililer) S6zle5mesi, 1983 (No 159), vetavsiye (No 168); AsgariYa5 S6zle5mesi, 1973 (No 138), Ayrrmcrhk (istihdam ve Meslek) S6zlegmesi, (No 1 1 1), ve Tavsiye (No 1 1 1); istihdam Politikasr Sozle5mesi, (No 122) ve Egit Ucret Sozlegmesi, 1951 (No 100), vetavsiye (No 90). REV ZYON NEDENLER 1975 ytltnda kabul edilen Sozle5me No 142 ve Tavsiye No'150, o dcinemin egemen ekonomik ve sosyal kosullarrnr yansrtmaktadrrlar. Daha sonra, birqok ulke, planh ekonomik sosyal politikalar ve sanayile5me politikalan

7 Bilgi Toplumunda Qah5mak igin OQrenme ve Egitim uygulamrstrr; bilgi ve iletigim teknolojileri hal6 emekleme donemindeydi; i5- letmelerdeki Eah5ma organizasyonu, briyrik dleride Taylortu ilkelere dayahydr ve i5gticrinun gogu, guvenli ticretli i5lerde istihdam ediliyordu. Genel kapsamfu olan Sozlegme No '142, hil6, egitim politikalarrnrn ve sistemlerinin gelistirilmesinde tllkelere yol gosteren gegerli bir rehber olarak tanrnmaktadlr. Tavsiye ise, birqok yonden geqerliligini yitirmi5tir; ancak bazrlarr h6la geqerlidir. "insan kaynaklarrnr geli5tirme politikalannrn formrile edilmesinde ve uygulanmasrnda Uye Devletler ve sosyal ortaklar tarafrndan daha fazla uygulanabilen ve kullanrlan ve diger ekonomik ve sosyal politikalara, ozellikle istihdam politikalanna entegre edilen, daha dinamik bir araca ihtiyaq vardtr" (insan kaynaklan ile ilgili sonuelor..., paragraf 2'l ). Tavsiye No 150, 1970'li yrllarrn basrndaki planlama paradigmasrnr yansftmaktadtr. O, talep ve emek piyasasryla ilgili mrilahazalara qok az yer vermekte ve 0ye Devletlerde devam eden gagdag egitim politikasrnrn ve sistem reformlarrnrn merkezinde yer alan birgok konu igin qok az rehberlik saglamakta veya hiq saglamamaktadrr. Bu meseleler, gunlan igermektedir: egitim ile ilgili politika, yoneti- 5im ve regtile edici qergeve; politika formr.ilasyonunda ve ogrenme frrsatlanna ve egitime yaprlan yaurrmda ve bunlann sa$lanmasrnda Devletin drsrndakitaraflarrn (ornegin, ozel sektdr, sosyal ortaklar ve sivil toplum) rolleri ve sorumluluklaru birqok tilkenin, tr.im insanlar iqin ya5am boyu ogrenme ve eqitim frrsatlarr saglama yon0nde hareket etmesi; ozel ihtiyaglan olan belirli gruplarda o!renme ve egitim programlartntn hedeflenmesi igin uygun politikalann ve mekanizmalann tasarlanmast; iple ilgili bilgi ve teknik ve davranrssal becerileri kapsayan ve birqok Ulkenin ulusal kalifikasyonlar qergevelerinin unsurlannr olugturan "yetkinliklerin" geligtirilmesine ve tanrnmasrna gegis ve i5qileri serbest meslek igin hazrrlayan beceri gelistirme faaliyetlerini geni gletme i htiyacr. RAPOR Bu raporda, yeni oqrenme ve e$itim yaklagrmrnr yansrtan gtincel mevzuat, politikalar ve uygulamalar incelenmektedir. Q rapora eklenen soru formunu yanftlarken, tilkelere fikirler veren bir kaynak olarak tasarlanmrgtrr. Soru formu, hukrimetlere ve igveren ve iggi orgtitlerine, Uluslararasr (ah;ma Konferansrnrn, insan kaynaklarrnrn egitimi ve geligtirilmesi hakkrnda yeni bir tavsiyeyi kabul etmesinin gerekli olup olmadrgrnr sormaktadrr. O aynca, onun igerigi hakktnda da sorular sormaktadrr. Raporun l. Bo[imrinde, tlim insanlar iqin mal ve hizmet riretiminde ve insana yaktstr bir igin bulunmasrnda giderek insanlarrn bilgi ve becerilerine dayanan ekonomilere ve toplumlara gegi; incelenmektedir. BtittinleSen bir drinya ekonomisinde verimliligi ve ekonomik rekabetgili$i arttrrmaya ve ekonomik ve sosyal yagamdaki tilm ki$ilerin dahil edilmesini te5vik etmeye yonelik yeni egitim ve

8 6$retim amaqlan gozden gegirilmektedir. ll. Boltimde, qagda5 insan kaynaklart geli5tirme ve e$itim politikalarrnrn altlnda yatan be$ onemli ilke hakklnda genel bir bakr5 sa!lanmaktadrr. lll. Boli.imde, ulkelerin temel egitim ve baslangle e$itimi sistemlerindeki reformlar gcizden geqirilmektedir. Bu reformlar, ki5ilerin istihdam edilebilirliklerini geligtirmeye ve ig dtinyasrna gegiglerini desteklemeye qatsmaktadrr. lv. Boltimde, qahsan ve igsiz iggiler ve ozel ihtiyaqlart olan i5giler igin daha fazla ve daha iyi o$renme ve e$itim ftrsatlartnt tesvik eden, 9eni5 bir yelpazeyi kapsayan politikalar, yasal geli5meler ve uygulamalar incelenmektedir. Bu politikalar ve uygulamalar, genellikle, rilkelerin gelismeye ba5layan yatam boyu o!renme sistemleri ba$lamrnda, onlarrn istihdam edilebilirliklerini geligtirmek ve srirdtirmek iqin tasarlanmaktadtrlar. V. BolUmde, insan kaynaklanntn geli5tirilmesi ve egitimi alanrnda uluslararasr isbirli$i ve ba$r5 verenlerin politikalanndaki e$ilimlere goz atlma ktad r r. Ra por, son ug n itel i gi ndeki bazr g6rti Slerle sona ermekted i r.

9

10 BOLUM I BiLCi VC BECER LERE DAYALI EKONOMiLERE VCTOPLUMLARA OOGRU: itrtsrtl KAYNAKLARININ GELi$TiRiLMESi ve rgirinlti ile ilcit-iyeni AMAqLAR ve ZoRLUKLAR "Yirmi birinci ytizyrlrn baslnda insan toplumunun karst kargrya oldugu kritik bir zorluk, sosyal iqerme ve kuresel ekonomide tam istihdam ve stirdtirillebilir ekonomik btiytime saglamakttr" (insan kaynaklan ile ilgili sonuqlar..,, paragraf 1). Bu zorluk, son zamanlarda daha da karmastk ve karstlanmasr gtig hale gelmi;tir. Ekonomik, sosyal ve teknolojik de$i5im, hrz kazanmaktadtr ve hzla buttinlesen bir dunya ekonomisinde yeni ihtiyaglarr kar5rlamak ve agrlan yeni ftrsatlarr yakalamak iqin surekli politika ve kurumsal adaptasyon gerektirmektedir. insanlartn yetenek ve becerilerinin ve o$retim ve e$itime yaprlan yatlrlmtn, ekonomik ve sosyal gelisimin anohtartnt olu5turdugu giderek kabul edilmektedir. Beceriler ve e$itim, tiretkenligi ve gelirleri artttrtr ve herkesin ekonomik ve sosyal ya$ama kattltmtnt kolayla5trrrr. Bununla birlikte, e$itim ve o$retime oncelik veren istihdam ve btiytime politikalannrn yrirrirltige konulmasrnda agrlmasr zor guqlukler vardtr. Bazr tilkeler, insan kaynaklarrna btiyrik yatrrrmlar yapmaktadrrlar, orne$in, ileri tllkeler ve hzla sanayile;en tjlkeler (ornegin, Kore Cumhuriyeti, Singapur ve digerleri). Diger tilkeler, ozellikle yoksul rllkeler, artan ihtiyaqlarrnr kargrlamak iqin yattnmlartntyeterince ytikek seviyelerde sr-irdrlrememi5lerdir. Uluslararast toplum taraftndan desteklenen yoksul rllkeler, herkes iqin egitim ve ogretim iqin etkin ve dahiledici politikalart hayata geqirmedikqe, beceriaqtgt, muhtemelen daha da btiyiiyecektir.llo'ya gore, kriresel ekonominin genel amacl, ozgrirltik, e5itlik, gtivenlik ve insan onuruna uygun 5artlar altrnda, herkese, insana yakr;u ve tlretken ig elde etmesi iqin frrsatlar sa$lamak olmaltdtr. Bu, sosyal ilerleme iein qok 6nemli olan 5u dort stratejik amaca ulagmayr gerektirir:herkesin istihdam edilebilmesi, rekabetgilik, btiyiime ve herkesin sosyal bakrmdan dahiledilmesi iqin insan kaynaklarrntn geli5tirilmesine, egitim ve o$retime yaprlan artttnlmt5 veetkin yatrnmla desteklenen,istihdamyaratma;temel EalrSma haklartrun desteklenmesi; sosyal korumanm iyilestirilmesive sosyal diyatogun gilqlendirilmesi.llo'nun insana yakrsrr i5 gerqevesi, istihdamrn hem kalitesini, hem de miktarrnr ele almaktadrr ve insan kaynaklanntn geli5tirilmesi ve egitimi ile ilgili yen i politikalar igin temel olu$turmaktadtr.

11 10 BilgiToplumunda Qoh5mak igin OQrenme ve Egitim 0grenme, e$itim ve 69retim, bireylere, tesebbrislere ve topluma yarar sa$lar. A. OGRENME, EGiTiM Ve OGRET UiN rroruomik Ve SoSYAL FAYDALARI Bireyler,eQitim ve ogretimden, digerekonomikve sosyal politikalarla desteklenmesi Sartryla, fayda saglarlar. Egitim ve ogretim, bireylerin istihdam edilmelerini mrlmkun krlar ve onlarrn insana yakrirr bir i5 bulmalanna ve yokulluktan ve dr5- lanmaktan kurtulmalanna yardrmcrolur. Ayrrca, egitim ve ogretim, bireylerin isteki tiretkenliklerini ve gelir kazanma frrsatlannr ve emek piyasasrndaki hareketliliklerini iyilestirirve kariyerfrrsatlarr seeimlerinigeni5letir. Amerika BirleSik Devletleri'nde yaprlan bir arasttrmada, ozellikle erkekler iein ticaret ve teknik alanlannda ve kadrnlar iqin saghk alanlannda iki yrlhk 0n Lisans derecelerinin (orta seviye, meslege yonelik eoitim) cizel getirilerinin yr-izde 20 ila 30 kadar ytiksek olduqu tespit edilmi5tir (Grubb,1996, Grubb ve Ryandan ahntr, 1 999, s.93). Fransad a, doneminde, ortaokul sonrasr mesleki kalifikasyonlara sahip olan bir birey, i;e erisim, i5siz kalma olastlt$rntn azalmasrve yagam dongrisri kazanqlarrnda 6nemliartrglar agtstndan onemli faydalar elde etmi$tir (Minni ve Vergnies,,l994; Groux ve Maurin, 1994, Grubb ve Ryandan ahntr,,l999, s. 93). Egitim ve ogretim, bireylere, giftqiler ve iggiler olarak verimlerini arttrran becerileri ve bilgiyi saglayara ( bireylerin yokullu ktan ku rtulmala nna yardrmcr olu r. Dtinya Bankasrna gdre, geli5mis tilkelerde ilk ogrenim, btiytimeye ve gelisime yaptlan en btiyrik tek katkrdrr. Dort yrlhk okul gegmi5ine sahip bir giftqi, hie egitim almamr$ olandan gok daha riretkendir. Yoksulluk, giderek kadrnlar arasrnda yogunla5tr$l iqin, kzlartn ve kadrnlarrn e$itime eri5iminin arttrrrlmasr, yoksullugu onemli derecede azaltacaktrr. i5letmeler de egitim ve ogretimden 6dtlller elde ederler. isletmeler, insan kaynaklarrna yatrnm yaparak, giderek artan bir Sekilde br.itr..inletmi$ dtinya pazarlartnda tiretkenliklerini arttrrabilirlerve ba5arrh bir gekilde rekabet edebilirler. Dtinya qaptnda 62 araba montaj tesisinin, 1990 yrh civarrnda emek verimliligi ve tirrin kalitesi (ta5rt basrna montajla ilgili kusurlar) aersrndan dlgrilen ekonomik performanslnln, gu ilq ig stratejisinin varlrgr ile yakrndan iliskili olduqu kantlanmrgtrr:yahn tiretim, ekip gahgmasrve yenilikgi insan kaynaklan ycinetimi uygulamalarr.yeni i5e altnanlar ve qahgmasr devam eden personel iqin egitimin saglanmasr, insan kaynaklarr ycinetimi boyutunda be5 uygulamanrn ikisini olugmaktaydr. iyile5tirilmi5 verimlilik aqrsrndan eoitimin faydalarrnrn, riretim, i5, i5e alma ve r,icret yaprlannrn uyumlu bir organizasyonun segimine btiyrik 6lqtide bagh oldugu tespit edilmistir. DanimarkaUa, hedeflenmig egitim ile birlikte, proses veya uretim yeniliklerini uygulamaya koyan igletmelerin, yenilikqi olmayanlara kryasla, tiretim artr5r (yrizde 1 1'e kargt yizde 4), ig btiyrimesi (yrizde 3'e kar5r ytizde 2) ve emek verimliligi artr5r (yrizde 10'a karpr yizde 4) rapor etme olasrhgr daha fazlaydr (Danimarka Ticaret ve

12 Yeni Amaqlar ve Zorluklar 11 Sanayi Bakanh$r, llodan altntt, 1999b). Almanya, italya, Japonya ve ABD dahil birqok rilkede yaprlan qah5malar, isverenlerin sa$ladrgr geleneksel egitimin, bireysel riretkenligi ve r.icretleri arttrrdrgr konusunda hemfikirdirler. ABD durumunda Bishop taraftndan gdzlemlendigi gibi, boyle yatrrrmlar, isletme taraftndan ba5latrlmasr koguluyla, muhtemelen hem i5letmeye, hem de bireye fayda saglamaktadrrlar (1994,s.24). Ulkelerin ekonomik bilyilmesive sosyal kalktnmas, e$itim ve ogretime yaptlan briytik ve stlrekli yatrnmlarla iliskilidir. En yriksek gelirlere sahip olan tilkeler, i5qilerin en egitimlioldu$u tllkelerdir; kibu, igqilerin ilko$retime (evrensel), ortao$retime (neredeyse evrensel) ve yriksek ogretime (ilgili ya5 grubunun yaklastk ytlzde 50 si) kaydolmalarryla kanrtlanmaktadrr. Yriksek gelirli Ulkelerde yetiskin nrifusunun yakla5rk ytizde 98'inin okur yazar oldugu dri5rintilmektedir. Bunun tersine, en az geli5mig tilkelerde (LDC'ler), 1997 yrhnda, ilgili ya5 gruplanntn ytizdesi olarak yaprlan kayttlar, ilk ogretimde yakla5rk ytizde 71,5, ortaogretimde ytizde 19,3 ve ylikek ogretimde sadece yrizde 3,2 seviyesindeydi (UNESCO,1999, s. ll-20). Sahra Altr Afrika'dakive gtiney Asyadakiyeti5kinlerin onemli bir ktsmt, hem ogrenme ve"egitilebilirlik'i hem de gtintimrizrin dtinyasrnda istihdam edilebilirlik ve insana yakrsrr bir ige girebilmek iqin esas olan temel okur yazarlthan yoksundur. Sanayile5mi5 tllkeler, o$renci ba5tna egitime ve o$retime az gelismi5 Lilkelerden en az 30 kat daha fazla yatrrrm yapmaktadrrlar. insan kaynaklartntn geli5imi ve e{itimi, ekonomide artan tlretkenlige katkrda bulunur, emek piyasasrnda becerilerin yanhg esle5tirilmesini azalttr ve bir tllkenin uluslararasr rekabetgiligini destekler. Ornegin, BirleSik Kralhk ile Almanya'da qrrakhk sistemleriyle ilgili bir kar5rla5trrma (Ryan ve Unwin, 2001) BirleSik Kralltkta daha dtiguk kapsam ve kalifikasyon ve bitirme oranlan buldu; ki bu, illkenin daha zayrf riretkenligine ve ticari performanstna yansryan yetersiz beceri arztna katktda bulunmaktadrr. Nihayet, ekonomik mulahazalann 6tesinde, egitim ve osretim, topluma faydalar sa$lar. insan kaynaklarrnrn geligimi ve e0itimi, toplumun temel delerlerini - e5itlik, adalet, kadtn-erkek e5itligi, sosyal sorumluluk ve herkesin ekonomik ve sosyal hayata katrhmr - destekler (inson kaynaklan ile ilgili sonuelar..., paragraf 'l; ve Ya5am boyu 6Qrenme ile ilgili sonuglar...). B. BiREY N gii.ciyt VE BECER LERE DAYALI TOPLUMUN MERKEZ TT TOruULMASI insan kaynaklarr ogretimive geligimi ile ilgili sonuqlar, orne$in, Arjantin, Bolivya, Brezilya, $ili, Almanya, Guatemala, italya, Meksika ve ispanyada, birgok ulusalanayasanrn yaptr$rgibi, her bireyin egitim ve o$retim hakktntn oldugunu teyit etmektedir. Ayrrca, bu hak, uluslararasr seviyede, ornegin, insan Haklart Evrensel Beyannamesinde (1948) ve Amerikan insan Haklarr ve Odevleri Bildirisinde (1948)

13 t2 Bilgi Toplumunda Q.altSmak igin Ogrenme ve Egitim kabuledilmektedir. Bolgesel seviyede, bu hak, Mercosur sosyalve qah$ma Bildirisi (1998) ile Avrupa Birligiremel Haklar Sartr (2000)tarafrndan tanrnmaktadrr. KiSiler, hayatlartnt herzamankinden daha fazla idare etmeyi istiyorlar ve ekonomiye ve topluma katkrda bulunmayr bekliyorlar. Ogrenme, e$itim ve o$retim amaqlart ile ilgili beyanlarda, aktif vatandaslar ve toplum iyeleri olarak ki5ilerin geli- Simine, giderek merkezi bir yer verilmehedir. Avrupa Komisyonunun ya5am boyu o$renme Memorandumuna g6re, aktif vatandashk, "ki5ilerin sosyal ve ekonomik hayatrn tr-im alanlartna nasrl katrldrklarr, bunu yaparken karsrlastrklarr Sanslar ve riskler ve bu nedenle iqinde yagadrklarr topluma ait olduklannr ve bu toplumda adil bir s6z haklartoldu$unu hissetme dereceleri"ile ilgilidir. insana yakrgrr bir i5, ki- Silerin ba$rmstzltgtnt, kendilerine duyduklan saygtyr ve refahlarrnr destekler ve bu nedenle genelyagam kaliteleri igin anahtardrr. EndrlstrileSmiS ve geli5mekte olan tilkeler de dahil olmak Lizere ulkelerin birqogu, kisiyi egitim ve o{retim sr.irecinin merkezine koymakta ve bireyin ogrenmeye erigimine yardrmcr olmak amacryla bunu mali araelarla desteklemektedirler (baknrz: Bokim lv krsrm C.2.). Danimarka, mesleki egitim ve ogretime ogrenci merkezli bir yaklasrmrn onctiltigrinri yapmaktadrr. Diger tllkeler, cirnegin, Tunus, Mrsrr, Singapur, Arjantin ve diger birqok Latin Amerika tilkesi, bireyin bagrmsrzhgrnrve girisimini desteklemeyi amaqlayan "esasi"'temel" ve "kilit" becerileri vurgulayan esas temel egitim reformlarrnr uygulamaya koymaktadrrlar. isveqte, r.ilkedeki 5imdiye kadar rlstlenilmig yetiqkin egitimine en briyrik yatrrrm giri5imi niteli$indekiyeti5kin E0itimi GiriSimi (AEl), aqrkqa bireye odakhdrr. AElalttndakiegitimin tumti, bireyin ihtiyaqlarr, isteklerive kapasitesitarafrndan y<inetilir ve amacr bireyin emek piyasasrndaki frrsatlarrntn iyilestirilmesine ve daha fazla gah5ma frrsatr saglanmasrna yardrmcr olmaktrr; bu, organizasyon, planlama ve saglanan gergek kurslar aqrsrndan talebe gore yonlendirilmelidir. Her bireye, ristlenmeyi istedi$i qahgma duzenini ve bunun zamanlamasrnr ve yerini seqmek iqin geni5 bir kapsam verilmektedir (isveq, 1999). Birey, kendi becerilerini gelistirmekten sorumlu mimar ve olu5turucu haline gelmekte ve kamunun ve te'ebbrislerin yagam boyu ogrenme yatrrrmlan, bunu desteklemektedir. Birkaq fakt6r - ekonomik, sosyal ve teknolojik - bireyin artan onemini aqrklamaktadrr. ilk olarak, grinumrjzdeki herhangi bir modern ekonomide, mallarrn ve hizmetlerin uretimi, fiziksel sermayeden ziyade giderek insana (yani, igqilerin bireyselve toplu bilgive becerilerine)dayanmaktadrr. ornegin, egitim ve ogretim maliyeti baglamrnda olgtilen 1989 Almanya'srnrn begeri sermayesi, fiziksel sermayesinin degerinin iki katrndan birazfazlayd; oysa 1920'lerde, fiziksel sermayenin begeri sermayeye orant 5:l idi (Bosch,1996). ikincisi, pasif, o0retmen odakh yakla5rmdan, bilgi ve beceri edinme yonrinde, ya5amak ve gah5mak iqin birey merkezli \Qrenmeye dogru bir de$igim vardrr. Orgtin egitim ve o$retim srlrecinde, bilgiaktarma i5leviazalrrken - qtinkti gtinrimr.iztin dtinyasrnda bu fazlasryla vardr -dqrenmeyii5qrenen bireyler yeti5tirme i5-

14 Yeni Amaglar ve Zorluklar 13 levi artmaktadrr; ki boylece aradtklannr kendileri bulabilsinler. Olgulara ili5kin bilgi daha az alskah hale gelirken, bilgiye nasrl eri5ilecegini, bilginin nasrl analiz edileceginive kullanrlacagrnr ve bunun yeni bir bilgiye nasrl ddnustrirulecegini 6grenme ihtiyacr artmaktadrr (llo, 2001, s. 209). Bireyler, ancak, o$renmelerinin sorumlulu- $unu Ustlenme arzusu ve araglan (mali imkanlar dahil) onlara verilerek, bilgitoplumunda yasayabilirler ve qahsabilirler. Uqtinctisti, modern bilgi ve iletisim teknolojileri (BiT'ler), ozellikle internet tabanlr teknolojiler, mtithi; frrsatlar sunmaktadrrlar. BiT'ler, giderek artan sayrda ki5iler taraflndan ogrenme araqlarr olarak kullanrlmaktadrr; qrinkti bunlara eri5im, ytiksek gelirli ve birqok orta gelirli rilkede hrzla artmaktadrr ve lnternet uzerinden ucretsiz dersler verilmektedir. Vietnamdaki BiT igqileri hakkrnda son zamanlarda yaprlan bir aragtrrma, bilgisayar becerileri alanrnda ogretim goren kigilerin yuzde 70'inin bunlart CD-ROM vasrtasryla veya lnternet r}zerinden ogrendiklerini tespit etmi$tir (llq 2001, s. 210). Bu o$renme frrsatlarr, bilgisayar ve BiT becerileri ile srnrrh olmayrp, 5imdi bilgi ekonomisi ve toplumunda yagamak ve gahsmak igin hrzla geni5leyen o$renme ftrsatlarr yelpazesini kapsamaktadlr. Bununla birlikte, bu egilimi tersine gevirmek iqin ulusal ve uluslararasr agrdan ciddi Eabalar gosterilmezse, tilkeler arasrndaki ve iqindeki'dijital fark" - BiT ve lnternet'e esit olmayan eri5im - riskleri daha da artacaktrr. c.0gnrrunne, EGiTiM ve 0GRrtim urorrlrriruin ve STRATEJi LERiN i N FORMU LLESTIRi LM ESi: BAZt ORNEKLER O$retim amaqlan ve stratejileri, qesitli seviyelerde (ulusal, i5letme, o$retim kurumu, bireysel, vb.) ve aynca uluslararasl (orne0in, iktisadi Kalktnma ve i5birligi Orgtitti (OECD)) ve bolgesel seviyelerde (ornegin, Avrupa)formrille5tirilebilir. Bair ornekler aga$rda sunulmaktadrr. Ulusal insan kaynaklarrnr geligtirme ve egitme amaglan, tilkelerin ogretim politikalarrnrn ve sistemlerinin qagda5 ekonomikve sosyal ihtiyaqlarrdaha iyibirgekilde kargrlayabilmelerinisaglamayramaglayan onemlie$itim ve 6$retim reformlartnt ustlenme yontindeki gabalarr baglamrnda (yeniden) formrillestirilmiglerdir; 6rnegin, boyle reformlar, Avustralya, $ili, irlanda, Malawi, portekiz ve Zambiyada yaprlmr5trr. Reformlar, herzaman kapsamh sosyal diyalog ve gegitli payda5lann egitim ve ooretime katrlmalarr baglamrnda ristlenilmi'tir. BirEok az gelismig ulkede, ozellikle Afrika'da, ekonomik durgunluk ve kayrt drgr ekonominin hrzla briyr.imesi, insan kaynaklan geligimive ogretimiamaqlannrn yeniden tanrmlanmasrnrzorunlu hale getirmistir. zambiya'nrn '1997 yrhnda bir kanun olarakyayrnlanan yeni politika beyantna gore, genis amaqlar, ekonominin talepleri ile vasrflr insan gticu arzrnr her seviyede dengelemek ve iyilestirilmi5 riretkenlik ve gelir olu5turma ve insanlar arasrnda daha az e5itsizlik iqin bir arag olarak hareket etmehir. Daha spesifik amaqlar da formtille5tirilmi5tir, ornegin, kayrtl ve kayrt dr5r sektorlerde ekonomik etkinligi

15 14 BilgiToplumunda Qalt5mak iqin 0Qrenme ve EQitim yiikseltme amactyla ig riretkenli$ini artttrmak girisimcili$i ve ekonomik katlhmt desteklemek; Zambiyahlarrn qok yonltiltigrinri, yaratrcrhgtnt ve istihdam edilebilirliklerini desteklemek; kadrnlarr ekonomik agtdan gtiglendirmek ve Zambiya'ntn yoksulluqu hafifletme, iyilestirilmi5 konut ve saghk hizmeti ihtiyaglarrna yani verecek becerileri ve fusatlarr saglamak. insan kaynaklarrnr geli5tirme amaqlarrnr formrillestirirken, bir qok tilke (orne$in, irlanda,tunus ve Zambiya), dezavantajh gruplarrnyoksulluqunun azaltilmastnt ve sosyal oqtdan dohil edilmeterlnl aqrk amaqlar olarak tanrmlamaktadtrlar. irlanda, Avrupa Birliginde (AB) yoksullugun azaltrlmasr iqin spesifik hedefler belirleyen ilk iilkeydi. Ashnda, UlusalYoksullukla Mricadele Stratejisinin (NAPS) ozgtin ktiresel hedefi, "sr.irekli olarak yokul" nrifusun ytizdesini 2007 yrhna kadar yrizde den yrizde 5-10'un altrna indirmekti. Bununla birlikte,dnemli bir ilerlemenin sonucu olarak, 1999 yrhnda Htiktlmet,"stirekli yoksullugu"2004 yrhna kadar yuzde 5'in altrna indirmeye yonelik yeni bir ktiresel hedef belirledi. Egitim ve ogretim, stratejinin onemli unsurlartdtr (NAPS hakkrnda daha fazla bilgi iqin, baklntz: Boltlm lv klsrm c.4). Az gelismis ulkeler, egitimi ve 6gretimi - orgrin ve yaygln - ekonomik ve sosyal geli;im qabalartnda demokrasiyi destekleyen ve sivil toplumu harekete gegiren stirdrirulebilir ekonomik ve sosyal ilerleme iqin bir temel olarak kullanma amaglarrnr giderek daha fazla ifade etmektedirler. Temel egitim, demokratik kurumlarrn daha etkin bir Sekilde gorevlerini yapabilmeleri iqin vatandaglara beceriler saglayarak uluslart gr.iqlendirir. Yaygrn egitim, az geligmi5 rllkelerdeki herkes iqin ogrenme ftrsatlart saglanmastnda giderek kabul g6ren bir rol oynamaktadtr (unesco,2ool). Sivil qatrqmadan ve sava$tan kotri etkilenen veya boyle gatlsma ve sava$tan grkan Lilkelerle ilgili ozel durumda, egitim ve ogretim, toplum iqin temel dengeleyicifaktorler olarak gorulmekte ve normal ko5ullara donen qocuklann ve genqlerin hayatlarrnda qok onemli bir rutin olduklarr dr.istinulmektedir. Orne$in, Birle;miS Milletler (ocuk Fonu (UNICEF) ve birkaq etkin sivil toplum kurulusu (STK'lar) e$itim ve ogretimi silahh gatr5madan etkilenen qocuklar iqin insani mridahalelerin temel bile5enleri olarak savunmaktadrrlar. Okullar, "bartt bolgeleri" sayrlmaktadtr. Sri Lanka'h "Mevcut qatttmadan Etkilenen (ocuklartn ve Genqlerin Sorunlannt Ele Almak iqin Ulusal Eylem Programt'l mesleki egitimden ve zorunlu egitimden bahsetmektedir. Diger tilkelerde, ozellikle OECD riye Devletlerinde ve aynca Filipinlerde, 6rnegin, bilgiye ve becerilere dayah toplumlara dogru - fiili veya algrlanan - degi5im, egitimde ve 69retimde birqok yasama gabasrnrn temelini olu5turmaktadtr. Filipinlerin Teknik Egitimi ve Becerileri Geli5tirme Otoritesinin (TESDA) vizyonu, vatandaglartn "daha brlyrik ekonomik gtivenlige, sosyal refaha ve kisisel onura" sahip oldugu " mtlreffeh Filipinlerin ingastnda hayati bir gtig olarak hareket eden, olumlu qalr5ma degerlerine sahip, dtinya stntftnda, teknik becerilere sahip ve egi-

16 Yeni Amaglar ve Zorluklar 15 timli isqiler" geli5tirmektir. Ya5am boyu 1Qrenme omaqlan: Birqok rilke, kendi insan kaynaklarr gelistirme amaqlarrnr giderek artan bir 5ekilde yatam boyu ogrenme baglamrnda formulle5tirmektedir. Ornegin, Finlandiyada, Hriktimetin lggg-2004 donemi igin geli5tirme planr, diger hususlann yantsrra, genglerin tlst orta genel e$itime veya mesleki egitime basvurmalanna veya o$renimlerini tamamlamalarrna yardrmcl olunmasu tiniversite drgr yriksek 6$renimin sa$lanmastnrn arttrrrlmast; yeti$kinler iqin List orta ve ortaogretim sonrasr mesleki kalifikasyonlar iqin gah;ma ve istihdam edilebilirliklerini ve daha fazla 6$renme kapasitelerini geli5tiren diger ogrenimlere devam etme ftrsatlanntn arttrnlmasr ve clrgun ve yaygtn ogrenimin tanlnmasr iqin metotlann gel i5tirilmesi iqin qa$nda bulunmaktadr r. (e5itli uluslararast ve bcilgesel organlar ve orgritler tarafrndan da bu konu hakkrnda gortigler aqrklanmr5trr (bakrnrz, ornegin, ya5am boyu \Qrenme ile ilgilisonuelor...). sekiz btiytik endilstrilegmig ulusun (G8)yagam Boyu Ogrenme Amaglarr ve Hedefleri ile ilgili K<iln gartrr (1999)"eOitimi ve ogretimi her seviyede artttrmak i(in yatlnm yapan htikrimetlerin; mevcut ve gelecekteki EahSanlarr e$iten ozel sekt6rtin; [ve] kendiyeteneklerinive kariyerlerinigelistiren ki5ilerin... yenilenmi5 taahhridti" iqin qagrrda bulunmaktadrr. Bu taahhr.it, 5u rie ilke tarafrndan desteklenmelidir: engelliler ve okuma yazma bilmeyenler dahil, herkesin egitime ve o!renime erismesi; herkesin ya'amr boyunca 69renmeye devam etmesinin desteklenmesi ve bu yetenegin verilmesive kapsamlr, modern ve etkin egitim ve ogretim sistemleri olu5turmak igin geli$mekte olan rilkelere yardrm edilmesi. "Ogrenme zincirii' a5agrdakileri iqerecek 5ekilde belirlenmigtir: her qocu$un erisebildigierken qocukluk gelisimsel egitimi; evrensel, ticretsiz ve zorunlu temel egitim; orta 6orenime herkes iqin arftrrrlmrg eri5im; okullardakive igletmelerdekiogretim ve egitim ftrsatlaru daha ileri ve ytiksek egitim ve dgretim almak igin yaygrn frrsatlar; yetigkinler iqin erisilebilir srirekli e$itim ve o$retim; e$itim ve <igretime eri5imde kadrn-erkek dengesi; azrnhklar ve diger dezavantajh gruplar iqin egitim frrsatrna erisim (yagam boyu ogrenme ile ilgili sonuglar...)... Arfypa Birligi seviyesinde, Egitim ve ogretim Beyaz Dosyast (olretim ve )Qrenme; oqrenen Toplumo DoQru) yetitkinlerin tumilniln bilgi toplumunda yollartnl bulmalartna yardtmctolacak bir bilgitemeli gelistirme ihtiyacrnr belirlemi5tir. Toplumsal bazr gruplar arasrnda bilgi eksikliginden kaynaklanan sosyal dr'lanma tehlikesine kar5r uyarrda bulunmustur. Lizbon Avrupa Konseyinin BaSkanhk sonuglan (Mart 2000)'Avrupadaki e$itim ve o$retim sistemlerinin... bilgi toplumunun taleplerine ve iyilegtirilmis, kaliteli istihdam seviyesi ihtiyacrna adapte olmast" qa$rrstnda bulunmaktadrr. onlar, yasamlarrnrn farkh asamalarrnda olan gruplarr (becerileri, hrzh degisimin gerisinde kalma riski altrnda olan gengleri, i$siz yeti$kinleri ve i5qileri) hedeflemek igin uyarlanan o$renme ve egitim igin frrsatlar sunarak, kisilerin o$renme yeteneklerini geli5tirmelidirler. Bu yeni yakla5rm, tu u( ana bile- 1 $ort, bu raporun ll. Ekinde yer almoktodu.

17 16 BitqiToplumunda Qalt5mak iqin 0Qrenme ve Egitim Ieni dahiledecektir:yerel ogrenme merkezlerinin gelistirilmesi;ozellikle bilgiteknolojilerinde, yeni temel becerilerin te;vik edilmesi ve kalifikasyonlarln arttlrllmlt 5effaflrgr. istetme esitim ve gelistirme amoelart: Buytik isletmelerin birgo$u ile artan sayrda kilguk ve orta boy firma, Sirket ve 6rgtit gelilimini destekleyen aqtk ogrenme ve oqretim amaqlarrnr formtille;tirmehedirler. Laiki Banka Grubu (Ktbrts), personelinin tilmi) iginspesifik beceriler geligtirme amaqlannt belirlemistir. i1 organizasyonundaki degisiklikler, qah;anlarrn tumr.inun yeni yetkinlikler o$renmesini, 6rnegin, bireysel gorevleri yerine getirmesini; ig iginde birkag farkh gorevi idare etmesini; rutindeki dtizensizliklere ve aksakhklara yanrt vermesinive i5 qevresinin sorumluluklan ve beklentileriyle ilgilenmesini gerektirir. Yonetim personeli ise, yazllt ve sozlti iletigim, ekip qah5mast, kigiler arast duyarlthk, liderlik, yonetim planlamast, analitik akrl ytirtitme, sorun gozme, karar verme, yaratlclllk, girisim ruhu, dinamizm, enerji ve girisim ve stres yonetimi becerilerine ihtiyaq duymaktadrrlar (Ashton ve 5ung, yaytnlanacak). D. insan KAYNAKLARINI GELiSTiRME ve EGiTME AMAq LARININ ve POLiTiKALARININ OiGTN EKONOMiK Ve SOSYAL POLiTiKALARLA BUTUNLEST RiLMESi llo, tam istihdamrn uluslararasr sistemin trlmrinr.in ana amact olmastgerektigifikrinigriqlti bir 5ekilde dile getirmistir (11O,2000a). Ayrtca, e$itim ve o$retimin, tek bagtna, istihdam sorunlannt qozemeyecegini kabul etmektedir. Bunun yerine, onlar, "kapsamh olmaltdtrlar ve ekonomik btiyrimeyi ve istihdamdaki btiyumeyi ilerleten kapsamh ekonomik, emek piyasasr politikalarlnln ve programlartntn ve sosyal politikalartn ve programlann ayrtlmaz bir pargastnt olusturmalrd tlar" (insan kaynaklan ite ilgili sonuglar..., paragraf 4). Onlar, "tegebbils ve i9 yaratmaya elverisli bir makroekonomik ortamtn yarattlmasrnr, istihdam yarattlmastnt azamile5tiren ekonomik btlyr.ime ve teknolojik degi5im politikalartnt ve isqilerin uretken i5e dahil edilmeleriniveya yeniden dahil edilmelerini kolayla5tlran emek piyasaslve ogretim politikalannr" igermelidirler. Entegre edilmi' ekonomik ve sosyal politikalar izleme ihtiyact, AB tarafrndan tantnmaktadtr. Lizbon Avrupa Konseyi BaSkanhk Sonuqlartna g6re, AB'nin ogrenme, egitim ve ogretim amaqlart, AB'nin'daha fazla ve daha iyi iglerle stirdurtllebilir ekonomik btiytime yetenegine sahip olan, drinyadaki en kapsamlt ve dinamik bilgiye dayah ekonomi haline gelme" hedefi alttnda, istihdamt, ekonomik reformu ve sosyal uyumu gtiqlendirme yontindeki stratejik amaglartntn ayrllmaz bir pargasrdrr. Bu stratejik amaca ulasmak iqin, Lizbon Sonuqlart, qe5itli ekonomik ve sosyal politika alanlarrnr kapsayan bir dizi kar5rhkh olarak destekleyici amacl ve stratejiyiformiille5tirmektedir. Egitim,69retim ve yatam boyu ogrenmeye ek olarak, bu amaglar ve stratejiler Sunlarr iqermektedir: yenilikqi isletmelerin, ozellikle

18 Yeni Antaqlar ve Zorluklar t7 kug[ik ve orta boy isletmelerin (KOBi'ler) kurulmasr ve gelittirilmesi iqin elverisli bir ortamrn yaratrlmasr; eksiksiz ve tam olarak i5leyen iq pazar igin ekonomik reformlarrn olusturulmasu etkin ve entegre mali pazarlartn yarattlmast;orne$in, sermaye (hem fiziksel, hem be5eri) birikiminiarttrrmak igin kamu harcamastntyeniden ycinlendirerek ve istihdam yaratmak ve o$renme ftrsatlan saglamak iqin vergi ve yardrm sistemlerinin te5viklerini iyile5tirerek makroekonomik politikalann koordine edilmesi ve kamu mal iyesini n stirdtl rrilebilir hale geti rilmesi. Birqok i5letmede, i;yerinde ogrenme, ogretim ve personel geli5imi, onlann Sirket ve orgtit amaglarrnrn ve stratejilerinin ayrrlmaz bir unsuru haline gelmektedir. Bu, ozellikle yuksek katma degerli tirunleri ve hizmetleri r.ireten "ytiksek performanslr qah5ma 6rgtitleri" (YPqO'lar) olarak bilinen isletmeler iqin gegerlidir. ILO'nun konu ile ilgili arastrrmasr (Ashton ve Sung, yayrnlanacak) bu YP(O'larrn uygulamalarrnr belgelendirmektedir. O, performansrn, isletme ve insan yonetiminin ve ogrenme ve egitim amaglarrnrn ve sureglerinin orgtitrin gittigi ydne dogru griven, heyecan ve taaahhut yaratmayr amaglayan orgritsel hedeflerle nastl uyumlulastrrrldrklarrnr gostermektedir. Ornegin, gahganlarr i5lerine dahil ederken ve yeteneklerini her seviyede desteklerken, stirrictlleri egiten, personeli arastnda payla5rlan degerleri te5vik eden ve 5irket amaglarrna karst performansa gore odtil veren Comfort SUnil Merkezi, Singapur merkezli ktiqtik bir igletmedir. Ekip qaltgmasr, i5 rlzerinde ogrenme surecini yrirritmek iqin ba5hca mekanizmadtr. Bdylece, hem Sirket seviyesinde, hem de mikro seviyede performans ve btiyume, d$renmeyi, egitimi ve diger tedbirleri kapsayan, kar5rhkh olarak destekleyici politikalarrn ve uygulamalann sonucudur. E. EKONOMi, istiuorivi Ve TOPLUM: TGiIiIUITR ve SINIRLAMALAR Drinya pazarlarrnrn hrzla kureselle;mesi ve britunlesmesi ba$lamrnda gtincel ekonomik, istihdam ve emek piyasasr egilimleri, ILO tarafrndan son yaytnlartnda (llo, 1998a; 1999a;2000b; 2001; insan kaynaklan ile ilgili sonuqlar...) ve ayrtca birqok tllke istihdam politikasl incelemelerinde belgelenmistir. Onlar, gu ana nokta r,izerinde birle5mektedir: bu egilimler, i.ilkelerin kuresel ekonomiye kattltmlan ve ulkelerin, isletmelerin ve kisilerin bu katlhmdan edindikleri faydalar aqtstndan genisleyen bir aqrk dogurmaktadrr. Aynca, birqok rllkede, insana yakrsrr bir ige ve gelire eri5im ve ekonomik ve sosyal hayata katrhm baqlamrnda farkh nrifus gruplart arasrnda bliytiyen bir aqrk vardrr. Az egitim ve ogretim gorenler, genellikle, ekonomik btiyr-ime ve daha drigrlk igsizlik zamanlarrnda bile, ekonomik degigim slirecinde kaybedenlerdir. EndUstrilelmil tilkelerde, toplam istihdam son zamanlarda artarken, istihdam biqimleri degismi5tir. EndristrilegmiS rilkelerdekifirmalar iqinde, emek piyasalarrdaha bolunmu5 hale gelmistir. i5verenler, personel sistemlerini sabit (birincil veya temel) ve degisken (ikincil ve tali) bilesenler Seklinde yeniden duzenlemi5-

19 18 EilgiToplumunda Qolqmak lein 0Qrenme ve EQitim lerdir. Firmalann birqolu, istihdamrn her iki biqimini dahil ederler - birincil (istikrarh, kariyere yonelik, erkeklerin hakim oldu$u) ve ikincil (ytlksek devirli ve gok az kariyer ilerlemesi ve egitim ve ogretime gok az eri$imli). ilk turdeki i5ler, yriksek becerilere sahip i5qiler tarafrndan yaprlrrken, ikincitrlr i5ler, egitimsiz veya az egitim almts olanlar veya sadece eskimis becerilere sahip olanlar tarafrndan yaprlrr. Emek piyasalart, vasfstz isqilere kar5r giderek aomastz hale gelmektedir. Kar5rhkh olarak destekleyici ekonomik, istihdam ve sosyal politikalann eksikligi, standart olmayan qah5ma biqimlerindeki artrgla birlikte, isgilerin birqo$unu korunmasrz hale getirmi5tir. Bunlartn kariyerleri ve ogretim umutlan krsrtlanmr5trr ve istihdam ko5ullarr olumsuz biqimde etkilenmistir. Geligmekte olan tllkelerde, ktiresellegmeyle ili5kili qe5itli politikalar ve geligmeler - 6rnegin, ticarette liberalle5me, endustrinin ve igletmenin yeniden yaprlandtnlmast ve yeni y6netim ve ticaret uygulamalarr - emek piyasalarr r.izerinde derin ve genellikle olumsuz etkiler yapmltttr. Emek piyasasrna yeni girenler, verimli ve kazanqh igler bulamadrklan iein, i5sizlik artmaya devam etmi$tir. Ozel sektor, ktlreselle5menin zorluklarryla baga qrkmaya, riretkenligi artttrmaya ve yeni pazarlar bulmaya qahsrrken, bu sektdrde qok sayrda ki5inin igten qrkanlmasr, durumu daha da kottilestirmigtir. HIktimetler, 5i5kin kamu idarelerinidaha verimli bir hale getirmek amacryla btitqelerini azaltrrken, kamu sektorti de i5qileri i5ten qrkarmtstrr."(ah5an yoksullar" sayr bakrmrndan btiytimu5ttir ve bu kisilerin qo$u kayrt dr5r, dti5uk ricretli iglerde ve k6tr.iqahsma tartlan alttnda griqlnkle geqinmektedir. Ulkelerin trimtl, krireselle5meye ve bunun gesitli tezahrirlerine aqrk durumdadrrlar. Soru, tllkelerin srlrdtlrrilebilir ekonomik ve sosyal kalkrnma yoluna girmelerine, giderek rekabetgi hale gelen uluslararasr ortamda performans g6stermelerine ve gelirlerde ve iglere erisimde artan esitsizlikleri azaltmalanna, en qok hangi politikalarrn ve stratejilerin yardrmcr olacagtdrr. Geligmekte olan tilkelerin 6nceki yrllarda izledikleri stratejiler (ithal ikamesine ve arazinin yeniden dagrtrlmasrna dayah hrzlr endustrilesmeye odaklananlar gibi) gekiciliklerini kaybetmislerdir. Milletlerin zenginligi, giderek igguglerinin becerilerine ve bilgisine dayah olmahadlr. Ug ayakh e0itim ve 69retim stratejisi, emek piyasasrnda artan egitsizlikleri tersine gevirirken, ktireselle5menin ve artan rekabetqiligin zorluklarrnr karsrlamak olarak gortilebilir. ilkayak,daha srktuluslararasr pazarlarda rekabet iqin gereken bilginin ve becerilerin geli;tirilmesizorlu$unu ele almahdrr. Geli5mi5 rllkeler, ortaya qrkan bilgi ve enformasyon toplumlarrnl dahil edici hale getirmeye qahgrrken, yasam boyu o$renmenin ilmine erisim, geligmis rilkelerde bir on kosul haline gelmektedir. Geli5mekte olan ulkelerde, en acil ihtiyaqlardan birisi, bu ulkelerin tiretim ve geligtirme igin yeniteknolojilere erigmelerini, bunlardan yararlanmalarrnrve sonunda bunlara yenilik getirmelerini saglayacak temel'dijital okur yazarhgrn"ve BiT ile ilgili e$itim ve ogretimin olugturulmasldrr. Yaygrn dijital okur yazarltk, kaliteli bir temel egitim sistemine dayah olmahdrr. MaaS ve gelir e5itsizlikleri, giderek, insanlarrn

20 Yeni AmaElar ve Zorluklar 19 farkh egitim ve becerilerini yansftmaktadrr. Bu nedenle, ntlfusun genis kesimleri igin egitim ve o0retim sa!layan e$itlige dayah politikalar, uzun vadede, tilkeler iginde ve arasrnda gelir e5itsizliklerinin azaltrlmasrna da katkrda bulunabilirler. ikinciayak, egitim ve o$retim politikalarrnr ve programlannr, ktireselle5menin olumsuz etkilerini hafifletmenin araqlarr olarak gorrir. Bu politikalartn endustriyelve kamu sektorriyle ilgili yeniden yaprlandrrmada islerini kaybetmi5 olan gok sayrda i;eiyi hedeflemeleri gerekir. Egitim ve ogretim qabalart, onlann, kendi ba5- larrna ve yeni, ortaya qrkan endtistrilerde ig bulma Sanslarrnr artttracak yeni beceriler gelistirmelerine odaklanmahdrr. E$itim mrldahaleleri, giderek, aktif ve karsrlrklr olarak destekleyici emek piyasasr politikalarrnrn qok onemli bir unsuru olarak gortilecektir. Bunlar, ayrrca i5 arama yardrmr ve bir i5e baglarken mali destek gibi tedbirleri iqerecektir. AEilncil ayak, egitim ve beceri eksikligi sebebiyle, yoksulla5mrg olan veya yoksulluk tuzagrna dtigme tehlikesi altrnda olan qogu nrifus gruplannrn - orne$in, kadrnlar, genqler ve az vasflr isqiler - artan korunmaszhgrnr ele alan e$itim ve ogretimden oluqmaktadrr. Bunlann temel becerilerinin (temel okuryazarltk ve hesap bilme dahil) geli5tirilmesine a$rrhk verilecektir. Diger ekonomik ve sosyal tedbirlerle desteklenen beceri geli5tirme, bu ki5ilerin istihdam edilebilirliginiarttrracak, maag veya serbest meslek bakrmrndan verimli gelir olu5turma faaliyetleri gelistirmelerine yardtmct olacak ve normal ekonomik ve sosyal hayatla btitrinle5melerini destekleyecektir. iseilerin insana yakrqrr i5e eri5melerine ve normal ekonomik ve sosyal hayata katrlmalarrna yardrmcr olmak amaoyla, di{er ekonomik ve sosyal tedbirlerle desteklenen briytik bir e$itim ve ogretim gabasr gerekecektir. O halde, bu o$renme, egitim ve o$retim mtidahalesinin ana dayanaklarr nelerdir? F. insan KAvNAKLARINtN GEL $TiRiLMESive rgiriuiru TEMEL ROLU ve ZORLUKLARI E$itim ve ogretim, ileridekizorluklan karsrlayabilmek igin, agagtdakigereksinimleri karsrlamahdrr. Herkes iein temel ejitlm:temel e$itim, yalam boyu ogrenme srlrecinin ilk ve esas bir unsurudur. Bu, okur yazarhk, hesap, vatanda5hk, sosyal beceriler, ogrenmeyi ogrenme becerileri gibi "temel becerileri" ve sorunlarr birlikte qozme yetene$ini agrlar. Grinumriztin toplumunda yagamak ve qahgmak, ileri beceriler elde etmek ("e$itilebilirlik") ve yeni teknolojilerden yararlanmak iqin boyle beceriler $arttrr. Genq krzlarrn temel egitimi, ozellikle gelecekteki istihdam edilebilirlikleri, gelir kazanma kapasiteleri ve ekonomik ve sosyal ozgtirkikleri tizerinde gti6lti bir etkiye sahip olacahrr. Herkes igin temele$itimin sa$lanmasr, herkesidahiletmek iqin eri5imin ve katrhmrn geni;letilmesini ima eder. Bdyle bir e$itimin kalitesi, e5it derecede onemlidir:genq 69rencilerin kendi ihtiyaqlarrnrve ailelerinin ihtiyaelarrnr

21 20 BilgiToplumunda Qah5mak iein OErenme ve EOitim kar5rlayan kalitelie$itimi brrakma olasrhklarr daha azdrr. Bu nedenle, birqok tilkedeki 6nemli hamle, temel e0itime daha fazla kaynak yatlnmt yapmaktrr, temel e$itimi evrensel hale getirmek iqin temel e$itime ulagrmr genigletmektir ve toplumda ya5amak ve qahsmak iqin gereken temel becerilerin gelistirilmesine odaklanarak bunun kalitesini iyile5tirmektir. Herkes iein temel Ealryma becerileri: Alternatif olarak, "kilit beceriler" (Birletik Kralhk), "kritik muktedir krlma becerileri" (Singapur), "temel beceriler" (AB) ve "gart beceriler" (Mrsrr) olarak adlandrrrlan bu beceriler, nerede qalr5tklarrna ve yasadrklarrna bakrlmaksrzrn, herkesin i5te ve toplumda yeterli 5ekilde gorev yapmak iqin ihtiyag duyacagr teknik olmayan becerilerdir. Bunlar, temel e$itimde gelistirilen temel becerilere dayantr ve bunlarr guqlendirirler ve bunlarla genellikle ortilgrirler. Bunlann amacl, isqilerin yeni bilgive becerilerielde etmelerine ve uygulamalarrna srirekli olarak olanak tanrmaktrr. Ornegin, Singapur da oldugu gibi, bunlar, ogrenmeyi ogrenme becerilerini, okur yazarhqt ve hesabr (okuma, yazma ve hesaplama becerileri), dinleme ve soz[i iletigim becerilerini, sorun qozme becerilerini ve yaratcrhqr, kisisel etkinligi (kendine guven, amag belirleme ve motivasyon, kigisel gelisim ve kariyer gelistirme iein becerilefl, grup etkinligini (kisiler arasr, ekip gahsmast ve tartttma becerileri) ve orgtitsel etkinli$i ve liderlik becerilerini igermektedir.temel qalrsma becerilerinin emek piyasasr'dolagrm" becerileri olarak adlandrnlan becerileri iqerdikleri de dti5tinrilebilir. Bunlar, i5 arama becerilerini, bireyin olasr isverenlere kendisini nastl sunaca$rnr, bireyin kariyer segeneklerini ve frrsatlarrnr nasll tantmlayacagtnr ve i5 ve egitim ve o$retim frrsatlarrnt nasrl belirleyece$ini ve degerlendirecegini bilmesini iqerir; bunlar, internete agina olmayt da igerirler, qtinkti birqok i5, kariyer frrsatr ve rehberlik hizmeti, giderek qevrimigi olarak emre amadedir. Herkes iqin yo5om boyu )Srenme YaSam boyu ogrenme, yirmi birinci y\zylda egitim ve ogretim politikalan iqin yeni paroladrr. Bu, artan sayrda rilkede yeni politikalann geligtirilmesini etkilemektedir. OECD'ye gore yatam boyu ogrenme qerqevesi (200'l), ogrenmenin bir ki5inin omru boyunca meydana geldigini vurgulamaktadrr.0rg0n egitim ve ogretim ve i5yerinde, topluluk ve toplumda meydana gelen yaygrn ogretim, ogrenmeye katkrda bulunur. Bunun kilit ozellikleri gunlardrr: cigrencinin merkezi konumu, ogrencilerin qegitli ihtiyaglarrnrn karsrlanmasr, ogrenme motivasyonunun vurgulanmasr, drne!in, kendi hrzrnr belirleyen, kendi kendini yonlendiren ve giderek BiT'ten yararlanan ogrenme; egitim ve o$retim politikasr amaqlartntn gegitliliqi ve bir bireyin ogrenme amaglarrnrn, yagamtntn gidi;atr srrastnda de$isebileceginin ve her ttir o$renmenin - orgtin, yaygtn ve gayrt resmi - tanrnmasr ve gortinrir hale getirilmesi gereginin kabul edilmesi. ILO'ya g6re, "ya5am boyu o$renme, bireyin becerilerinin ve yetkinliklerinin i5, teknoloji ve beceri gereksinimleri de$istikqe idame ettirilmesinive iyile5tirilmesini saglar, i5qilerin ki5isel ve kariyer geli5imlerini sa$lar; toplam verimlilik ve gelirde artrglara yol agar ve sosyal e5itligi iyileltiri/'(ln san kaynaklan ite ilgili sonuqlar..., paragraf 5).

22 Yeni AmoElar ve Zorluklar 21 ILO'nun Yeni bir inson Kaynaklan GeligtirmeTavsiyesi Herkes iqin temel qah5ma becerilerinin geligtirilmesi ve yasam boyu 69renmenin sa$lanmast, her tilke igin, hatta en zengin tjlkeler iqin bile agrr bir taahhrittrir ve eger gerqeklegtirilebilirse, ancak qok uzun bir zaman qergevesinde gerqekle5tirilebilir. Bu, stlrekli olarak erigim dt$tna ta$an bir hedeftir. ileridekizorlu gdrev birqok tilkede baslatrlan e$itim ve ogretim reformlarrnrn izlenmesini ve hrzlandrrrlmasrnr gerektirmektedir. Mevcut htz, guncel bazrgeli5melere dayandrrrlarak stirdtirtilmelidir. Bunlar, a5agrdakileri igermektedirler: klsa suire cjnce ILO'yu kuranlar taraftndan Uluslararast (ahgma Konferansrnrn 88. Oturumunda (2000) insan kaynaklarr geli5imi ve egitimine artan miharda yatrrrm yaprlmasr ihtiyacryla ilgili olarak ifade edilen, ttim paydaqlar arasrnda de$i5en algrlama; bireyin kendi ogrenmesinin ve ki5isel gelisiminin yaprcrsr ve mimarrolmasrnr mtimkrln krlmaya yonelik paradigma degisimi;69renme, eqitim ve 60retim iqin yeniteknolojiler potansiyelive ilgili taraflartn tlimtinti (hilkrlmetler, sosyal ortaklar, siviltoplum ve bireyleri) insan kaynaklartgeli5imive e$itimi politika ve programlarrna dahiletmek iqin bir katalizor olara k sosyal d iya logun giderek ka bul gdrmesi. Bu geligmeler, yenidir yrhna dayanan ILO'nun insan Kaynaklan GeligtirmeTavsiyesi (No 150), tilkelerin, sosyal ortaklann ve ki5ilerin mevcut hza nasrl dayanmalarr gerektigi ve'geli5mekte olan ve geli5mis tilkelerde gah5manrn modern drinyasrnda ki o$retim ve egitim ihtiyaqlarrnr" hesa ba kata n "ve kr.iresel ekonomide sosyalegitligite5vikeden" (inson kaynaklartile ilgilisonuqlar..., paragraf 5)yeni politikalan ve programlan nasrl izlemeleri gerektigi hakkrnda gokazyolgcistermektedir. Bu nedenle, llo, yeni e$itim yaklasrmrnr yansfian ve ILO'yu kuranlarrn a5a$rdakileriyapmalarrna yardrmcr olacak yeni birtavsiyeyi geli5tirmeye ba5lamrstrr: ' Ya5am boyu o$renmeyitesviketmek, drinya i5qilerinin istihdam edilebilirliklerini geli5tirmek ve insa na ya krgrr ig kavramrnr ilerletmek;. i5gilerin trimti iqin egitim ve ogretime eri5imive egitim ve oqretim egitligini iyile5tirmek; ' Onceki ogrenimi kapsayan ulusal, bcilgesel ve uluslararasr kalifikasyonlar qergevelerini te5vik etmek; Ortakltklar iqin sosyal ortaklarrn egitim ve ogretim kapasitelerini olugturmak. Yeni Tavsiye aynca: E$itim ve ogretim yattnmt ve finansmanr ile ilgili qe;itli sorumluluklarr tanryacaktrr; Daha az avantajlt r.ilkeler ve toplumlar igin arttrnlmr5 teknik ve mali yardrm ihtiyaonr ele alacaktrr.