Sağlık Çalışanları ve Kemoterapi. Dr. Mehmet Ali Özcan Dokuz Eylül Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü 2014

Transkript

1 Sağlık Çalışanları ve Kemoterapi Dr. Mehmet Ali Özcan Dokuz Eylül Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü 2014

2 Tüm dünyada yakın gelecek beklentisi kanser tanısı ve kanserden ölüm sıklığında anlamlı bir artış beklenmekte Kanser sıklığının artışıyla birlikte kemoterapi uygulamaları da artıyor. Kombine KT uygulamaları yoğun ve yeni ilaçlarla tedavi Hastaneler yetersiz, özel poliklinik ve evlerde KT

3 Risk var mı? Kemoterapi ilaçları; Mutajenik Klastojenik Teratojenik Tehlikeli ilaç Karsinojenik Toksik

4 KT Kemoterapi İlaç Sitotoksik

5 Riskler; Yeterli güvenlik önlemi almayan onkoloji hemşirelerinin idrarında tiyoeter bileşiklerinde artış, 3 günlük dinlenme sonrası azalma Periferik lenfositlerde kromozomal yapı bozuklukları, kardeş kromatid değişikliği, tek sarmal kırıkları, mikro çekirdek sıklığında artış

6 Neler oluyor? Baş ağrısı, baş dönmesi Saç dökülmesi Kontakt dermatit Karın ağrısı Allerjik reaksiyonlar İntrauterin ölüm Ektopik gebelik Menstrüasyon bozuklukları İnfertilite Spermatogenezde bozukluk Düşük tehlikesi, düşük doğum ağırlıklı bebek

7 Güvenlik önlemi - kazanç Güvenlik önlemi alan hemşirelerin 2 yıllık takiplerinde genotoksik patoloji yok Ülkemizde güvenlik kabini kullanma oranı: %4.3 %14.2 Kişisel önlemler: %5.4 %11.6 Özel bir KT hazırlama odası: %39.5

8

9

10 KONUYLA İLGİLİ ULUSAL REHBERLER Onkoloji Hemşireliği Derneği: Antineoplastik ilaçların güvenli kullanım standartları rehberi T.C. Sağlık Bakanlığı: Antineoplastik (sitotoksik) ilaçlarla güvenli çalışma rehberi

11 Risk zamanlama alanları İlaçların; -Depolanması -Hazırlanması -Taşınması -Uygulanması -Atıkların yok edilmesi

12 KT içeren ampülü kırma Toz halindeki ilacı sulandırma İlacı flakondan enjektöre çekme Enjektörden havayı çıkarma Enjektördeki ilacı serum içine verme İlaç içeren serum torbasına setin takılması Serum setinin havasını çıkarma

13 İlaç bittikten sonra serum torbasını yada seti çıkarma Tabletleri şişesinden alırken Tabletleri dozlara bölerken Tabletleri toz, sıvı haline getirirken Kaza ile dökülmelerde kontaminasyonla KT alan hastanın atığı ve atıkların bulaştığı malzemelerle kontaminasyonla Atıkları taşırken

14 KT ile risk İnhalasyon yoluyla Sindirim sistemi yoluyla Cilde temas yoluyla Kazayla yaralanmalar

15 Gerekli önlemler İlaç hazırlama merkezi maruziyeti en aza indirecek şekilde düzenlenmelidir. - Mümkünse merkezi birim - Giriş çıkışlar sınırlandırılmalı - Lavabo olmalı - Güvenlik kabini ve kişisel güvenlik malzemeleri bulunmalı - İlaç hazırlama ve güvenlik için gereken malzeme dışında hiçbir şey olmamalı - Uygulama yönergeleri asılmalı - Kapalı transfer sistemi, PhaSeal

16 Güvenlik önlemleri KT ilaçları Sınıf IIB veya Sınıf III biyolojik güvenlik kabinlerinde (BGK) hazırlanmalıdır. - BGK hava türbülansının en az olduğu alana - BGK nde hava akımı vertikal olmalı - İçinde gereksiz malzeme bulunmamalı - Kabin içi hava delikleri kapatılmamalı - Kabin içinde kemoterapi örtüsü kullanılmalı - 7/24 çalışmalı, - 6 ayda bir veya taşıma durumunda teknik bakım - Kabin temizliği, HEPA filtreler

17 Eldiven KT ilaçlarının hazırlanması sırasında kişisel koruyucu malzeme kullanılmalıdır. Eldiven: mm kalınlıkta çift eldiven Giyilmeden ve çıkarılınca eller yıkanmalı Düzenli olarak 30 dk arayla değiştirilmeli

18 Kemoterapi Önlüğü: - Önü geçirgen olmayan ve kapalı, uzun kollu, manşetleri elastik veya örgü, polietilen liflipamuklu kumaştan üretilmiş - 3 saatte bir, dökülme, yırtılma durumunda derhal değiştirilip tıbbi atık kutusuna atılmalı ve eller yıkanmalı

19 Maske: - Havaya partikül veya aerosol bulaşma olasılığı bulunduğunda yüz maskesi kullanılmalı - Dökülen ilaçları temizlerken kalın, partikül geçirmeyen maske takılmalı Gözlük: - İlaç sıçrama yada saçılma tehlikesi olduğunda kenarları siperlikli gözlük kullanılmalı

20 Kemoterapi ilaçlarını hazırlayan personel ilaçla maruziyet riskini en aza indirecek ya da ortadan kaldıracak şekilde kendi hazırlığını tamamlamalı ve sonra ilacı hazırlamalıdır. Eğitimli personel, mümkünse yazılı order İlaç hazırlama ortamında yeme-içme, gıda bulundurma, sigara içme, sakız çiğneme ve makyaj yapma yasaklanmalı BGK kontrol edilmeli, içine KT örtüsü serilmeli Usulüne uygun şekilde eldiven, gömlek giyilmeli

21 Açık sistem Havalandırıcı sistem Kapalı sistem

22 Dökülme durumunda uygun şekilde temizlenmeli ve kayıt tutulmalı İlaç bulaşan kumaşlar işaretli torbalara konmalı, ön yıkamadan sonra diğer çamaşırlarla yıkanmalı Kişiye bulaş durumunda eldiven, önlük çıkarılmalı su ve sabunla yıkanmalı Göze temas durumunda 15 dk çeşme altında veya SF ile yıkanmalı Maruz kalan personelin muayenesi yapılmalı, kayıt tutulmalı

23 BGK ne bulaşma-dökülmelerde standartlara göre temizlik (150 ml den fazla ise tüm yüzey temizlenmeli) HEPA filtrelere bulaşma durumunda değiştirilinceye yada yetkililerce temizleninceye kadar kabin kullanılmamalı KT alan hastanın idrarında 48 saat, dışkısında 7 gün atık bulunabilir. Personel ve hasta yakınları uyarılmalı Hasta tuvalete gittikten sonra sifon 2 kez çekilmeli yada tuvalet bol suyla yıkanmalı

24 KT uygulamaları uygulayan kişi ve hasta açısından ilaçla teması ve maruziyeti en aza indirecek şekilde yapılmalıdır. Eğitimli personel Kişisel koruyucu araçlar, iğnesiz ve kapalı transfer sistemi ve teknikleri kullanılmalı Enjektörler luer-look bağlantılı olmalı ve ¾ ünden fazlası dolu olmamalı, havası kabinde çıkarılmalı Uygulama alanının altına KT pedi konmalı Set bağlantı yerleri gazlı bezle desteklenmeli Arka arkaya 2 ilaç verilecekse gerekli önlem alınmalı

25 İlaç değişimleri ve bitiminde setler uygun sıvıyla yıkanmalı Uygulama göz seviyesinin altında yapılmalı Dökülme yada deriye temasta standartlara uyulmalı Kontamine tüm malzeme atık kutusuna atılmalı Setler serum torbasından çıkarılmadan atılmalı Oral ilaçlar uygun şekilde hazırlanmalı ve diğer oral ilaçlardan sonra verilmeli, 7 güne kadar önlem alınmalı

26 Kemoterapi ilaçlarının hazırlanması ve uygulanması sonrası kullanılan malzeme maruziyeti en aza indirecek şekilde yok edilmeli ya da ortadan kaldırılmalıdır. Atık toplama ve taşımada eğitimli personel Eldiven ve gömlek giymeli Tek kullanımlık malzemeler atık torbası yada kutusuna atılmalı, üzerine uyarıcı etiket yapıştırılmalı

27 İlaç seçerken, depolarken ve sayım yaparken çift KT eldiveni kullanılmalı İlaç listesi, dökülme ve kontaminasyon durumunda yapılacaklara ilişkin yönerge asılmalı Kırık ilaçlar ve paketleri plastik kaplara konup tehlikeli atık kutusuna atılmalı Hazırlanan ilaç eğitimli personel tarafından plastik torbalara konup güvenli şekilde kapatılmalı ve taşınmalı, en kısa sürede ilgili yere götürülmeli, Taşıma aracında uyarı işaretleri ve dökülme durumunda gerekli olacak malzeme bulundurulmalı

28 Kemoterapi ilaçlarıyla çalışan tüm personele maruziyet için düzenli olarak tıbbi izlem yapılmalıdır. İşe yeni başlayan personele öykü, FM, hemogram, KCFT, BFT ve idrar analizi yapılmalı ve 1-2 yılda bir tekrarlanmalı İlaca maruziyet durumunda gereken yapılmalı, tıbbi izlem yapılmalı, kayıt tutulmalı (ilaç, miktar)

29 İşten ayrılma durumunda tıbbi izlem tekrarlanmalı Hamileler, çocuk sahibi olmayı planlayanlar, emzikli anneler, tıbbi nedenle KT ilaçlarına maruz kalması uygun bulunmayan kişiler ilaç hazırlama, taşıma yada uygulama alanlarının hiçbirinde çalıştırılmamalı

30 Kemoterapi ilaçlarıyla çalışan tüm personel ve hastalar gerekli güvenlik önlemleri açısından eğitilmelidir. Teorik ve pratik eğitim verilmeli Eğitim süreci periyodik olarak tekrarlanmalı