Meme Kanseri. Erken Teşhis - Tedavi - Tedavi Sonrası Bakım

Transkript

1 Info>Reihe Meme Kanseri Erken Teşhis - Tedavi - Tedavi Sonrası Bakım

2 Impressum Herausgeber: Krebsgesellschaft Nordrhein-Westfalen e.v. Autoren: Team des Brustzentrums der Universitätsklinik Düsseldorf: Prof. Dr. med. W. Janni, Dr. med. K. Zwiefel, Dr. med. S. Mohrmann, Dr. med. M. Neumann, Dr. med. A. Schönherr, Dr. med. U. Hüttemann, Dr. med. E. Langer unter Einbeziehung von Fachkollegen der Strahlentherapie, Pathologie, Psychosomatik und Onkologie der Universitätsklinik Düsseldorf Redaktion: Anna Arning, Krebsgesellschaft NRW Katrin Weingärtner, Krebsgesellschaft NRW Fotos: Titel: Olaf Tamm Grafik S. 6: Patrick J. Lynch. North Haven, Connecticut, USA Grafiken S.13: Krebsgesellschaft NRW Alle Rechte, insbesondere das Recht auf Vervielfältigung und Verbreitung sowie der Übersetzung, vorbehalten. Kein Teil des Werkes darf in irgendeiner Form (durch Fotokopie, Mikrofilm oder ein anderes Verfahren) ohne schriftliche Genehmigung der Krebsgesellschaft NRW reproduziert werden. 1. Auflage: September 2010 Diese Broschüre wurde finanziell gefördert durch das Land Nordrhein-Westfalen

3 İçindekiler Önsöz Memenin Anatomisi ve İşlevi Nedenler ve Risk Faktörleri Önleme ve Erken Teşhis Kasa Ödemeleri Uzman Doktor Tarafından Elle Muayene Mamografi Taraması Kendi Kendine Meme Muayenesi Meme Kanserinin Kalıtımı Teşhis Koymak Görüntüleme İşlemleri İnce Doku Muayeneleri Laboratuar Muayeneleri Meme Kanserinin İlk Tedavisi Ameliyat Tümörün Sınıflandırılması Aşama Bölümlemesi Ayrım Derecesi Tümör Tipi Tarifi Kan ve Lenf Damarlarına Geçiş Hormon Reseptörü Statüsü HER-2 Statüsü Yeni Faktörler Ameliyat Sonrası Tedavinin Devamı Işın Terapisi

4 Inhalt İlaçlarla Ek Tedavi Kemoterapi Antihormon Terapisi Hedefe Yönelik Terapi Tetkikler Dahilinde Tedavi Tamamlayıcı Tedavi Yöntemleri Tedavi Sonrası Bakım ve Rehabilitasyon Ek İyileştirme Tedavisi Ayakta Tedavi Sonrası Bakım Beslenme ve Spor Psikososyal Destek Meme Oluşturma Olanakları Hastalığın Tekrarı Lokal Nüksetme Metastaz Aşaması Ağrı Terapisi ve Hafifletici Bakım Ek Doktor Görüşmesi Rehberi Sözlük Adresler Bu broşürün amacı, genel bilgilendirme ve durumun daha iyi anlaşılmasını sağlamaktır. Soruları düzenlemeye ve destek bulmaya yardımcı olabilir. Ancak tedavi eden doktorla yapılacak bir görüşmenin yerini kesinlikle tutamaz. Korunan ticari markalar (logolar) özel olarak vurgulanmamaktadır. Bu tür bir açıklamanın olmamasından, serbest markaların söz konusu olduğu sonucu çıkarılamaz.

5 Önsöz Batılı sanayileşmiş ülkelerde meme kanseri, kadınlarda en sık görülen kanser hastalığıdır. Almanya'nın tamamında yılda yaklaşık kadın ilk kez meme kanserine yakalanıyor - Nordrhein-Westfalen eyaletinde bu sayı yaklaşık Korkutuculuğuna rağmen ne mutlu ki meme kanseri teşhisi çoğu zaman artık bir idam kararı olmuyor. Gittikçe daha etkili hale gelen erken teşhis ve iyileştirilmiş terapi olanakları sayesinde hastalığı atlatan kadınların sayısı artıyor. Özellikle son on yılda meme kanseri hastalarının bakımı olağanüstü ilerlemeler kaydetti. Birçok kadın memeyi koruyacak şekilde tedavi ediliyor ve akut tedaviden sonra yıllarca büyük ölçüde normal bir hayat sürüyor. Buna rağmen teşhis, her kadında önceki yaşamlarında ciddi bir kesinti olmayı sürdürüyor. Tıp işletmesi başta sıkça ortaya çıkan acil soruların yanıtlanmasına çok az yer bırakır. Dolayısıyla hastalığı ve terapi araçlarını ve yollarını daha iyi anlamayı sağlayan tamamlayıcı bilgilendirmeler daha da büyük önem kazanır. Eldeki broşür, şu andaki tıbbi standartlardan yola çıkarak erken teşhis, teşhis, terapi ve tedavi sonrası bakım olanakları hakkında genel bir fikir veriyor. Bulgularda kullanılan kısaltmalar, aynen memeyi korumayı sağlayan bir terapinin mümkün olmaması durumunda memenin yeniden oluşturulması olanakları gibi açıklanmaktadır. Ayrıca ekte doktor görüşmesine hazırlıkla ilgili öneriler ve hastalara ve ailelerine destek ve yardım sunan inisiyatiflerin, kuruluşların ve kendi kendine yardım gruplarının adresleri bulunuyor. Krebsgesellschaft Nordrhein-Westfalen e.v.

6 Göğüs kafesi Meme kası Bez lopçukları Meme ucu Areol Süt kanalı Yağ dokusu Deri Memenin şematik resmi göğsün üzerine yerleştiği meme kasını, bez lopçuklarını ve meme ucuna açılan süt kanallarını gösteriyor.

7 7 Memenin Anatomisi ve İşlevi Meme, bezli bir bölümden, bolca yağ ve bağ dokudan, aerol ve meme ucunun bulunduğu deriden oluşur. On ile 25 arasında ayrı süt bezi vardır. Süt kanalları birbirinden bağımsız olarak meme ucuna açılır. Bezler arasında yoğun bir bağ doku ve çok miktarda yağ dokusu bulunur. Böylece meme lopçuklara ayrılır. Memenin dıştaki biçimi bez dokusundan çok yağ dokusu tarafından belirlenir. Hamile olmayan kadınlarda bez dokusunun oranı hamilelerden daha azdır. Aerol meme ucunun kesin sınırları olan, derisi çok hassas, pigmentli çevresidir. Memenin kendisinde kas yoktur, ancak göğüs ve köprücük kemiğinden omuz kemiklerine giden büyük meme kasının üzerine oturur. Birçok kan damarı memeye besin maddeleri ve hormon sağlar. Lenf damarları sayesinde memeden örneğin bakteriler ya da tümör hücreleri gibi vücuda yabancı maddeler ve atık ürünleri tahliye edilir. Bunlar, filtreleme istasyonları gibi çalışan lenf düğümlerine götürülür. Memeden, ak kan partikülleri ve protein içeren lenf, esas olarak koltukaltının, köprücükkemiğinin iki tarafındaki ve kaburgalardaki lenf bezlerine akar. Memenin gelişimi özellikle ergenlikte gerçekleşir. Bu, yumurtalık tarafından üretilen hormonların artmasıyla olur. Bu döngü çerçevesinde hormon dalgalanmaları yoluyla yine memede tekrar tekrar değişiklikler yaşanır. Böylece örneğin adetten önce geçici olarak memede bir büyüme ve süt kanallarının çoğalması ve uzunlamasına büyümesi ve tutulan su miktarının artması nedeniyle düğümlü değişiklikler görülebilir. Adetin başlamasıyla birlikte şişlikler ve sertleşmeler genelde tekrar ortadan kalkar. Memenin tam gelişimi hamilelik ve emzirme döneminde yaşanır.

8 8 Bu dönemde yeni doğanın beslenmesi için yeterli anne sütü üretebilmek için daha fazla bez dokusu oluşur. Hamileliğin sonuna doğru salgılaması başlar. Önce protein açısından zengin kolostrum üretilir, doğumdan yaklaşık üç gün sonra da gerçek süt girişi başlar. Çocuk memeyi bıraktığında meme bezi tekrar eski haline döner. Eşey bezi faaliyetlerinin durmasından sonra yaşlılıkta memenin geriye doğru gelişimi gerçekleşir.

9 9 Nedenler ve Risk Faktörleri Meme kanseri Almanya da kadınlarda en sık görülen kötü huylu tümör hastalığıdır. Yaşamları boyunca yaklaşık her on kadından birine Mammakarzinom (meme kanseri) teşhisi koyulur. Meme kanseri hastalıklarının yüzde birinden azı erkeklerde görülür. Şu anda meme kanseriyle ilgili bilinen risk faktörlere bireysel olarak neredeyse hiç etki edilemiyor. Buna rağmen bazı önleme ve erken teşhis önlemlerini bilmek ve kullanmak yararlıdır. Meme kanserinin ana risk faktörlerinden biri artan yaştır. 50 yaşından itibaren hastalanma riski artar. Adet kanaması on bir yaşından önce başladıysa ve kadınlar 54 yaşından sonrasına kadar adet gördüyse, meme kanserine yakalanma riski yine biraz artar. Bunun yanında bazı durumlarda aileden gelen yükler bir rol oynar. Örneğin anne ya da kız kardeş meme kanserine yakalandıysa, kişinin riski de daha yüksektir. Bazı vakalarda ailede bir gen değişikliği kanıtlanabiliyor (tüm kadınların yüzde birinde ve tüm meme kanseri hastalarının yüzde beşinde). Bu durumda meme ya da yumurtalık kanserine yakalanma riski belirgin bir şekilde artıyor ve hastalık sıkça erken bir yaşta ortaya çıkıyor. Ancak ailede birikimin olduğu vakaların çoğunda henüz bilinmeyen genetik faktörler rol oynuyor. Bir kadın daha önce meme kanserine yakalandıysa, bu kişide karşı tarafta da bir tümör oluşması riski daha yüksektir. Çocukken 10 ile 16 yaşları arasında kötü huylu hastalıklar nedeniyle ışın tedavisi gören kadınlar ve lenf bezi kanserinde ışın alan kadınlar daha sık hastalanıyor. Meme kanserinin oluşumunda hormonların rolü sürekli olarak tartışılıyor.

10 10 Günümüzde artık kadınların menopoz yılları sırasında ya da sonrasında beş yılı aşkın bir süre, özellikle gestagenlerle birlikte östrojen almaları durumunda riskin daha yüksek olduğu biliniyor. Doğum kontrol hapı kullanımı nedeniyle risk artışı tartışmalıdır. Doğum kontrol hapının, özellikle 16 yaşından önce alınmaya başladıysa, riski biraz artırdığı varsayılıyor. Aynı zamanda hap bırakıldıktan sonra risk tekrar düşüyor. Büyük göğüslü birçok kadın, küçük göğüslü kadınlara göre meme kanseri risklerinin daha yüksek olduğundan endişeleniyor. Bu doğru değil. Yalnızca büyük göğüsleri titiz bir şekilde muayene etmek ve mevcut tümörleri erken fark etmek daha zor olabilir.

11 11 Önleme ve Erken Teşhis Hareketsizlik, aşırı kilo ve dengesiz beslenme meme kanserinin oluşmasında belli bir rol oynar. Dolayısıyla kadınlar, az miktarda hayvani yağla, yeterli sebze ve meyveyle, ölçülü alkol tüketimiyle sağlıklı beslenerek ve düzenli hareket ederek hastalanma riskini ya da tekrarlama riskini azaltabilirler. Ayrıca 20 yaşından önce anne olmanın meme kanseri oluşumunu engelleyici etki yaptığı belirtiliyor. Sıkça emzirmek özellikle genç yaşlarda hastalanmaktan korur. Meme Kanserinin Erken Teşhisi için Kasa Ödemeleri Düzenli erken teşhis muayeneleri meme kanserinin oluşmasını engellemese de rahatça tedavi edilecek ve iyileşme şansını artıracak kadar erken keşfedilme şansını artırır. Sağlık kasası yaşa göre derecelenmiş olarak aşağıdaki erken teşhis muayenelerini karşılar: Uzman Doktor Tarafından Elle Muayene 30 yaş ve üstü kadınlar yılda bir kez memelerini ve koltukaltlarının kadın doktoru tarafından muayene ettirebilir. Bu genelde, rahim ağzı kanseri muayenesinin (Pap testi) de yapıldığı yıllık önleyici muayene çerçevesinde yapılır. Daha yaşlı kadınlar bu muayeneyi düzenli olarak yaptırabilirler. Mamografi Taraması Uluslararası deneyimler, 50 ile 69 yaş arası kadınlarda düzenli mamografiyle bu yaş grubunda ölüm oranının yüzde 20 ile 40 arasında azaltılabildiğini gösteriyor. Bu nedenle Almanya da 2005 yılından bu yana mamografi taraması yapılıyor. 50 ile 69 yaş arası kadınlar iki yılda bir mamografi hakkına sahiptir. Kendilerine bununla ilgili olarak yakınlarında bulunan, bu muayene konusunda uzmanlaşmış tarama birimlerince kişisel bir davet gönderilir.

12 12 Burada memelerin röntgen çekimleri iki doktor tarafından birbirlerinden bağımsız olarak değerlendirilir (çifte bulgu). Muayeneden en geç yedi gün sonra hastaya sonuç hakkında bilgi verilir ve gerekirse ek muayenelere çağrılır. Mamografi taraması çerçevesinde bir meme kanseri hastalığı tespit edilirse, uygun bir tedavi başlatılır. Sağlık kasası 70 yaş üzeri kadınlarda yılda bir kez kadın doktorunun memelerin ve koltukaltının elle muayenesini karşılar. Mamografi artık standart değildir. Elbette her yaş grubunda dikkat çekici bulgulara ulaşılması durumunda ayrıntılı muayeneler, örneğin meme mamografisi ya da ultrason muayenesi kasa tarafından karşılanır. Risk faktörlerinin, örneğin ailevi yüklerin var olması durumunda ilgili doktorla bireysel bir erken teşhis stratejisi hazırlanabilir. Ancak elle muayenelerin sunulan görüntüleme muayenelerinin yerini tutmayacağını bilmek önemlidir. Düzenli adet gören kadınlarda muayene adet kanamasından sonraki ilk günlerde yapılmalıdır. Artık adet görmeyen kadınlar, elle muayene için ayda belirli bir günü belirlemelidir. Dikkat çekici durumlarda lütfen doktorunuza başvurun ve gözlemlerinizi aktarın. Birçok değişiklik iyi huyludur, ancak kesin güvenceye yalnızca doktor kontrolünden sonra ulaşabilirsiniz. Kötü huylu bir tümör ne kadar erken keşfedilirse, iyileşme şansı o kadar yüksektir. Kendi Kendine Meme Muayenesi Her kadın, değişiklikleri kendi kendine erken belirleyebilmek için vücudunu tanımalıdır. Dikkat çekici durumları fark etmenin bir yolu, kendi kendine meme muayenesi olabilir.

13 13 Kendi kendine muayene böyle yapılabilir: 1) Kendinizi aynada inceleyin, bunu yaparken kollarınızı kalçalarınıza dayayın ya da kollarınızı aşağı sarkıtın: Memelerinizin biçimi, konumu ya da boyutu birbirinden farklı mı? Bir değişiklik fark ediyor musunuz? 4) Parmaklarınızla sistematik olarak avucunuzu düz tutarak göğsünüzü, aerolü, koltukaltına geçişi ve koltukaltını yoklayın. Sağ göğsünüzü muayene etmek için sol elinizi kullanın ve diğer tarafta tersini yapın. Elinize düğümler, sertleşmeler ya da hassas noktalar geliyor mu? 2) Kollarınızı başınızın üstüne kaldırın: Memeleriniz ve meme uçlarınız hareketi eşit olarak izliyor mu? Memeleri önden ve yandan inceleyin: Tek taraflı kırışıklar, çıkıntılar ya da deri çekilmeleri görülüyor mu? 5) Sistematik muayeneyi yatarak tekrarlayın, örneğin meme çevresinde hep dış kenardan meme ucuna doğru düz çizgiler halinde ilerleyin. Dikkat çekici noktaları keşfetmenin diğer bir yolu, ayda bir kez göğsünüzü duşta sabunlarken özellikle doku değişimlerine dikkat etmek olabilir. 3) Meme uçlarını başparmağınızla işaret parmağınızın arasında dikkatlice sıkıştırın: Sıvı geliyor mu? Nasıl bir görüntüsü var? Kendi kendine meme muayenesiyle ilgili seminerler NRW eyaletinin her yerinde verilmektedir. Daha fazla bilgi için: 02 11/

14 14 Meme Kanserinin Kalıtımı Meme ve yumurtalık kanseri kadınlarda en sık rastlanan tümör hastalıkları ve kanser kaynaklı ölüm nedenleri arasındadır. Birden fazla meme ve/veya yumurtalık kanseri hastalığına yakalanan aile üyesinin bulunduğu ailelerden gelen kadınlarda hastalanma riski Mammakarzinom için genel riske göre yaklaşık 8 kat ve Ovarialkarzinom (yumurtalık kanseri) için 30 kat daha fazladır. Bu, ciddi bir kalıtımsal eğilime (riskli bir gende genetik değişikliğe) işaret eder. Yüksek riskli olarak adlandırılan ailelerin yaklaşık yüzde kırkında BRCA1 ya da BRCA2 adlı meme kanseri genlerinde genetik bilgilerde değişiklikler bulunur (BRCA: kısaltma BReastCAncer). Kalıtımsal hastalıkların diğer bir yüzde lik bir bölümü için henüz bilinmeyen meme kanseri genlerinde mutasyonlar olduğu tahmin ediliyor. Geri kalan meme kanseri hastalıkları (yüzde 5 ile 10 arasında) görece ender başka kalıtımsal hastalık sendromlarıyla bağlantılı olarak ortaya çıkıyor. Meme ve/veya yumurtalık kanserinin görüldüğü ailelerden gelen kadınlar için 2005 yılından beri sağlık kasası tarafından finanse edilen bir bakım programı sunulabiliyor. Bu program paralel olarak ilerleyen disiplinler arası bir danışmanlığın (birçok uzmanlık alanından doktorlar) ve genetik analizin yanında düzenli bir erken teşhis programı da içeriyor. Kasalar bu program çerçevesinde açıkça tanımlanan risk yapısında, on iki Alman Ailevi Meme Ve Yumurtalık Kanseri Merkezinden birinde danışma, gen testi ve erken teşhis önlemlerini üstleniyor. NRW eyaletindeki merkezler Düsseldorf, Köln, Münster şehirlerinde bulunuyor (bkz. ek). Yardım arayan kişiler merkezlerden birine doğrudan ya da sözleşmeli bir doktorun sevkiyle ulaşabilirler.

15 15 Burada etki kriterleri (bkz. kutu) kontrol ediliyor ve söz konusu olan aile üyeleri için danışma randevusu kararlaştırılıyor. Disiplinler arası danışmaya jinekoloji, insan genetiği ve duruma göre psiko-onkoloji uzmanlık alanları katılıyor. Konuşulanlar arasında kalıtımsal geri plan, hastalanma olasılıkları, BRCA 1/2 muayenesinin sınırları ve önemi, gen muayenesinin kişisel ve ailevi sonuçları ve önleyici uygulamalar bulunuyor. Bir ailedeki genetik ilk muayene genelde daha önce meme ya da yumurtalık kanserine yakalanan bir aile üyesiyle başlar (endeks kişi). Bu endeks analizinde BRCA1 ya da BRCA2 genlerinden birinde hastalığa yol açan bir değişiklik belirlenebilirse, diğer aile üyelerine öngörülebilen genetik bir analiz sunulabilir. Erken teşhis ilgili merkezde koyulur ve koşulların uygun olması durumunda ve düzenli katılımda sağlık kasaları tarafından karşılanır. Erken teşhis programına dahil edilmek için BRCA1 ya da BRCA2 genlerinde patojen bir değişikliğin kanıtlanması gerekir. Bu özel erken teşhis programı bağlantılı projede ulaşılan sonuçlara ve Alman Ailevi Meme ve Yumurtalık Kanseri Konsorsiyumunun buna göre verilen tavsiyelerine dayanıyor. Yıllık olarak klinik muayenelerin yanında iki ultrason muayenesini, bir mamografiyi ve bir manyetik rezonans tomografisini kapsar. Aşağıdaki kriterlerden biri sizin için geçerliyse danışmanlık hizmeti alın: Yaştan bağımsız olarak ailede üç kadın meme kanserine yakalandıysa. Ailede iki kadın meme kanserine yakalandıysa ve biri 51 yaşın altındaysa. Yaştan bağımsız olarak ailede bir kadın meme kanserine ve bir kadın da yumurtalık kanserine yakalandıysa. Yaştan bağımsız olarak ailede iki kadın yumurtalık kanserine yakalandıysa. Ailede 31 yaşı altındaki bir kadın meme kanserine yakalandıysa. Ailede 51 yaşından önce çift taraflı Mammokarzinom ortaya çıktıysa. Ailede bir erkek meme kanserine yakalandıysa ve bir kadında meme ya da yumurtalık kanseri varsa.

16 16 Teşhis Koymak Erken teşhis muayeneleri sırasında ya da kadının kendisi tarafından memede dikkat çekici durumlar fark edilirse, tekrar kontrol gerekir. Burada çoğu dikkat çekici bulgunun iyi huylu olduğu görülür. Ancak bir meme kanseri kuşkusu doğrulanırsa, ardından bir terapi gerekir. Görüntüleme İşlemleri Mamografi Mamografi, her memenin iki düzlemde (iki boyutlu) olarak görüntülendiği bir meme röntgen muayenesidir. Bunun için meme, dengeli bir kalınlık elde etmek için iki levha arasına sıkıştırılır. Mikro kireçlenmeler ve meme kanserinin ön aşamaları erken belirlenebilir ve analizi yapılabilir. Bugün ağırlıklı olarak, daha iyi bir görüntü kalitesi ve daha düşük bir ışın yüküyle öne çıkan dijital mamografi (film pozlaması olmayan röntgen çekimleri) kullanılıyor. Bu, daha yoğun meme bezi dokusu olan genç kadınlarda yarar sağlıyor. Ancak genç kadınlarda ve çok düğümlü, sıkı bez dokusu olan kadınlarda mamografinin sonucu kısıtlı olabilir, çünkü açık renkli görünen düğümler yine açık renkli görünen bez dokusundan ayrılamaz. Bu durumlarda dikkat çekici noktaları açığa kavuşturmak için göğsün ultrason muayenesi ve belki manyetik rezonans tomografisi (MRT olarak da bilinir) daha uygundur.

17 17 Ultrason (Sonografi) Sonografi, belirsiz bulguların (kaynak ya da elle muayene bulguları) hedefe yönelik olarak muayene edilmesini sağlayan, mamografiyi tamamlayıcı bir muayenedir. Bu muayene özellikle genç ve yoğun bez dokusu olan kadınlara uygundur. Işın yüküne yol açmaz. Süt Kanalı Görüntülemesi (Galaktografi) Galaktografi, süt kanalı sistemi için özel bir röntgen muayenesidir. Burada bir süt kanalı üzerinden boya maddesi enjekte edilir ve ardından göğsün röntgeni çekilir. Bu muayene türü, örneğin meme ucundan kuşkulu akıntılar (bulanık, kahverengi ya da kanlı) olması durmunda, süt kanalındaki bir değişikliği görmek için kullanılır. Manyetik Rezonans Tomografisi (MRT) Memenin manyetik rezonans tomografisinin (Mamma-MRT) amacı, mamografi ve sonografi sayesinde kesin olarak açıklanamayan kuşkulu bulguları kontrol etmektir. Muayene, bir muayene masası ve tüpü olan bir cihazın içinde, ışın yükü olmadan ve yüz üstü yatarak yapılır. Var olabilecek tümörleri kesin olarak normal meme bezi dokusundan ayırmak için toplardamara boya maddesi enjekte edilir. Ayrıca MRT sayesinde bir ameliyattan önce duruma göre başka tümör kaynakları da belirlenebilir. MRT nin kullanıldığı bir diğer alan, yüksek riskli hastalar, örneğin yoğun gen değişimi olan kadınlarda yoğun erken teşhistir. İnce Doku Muayeneleri Kuşkulu bir düğümün ince doku muayenesini yapabilmek için bir doku örneği alınması (biyopsi) gerekir. Bugün bu, son derece hassas bir işlemle (minimum yayılımlı) yapılır, böylece ciltte yara kalmaz. Zımbalı Biyopsi Düğüm ele geliyorsa ya da ultrasonda rahat görülebiliyorsa, bir iğneyle bulguya girilebilir ve yüksek hızlı bir zımbayla birden fazla doku örneği alınabilir. Bunun için lokal anestezi kullanılır. Genelde muayene sırasında pek ağrı oluşmaz.

18 18 Vakum Biyopsisi Doku örneği alma yöntemlerinden bir diğeri, vakum biyopsisidir. Kılavuzlarda, her şeyden önce mamografi kayıtlarında mikro kireç göründüğünde tavsiye edilmektedir. Vakum biyopsisi, kuşkulu bölgeyi tam olarak hedef almak için röntgen ya da MRT kontrolüyle eş zamanlı olarak yapılır. İğnenin sokulması ve birden fazla numune alımı bilgisayar yönetiminde yapılır. Vakum biyopsisi toplamda zımba biyopsisinden biraz daha uzun ürer. Ayrıca biraz daha kalın bir iğneyle yapılır, bu da memede yaklaşık üç milimetrelik bir yara izine yol açabilir. Biyopsiyle elde edilen doku, mikroskop altında kötü huylu hücre değişimi olup olmadığı açısından incelenir. Laboratuar Muayeneleri Meme kanseriyle bağlantılı olarak tümör belirteçleri ortaya çıkabilir. Ancak bunlar yalnızca kanserle bağlantılı olarak ortaya çıkmadığı için erken teşhis koymaya uygun değildir. Bununla birlikte tümör belirteçleri terapi kontrolü için önemli bilgiler sağlar. Meme kanseri açısından önemli olan tümör belirteçleri CEA ve CA 15-3 ve CA 25.27'dir. Çoğalan tümör markörleri, ameliyat yapıldıktan sonra bir tümörün tekrar oluştuğunu gösterebilir, belli aralıklar içerisinde değerlerde yaşanan küçük dalgalanmalar ise normaldir. Kılavuzlar uyarınca tümör belirteçleri tüm hastalarda rutin olarak araştırılmaz. Doktor, bir tespit yapmak gerekip gerekmediğine bireysel olarak karar verir. Bir metastazlaşma olması durumunda tümör belirteçleri düzenli olarak belirlenmelidir. Tedavi eden doktor, değerlerin seyrine bağlı olarak, kontrol için başka muayenelerin gerekli olup olmadığına karar verir.

19 19 Meme Kanserinin İlk Tedavisi Meme kanseri yavaş ilerleyen bir hastalıktır. Bu nedenle teşhis koyulduktan sonra çoğunlukla hangi terapinin yararlı olacağını ve tedavinin nerede yapılacağını düşünmek için yeterli zaman kalır. Karar verilirken, başka bir doktorun elde edilen bulguları incelediği ve terapi tavsiyesinde bulunduğu ikinci bir görüşün alınması da yararlı olabilir. Meme kanseri tedavileri NRW eyaletinde genelde, kılavuzlara uygun tedavinin yanında örneğin psikososyal seçenekler gibi başka kriterleri de yerine getiren sertifikalı meme kanseri merkezlerinde yapılır. NRW eyaletinde bu sertifikalı meme kanseri merkezlerinden yaklaşık 50 tane vardır. Katılımcı kuruluşların listesini Krebsgesellschaft NRW den talep edebilirsiniz. Ameliyat Tümörün konumu ve boyutu bir mamografiyle, bir ultrason muayenesiyle ya da ek bir manyetik rezonans tomografisiyle belirlendikten sonra, kanser tedavisi genelde bir ameliyatla başlar. Bu sırada tümör mümkün olduğu kadar tamamen çıkarılır. Doktorlar ön muayene sayesinde ameliyatın türünü ve kapsamını planlayabilir. Memenin Korunduğu Ameliyat Gittikçe daha başarılı olarak yapılan erken teşhis muayeneleri ve geliştirilen ameliyat teknikleri sayesinde bugün birçok kadın memeyi koruyacak şekilde ameliyat edilebiliyor. Memenin korunduğu bir ameliyatta, mümkün olduğu kadar çok meme dokusu ve dolayısıyla memenin biçimi korunmaya çalışılıyor. Ancak tümörün yeri ve boyutu müdahalenin boyutunu belirliyor. Yalnızca tümörün çıkarılmasının yanında, meme bezlerinin ve/veya deri dokusunun hareket ettirilmesiyle, tümörün çıkarılmasının yol açtığı arızayı dengelemek için bir dizi işlem yapılabiliyor.

20 20 Örneğin güvenlikten hiç taviz vermeden kozmetik olarak uygun bir sonuç elde edilebilir. Bunun yanında daha ameliyat sırasında telafi olarak bir silikon implantı yerleştirilebilir. Ancak burada kozmetik sorunların yanında özellikle ışın tedavisi açısından olası sorunlar da dikkate alınmalıdır. Büyük göğüslü bazı kadınlar etkilenmeyen memenin eşitlenmesini, yani diğer tarafın küçültülmesini ister. Ancak bazı durumlarda göğsün biçimi korunabilse de meme ucu korunamaz. Hastanın kendi derisinden nakil yapılarak, örneğin diğer taraftaki meme ucundan parça alınarak ya da kasık bölgesinden deri parçası alınarak tekrar oluşturulabilir. Meme bölgesindeki kesik dışında koltukaltı bölgesinde lenf düğümünün alınması için ikinci bir kesik gerekir. Yara izleri daha sonra çok az görünür. Çoğu durumda ameliyatın ardından ışın tedavisi kaçınılmazdır. Bu güvenlik önleminin amacı, kanserin aynı memede tekrar ortaya çıkmasını önlemektir. Memenin Tamamen Alınması Meme kanserine yakalanan bazı kadınlarda tümörün mümkün olduğu kadar tümüyle çıkarılması amacıyla memenin kaybedilmesi kaçınılmazdır. Bu, küçük bir memede bulunan büyük bir tümörde, birden fazla kanser kaynağının olması durumunda, çok ilerlemiş bulgularda ya da memede ek kanser ön aşamaları olan bir tümörde söz konusu olabilir. Memenin tamamen alınması bugün kısıtlı radikal mastektomi" olarak uygulanıyor. Burada meme bezi ve gerekirse koltukaltındaki lenf bezleri aynı kesikle alınıyor. Doktorlar, daha sonra istenebilecek bir yeniden yapılandırma için iyi koşullar sağlamak amacıyla, mümkün olduğunda kesiği küçük tutmaya ve meme bezinin altında bulunan deriyi korumaya çalışıyor. Belli şartlar altında, memenin tekrar oluşturulmasını kolaylaştırmak için deri yüzeyinin tamamını ve bazen de meme ucunu korumak mümkün olur (deri tasarruflu meme alma).

21 21 Lenf Düğümünün Alınması Her meme kanseri operasyonunda, iki nedenle koltukaltından lenf bezleri almak gerekebilir: Böylece kanser hücrelerinin gerçekleşmiş olan yayılmaları ortadan kaldırılır. Ve lenf bezi yayılmasının boyutu, doktorlara tümörün yayılma eğilimi, yani vücudun başka bölgelerinde metastaz oluşumu riski hakkında bilgi verir. Sentinel adı verilen teknik sayesinde artık mutlaka büyük miktarda lenf düğümü alınması gerekmiyor. Bu işlemde, planlanan ameliyattan kısa bir süre önce küçük miktarda radyoaktif sıvı tümörün çevresine enjekte edilir. Daha sonra ameliyat sırasında, tümör için ilk filtreleme istasyonunu oluşturan lenf düğümü görüntülenebilir, tanımlanabilir ve küçük bir kesik yoluyla kesin bir şekilde alınabilir. bekçi lenf düğümü (Sentinel) üzerinden olası bir lenf düğümü yayılmasının hedefe yönelik olarak kontrol yöntemi, son yıllarda hastalar için ulaşılan en iyi ilerlemelerden biridir. Yöntem yeterince kontrol edilmiş ve kabul görmüştür, böylece Mammokarzinom cerrahisinde deneyimli olan neredeyse tüm merkezler, klinikler ve muayenehaneler bu ameliyat yöntemini sunmaktadır. Ameliyat sırasında bekçi lenf düğümünde yapılan ince doku muayenesi tümör hücrelerinin buraya yayıldığını gösterirse, koltuk altında bulunan ilk iki lenf düğümü istasyonundaki başka lenf düğümleri de daha önce olduğu gibi alınır. Ancak lenf düğümünde tümör yoksa, başka düğüm alınması gerekmez. Tedavinin devamının bireysel olarak planlanabilmesi için tümör dokusunun kendisi de titizlikle analiz edilir. Bekçi lenf düğümünden başka lenf düğümü almak gerekirse, bugün özenli ameliyat işlemleri ve dikkatli ışınlama işlemleri sayesinde ancak çok ender olarak lenf ödemleri, yani lenf sıvısının kolda kronik olarak birikmesi söz konusu oluyor.

22 22 Ameliyattan Sonraki İlk Günler Yaralı bölgenin sorunsuz iyileşmesi için ameliyattan sonra üç ile dört gün boyunca meme derisinin altına emici hortumlar yerleştirilir. Bunların amacı, kan artıklarının ve doku sıvılarının birikmesini önlemektir. Yara genelde üç ile dört hafta arasında iyileşir. Daha önce sutyenin altında silikon protez değil, yalnızca yün dolgulu bir pamuk kalıp, diğer adıyla ilk bakımı taşımanız gerekir. Ameliyattan kısa bir süre sonra bir hasta jimnastiği uzmanı sizinle ameliyat edilen taraftaki omuz ve kolun kısıtlı hareketliliği üzerinde çalışmaya başlayacaktır. Ameliyat edilen bölgedeki deride yaşanan gerilim duygusu, yavaş yavaş azalacaktır. Lokal anestezi işlemleri günümüzde, örneğin ilaç vermek için ince bir hortum takılarak, ameliyattan sonra da ağrıları büyük ölçüde azaltabilir. Ancak tedavi eden doktorunuza çeşitli ağrıyla mücadele yöntemlerini sormanız gerekir, bugün çünkü ameliyattan sonra şiddetli ağrılar çekilmesi büyük ölçüde engellenebiliyor.

23 23 Tümörün Sınıflandırılması Aşama Bölümlemesi (Staging) Bugün her kanser tedavisinde, ameliyat sırasında ve sonrasında elde edilen, uluslararası alanda kullanılan tümörün TNM sınıflandırması esas alınıyor. Buna Staging ya da aşama bölümlemesi deniyor. Kullanılan harfler şu anlamı taşır: T = Tümör N = Bölgesel lenf düğümü (Nodes) M = Metastazlar Tümör aşağıdakilere ayrılır: T 0 = Memede tümör bulunamadı T 1 = Primer tümör 2 cm den küçük T 2 = Primer tümör 2 ile 5 cm arasında T 3 = Primer tümör 5 cm den büyük T 4 = Tümör göğüs duvarına ya da deriye yayılmış Nodes şöyle sınıflandırılır: N X = Lenf düğümünde kanser yayılması bulunamadı N 0 = Bölgesel lenf düğümlerinde yayılma yok N 1 = Koltukaltındaki lenf düğümlerinde metastazlar bulundu N 2 = N 1 gibi ama en az 4 lenf düğümüne yayılmış ya da daha fazla ek yayılma var N 3 = N 1 gibi ama en az 10 lenf düğümüne yayılmış ya da daha fazla ek yayılma var "Metastazlar için şöyle denir: M X = Metastazların varlığı ya da yokluğu değerlendirilemiyor M 0 = Yan tümörler için klinik bir kanıt yok M 1 = Uzak metastazlar bulundu

24 24 Tümörün Ayrım Derecesi (Grading) Tümörün değerlendirmesinde bir diğer kriter, ayrım derecesidir. Patolog tarafından, ameliyatla alınan tümör dokusunun ince doku muayenesiyle belirlenir. Genelde burada Elston ve Ellis tarafından tarif edilen yönteme göre hareket edilir. Memenin başlangıç hücreleri büyük bir farklılık gösterir, yani açıkça meme hücreleri olarak tanımlanabilir. Tümörün ayrım derecesi, tümör hücrelerinin büyük farklılık gösteren başlangıç hücrelerinden ne kadar sapma gösterdiğini tarif eder. Tümör hücresi başlangıç dokusuna ne kadar benzerse, kötü huyluluğunun o kadar düşük olduğu varsayılır. Örneğin bir G1 tümör iyi bir ayrıma sahip, yani az sapma gösteren, kötü huyluluğu daha çok düşük olarak sınıflandırılabilecek bir doku söz konusudur. Buna karşın bir G3 tümörde ayri ayrıma sahip, yani başlangıç dokusundan belirgin bir şekilde sapma gösteren ve dolayısıyla daha kötü huylu tümör hücreleri vardır. Grading ile ortaya koyulan bulgular terapi planlamasında dikkate alınır. Tümör Tipi Tarifi Histolojik tümör tipi de yine mikroskopik muayeneyle belirlenir. Mammokorzinomda kanser hücrelerinin yayılmasına bağlı olarak önce asıl yerindeki karzinomlar ilerleme gösteren karzinomlardan ayrılır. Asıl yerindeki karzinomlar, henüz derin doku yapılarına yayılmamış olan meme kanserinin ön ve erken formları olarak tanımlanır. Buna karşın ilerleme gösteren karzinomlar başlangıç dokularının ötesine yayılmıştır. Tümörün başlangıç dokusu karzinomun ayrıntılı tanımında bulunur. Büyük ara farkla en sık ilerleme gösteren kanalsı karzinomlar (yüzde 40 ile 75 arasında) süt kanallarının hücrelerinden (Ductus = kanal) oluşur. Buna karşın en sık ikinci yayılma gösteren lobular karzinomun (yüzde 5 ile 15 arasında), bez lopçuklarının (Lobulus = lopçuk) hücrelerinden kaynaklandığı varsayılır. Bunun yanında hakim büyüme örnekleri, histolojik bir tümör tipine tasnif etmek açısından belirleyici olabilir (örneğin papillar, borumsu ya da eleksi) ya da tümör hücrelerinin özel niteliklerini muzinöz (salya oluşturucu) ya da lipit açısından zengin (yağlı) belirleyebilir. Nadiren çeşitli tümörlerin karma biçimi de görülür.