Psoriasis Artriti. Hayatı aktif yaşamak. Hastalar için danışma el kitabı.

Transkript

1 Psoriasis Artriti. Hayatı aktif yaşamak. Hastalar için danışma el kitabı.

2 Değerli Hastamız, İçindekiler Hastalıkla ilgili bilgiler 04 Tedaviyle ilgili bilgiler 24 Psoriasis artriti ile yaşamak 40 Sözlük 46 Daha fazla bilgi 50 Profesör Dr. med. Stefan Schewe Münih Hastanın iyileşmesine yönelik ilk adım, hastalık üzerine kapsamlı bir bilgi edinmekle atılır. Bu, özellikle Psoriasis artriti gibi kronik şikâyetler için geçerlidir. Eklemlerin bu kronik iltihabına özellikle sedef hastalığından rahatsız insanlarda rastlanmaktadır. Sedef hastalarının yaklaşık üçte birinde, cilt bulgularının yanına tipik eklem şikayetleri de eklenir. Bunların biçimi hafif eklem şişliklerinden ve hafif ağrılardan başlayarak şiddetli ağrılara ve hareket kabiliyetinin önemli ölçüde kısıtlanmasına varıncaya değin çok farklı olabilir. Psoriasis artritinin hasta için yol açtığı fiziksel ve ruhsal sıkıntıların yanı sıra, bu hastalığın sosyal ve ekonomik boyutları da birçok doktor tarafından uzun bir süre küçümsenmiştir. Psoriasis artritinin tedavisi için yalnızca kısıtlı sayıda ilaca ruhsat verilmiş olması ve özellikle uzun süreli tedaviler hakkında pek az güvenilir bilgi edinilebilmesi nedeniyle, hastalığın tedavisi uzun bir süre tatmin edici bir gelişme göstermemiştir. Neyse ki tüm bunlar artık geride kalmıştır: Tıbbi araştırmalar sayesinde sedef hastalığının ve psoriasis artritinin tedavisinde son yıllarda önemli gelişmeler elde edilmiştir. Biyolojik ilaçların uygulanması gibi modern tedavi yöntemleri, yıkıcı hastalık süreçlerinin ilerlemesini önlemekte ve hastalıktan kaynaklanan şikayetlerin geniş ölçüde, hatta tam olarak yok olmasını sağlamaktadır. İyileşmeye yönelik ilk adım her zaman, vücutta vuku bulan süreçler üzerine bilgi edinmek ve tedaviye aktif bir şekilde katılmaktır. Psoriasis artriti hastalarının pek çok bilgiye ihtiyacı vardır. Hastalar için hazırlanmış olan bu danışma el kitabının, psoriasis artriti hakkında birçok önemli ve güncel bilgi içermesi nedeniyle bilgi edinme uğraşınıza katkıda bulunacağı inancındayım. Bir hastalığa karşı en etkin biçimde mücadele etmek, söz konusu hastalık üzerine azami bilgi sahibi olmakla mümkündür. Size aydınlatıcı ve ilginç bir okuma diliyorum. Doktorunuz Profesör Dr. med. Stefan Schewe

3 Hastalıkla ilgili bilgiler. Psoriatik artrit hakkinda en önemli özetli bilgiler. Her iki organ sistemini etkileyen bu hastalıkta dermatolog ve romatologlar çok yakın bir işbirliği yapmalıdır. Profesör Dr. med. Stefan Schewe Psoriasis artriti nedir? Psoriasis artriti (diğer isimleri: psoriatik artropati, artrit veya artropatik psoriasis) sedef hastalığı (psoriasis) ile bağlantılı olarak görülen bir eklem iltihabıdır (artrit). Eklem iltihabı çoğu zaman tipik deri pullanmasıyla paralel yürür. Hastaların çoğunda (yaklaşık % ında) bunun yanı sıra tırnaklarda karakteristik değişiklikler meydana gelmektedir. Psoriasis artriti diğer kronik iltihaplı eklem hastalıklarıyla birlikte spondiloartropatiler veya spondiloartritler grubuna dahildir (Kısaltma: SpA). Spondiloartrit, muhtemelen iliosakral eklem de (leğen kemiği ile omurga arası) dahil olmak üzere küçük nöral yay eklemlerinin- iltihabı anlamına gelmektedir. 0 4 Hastalıkla ilgili bilgiler

4 Psoriasis artriti ne kadar yaygındır? Sedef hastalığı Almanya da nüfusun yaklaşık yüzde 2 sinde görülmekte ve bu hastaların üçte biri buna ek olarak psoriasis artriti geliştirmektedir. Dolayısıyla, insandan yaklaşık 6 sı (nüfusun % 0,6 sı) psoriasis artriti hastalığına yakalanmış olmaktadır. Kimler hastalığa yakalanır? Psoriasis artriti ağırlıklı olarak ilk kez yetişkinlik yaşlarında 20 ile 50 arası yaş grubunda görülmektedir. Hastalık erkek ve kadınlarda eşit oranlarda ortaya çıkmaktadır. Sedef hastalığı ve psoriasis artritinin oluşmasına yönelik yapısal özelliklerin kalıtsal olması nedeniyle, hastaların akrabaları daha yüksek bir hastalanma riski taşır. Hastaların % 75 inde ciltteki karakteristik değişiklikler eklem iltihabından önce ortaya çıkar; bu bağlamda sedef hastalığı eklem sorunlarından aylar, hatta yıllarca önce görülebilir. Hastaların yaklaşık % 10 inde artrit deri bulgularından önce gelişmekte veya her ikisi eş zamanlı görülmektedir Psoriasis artriti nasıl meydana gelir? Psoriasis artritinin nedenleri ve oluşumu ve sedef hastalığı ile bağlan-tıları hakkında pek çok şey henüz bilinmemektedir. Oluşumda muhtemelen genetik (kalıtım), immünolojik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonu önemli bir rol oynamaktadır. Henüz ayrıntılarıyla bilinmeyen bazı genlerin eklem hastalığını geliştirmeye yönelik kalıtımsal yatkınlıktan sorumlu olduğu varsayılabilir. Ayrıca hastalığın temelinde, bağışıklık sistemindeki bir bozukluğun yattığına kesin gözüyle bakılmaktadır. Bu bozukluk, farklı süreçlerden oluşan ve sayısız hücre ve iltihap tetikleyici haberci maddenin katkıda bulunduğu bir zincirleme reaksiyona neden olmaktadır. Sonuçta, bu faktörlerin karşılıklı etkileşimi kronik bir iltihaplanmaya yol açmaktadır. 06 Hastalıkla ilgili bilgiler

5 Haberci madde TNF- bu bağlamda ne gibi bir rol oynar? Sedef ve psoriasis artriti hastalarının ciltlerindeki değişime uğramış bölgelerden ve hasta eklemlerin eklem sıvılarından alınan doku örneklerinde yüksek düzeylerde TNF-a saptanmıştır. Bu bulguya dayanarak, haberci maddelerin psoriasis artritinin oluşumunda da esaslı bir rol oynadığından hareket edilmektedir. Bunun başka bir göstergesi, TNF-a maddesinin gen teknolojisi yöntemleriyle üretilen ilaçlar (biyolojik ilaçlar) aracılığıyla hedefli bir şekilde engellenmesi durumunda gerek pullu deri değişimlerinin, gerekse de psoriasis artritiyle ilişkili eklem iltihaplarının iyileşmesidir. Tümör Nekroz Faktörü alfa (TNF- ) çeşitli kronik iltihaplı hastalıkların iltihabi ve immünolojik süreçlerinde önemli bir rol oynayan, bağışıklık sistemine ait doğal bir haberci maddedir (sitokin). Bu faktörün farklı görevleri olmakla birlikte, ilk planda iltihap tetikleyici (proinflamatuar) bir etkisi bulunmaktadır. Hangi eklemler etkilenir? Psoriasis artritinin en sık görüldüğü eklemler diz, ayak bileği, ayak parmakları ve el parmakları eklemleridir. Bu tutulma örneğine periferik tip adı da verilir. Hastalığın karakteristik görüntüsünde iltihap yalnızca az sayıda eklemde eş zamanlı olarak görülür, hastalık çoğu zaman asimetriktir, yani her iki tarafta aynı zamanda görülmez. İltihabın bir el veya ayak parmağına tümüyle yerleştiği Daktilitis de tipik bir durumdur. Buna ek olarak omurga eklemlerinde ve kalça kemiği ile kuyruksokumu kemiği arasındaki bağlantıda da (iliosakral eklem) iltihap görülebilir. Hastalığın bu şekli merkezi veya aksiyel tip olarak da adlandırılır. 08 Hastalıkla ilgili bilgiler

6 Psoriasis artriti gösterebileceği olası yayılma açısından bundan böyle küçümsenmemelidir. Öte yandan hastalığın seyri son derece değişkendir. Bu nedenle Psoriasis artriti teşhisi, hastalığın hızla ilerleyeceği ve dezavantajlara yol açacağı anlamına gelmez. Profesör Dr. med. Stefan Schewe Tipik özellikleri nelerdir? Psoriasis artritinde rastlanan karakteristik şikayetler (baskı uygulanınca) ağrıyan veya şiş eklemler ve hareket etme kabiliyetinin, çoğunlukla sabah kalktıktan sonra çok belirgin olmak üzere, kısıtlanmasıdır. Bu durumda sabah sertliğinden bahsedilir. Ancak yalnızca eklemler hastalığa yakalanmaz: Zaman zaman kas kirişlerinin kemiğe tutunduğu yerlerde de iltihap (entezit) meydana gelmektedir. Sıkça etkilenen kiriş bağlantıları aşil kirişi veya ayak tabanı, diz, kalça kemiği ve kaburgalardaki kiriş tutunma noktalarıdır. 10 Hastalıkla ilgili bilgiler

7 Hangi yan etkiler ortaya çıkabilir? Psoriasis artriti hastalarının % 90 ının tırnaklarında az veya çok belirgin değişiklikler meydana gelebilir. Genellikle, eş zamanlı olarak her iki el ve ayağın birkaç tırnağı ve bazen de tırnağı çevreleyen deri etkilenir. En yaygın bulgu, benekli tırnak adı verilen ve tırnak levhasında tırnağın uzamasındaki bozukluklar sonucunda meydana gelen (toplu iğne başı büyüklüğünde-) çukur şeklindeki çöküntülerdir. Tırnak yüzeyinin yapısının belirgin değişikliklerine daha nadir rastlanmaktadır. Tırnak levhasının oturduğu tırnak yatağı da etkilenebilir: Tırnak levhasının altından görülen ve yağlı bir çözeltinin neden olduğu lekeleri anımsatan sarı-kahverengimsi renk değişiklikleri sıkça meydana gelmektedir. Bu nedenle bunlar (psoriatik) yağ lekeleri olarak adlandırılır. Bariz değişimlerde tırnak, tırnak yatağına tutunumunu kaybederek düşebilir. 12 Hastalıkla ilgili bilgiler

8 Sağlıklı deri Sedef hastalığı çok farklı görüntüler alabilen bir hastalıktır. Psoriasis vulgaris ( vulgaris = sıradan, alışılagelmiş) % 90 ın üzerinde bir oranla en sık görülen şeklidir. Hastalığın görüntüsü minimal bulgulardan başlayarak deri üzerinde geniş alanları kapsayan belirgin değişikleri içerebilir. Bu bağlamda oluşan, gümüşi parlak pullarla kaplı, keskin sınırlı, cilt yüzeyinden yüksek ve kırmızı leke öbekleri şeklindeki tipik deri değişikliklerine plak adı verilir. Psoriasis Bu plakların büyüklüğü, yaygınlığı, biçimi ve konumu insandan insana büyük farklılıklar içermekte ve genellikle farklı gelişme aşamaları göstermektedir. Öbekler ilke olarak vücudun her bölgesinde meydana gelebilir ancak bazı bölgeler önceliklidir. Bunlara diz ve dirseklerin germe yanları, kuyruksokumu bölgesi (kaba etlerin üstü), göbek bölgesi, saçla kaplı baş (kapilityum) ve kulaklar dahildir. Saçla kaplı kafa derisinde keskin sınırlı, pullu ve iltihaplı kızarık öbekler sıkça görülür. Kafa derisindeki pullanma bazen çok az belirgin olup, deride başka değişiklikler söz konusu olmaksızın yalnızca genel anlamda hastalığa işaret eder. Plak 14 Hastalıkla ilgili bilgiler

9 Psoriasis artriti nasıl seyreder? Psoriasis artritinin seyri kişiden kişiye çok farklı olabilir. Hastalık genel olarak ilerlemeye meyillidir ve zaman içerisinde giderek daha fazla ekleme yayılır. Geleneksel olarak farklı seyir biçimleri vardır. Bunlar birbirinden hastalığın genel görüntüsü (özellikle eklemlerin tutulum örnekleri) ve görüntüleme yöntemleri aracılığıyla elde edilen bulgular temelinde ayırt edilmektedir. Ancak geçişli ve karma şekilleri de bulunmaktadır. Psoriasis artritinin seyrini öngörmek çok zordur. Bir hastada hastalık seyrinin daha hızlı ilerleyeceğini gösteren pek az kriter bulunmaktadır. Öte yandan, bugün elimizde pahalı sayılmasına karşın çok etkili olan ve hızla ilerleyerek eklemleri tahrip eden seyirleri geçmiş yıllara göre çok daha iyi etkileyen ilaçlar vardır. Profesör Dr. med. Stefan Schewe Seyir şekli Asimetrik biçim (oligoartrit) Simetrik poliartrit Yaygınlık (tüm vakalar arasında) % 50 nin üzerinde % Öncelikli olarak tutulan eklemler El ve ayak parmaklarının orta, uç ve ana eklemleri, diz ve kalça eklemleri El eklemleri, el ve ayak parmaklarının orta ve bitiş eklemleri Tipik göstergeler ve özellikler Hafif seyir Az sayıda eklem iltihaplıdır, eklemler çoğunlukla şiş ve ağrılı Bulgular çoğunlukla simetrik ağer seyreder Distal interfalanjeal (DIP) artrit Yaklaşık % 5 El ve ayak parmaklarının uç eklemleri Yalnızca az sayıda eklem iltihaplıdır, çoğunlukla tek taraflı Asimetrik biçimdekine benzer şikâyetler, tırnaklarda sıkça değişimler Psoriasis artriti 1 Simetrik poliartrit 2 Asimetrik biçim (oligoartrit) 3 Distal interfalanjeal artrit 4 Spondilit 5 Romatoid artrit Omur iltihabı (spondiloartrit, spondilit) Tek başına nadiren, daha sık (% 15 e kadar) başka seyir biçimleriyle birlikte Kalça kemiği ve kuyruksokumu kemiği bağlantıları (iliosakral eklemler) ve/veya omur eklemleri Hareket kabiliyetinin omurga bölgesinde ağrılar eşliğinde kısıtlanması, bazı hallerde şikayet oluşturmayan bir seyir Romatoid artrit Yaklaşık % 5 El ve ayaklardaki birçok eklem ancak aynı zamanda omur eklemleri ve kalça kemiği ile kuyruksokumu kemiği arasındaki bağlantı (iliosakral eklem) Kemiklerde (kemik erimesi) ve eklemlerde değişiklikler meydana gelmesi nedeniyle ağır deformasyonlara ve hareket kabiliyetinin kısıtlanmasına yol açan göreceli ağır bir seyir; bu değişiklikler çoğu zaman genel bulgular (örneğin yüksek vücut sıcaklığı, kilo kaybı) ve belirgin deri bulgularıyla birlikte görülmektedir 16 Hastalıkla ilgili bilgiler

10 Psoriasis artriti nasıl teşhis edilir? Özellikle önceden bilinen sedef hastalığı varlığında yeni ortaya çıkan eklem şikâyetleri, hastalığı zamanında ve hedefli bir şekilde tanıyıp tedavi etmek amacıyla, mümkün olduğunca zaman kaybetmeden ayrıntılı bir şekilde saptanmalı ve incelenmelidir. Psoriasis artritini diğer benzer (eklem) hastalıklarından ayırt etmek için tipik şikâyetlerin ve hangi eklemlerin hastalığa yakalandığı hakkındaki teşhisin yanı sıra röntgenlerin değerlendirilmesi de yararlıdır, çünkü söz konusu kemik ve eklemlerde çoğu zaman karakteristik değişikliklere rastlanır. Önemli bir gösterge hastanın kendisinde veya yakın akrabalarında o anda veya eskiden sedef hastalığının bulunmasıdır. Bazı hastalarda psoriasis artriti ağrısız seyreder ve hasta bu nedenle hemen doktora başvurmaz. Böylece değerli zaman boşa harcanmış olur, çünkü hastalık şikayetsiz ya da az şikayetle seyretse dahi, kemik yapısında hareket kısıtlılığına yol açan değişimlere neden olabilir. Aşağıda sıralanan muayene olanakları yalnızca teşhis için değil, aynı zamanda seyir kontrolü ve tedavi sonuçlarının izlenmesi açısından da önem taşımaktadır. 18 Hastalıkla ilgili bilgiler

11 Laboratuvar tetkikleri Görüntüleme yöntemleri Hastalığa yakalanmış eklemlerin röntgen görüntüleri çoğu zaman karakteristik değişiklikler sergilemektedir. Bazı konularda bilgisayarlı tomografi (B) veya manyetik rezonans tomografisi (MR) ek veriler sunar. Bu, özellikle kuyruksokumu-kalça eklemleri ve omurga eklemlerinin tutulduğu durumlar için geçerlidir. Akut iltihaplanmalar, kontrast maddeli veya kontrast maddesiz gerçekleştirilebilen MR aracılığıyla henüz erken bir aşamada tespit edilebilir. Ultrason tekniğine dayanan eklem sonografisi (ultrasonografi) kas kirişlerinin kemiğe tutunduğu yerlerdeki iltihap süreçlerinin değerlendirilmesine katkı sağlar. Psoriasis artritinin kesin olarak teşhis edilmesini sağlayan spesifik laboratuvar tetkikleri yoktur. Vücutta genel bir iltihaba işaret eden bazı tetkik değerleri, iltihap aktivitesine bağlı olarak düşük veya yüksek oranda artış gösterebilir. Bunlara özellikle eritrosit sedimentasyon hızı (ESR) ve kan serumunda C-reaktif protein (CRP) değerinin düzeyi dahildir. Ancak bu değerler başka iltihaplı hastalıklarda da yükseldiğinden, tek başlarına fazla bir şey ifade etmezler. Romatoid artritte çoğunlukla pozitif (yani kanıtlanabilir) bir değer alan romatizma faktörü, psoriasis artritinde nadiren kanıtlanabilmekte ve bu nedenle romatoid artrit vakalarını ayırt edebilmek için kullanılmaktadır. 20 Hastalıkla ilgili bilgiler

12 Diğer hangi hastalıklar benzer mahiyettedir? Benzer bulgu ve şikayetlere başka romatoid hastalıklar da yol açabilir. Psoriasis artritinden ayırt edilmesi gereken en önemli hastalıklar arasında romatoid artrit ve ankilozan spondilit (Bechterew hastalığı) yer almaktadır. Aşağıda belirtilen göstergeler hastalığın ilerlediğine işaret eder: Birkaç eklemde gözle görülür şişliklerin meydana gelmesi Eklem, kiriş tutunum yeri ve derideki iltihap ataklarının daha belirgin ve daha uzun süreli olması Doktorun kanda sürekli bir şekilde iltihap işaretleri tespit etmesi Röntgen veya diğer görüntüleme yöntemleriyle elde edilen bulguların yeni bazı eklemlerde değişikliklerin başladığını veya eklemlerdeki tahribatın sürdüğünü göstermesi Hastalığın ilerlemesi çok belirgin bir şekilde röntgenlerdeki (ve ayrıca muhtemelen manyetik rezonans tomografi ve diğer görüntüleme yöntemlerindeki) değişikliklerden anlaşılabilir. Bu nedenle, özellikle el ve ayaklarda, hastalığa yakalanan eklemlerin düzenli röntgen çekimleriyle yaklaşık senede bir kez olmak üzere kontrole tabi tutulması gereklidir. Profesör Dr. med. Stefan Schewe 22 Hastalıkla ilgili bilgiler

13 Tedaviyle ilgili bilgiler. Bugün tüm mümkündür öğrenin. Psoriasis artiti (PsA) nasıl tedavi edilebilir? Psoriasis artriti tedavisi uzmanlık gerektirir ve bir uzman doktorun, yani bir romatolog ve / veya dermatologun denetiminde gerçekleştirilmelidir. Tedavinin amacı ağrıları ve diğer şikayetleri hafifletmek, eklemlerin işlevselliğini ve hareket kabiliyetini korumak ve hastalığın ilerlemesini engellemektir. Bunun için çoğu zaman bazı ilaçların alınması gereklidir. Hasta jimnastiği gibi fizyoterapatik önlemler tedaviyi her zaman destekler niteliktedir. UÇ Uzman bir doktor tarafından yapılan düzenli kontroller (yaklaşık her 3 ayda bir) hastalığın gelişmesini izlemek ve buna karşı uygun tedavi yöntemleriyle önlem almak için en iyi ön koşuldur. 24 Tedaviyle ilgili bilgiler

14 İlaç tedavisi Glukokortikoidler (kortizon) Hastalığı modifiye eden antiromatizmal ilaçlar Metotreksat Şikayetlere ve hastalığın safhasına göre farklı madde grupları mevcuttur. Hastada aynı zamanda psoriasis bulunuyorsa, kullanılan ilacın derideki değişikliklere de iyi gelmesi yerinde olur. Kortizonsuz iltihap önleyiciler Tedavinin başlangıcında genel olarak steroid içermeyen (= kortizonsuz) antiromatikler (NSAR) veya klasik romatizma ilaçları olan antifilojistikler kullanılır. Bunlar ilk planda iltihabı önleyici ve ağrı kesici olarak etki göstermektedir. Ancak bu maddelerin bazıları aynı zamanda derideki değişiklikleri kötüleştirebilir veya mide-bağırsak şikayetlerine neden olabilir. Sonuncusu, özellikle bu madde grubunun eski temsilcileri için geçerlidir (örneğin asetilsalisilik asit, ibuprofen, diklofenak). Daha yeni maddeler COX-2 inhibitörleri (coxibler) olarak adlandırılır. Bunlar özel etki şekilleri sayesinde mideye daha iyi bir uyumluluk gösterir. Eklemlerin akut ve yoğun bir iltihabı durumunda, ağrıları ve şişliği hızla yatıştırmak için glukokortikoidleri (kortizon) doğrudan ekleme enjekte etmek (intraartiküler) mümkündür. Glukokortikoidler, böbreküstü bezinin kabuk bölgesinde üretilen doğal bir hormon olan kortizolün türevleridir. Bunlar insan vücudunda çok yönlü etkilerde bulunmaktadır. Kortizon preparatları tıbbi terminolojide glukokortikoidler, kortikoidler veya steroidler olarak da adlandırılır. İltihabı güçlü bir şekilde önleyici bir etkiye sahip olmakla birlikte, aynı zamanda psoriasisi artırabilirler. Steroidal olmayan antifilojistiklerle yapılan tedavinin istenilen sonucu vermemesi veya hastalığın giderek ağırlaşan seyri durumunda genel olarak hastalığı modifiye eden antiromatizmal ilaçlar kullanılmaktadır. Bunlar genelde romatoid artrit ve başka kronik iltihaplı hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlardır. Modifiye etkili antiromatizmal ilaçların yalnızca küçük bir bölümü psoriasis artriti tedavisinde de kullanılmak için ruhsatlandırılmıştır. Bunlar arasında metotreksat (MTX), leflunomid ve altın bileşimleri vardır. Bazı başka maddelerin de psoriasis artritine karşı etkili olduğu görülmüştür. Örneğin ağır bir sedef hastalığına karşı siklosporin ile tedavi gören hastalarda, çoğu kez eş zamanlı eklem iltihaplarında da iyileşmeler görülmektedir. Metotreksat (MTX) çok yönlü etkileri olan bir ilaçtır. Psoriasis artritinde ağırlıklı olarak iltihaplanma sürecine müdahale ederek bağışıklık sisteminin aşırı tepkilerini önlemek suretiyle etkili olur. MTX hem eklem iltihabına, hem de derideki değişikliklere karşı etkili olup, her iki kullanım alanı için ruhsatlıdır. Madde, enjeksiyon solüsyonu ve tablet halinde mevcuttur ve haftada bir kez alınmaktadır. Hastalar tarafından kullanıma hazır bir şırınga aracılığıyla gerçekleştirilmek üzere subkutan (deri altı) enjeksiyon da mümkündür. En önemli yan etkiler karaciğerde ve kan tablosunda görülen değişikliklerdir. Hastalar MTX tedavisi sırasında karaciğeri korumak için alkollü içkiler içmemelidir. Ayrıca güneş ışınlarına yoğun bir şekilde maruz kalmaktan da kaçınılmalıdır. Bunun dışında yaygın olarak iştahsızlık, bulantı, kusma, karın ağrısı ve ishal görülür. Yan etkilerin tam listesini ilgili ambalaj prospektüsünde bulabilirsiniz. 26 Tedaviyle ilgili bilgiler

15 Psoriasis artriti hastaları, eklemleri tahrip etmeye meyilli olan ciddi bir hastalığa tutuldukları konusunda bilgilendirilmelidir. Bu nedenle, hastalığın seyrini değerlendirmek amacıyla düzenli olarak uzman bir doktora muayene olmalıdırlar. Öte yandan hastalar hızlı ilerleyen bir seyir durumunda bugün artık gayet etkili tedavilerin mevcut olduğunu da bilmelidirler. Profesör Dr. med. Stefan Schewe 28 Tedaviyle ilgili Blindtext bilgiler

16 Leflunomid Leflunomid psoriasis artritinde iltihabı, bağışıklık sisteminin bozuk tepkilerini ve doku üretiminin aşırı artışını önlemek suretiyle etki göstermektedir. Tablet şeklinde ve genelde günde bir kez alınır. En sık görülen yan etkileri arasında iştahsızlık, bulantı, kusma, karın ağrıları, ishal, baş ağrısı, yorgunluk, saç dökülmesi veya ciltte döküntü sayılabilir. Bazı hastalarda hafif bir tansiyon artışı veya geçici bir kilo kaybına rastlanmaktadır. Enjeksiyonluk altın Psoriasis artriti tedavisinde altın preparatlarının önemi, son yıllarda daha yeni ve etkili tedavi olanaklarının ortaya çıkması nedeniyle büyük ölçüde azalmıştır. Dolayısıyla, günümüzde artık nadiren kullanılmaktadırlar. Özellikle altının derideki değişikliklerinin kötüleşmesine yol açması olumsuz bir durumdur. UÇ Tedavi süresince ilk altı ay içerisinde her iki haftada bir ve daha sonra dörtsekiz haftada bir kontrol muayeneleri yapılması gereklidir. Bu muayenelerde tansiyon ölçülür ve kan ve idrar tahlilleri temelinde karaciğer ve böbrek fonksiyonları ve ayrıca vücudun kan üretimi kontrol edilir. Tedaviyle ilgili bilgiler

17 Biyolojik maddeler (TNF- -antagonistleri) Kortizonsuz iltihap önleyiciler ve hastalığı modifiye edici antiromatizmal ilaçlar yeterince etkili olmazsa, TNF-a-antagonistleriyle bir tedavi olanağı bulunmaktadır. Bunlar biyolojik ilaçlar adı verilen yeni nesil bir ilaçlar grubunun içinde yer almaktadır. Burada gen teknolojisiyle üretilen ve vücuttaki doğal maddelerin aktivitesini artırmak veya önlemek suretiyle tedavi amaçlı kullanılan farklı proteinler söz konusudur. Bunlar biyoteknolojik yöntemlerin yardımıyla canlı hücrelerden elde edilir. Preparatların çoğu deri altına (subkutan) enjekte edilmekte ve gerekli eğitim verildikten sonra bu işlem hastaların kendisi tarafından yapılabilmektedir. Biyolojik ilaçlar tam anlamıyla belli bir hedefe yönelik oldukları için, görünüşe göre vücuttaki doğal (fizyolojik) süreçleri geleneksel ilaçlar kadar etkilememekte ve yan etkileri daha az olmaktadır. Biyolojik ilaçlar kavramı altında, eklemdeki veya kiriş tutunum yerlerindeki iltihap süreci açısından önem taşıyan doğal haberci maddeleri doğrudan etkileyen ilaçlar toplanmıştır. Bu ilaçlar aracılığıyla iltihap süreci belirgin bir şekilde yavaşlatılabildiği gibi, bazı durumlarda tam olarak durdurulabilmektedir. Profesör Dr. med. Stefan Schewe En sık görülen yan etkiler, enjeksiyondan sonra enjeksiyon yerindeki kızarıklık, şişme, ağrı ve kaşıntı gibi tepkilerdir. Bunun haricinde yine sıkça rastlanan yan etkiler enfeksiyonlar, alerjik tepkiler ve ateştir. Biyolojik ilaçların geliştirilmesi ve üretimi son derece külfetlidir. Bu nedenle bu maddeler, hastalıkları aktif ve hızlı bir seyir gösteren ve modifiye edici antiromatizmal ilaçlarla bir sonuç alınamayan yetişkin psoriasis artriti hastalarında bir seçenek olarak kullanılmalıdır. Bu ilaçlarla ağır vakalarda bile önemli iyileşmeler elde edilmektedir. Bu bağlamda TNF-a-antagonistleri genelde hem eklem iltihabına hem de derideki değişikliklere karşı etkilidir. bilgi TNF-a-antagonistleri etkilerini, iltihabı tetikleyen ve psoriasis artriti ile sedef hastalığının ortaya çıkmasında önemli bir rol oynayan haberci madde Tümör Nekroz Faktörü alfayı engellemek suretiyle gösterirler. TNF-a, hücrelerin yüzeyinde yer alan ve reseptör adı verilen protein yapılarına kenetlenerek bazı hücrelere etkide bulunmaktadır. Bu reseptörler aracılığıyla hücreye önemli sinyaller aktarılmaktadır. Bazı TNF-a-antagonistleri haberci maddenin kendisini bloke ederken, diğerleri reseptörü işgal ederek haberci maddenin etkisini göstermesini önlerler. 32 Tedaviyle ilgili bilgiler

18 Fiziksel tedavi önlemleri Eklem fonksiyonlarının korunması için ilaç tedavisinin yanı sıra çeşitli fiziksel tedavi önlemleri önem taşımaktadır. Bu nedenle söz konusu egzersizlerin bir fizyoterapistin uzmanca kılavuzluğu doğrultusunda öğrenilmesi önemlidir. Hasta, bunun ardından egzersizleri evde kendi başına ve düzenli olarak yapabilir. Hastalığın çok belirgin olduğu durumlarda veya akut ataklarda çoğu zaman yalnızca pasif egzer-sizler yapılabilmekle birlikte, bunlar da aynı şekilde önemlidir. Kaplıca tedavileri (balneoterapi) aynı anda hem deri hem de eklem bulgularını olumlu yönde etkilemek için bir fırsattır. Buna termal ve kükürt banyolarının yanı sıra, özellikle yoğun tuzlu su banyolarının (sole) ultraviyole ışınlarıyla kombinasyonu da dahildir (balneo-fototerapi, foto-soleterapi). Lut Gölünde yapılan iklim terapisi bunun özel bir biçimidir. bilgi Aktif hasta cimnastiği egzersizleri psoriasis artriti tedavisinin temel öğelerinden biridir. Uzman bir kişinin kılavuzluğunda özel hareket egzersizleri yapılır ve optimal hareket kabiliyetini yeniden elde etmek veya korumak amaçlanır. Söz konusu egzersizler bireysel olarak her hastanın fiziksel durumuna ve hastalığın safhasına uygun olmalıdır. UÇ Bazı durumlarda soğuk veya sıcak terapileri, masajlar, elektroterapi veya başka fiziksel yöntemler yararlı olabilir. 34 Tedaviyle ilgili Blindtext bilgiler

19 Cerrahi yöntemler Psoriasis artritinde bazen cerrahi müdahaleler gerekli olmaktadır. Bazı önlemler eklemlerdeki tahribatın daha fazla büyümesini önlemek için alınmaktadır. Radyoaktif sinovektomi yöntemiyle de böylesi bir sonuç elde edilebilir. Bu yöntemde iltihaplı dokunun yok edilmesi için ekleme radyoaktif bir madde enjekte edilmektedir. Eklem veya kirişlerde artık oluşmuş bir hasar söz konusuysa, bunların fonksiyonu onarım amaçlı cerrahi bir müdahaleyle iyileştirilebilir. Bazen de bir eklemin sabitleştirilmesi (artrodez) veya hastaya yapay bir eklemin takılması (endoprotez) gerekli olabilir. Böylesi bir operasyonun anlamlı olup olmadığı ve ne zaman yapılması gerektiği, eklemin türü ve fonksiyonu, hastalığın safhası ve hasarın boyutları gibi faktörlere bağlıdır. bilgi Tek veya az sayıda eklemde, hastalığa bağlı olarak değişikliğe uğrayan eklem kapsülünün iç zarı (sinoviyal zar) endeskopik bir müdahaleyle alınabilir. Bu tür bir müdahale sinovyal ektomi (sinovektomi) olarak adlandırılmaktadır. 36 Tedaviyle ilgili bilgiler

20 Diğer ek önlemler Psoriasis artritinin hastalarda yalnızca bedensel şikayetlere değil, aynı zamanda ruhsal sıkıntılara da yol açması nedeniyle esas tedavinin yanı sıra psikoterapik önlemler ve/veya psikososyal bir bakım ve gözetim hastalıkla bağlantılı pek çok sorunun üstesinden gelmek üzere büyük bir destek oluşturabilir. Amaca uygun stratejiler aracılığıyla ağrılara verilen tepkiler olumlu yönde etkilenebilir. Bu bağlamda davranış terapisi, gevşeme egzersizleri, meditasyon, Yoga veya Tai Chi gibi farklı yöntemler yararlı olabilir. Bunlar sıkıntı ve ağrılarla daha iyi başa çıkılmasını olanaklı kıldığı gibi, yaşam kalitesinin artırarak hastalığın uzun vadede daha iyi bir seyir göstermesini de sağlamaktadir. Bu metotlar ayrıca, hastalıkla ilişkili olarak görülen depresyon veya yorgunluk belirtileri gibi psikolojik sorunların üstesinden gelmeye de katkıda bulunabilir. Hangi yöntemin sizin için doğru olduğunu ve sizi ilgilendirdiğini zaman içerisinde kendiniz keşfetmelisiniz. Çünkü her yöntem her hasta için uygun değildir. Bu konuda elbette doktorunuza veya terapistinize de danışabilirsiniz. İlerleme gösteren bir psoriasis artritinin alternatif tıp yöntemleriyle etkilenmesi mümkün değildir, dolayısıyla hastalığın seyrini izlemeyi amaçlayan muayenelerin tedaviden bağımsız olarak uzman bir doktor tarafından mutlaka sürdürülmesi gerekmektedir. Profesör Dr. med. Stefan Schewe 38 Tedaviyle ilgili bilgiler

21 Psoriasis artriti ile yaşamak. Özyardım ve günlük yaşamı düzenlemeye yönelik öneriler. Kronik bir hastalıkla yaşamak aynı zamanda belli bir baskı altında olmak anlamına da gelmektedir. Bunun ötesinde tedavi ve tedaviyi destekleyen önlemler çoğu zaman zahmet verici ve zaman alıcıdır. Aşağıda sunulan öneriler hastalıkla daha iyi yaşayabilmeniz ve başa çıkabilmeniz açısından size yardımcı olacak ve tedavinin başarısına nasıl katkıda bulunabileceğinizi gösterecektir Olumlu düşünün. Pozitif ve kendine güvenli bir bakış açısı sayesinde, hastalık ve tedavinin beraberinde getirdiği pek çok baskı ve kısıtlamanın üstesinden daha iyi gelebilirsiniz. Hastalığın günlük yaşamda size kısıtlar koymasına izin vermeyin, tam tersine hayatınızı hayattan zevk alacak bir şekilde ve boş zamanlarınızı ailenizle ve arkadaşlarınızla birlikte değerlendirerek, seyahatlere çıkarak v. s. biçimlendirin. Tedaviye çok büyük ölçüde katkıda bulunmanız gerektiğinin bilincinde olun. Hasta jimnastiği ve diğer destekleyici önlemler de dahil olmak üzere kararlaştırılan tüm tedavi önlemlerinin başarıya ulaşması önemli ölçüde sizin kendi tutumunuza bağlıdır. Tedaviye aktif bir şekilde katkıda bulunun. Doktorunuzla ve diğer tıbbi personelle uyumlu bir şekilde işbirliği yapmanız önem taşımaktadır. Hastalığınız hakkında bilgi edinin ve uzmanlardan ve örneğin hasta gruplarında tanıştığınız başka hastalardan yardım ve tavsiye alın. Paylaşılan bir acı yarım acıdır Bu nedenle, bu tür özyardım grupları büyük bir destek demektir. İnsan dünyada sorunlarıyla yalnız başına değildir ve çeşitli şekillerde desteklenir. Özyardım grupları psoriasis artritinin teşhis ve tedavisinin optimizasyonuna katkıda bulunabilir. 40 Psoriasis artriti ile yaşamak Blindtext

22 Bedensel hareket ve spor İşleyen demir pas tutmaz Bu atasözü psoriasis artriti hastaları için de geçerlidir. Eklemlerin katılaşmasını önlemek, kasları ve kirişleri (eklemlerin yükünü hafifletmek üzere) güçlendirmek ve duruş bozukluklarının önüne geçmek için düzenli hareket etmek gerekli ve amaca uygundur. Hedefli egzersizler sayesinde vücudun destek ve hareket sisteminin öğeleri (kemikler, kıkırdaklar, kaslar) daha iyi kanlanır ve beslenir, ve böylece kasların gücü ve dayanıklılığı artırılır. Bu da bedensel ve ruhsal sağlığın korunmasına katkıda bulunur. Bedensel aktivitenin ayrıca çok olumlu psikolojik etkileri bulunmaktadır. Hasta jimnastiği de dahil olmak üzere her türlü egzersiz, hastanın sağlık ve egzersizlere alışkanlık koşullarına uygun olmalıdır. Hastalığın seyri yoğun değil ve hastanın genel sağlık durumu iyiyse, hedefli bir dayanıklılık ve/veya güç egzersizi yapılabilir. Ancak bunlar, önceden doktor veya fizyoterapist ile görüşülmelidir. Özellikle eklemlerde fazla yük oluşturmayan yüzme (özellikle sırtüstü yüzme), bisiklete binme, (Nordic) yürüyüş veya kros kayağı gibi spor türleri önerilmektedir. Buna karşılık eklemlere çok ya da hatalı yük bindiren veya eklemlerin zarar görmesine neden olan aktivitelerden uzak durmalısınız. Bu grubun içerisinde özellikle ani hareket ve durmalar içeren tenis, squash (duvar topu), futbol veya topla yapılan başka spor türleri yer almaktadır. Bu konuyla ilgili olarak bir fizyoterapiste danışın. En doğrusu, bir fizyoterapiste kendinize uygun bireysel bir egzersiz programı hazırlatmanız ve bu programı düzenli bir şekilde uygulamanızdır. UÇ Diğer iltihaplı hastalıklar için geçerli olan ilke psoriasis artriti için de geçerlidir: Hastalığa yakalanan eklemleri mümkün olduğu ölçüde hareket ettirmek, onları hareketsiz bırakmaktan daha iyidir. Bu bağlamdaki amacınız aşırı zorlanma olmadan hareket etmek olmalıdır. Belirgin şekilde iltihaplı olan eklemler de, hareketsiz tutulmak yerine, mümkün olduğunca hareket ettirilmelidir. Profesör Dr. med. Stefan Schewe 42 Psoriasis artriti ile yaşamak Blindtext