İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE SULAMA POLİTİKALARI

Transkript

1 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE SULAMA POLİTİKALARI Dr. Mehmet Uğur YILDIRIM İşletme ve Bakım Dairesi Başkanı 2. Tarım, Gıda ve Beslenme Konferansı Ankara, /15

2 1-İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE TÜRKİYE 2/15

3 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE TÜRKİYE Uzun süreli sıcaklık kayıtları bize iklim değişikliğini göstermektedir. Küresel ısınma yağış ve nemlilik gibi iklim elemanlarını değiştirir. Yağışın; miktar, yoğunluk ve süresinde meydana gelen değişiklik akış rejimini etkiler. Akış rejimindeki bu değişiklik ise taşkınlar ve kuraklık ta dahil ekstrem olaylara sebep olur. TAŞKINLAR KÜRESEL ISINMA Yağış düzensizlikleri Akış Rejimi düzensizlikleri KURAKLIK 3/15

4 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE TÜRKİYE Türkiye, iklim değişimine en hassas ülkeler arasındadır. Yapılan çok sayıda çalışma; Türkiye de iklim değişiminden kaynaklı olarak su miktarında ve kalitesinde düşme olduğunu, taşkınlar ve kuraklık gibi ekstrem hava koşullarında artış olduğunu göstermektedir. 4/15

5 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE TÜRKİYE Türkiye de; Farklı senaryolara göre, bu yüzyılın sonunda ortalama sıcaklığın 1,5-3,7 C aralığında artacağı (Meteoroloji Genel Müdürlüğü tahminleri) Farklı senaryolara göre, yağışlarda genel olarak azalma beklenmekle birlikte sürekli bir artış yada azalış trendi olmadığı, bunun yanında yağış düzensizliklerinin artma eğiliminde olacağı, Türkiye yıllık toplam yağış anomalisinin ortalama olarak % 3 ile % 6 aralığında azalacağı (Meteoroloji Genel Müdürlüğü tahminleri) Akdeniz iklim zonu, güney ve batı kesimler ile kar yağışlarının yoğun görüldüğü doğu kısımlarının iklim değişiminden en çok etkilenen yerler olacağı 5/15

6 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE TÜRKİYE Yaz sıcaklığı artışlarının, kuraklığın sıklığını ve şiddetini arttıracağı Türkiye nin Kuzey kesimlerinde yağışlardaki artış trendinin süreceği, taşkın olaylarının artacağı Çoğu havzada akımların düşeceği Tahmin edilmektedir. 6/15

7 2-İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN ETKİSİNİ AZALTMA (GENEL) 7/15

8 DEPOLAMA TESİSLERİ Türkiye de, ortalama olarak yağışların %40 ı kış mevsiminde, %26 sı İlkbaharda, %10 u yaz mevsiminde, %24 ü Sonbaharda düşmektedir. Yüksek sıcaklık sebebiyle ani kar erimeleri ilk baharda taşkın riskini arttırmaktadır. Öte yandan, erken erime sebebiyle yaz aylarında su yetersizliği yaşanabilmektedir. Bu durumda, Kuraklığa karşı alınabilecek en önemli tedbirlerin başında suyun depolanması gelmektedir. Yarı kurak iklim kuşağında bulunan ülkemizde, sağlıklı içme ve kullanma suyu temini ile birlikte gıda güvenliği açısından tarımda sulama elzemdir. Bu nedenle, depolama tesislerinin sayısının artırılması büyük önem taşımaktadır. 8/15

9 DEPOLAMA TESİSLERİ DSİ tarafından bu güne kadar 1300 adet baraj ve gölette sular depolanmakta, hem taşkınlar daha kolay kontrol altına alınırken, sonbahar, kış ve kısmen ilkbahar suları bu tesislerde tutularak suya en çok ihtiyaç duyulan yaz mevsiminde kullanılmaktadır. Böylece kuraklığın yıkıcı etkileri ortadan kaldırılmakta veya hafifletilmektedir. 9/15

10 DİĞER ÖNLEMLER Havzalararası su transferi Ağaçlandırma Sulak alanların arttırılması Taşkın kontrol tesislerinin sayısının arttırılması Şehir İçmesuyu şebekelerindeki kayıpların azaltılması Atıksuların arıtılarak tekrar sulamada kullanılması 10/15

11 3-İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ETKİSİNİ AZALTMA (SULAMA) 11/15

12 SUYA DAYALI TARIM ALANLARI Dünyada tarım yapılan alanların %20 sinde sulama yapılmaktadır. Dünya gıda üretiminin %40 ı sulama sayesinde sağlanmaktadır. 12/15

13 FAO nun iklim değişimi, su ve gıda güvenliği ile ilgili «Su Raporu» na göre; Dünya nüfusunun 2050 yılında 90 milyardan fazla olacağı tahmin edilmektedir. Dünya hızlı bir şekilde şehirleşmekte ve zenginleşmektedir. Gıda tercihleri karbonhidrat içeriği yüksek ürünlerden et, süt, meyve ve sebze gibi lüks ürünlere doğru değişim göstermektedir. Bu ürünlerin üretimi ise dünyanın çoğu yerinde sulamaya bağlıdır. Dünya gıda talebinin 2050 yılına kadar %70 artacağı tahmin edilmektedir. Diğer tüm şartlar aynı kalsa dahi(iklim değişimi olmasa dahi), gıda üretimini karşılamak için sulu tarımın su ihtiyacı %11 artacaktır. 13/15

14 SULANAN ALANDA HAKİM BİTKİ DESENİ Küresel ısınma bitki su tüketimini de arttıracaktır. Su mevcudiyetine göre ürün deseni belirlenmelidir.

15 SULANAN ALANDA BİTKİ DESENİ

16 SULAMANIN EKONOMİYE KATKISI DSİ ce işletmeye açılan sulamalarda Üretim Değeri sulamadan önceki duruma göre 5,48 kat artmıştır. TL/da , ,9 Projesiz Projeli 5-6 yılda geri dönüşü olan ve doğrudan sağladığı gelir artışıyla toplumun refah seviyesini hızla yükselten sulama projelerinin öncelikli olarak ve süratle hayata geçirilmesi zaruridir.

17 SULAMANIN EKONOMİYE KATKISI DSİ ce geliştirilen sulamalarda üretim değeri, 1950 yılında 830,6 milyon TL/yıl 2017 yılında 34,8 milyar TL/yıl Türkiye bitkisel üretim değeri içindeki payı % 26

18 SULANAN ALAN Sulamaya açılacak 2 milyon ha alanda yıllık 12,5 milyar TL net gelir artışı olacaktır. Toplam 8,5 milyon hektar ekonomik olarak sulanabilir zirai arazilerimizin; Sulamaya açılan alan 6,5 milyon hektar %23,5 Sulamaya açılacak alan 2,0 milyon hektar

19 SULANAN ALANDA BİTKİSEL ÜRETİM ARTIŞI Ürün Cinsi Sulamaya Açılacak 2 milyon ha Oran % Alanı (ha) 12,5 Milyar TL Net Gelir Artışı İçerisindeki Payı Projesiz Durumda Ortalama Üretim (Kuru/Yetersiz Sulama) (ton/ha) Projeli Durumda Ortalama Üretim (ton/ha) Projeli Durumda İlave Üretim (ton/ha) Projeli Durumda Toplam Üretim Artışı (ton) Pamuk 16, ,2 5 1, Mısır 22, Ayçiçeği 4, Buğday 12, TOPLAM 56, ÜRETİM ARTIŞI KADAR İTHALAT AZALACAKTIR

20 ÜLKEMİZ SU KAYNAKLARI TÜKETİMİ MEVCUT Yıllık Toplam Kullanılabilir Su : 112 milyar m 3 Mevcut Durumda Kullanılan Su : 54 milyar m 3 40 milyar m 3 ü (%74) sulamada, 7 milyar m 3 ü (%13) içme-kullanma suyu, 7 milyar m 3 ü (%13) sanayi suyu ihtiyacını karşılamada kullanılmaktadır. İçme ve Kullanm a %13 Sanayi %13 Sulama %74

21 ÜLKEMİZ SU KAYNAKLARI TÜKETİMİ 2023 YILI TAHMİNİ 72 milyar m 3 ü (%64) sulamada, 18 milyar m 3 ü (%16) içme-kullanma suyu, 22 milyar m 3 ü (%20) sanayi suyu İçme ve Kullanma %16 Sanayi %20 Sulama %64

22 SULAMA SİSTEMİ VE YÖNTEMİ Sulanan Alanların Uygulanan Sulama Sistemlerine ve Yöntemlerine Göre Dağılımı [KATE GORİ ADI] [YÜZD E] [KATE GORİ ADI] [YÜZD E] [KATE GORİ ADI] [YÜZD E] [KATEG ORİ ADI] [YÜZDE ] [KATEG ORİ ADI] [YÜZDE [KATEG ] ORİ ADI] [YÜZDE ] Türkiye genelinde DSİ tesislerinden sulanan alanın 2006 yılında % 5 inde yağmurlama % 1 inde damla sulama yöntemi uygulandığı halde, bu oranlar 2017 de sırasıyla % 21 ve % 14 olarak tespit edilmiştir.

23 DSİ SULAMA SİSTEMLERİNİN GELİŞİMİ Klasik Kanalet Borulu % 94 % 46 % 48 % 6 % 39 % 43 % 18 % 35 % 39 % 26 % 31 % 34 % 35 % 25 % 27 % 48 % 5 % Öncesi 2014 Yılı 2017 Yılı 2019 Yılı 2023 Yılı İnşa Halinde DSİ Genel Müdürlüğünce borulu şebekelere devam edilmesiyle kapalı şebeke oranının; 2023 yılında %48 seviyesine ulaştırılması hedeflenmiştir.

24 SULAMA YÖNTEMLERİNE GÖRE SU TASARRUFU (YENİLEME ÇALIŞMALARI) [DEĞER] ha; [YÜZDE] YENİLEME ÇALIŞMALARI [DEĞER] ha; [YÜZDE] [DEĞER] ha; [YÜZDE] [DEĞER] ha; [YÜZDE] 2017 yılında birim alanda kullanılan ortalama su miktarı m³/ha dır. Yenileme talebinde bulunulan 196 adet klasik kanal ve kanalet sistemli projede 1,03 milyon ha alanın borulu şebekeye çevrilmesi halinde ortalama su tüketimlerine göre (5.250 m³/ha); Tamamlanan İnşaatı Devam Eden Proje Yapımı Tamamlanan Proje Yapımı Devam Eden İşler Planlama Aşamasındaki İşler [DEĞER] ha; [YÜZDE] Şebeke damla ve yağmurlama sulama sistemleri ile kombine edildiğinde 5,8 milyar m³/yıl tasarruf edilecektir. 24/15

25 SULAMA YÖNTEMLERİNE GÖRE SU TASARRUFU Yenileme talebinde bulunulan 196 adet klasik kanal ve kanalet sistemli projede 1,03 milyon ha alanın borulu şebekeye çevrilmesi halinde ortalama su tüketimlerine göre ; damlama ve yağmurlama sulama yöntemiyle 5,8 milyar m³ tasarruf edilecektir. Tasarruf edilen su ile ilave tarım alanları sulanabilir veya tasarruf edilen su diğer sektörlere aktarılabilir. 25/15

26 SULAMA TESİSLERİNİN YÖNETİMİ S U L A M A L A R SULAMA ADEDİ NET SULAMA ALANI (ha) DSİ'CE İŞLETİLEN SULAMALAR DSİ'CE İNŞA EDİLEN VE ÇEŞİTLİ KURULUŞLARA DEVREDİLEN SULAMALAR BEDELİ KARŞILIĞINDA DSİ'CE İNŞA EDİLEN SULAMA TESİSLERİ SULAMA KOOPERATİFLERİNCE İŞLETİLEN SULAMALAR T O P L A M /15

27 SULAMA TESİSLERİNİN DEVİR DURUMU Kuruluşlar Sayısı (Adet) Net Alan (ha) Dağılım (%) Sulama Birliği Kooperatif (YÜS) Belediye* Köy Tüzel Kişiliği Diğer (KHGB, Üniv. vb.) TOPLAM * 143 belediyeden 5 i büyükşehir belediyesidir (Ankara, Antalya, Balıkesir, Erzurum, Konya) 27/15

28 KURAKLIK YÖNETİMİ ÇALIŞMALARI Tarım ve Orman Bakanlığı koordinasyonunda, ilk olarak 2007 yılında başlayan Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve Eylem Planı çalışmaları her yıl güncellemelerle devam etmektedir. 28/15

29 KURAKLIK YÖNETİMİ ÇALIŞMALARI Kurak periyotlarda sulama sezonu öncesinde uygulanmak üzere, tüm Bölge Müdürlüklerimiz tarafından hidrolojik envanterlerine göre durum analizi yapılıp Kuraklık Eylem Planı nın bir parçası olan Kuraklık İşletme Talimatı nın Mart ayında hazırlanmaktadır. 29/15

30 KURAKLIK YÖNETİMİ ÇALIŞMALARI Yapılan çalışmada rezervuar minimum hacmi, rezervuar aktif hacmi ve sulama alanındaki ortalama sulama suyu İhtiyacı karşılaştırılarak ilgili faaliyet planı uygulanır. KRİTİK (Rezervuar aktif hacmi sulama suyu ihtiyacının %30'u ise) KISINTILI (Rezervuar aktif hacmi sulama suyu ihtiyacının %31-%69'i arasında ise) YETERLİ (Rezarvuar aktif hacmi sulama suyu ihtiyacının % 70'i ise) 30/15

31 KURAKLIK YÖNETİMİ ÇALIŞMALARI Mülki İdare Amirleri, Yerel Yöneticiler, Sulayıcı Teşkilat Yöneticilerinin katılımı ile geniş katılımlı toplantı yapılarak, mevcut durum izah edilecek ve mevcut suyun adil bir şekilde dağıtımı için bir komisyon kurulacaktır. Gece sulaması yapılması sağlanacaktır. Sabit tesislere (meyve bahçeleri) öncelik verilecektir. KRİTİK Sulayıcı teşkilatların ve ilgililerin de katıldığı toplantılar düzenlenerek, sulamalarda yapılacak kısıntı konusu değerlendirilecek ve bunun su kullanıcılarına duyurulması için İlgili Mülki Amirlere ve : Yerel Yöneticilere gerekli yazılı ve sözlü ikaz yapılacaktır. Kısıntılı su dağıtım programı hazırlanarak uygulanacaktır. KISINTILI Sulama planlaması doğrultusunda su dağıtımı yapılarak suyun tasarruflu kullanımı sağlanacaktır. YETERLİ 31/15

32 SONUÇ Tarımsal sulama, gıda güvenliğinin temelidir. Bu sebeple, tarımsal sulamada iklim değişimine adaptasyon gıda güvenliği açısından vazgeçilmezdir. Bir takım yapısal ve yapısal olmayan tedbirler alınarak, iklim değişikliğinin su kaynakları ve sulama üzerindeki olumsuz sonuçlarını minimize etmek mümkündür. Esas olan suya göre hareket etmek, su kaynaklarını doğru yönetmektir. Dünyada su kaynaklarının yeterli olduğu bazı yerlerde su sıkıntısı çekilirken, su kaynaklarının kıt olduğu bazı yerlerde su sıkıntısı çekilmemesinin sebebi bu esastır. 32/15

33 33/15