SALTO-GENÇLİK DAHİL ETME KAYNAK MERKEZİ (THE SALTO-YOUTH INCLUSION RESOURCE CENTER)

Transkript

1

2 ENGEL YOK SINIR YOK Bu kitapçık Avrupa Komisyonu veya SALTO Dahil Etme Kaynak Merkezi (SALTO Inclusion Resource Center) ya da işbirliği yapmakta olduğu diğer kuruluşların resmi görüşlerini yansıtıyor olarak değerlendirilemez.

3 2 SALTO-GENÇLİK D A H İ L E T M E KAYNAK MERKEZİ Eğitim ve Kültür SALTO-YOUTH UN ANLAMI... Gençlik Programı kapsamındaki Öğrenme ve Eğitim Fırsatlarının Desteklenmesi ve Geliştirilmesi (Support and Advanced Learning and Training Opportunities within the Youth in Action Programme). Avrupa Komisyonu, gençler için değerli resmi olmayan öğrenme olanakları yaratan Avrupa Gençlik Programı uygulamasını zenginleştirmek amacıyla, sekiz SALTO-GENÇLİK Kaynak Merkezi nden oluşan bir ağ kurmuştur. SALTO nun amacı, EuroMed, Güney Doğu Avrupa veya Orta Avrupa yla birlikte Kafkaslar gibi bölgelerde kısıtlı imkanlara sahip gençler için, özellikle Avrupa Vatandaşlığı, Kültürel Çeşitlilik, Katılım ve Dahil Etme gibi öncelikli alanlarda, Eğitim ve İşbirliği faaliyetlerinin yanı sıra Ulusal Ajanslara yönelik Bilgi Araçları temin ederek Avrupa Gençlik projelerini desteklemektir. SALTO-GENÇLİK bu öncelikli alanlarda, Ulusal Ajans ve Avrupa daki gençlik çalışanlarına kaynak, bilgi ve eğitim sağlamaktadır. Belirtilen bu alanlara yönelik bazı kaynaklar net adresinde yer almaktadır. Avrupa Eğitim Takvimi, Eğitim ve Gençlik Çalışmaları için Araçkiti, Gençler için Çevrimiçi Eğitmenler, diğer çevrimiçi kaynaklara bağlantılar ve daha fazlası da bu adreste bulunabilmektedir. SALTO-GENÇLİK aynı zamanda, Gençlik Programına dahil Ulusal Ajanslar, Avrupa Konseyi, Avrupa Gençlik Forumu, Avrupa daki gençlik çalışanları, eğitmenler ve eğitim organizatörleri gibi Avrupa gençlik çalışmalarına dahil diğer aktörlerle de aktif olarak işbirliği yapmaktadır. SALTO-GENÇLİK DAHİL ETME KAYNAK MERKEZİ (THE SALTO-YOUTH INCLUSION RESOURCE CENTER) SALTO Dahil Etme Kaynak Merkezi (Belçika, Flander), kısıtlı imkanlara sahip gençlerin Gençlik Programı na dahil olabilmesini sağlamak amacıyla, Avrupa Komisyonu yla birlikte çalışmaktadır. SALTO-Dahil Etme aynı zamanda, Ulusal Ajans ve gençlik çalışanlarını aşağıda yer alan kaynaklar da desteklemektedir: dahil etmeye yönelik konular ve sosyal dışlanma tehlikesi bulunan özel hedef gruplar için eğitimler, dahil etme projelerini desteklemek amacıyla eğitim ve gençlik çalışmalarına yönelik yöntem ve araçlar, uluslararası dahil etme projelerine yönelik pratik ve ilham kaynağı olabilecek yayınlar, dahil etme bülteni aracılığıyla konuya ilişkin güncel bilgi ve fırsatlar dahil etme konularına yönelik çevrimiçi kaynaklar için kullanışlı ve açıklamalı bağlantılar, dahil etme ve gençlik alanlarında faaliyet gösteren eğitmen ve kaynak kişilere genel bakış, kısıtlı imkanlara sahip gençlerin dahiliyetini daha etkili kılmak ve kolaylaştırmak amacıyla paydaşların bir araya getirilmesi. Daha fazla bilgi ve kaynak için Dahil Etme konulu sayfalara bakınız:

4 İÇİNDEKİLER 3 İÇİNDEKİLER Engel Yok, Sınır Yok Hakkında Siz Gençler ve Farklı Beceriler Engelle bir arada olmak? Yapabilirsiniz! Dahil olmak? Neye? Engele değil, kişiye bakın Engel Engellilik Engelin ifade ediliş ve etiketlenişi Kuruluşunuz dahil edici mi? Uluslararası Karma Becerili Projeler, Neden Olmasın? Fayda ve Potansiyel Zirveye tırmanmak yurtdışına giderken karşılaşılabilecek sorunlar Uluslararası Karma Becerili Projeler için Hazırlık Gençlerin ihtiyaçlarından başlamak Güven oluşturma Engeli olan gençlerle akranlarının çalışması Karma becerili çalışmalarda olumlu olmaya devam etmek Risk değerlendirmesi Uluslararası Bağlantı Uluslararası ortaklıkların oluşturulması Uluslararası gençlik projeleri için fon kaynakları Karma becerili gruplarla yurtdışına seyahat Karma Becerili Grupları için Faaliyet Geliştirme Uyum sağlama yöntemleri Erişilebilir mekanlar İpuçları - tekerlekli sandalye kullanımı ve hareket engeli tam ve kısmi görme engeli tam ve kısmi işitme engeli bilişsel, öğrenmeye yönelik ve zihinsel engeller Özel bazı engel türleri Projeden Sonra Devam Yazar ve Kaynak Kişiler Referanslar, Kaynaklar ve Okuma Önerileri

5 Avrupa Komisyonu, gençlere yüksek öğrenim veya mesleki eğitim haricinde bir öğrenme fırsatı sunan, yeni bir dolaşım programı oluşturmaktadır. Söz konusu Avrupa Gençlik Programı (European Youth in Action YiA), gençlerin boş zamanlarında farklı deneyimler kazanmalarını ve uluslararası iletişim, sosyal/kültürlerarası yetkinlik veya organizasyon gibi yeni beceriler edinmelerini sağlayacak uluslararası bir fırsat teşkil etmektedir. Program aynı zamanda, gençlerin yeni projelere başlaması veya hayatlarındaki bir sonraki adımı planlamaları için onlara ilham ve motivasyon kaynağı da olabilmektedir. ENGEL YOK, SINIR YOK HAKKINDA

6 5 Gençlik Programı ve daha önce yürütülmüş diğer Gençlik Programlarının bizlere öğrettiği bir şey, böylesi programlar tarafından sunulan olanaklardan faydalanmanın bazı gençler için hiç de kolay olmadığıdır. Birçok genç, çok çeşitli nedenlerle, böylesi programlara katılmayı başaramamaktadır. Bazılarının sosyoekonomik durumları uygun değildir, bazıları daha önce ayrımcılığa maruz kalmış azınlık gruplarına dahildir, bazıları dezavantajlı ve uzak bölgelerde yaşamaktadır ve bazılarının da birtakım engelleri mevcuttur. Avrupa Gençlik Hareketi nin Gençler için Dahil Olma Stratejisi nde yer alan çeşitli dahiliyet grupları hakkında daha fazlasını okuyabilirsiniz: Dünyada her yedi kişiden birinin bir çeşit engeli bulunmaktadır. Ancak bu oran, Gençlik Programı ndan faydalanan gençler arasında yakalanamamaktadır. Bu nedenle SALTO-GENÇLİK Dahil Etme Kaynak Merkezi 2003 yılında, gençlik çalışanlarına uluslararası karma becerili, yani engeli olan ve olmayan gençleri kapsayan, projeler oluşturmaları konusunda destek olmak ve bu doğrultuda onları teşvik etmek amacıyla, iki adet etkin kılma eğitimi düzenlemiştir. Bu kitapçık, bu iki eğitim ve uzman (engeli olan kişilerle yaşayan veya çalışan) katkılarına dayanmaktadır. Bizler özellikle, engeli olan gençlerin tecrit edilmesine neden olan, engelli projeleri doğrultusunda çalışmamayı tercih etmekteyiz. Bizim tercihimiz, engeli olan veya olmayan akranların anlamlı ve olumlu bir kapsamda bir araya gelerek, süreçte beceri ya da engelleri ne olursa olsun, birbirlerini kabul etmelerini teşvik eden karma becerili projeler olmaktadır. Eğer siz de ciddi bir gençlik çalışanıysanız, o zaman dahil edici olmak ve nüfusun engelli olan %15 i dahil bütün gençlerin faaliyetlerinize katılımını sağlamak görevinizin bir parçasıdır. Engel Yok, Sınır Yok, gençlik çalışanları ve proje organizatörleri için (engeli olsun ya da olmasın!), karma becerili projeleri daha kolay hale getirmek amacıyla, somut ipuçları sunmakta ve onlara rehberlik yapmaktadır. Sizlere, engeli olan ya da olmayan gençleri nasıl hazırlayabileceğinizi açıklamakta, seyahatler için pratik kontrol listeleri sunmakta ve farklı ihtiyaçlar doğrultusunda programınızı nasıl uyarlayabileceğinize dair önerilerde bulunmaktadır. Bizler, engeli olan bazı gençlerin uluslararası gençlik projelerine dahil olmalarını sağlayabilecek gençlik çalışanlarına ilham kaynağı ve destek olabilmeyi ümit ediyoruz. Bunun herkes için ödüllendirici bir tecrübe olduğuna inanıyoruz. Böylelikle engeli olan gençler kendilerini çok daha kabul edilmiş hissetmekte ve engeli olmayanlar da bu konuyu nasıl ele almaları gerektiğini öğrenmektedirler. Bunun da ötesinde, hem eşitlik hem de gençlerin katılım hakkı çalışmalarına katkıda bulunmak istiyoruz. Karma becerili projelerin faydalarını sayfa 29 da okuyabilirsiniz.

7 Bu bölüm, kavramı ve etrafında yer alan yaklaşımları netleştirmek amacıyla, engel konusuna genel bir giriş sunmaktadır. Bu bağlamda Engel kavramının ve ilgili yaklaşımların zaman içinde sürekli değişmekte olduğunu da akılda bulundurmanın faydalı olacağını düşünmekteyiz. GENÇLİK VE FARKLI

8 GENÇLİK VE FARKLI BECERİLER 7 Bizler engelli olmayı hem kişisel özelliklerden (sağlık durumu) hem de sosyal etkileşimden BECERİLER (erişim engeli) kaynaklandığını değerlendirmekteyiz. Bu kitapçık gençlik çalışanları için, hem engele ilişkin tıbbi konular ve sınıflandırmaları (ne olduğunu anlamak) açıklamakta, hem de engeli olan veya olmayan kişiler arasında kurulan ilişkilerdeki psikolojik ve fiziksel engellerin nasıl aşılabileceğine dair yol göstermektedir (engelin sosyal boyutu). ENGELLE BİR ARADA OLMAK? YAPABİLİRSİNİZ! Herkesin farklı becerileri vardır, ancak insanlar genellikle kendilerinden sınırlı ya da bariz bir biçimde farklı vücut işlevleri (yürüme, görme, konuşma, duyma, konsantre olma, giyinme, vb.) veya yapılarına (daha küçük/büyük, eksik vücut parçaları, vb.) sahip kişilere karşı davranışlarını değiştirme eğilimi gösterirler. Onlara acıyabilir ve hemen yardım etmeye çalışabilirler veya, tam tersine, hiçbir zaman engeli olan bir insanla iletişim kurmayı öğrenmemiş olduklarından, onları görmezden gelirler. Bu davranış biçimleri, bilinçli veya bilinçsiz, engelli ayrımcılığı olarak nitelendirilebilir. Hor görürcesine sergilenen acıma yaklaşımları ve etkileşim korkusu, engeli olan kişiye ne yardımcı olmakta ne de ona saygı gösterilmesini sağlamaktadır. Bu kitapçığın amacı, sizlere engeli olan insanlara karşı nasıl daha normal davranabileceğiniz konusunda bir miktar rehberlik yapmaktır Düşünün siz nasıl hissederdiniz? siz öylece durmuş, yeni geldiğiniz bir şehrin metro sistemini anlamaya çalışırken, bir yabancı size sormadan, elinizi tutsa ve sizi belli bir yöne doğru çekse? arkada çalan yüksek sesli müzik yüzünden onları duyamadığınız veya aynı dili konuşmadığınız için insanlar sizinle sohbetlerinde bir bebekle konuşur gibi konuşmaya başlasalar? örneğin arabalar veya bilgisayarlar hakkında bir şey bilmediğiniz için insanlar sizi göz ardı etse ve yanınızdaki diğer arkadaşlarınızla konuşmayı tercih etseler? farklı kıyafetler giydiğiniz ve farklı bir saç modeliniz olduğu için insanlar siz varken gergin davranmaya başlasa ve sizinle göz teması kurmaktan kaçınsalar? Engeli olan kişiler bu tür davranışlarla sıklıkla karşılaşmaktadırlar Farklı engellere sahip kişilerle nasıl iletişim kurabileceğiniz ile ilgili ipuçlarını, sayfa 19 daki Engeli Olan Kişilerle İlişki Kurma Konusunda Genel İpuçları bölümünde ve kitapçığın genelinde bulabilirsiniz.

9 8 ENGEL YOK, SINIR YOK Herkesin farklı sağlık durumları söz konusudur. Ancak, bazı travma ve hastalıklar hafif ya da şiddetli bozukluklara (vücut yapısı ve görünümüyle birlikte organ veya sistem işlevlerinde anormalliklere sebep olabilmektedirler. Bunun sonucunda da ortaya farklı engeller (kişinin işlevsel performansı ve faaliyetlerinde meydana gelen bozuklukların sonucu) çıkmaktadır. Kaynak: Engelin tarif ediliş ve etiketlenişi bölümünde, engel terminolojisi hakkında daha fazla bilgi bulabilirsiniz, sayfa 20. Tıbbi nedenlere (sorunlara) bağlı olarak insanların ne tür fiziksel veya zihinsel kısıtları söz konusu olursa olsun, bunun anlamı, gençlik faaliyetlerine katılamayacakları olmamalıdır. Bu anlamda, engelli olmanın sadece tıbbi değil sosyal sonuçları da ortaya çıkmaktadır. Engeli olan kişiler genellikle, sosyal beklentilere uymadıkları ve diğer insanların yaptığı faaliyetleri aynı şekilde yapamadıkları için, ya dışlanırlar ya da farklı bir statüye koyulurlar. Ve genellikle, fiziksel olanın ötesinde, bu davranış biçimleri engelin kendisini oluşturmaya başlar. Gençlik organizasyonları veya diğerleri her zaman durup nasıl daha kapsayıcı olabileceklerini ve herkesin katılım hakkını koruyabileceklerini düşünmezler (örneğin, toplantı ve etkinliklerin erişilebilir mekanlarda yapılması, konuşmanın yanı sıra diğer iletişim araçlarının kullanılması, vb.). Ancak, engeli olan gençleri veya gençlik çalışanlarını proje ya da kuruluşlarınıza dahil etmeniz her zaman mümkündür! Aslında sadece biraz iyi niyet, dikkat ve esnekliğe sahip olunması yeterlidir. Hatta maliyetlerin bile çok yüksek olması gerekmez. Ama karşılığında çok değerli şeyler elde etmiş olursunuz. Faaliyetlerinizde tüm gençlere ulaşılmasını sağlamak amacıyla, olumlu yaklaşımları veya pozitif ayrımcılığı dikkate alabilirsiniz. Engeli olan kişiler topluma (ve gençlik projelerine) farklı biçimlerde katılabilir ve katkı verebilirler. Bu kitapçık, böylesi bir etkileşim ve eşit işbirliğini oluşturmanız amacıyla, sizlere yeni fikirler verebilmeyi ümit etmektedir. Farklı becerilere (bu kitapçık boyunca karma beceriler olarak anılacaktır) sahip gençlerle birlikte çalışmak HERKES için öğretici bir tecrübe olabilir. Bu sayede engeli olan gençler akranlarıyla normal (olumlu) bir biçimde iletişim kurma fırsatı elde eder, gençlik faaliyetlerine katılıp katkıda bulunur ve sosyal ilişkilerini geliştirirler. Engeli olmayan kişiler de, engeli olan insanları tanır, nasıl davranma(ma) ları gerektiğini, sadece talep edilince yardım etmeyi ve onlarla normal (olumlu, saygılı,...) ilişkiler kurmayı öğrenirler. Ve böylesi bir normal yaşamayı öğrenme süreci, genellikle EĞLENCELİ de olur. Uluslararası karma becerili projeler, neden olmasın? bölümünde yer alan gençlik çalışmalarında karma becerilerin fayda ve potansiyeline bakabilirsiniz, sayfa 28.

10 GENÇLİK VE FARKLI BECERİLER 9 Tehlikeli bölge Rahat bölge Ögrenme süreci Karma beceriler içeren gençlik çalışmaları veya projelerinin temel amacı bir arada olmaya ilişkin olumlu bir tecrübe oluşturmak, önyargıları ortadan kaldırmak ve sorun çözmeye çalışmaktır. Gençlik çalışmalarının ana hedefi, gençleri (ne tür becerileri olursa olsun) kendilerini rahat hissettikleri bölgelerden alıp (bildikleri ve yapabildikleri şeylerden farklı olarak), bir adım ileriye, yeni bir öğrenme sürecine (yeni bir şeyler deneme, kendi bilgi ve beceri sınırlarını zorlama) dahil etmektir. Bu süreçte de gençlerin tehlikeli bölgelerde kaybolmalarını engelleyecek önlemler alınmaktadıır. Karma beceriler içeren bir grupla birlikte bir amacı gerçekleştirmek, bunu olumlu bir ortamda yapabilmek, son derece ödüllendirici ve gençlerin kendine olan güvenlerini kuvvetlendirici bir süreçtir. Engeli olan gençler daha önce yapamayacaklarını düşündükleri şeyleri fark eder ve erişemeyeceklerini düşündükleri tecrübeler edinirler. Birlikte yaşama ve çalışma söz konusu olduğunda, herkes mutlaka yeni birtakım beceriler, dahil edici olma konusunda yeni bilgiler edinir ve geniş kapsamlı bir yelpazeye yayılan grup üyelerinin ihtiyaçlarının neler olabileceğini anlar. Karma becerili bir gençlik değişimi öncesinde tekerlekli sandalyede olan katılımcılara yanlış bir şey söyleme veya onlara karşı hatalı davranma konusunda çok bilinçli davranıyordum. Ama şimdi kendimi çok daha rahat hissediyorum; onlarla şakalaşabiliyorum, yani herkesle olduğu gibi... - bir gençlik çalışanı DAHİL OLMAK? NEYE? Engeli olmayan kişilerin bulunmadığı bir ortama engeli olan kişilerin dahil edilmesinden bahsetmek mümkün değildir. Özel ihtiyaçları olan gençler için onlara özel gezi ya da faaliyetlerin düzenlenmesi de düşünülebilir tabi, ancak bu da dışlamanın bir başka çeşididir (engeli olan gençlerin yine bir biçimde ayrıştırılması - onlar zaten özel bir okula, terapiye gidiyor veya farklı yerlerde çalışıyor olabilirler). Bu kitapçık kapsamında ve SALTO Etkin kılma eğitimlerimizde biz ideal durumları, engeli olan kişilerin, özel engelliler faaliyetleriyle ayrıştırılmalarındansa, normal faaliyetlere katılmaları ve bu ortamlara tam anlamıyla dahil edilmeleri olarak nitelendirmekteyiz. SALTO Etkin kılma eğitimlerin hakkında detaylı bilgi için:

11 10 ENGEL YOK, SINIR YOK Günümüzde bazı ülkelerde yeni yaklaşımlar geliştirilmektedir (İskandinav ülkeleri, ABD gibi). Engeli olan kişiler için özel destek ve esneklik sağlayan okul ya da kuruluşlar oluşturmaktansa, bu kişilerin normal sistemlere dahil edilmesi söz konusu olabilmektedir. Sadece sizinle aynı ayakkabı numarasına veya göz rengine sahip kişilerle bir arada olmanıza izin verilseydi, siz nasıl hissederdiniz? Kısıtlayıcı olmaz mıydı sizce? Hissedin! Birlikte olduğunuz grubu eşitlik ve dahil etme (engel veya diğer özelliklerine bakmaksızın) gibi konular için hazırlıyorsanız, Mavi Gözler/Kahverengi Gözler deneyinin daha yumuşak bir biçimini deneyebilirsiniz (Jane Eliot, 1968). Oldukça ünlü olan bu çalışmada katılımcılar göz renklerine bağlı olarak 2 gruba ayrılmaktadırlar (kollara takılabilecek bir takım bantlarla özellikler vurgulanabilir ya da kendiniz başka özellikler ekleyebilirsiniz, tekerlekli sandalye kullanımı gibi). Gruplar belirlendikten sonra bir grup belli bir faaliyet çerçevesinde (örneğin, doğa yürüyüşü, kart oyunları veya akşam yemeği gibi) çeşitli öncelliklere sahip olur ve diğer gruba bir takım sınırlamalar getirilir. Öncelik örnekleri Sınırlandırma örnekleri - ilk onlar başlayabilir - konuşmalarına izin verilmeyebilir - güzel yiyecek ve içecekler verilebilir - sadece kurabiye ve su verilebilir - ne isterlerse söyleyebilirler - görmezden gelinirler - fazladan para alabilirler - ellerini sıkı tutmaları gerekebilir - - Bu oyunun amacı dışlanma ve farklı davranışlara maruz kalmanın ne demek olduğunu tecrübe ettirmektir. Dolayısıyla ayrımcılık ve dışlama kriterleri çok abartılmamalı ve oyun öncesinde katılımcılara amaç hakkında mutlaka bilgi verilmelidir. Oyun sonrasında katılımcıların tecrübeleri hakkında konuşmaları için yeterli bir süre ayrılmalıdır.

12 GENÇLİK VE FARKLI BECERİLER 11 Tartışmayı yönlendirmek üzere kullanabileceğiniz bazı sorular: Söze bunun yalnızca bir oyun olduğunu ve herkesin sadece rol yaptığını hatırlatarak başlayın; bu bir denemeydi, gerçek değil. Oyunun amacının öğrenmek ve insanları analiz etmek olduğunu hatırlatın (suçlamaları, olumsuz duyguları engelleyin). Dışlanmış grupta olmak nasıl bir histi? Ya öncelikli grupta olmak? Neden? Böylesi durumlarda insan davranışlarının biçimlenmesine neler sebep olur? Biri diğerinden iyi mi? Önyargı ve ayrımcılığı nasıl engelleyebiliriz? Oyunda neyi daha iyi yapabilirdik? Gerçek hayatlarımızda benzer ayrımcılık durumları ve çözümlerini görebiliyor muyuz? Karma becerili projemizden ne tür sonuçlar çıkarabiliriz? Oyun sırasında duygusallaşan kişilerin bu duygularını ve sıkıntılarını dile getirmelerini sağlayacak alanı mutlaka sağlayın. Bu tecrübeden neler öğrenebileceklerine odaklanın. Ayrımcılık ve eşitsizlikle ilişkili diğer bazı çalışmalar SALTO Eğitim Araç Kiti net/toolbox/ veya Herkes Farklı-Herkes Eşit (All Different-All Equal) Eğitim Paketinde bulabilirsiniz (eğitim kaynakları). Gerçek anlamıyla dahil etme, gençlerin (arkadaşlıklar, tartışmalar, kıskançlıklar, büyüme sancıları, vs.) ve yetişkinlerin (karşısındakinden öğrenme, yanlış bir şey yaptıklarında saklanma, sınırları zorlama, otoriteyi sorgulama, vs.) yaşadıkları hayatta engelleri yokmuşçasına bir yer bulmalarına olanak tanımaktadır! Dolayısıyla engeli olan kişilerle çalışan kuruluşların çalışmalarının bir parçası ilişki kurdukları engeli olan gençleri diğer gençlerle olumlu bir ortamda bir araya getirmeye çalışmaktır. Örneğin, karma becerili gruplarda. Bu kuruluşlar düzenledikleri faaliyetlere engeli olmayan gençleri dahil etme fırsatlarını kaçırmamalıdırlar. Bu gençlerin düzenlenen faaliyetleri çekici bulup bulmadıklarını görmek önemli bir göstergedir. Eğer engeli olmayan gençler söz konusu faaliyetlere ilgi göstermiyor veya size geri dönüş yapmıyorlarsa, o zaman kendinize bu faaliyetlerin engeli olan gençler ya da kişiler için de ilginç olup olmadığını sormanız gerekebilir... Normal gençlerin katılımına açık olmak yeni fikirler ve potansiyel gönüller edinmek için iyi bir fırsat da oluşturabilir. Az bir eğitim ve bilgilendirmeyle bu gençler, bazı destek görevleri üstlenebilir ve akranlarına arkadaşça bir yardım sunabilirler.

13 12 ENGEL YOK, SINIR YOK Karma becerilerin mevcut olduğu faaliyetlerin faydalarından bahsettikten sonra, konunun seçim yapabilme özgürlüğüyle de bağlantısını hatırlatmak gerekir! Herkes için zaman zaman kendine benzeyen kişilerle bir arada olmak güzel olabilir. Örneğin, modası geçmiş de olsa klişelerden bahsetmek gerekirse, erkekler bir araya gelip araba veya bilgisayarlardan bahsedebilir, kadınlar da birlikte alışverişe gidebilirler. Benzer şekilde, engeli olan gençler de zaman zaman benzer engellere sahip arkadaşlarıyla birlikte olmak ve kendilerinde bir gariplik olmadığını hissetmek isteyebilirler. Ancak, diğer zamanlarında kimlerle birlikte olmak isteyeceklerini seçme şansına sahip olabilmelidirler. ENGELE DEĞİL, KİŞİYE BAKIN Herkesin özellikleri bir soğana benzer ve hepimizin kişilikleri farklı unsurlardan meydana gelir. Bir kişinin tek özelliği, örneğin, göremiyor olmak olamaz; bu kişi aynı zamanda kadın veya erkektir, evli veya bekardır, homoseksüel veya heteroseksüeldir, modern veya gelenekseldir ve benzeri birçok özelliği vardır. Bu özellik gruplarından bazıları diğerlerine oranla daha çok önemsenir, tıpkı bir soğanda olduğu gibi, dış kabukların değişimi içtekilerden daha kolaydır. Örneğin, alışık olduğunuz yerel yemeklerden vazgeçmek, cinsiyetinizi değiştirmekten daha kolay olacaktır. Sizin Soganınız Bir soğanın iç katmanlarını gösteren en kesitli bir şekil çizin. Katılımcılardan/gençlerden hangi gruplara ait olduklarını düşünmelerini isteyin. Örneğin, kadın/erkek, ülke, hobi, yaş grubu... ve bu gruplarla ilişkilendirdikleri değer/ davranışların neler olduğunu. Karşılaştırın ve tartışın: Soğanlar arasında ne tür benzerlik ve farklılıklar var? Sizce her zaman insanlar arasında ortak yönler bulmak mümkün müdür? Sizin soğanınızın en önemli/önemsiz bölümleri hangileri? İki farklı soğan bir arada yaşamak veya çalışmak zorunda olsa neler olurdu? Böylesi bir birliktelik nasıl daha kolay hale getirilebilir? Karma becerilerin mevcut olduğu bir projede bu soğan örneği nasıl kullanılabilir?

14 GENÇLİK VE FARKLI BECERİLER 13 İnsanların kişisel özelliklerinden sadece bir tanesine bağlı olarak kısıtlanmaları çok da hoş olmayan bir durumdur. Aynı sadece kadın olunduğu için mecliste yer almanın (kotayı doldurmuş olmak için) veya gayler bu konuda beceriklidir diye varsayılarak alışverişe davet edilmesinin hoş olmayacağı gibi. Bazen insanlar kendilerini belli bir sınıfa dahil etmek, birlikte belli faaliyetleri yapabilmek veya aynı amaç için mücadele vermek (örneğin siyasi hareketler, göçmen grupları, feministler, vs.) amacıyla kişisel özelliklerinin bir parçasına odaklanmayı tercih etseler bile, engeli olan insanlar genellikle sahip oldukları engeli kişilik tanımlarının temel bir unsuru olarak algılamazlar! Yukarıda bahsedilen soğan çalışmasını yaparak bu yaklaşımın doğruluğunu teyid edin. Kimlik ve Kültür konularında daha fazla kaynak ve örnek çalışmayı IDbooklet/ adresinde yer alan SALTO Dahil Etme & Çeşitlilik kitapçıklarında bulabilirsiniz. Bütün bunlara ek olarak, engeli olan insanların çok çeşitli kişilik özellikleri ve değerlerinin de mevcut olduğu unutulmamalıdır. Onlar sadece birer tekerlekli sandalyedeki ya da kör insan değildirler. Onlar da herkes gibi, belli değerleri, ilgi alanları ve hobileri olan kardeş, eş veya politik bir parti üyesidirler. Karma becerilerin mevcut olduğu gençlik çalışmalarının amacı karşımızdaki kişiyi, sadece sağır veya zihinsel özürlü olarak değil, bütün bir insan (soğanın tümü) olarak algılamayı sağlamaktır. Küçük Dünya Herhangi bir konuda bir tartışma başlatın (örneğin, gençler hafta sonlarını nasıl geçirirler, haber başlıklarından bir konu, hobiler, vs.), ancak herkes söylemek istediklerini şöyle ifade etmek zorunda olsun: Bu gençlik kulübünün bir üyesi olarak ben görüşündeyim. Ben, kısa/uzun/sarı/siyah saçlı bir insan olarak.. düşünüyorum. Bir kadın/erkek olarak ben. hissediyorum. Konuları böylesine tek bir bakış açısıyla görmek (veya duymak) nasıl bir histi? Engeli olan insanlar farklı konulara engellik bakış açısıyla mı yaklaşırlar? Neden (değil)? Böylesi dar bakış açılarını genişletmek için ne yapabiliriz? Karşımızdaki insanın tek bir özelliğine odaklanmadığımızdan emin olmak için neler yapabiliriz? Herhangi bir engeli olan gençler, genellikle kendilerini engeli olmayan insanlara kıyaslayarak algılarlar. Bu nedenle mümkün olduğunca akranlarına benzer bir hayat yaşamaya çalışırlar (çok da haklı bir amaçla). Ancak, engeli olan kişilerin zihinlerinin bir köşesinde bu durumu hatırlamadan ve bu nedenle oluşan kısıtlamaları hissetmeden ya da kısıtlı katılım imkanlarını tecrübe etmeden yaşamaları oldukça zordur.

15 14 ENGEL YOK, SINIR YOK Engeli olan insanlar olağanüstü bazı yeteneklere sahip olduklarında bile (örneğin, tekerlekli sandalyede dans etme yarışması birinciliği, müzisyenlik, sanatçılık, vs.), bu becerilerin engeli dikkate alındığında muhteşem gibi yaklaşımlar haricinde, oldukları gibi takdir edildiklerine pek sık rastlanmaz (örneğin, birçoğumuz tekerlekli sandalyede basketbol oynamayı beceremezdik veya duymadan konuşamazdık, vs.). Engele DEĞİL karşınızdaki insana bakın dememiş miydik? Engelli çalışmalarında görünülürlük ve olumlu bir imaj yaratma büyük önem taşır. Dahil edilen gruplarda imaj oluşturma konusunda SALTO kitapçıklarına bakabilirsiniz: Park: küçük bir alıştırma (bu alıştırmayı kendi meslektaşlarınız veya gençlerle de yapabilirsiniz): Düşünün, şehirde yürüyorsunuz ve bir parka gidiyorsunuz. Giriş kapısından geçerken görevli size selam veriyor. Patika boyunca yürüyorsunuz ve çimlerde oynayan çocukları görüyorsunuz. Aileleri çocuklarını banklardan izliyorlar. Sizin gibi yürüyen bir çift yanınızdan geçiyor. Dondurmacı önünde sıra olmuş müşterilerine dondurma ve içecek satmakla meşgul. Ve bunun gibi... Şimdi, park ziyaretinizle ilgili kurduğunuz hayali gözden geçirin. Kaç kişinin bir engeli vardı? (ya da siyahtılar, gaydiler ya da kadın...?) Gerçekte bizler engeli olan insanları etrafımızda görmeye ve düşünmeye alışkın değiliz ve bu durum gençlerle olan çalışmalarımızı biraz daha kapsayıcı hale getirmekle değiştirilebilir. ENGEL ENGELLİLİK Karşımızdaki insanın engeli yerine bütününe bakmamız gerektiğini söylemiş olmakla birlikte, engeli olan gençleri yurtdışına götürmekle görevli gençlik çalışanlarının katılımcıların durumları hakkında en azından minimum düzeyde bilgi sahibi olmaları gerektiğini de eklememiz gerekmektedir. Birçok zaman engel durumları birbirlerine benzer gibi gözükseler de, eş rahatsızlık düzeylerine, tıbbi tedaviye aynı şekilde tepki verildiğine, aynı destek ekipmanlarının kullanıldığına ya da çevreyle eş biçimde ilişki kurulduğuna rastlamak oldukça ender bir durumdur. Dolayısıyla, bir veya daha fazla engeli bulunan herkesin kendine özel becerileri, ihtiyaçları ve kendileriyle ilişki kurulması doğrultusunda tercih ettikleri yaklaşımları olacağını bilmek gerekmektedir. Bu doğrultuda aslında hem engelin kendisini hem de, hatta özellikle, bu engeli taşıyan ve birlikte çalışacağınız insanların kendilerini birlikte tanımanız büyük önem taşımaktadır! Aşağıda, bir ilk izlenim edinilmesi amacıyla, çeşitli engel durumları ve sahip olabilecekleri özelliklere dair bir özet sunulmaktadır. Ancak, her kişinin kendine özel durumunun da mutlaka öğrenilmesi gerekmektedir (ciddiyet, ilaçlar, ekipman, vs.). Bunu yapmanın en iyi yolu önce kişinin kendisine veya

16 GENÇLİK VE FARKLI BECERİLER 15 ebeveynlerine konuyla ilgili soruları doğrudan sormaktır. Güvenilir bir ortamda kurulan samimi ilişkiler, işbirliklerini herkes için mümkün olan en iyi tecrübe haline getirecektir. Eskiden insanların tıbbi durumları ve bunların nasıl tedavi edilmeleri gerektiğine dair (engelliğin tıbbi modellemesi olarak anılan) açıklamalar içeren bir Uluslararası Sakatlık, Engellik ve Özürlülük Sınıflandırması bulunurdu. Bu sınıflandırma 2002 yılında, engelliğin sadece kısıtları yerine insanların işlevsellik seviyeleri ve sağlık durumlarına odaklanan yeni bir biyolojik-psikolojik-sosyolojik yaklaşımı yansıtan, Uluslararası İşlevsellik, Engel ve Sağlık Sınıflandırması olarak değiştirilmiştir (www3.who. int/icf/). İnsanların hareket kabiliyetleri (faaliyetlerin yerine getirilmesi), onların sadece tıbbi durumları (hastalık veya rahatsızlık) ya da engellerinden (vücut yapı veya işlevlerindeki sorunlar) değil, ayın zamanda karşılaştıkları fırsatlar ve katılım olanaklarıyla da (hayata dahil olabilme) şekillenmektedir. İnsanların hareket kabiliyetlerini ve katılımlarını etkileyen hem çevresel unsurlar (insanların içinde bulundukları fiziksel, sosyal ve çevresel durumları) hem de kişisel özellikler mevcuttur (kişilik, kişisel durum, vs.). SAĞLIK DURUMU (hastalık veya rahatsızlık) (= tıbbi) Vücut İşlevleri ve Yapı (=vücut) Hareket (faaliyetleri yerine getirme) (=kişi) Katılım (hayata dahil olma) (=sosyal) Çevresel Unsurlar ETKİLEYİCİ UNSURLAR (=sosyo-psikolojik) Kişisel Özellikler Uluslararası İşlevsellik, Engel ve Sağlık Sınıflandırması nın (ICF) sonunda yer alan şekil www3.who.int/icf/ Engele ilişkin bu yeni biyolojik-psikolojik-sosyolojik model insanların sahip oldukları engellerin, vücut işlev ve yapıları, hareket kabiliyetleri veya katılımları ya da etkileyici diğer unsurlarına odaklanılarak bir sınıflandırma yapılmasına olanak sağlamaktadır.

17 16 ENGEL YOK, SINIR YOK Böylelikle aşağıda sunulmakta olan engel sınıflandırması elde edilmektedir: BODY İşlev Yapı Zihinsel İşlevler Sinir Sisteminin Yapısı Algılayıcı İşlevler ve Ağrı Göz, Kulak ve Bağlantılı Yapılar Ses ve Konuşma İşlevleri Ses ve Konuşma Bağlantılı Yapılar Kardiyovasküler, Hematolojik, İmmünolojik Kardiyovasküler, Hematolojik, İmmünolojik ve ve Solunum Sistemi İşlevleri Solunum Sistemlerinin Yapıları Sindirim, Metabolik, Endokrin Sistemlerinin Sindirim, Metabolik, Endokrin Sistemleri İşlevler Bağlantılı Yapılar Boşaltım Yolları ve Üreme Sistemleri İşlevleri Boşaltım Yolları ve Üreme Sistemleri Bağlantılı Nörolojik, İskelet Sistemi ve Hareket Yapılar Bağlantılı İşlevler Hareket Bağlantılı Yapılar FDeri ve Bağlantılı Yapıların İşlevleri Deri ve Bağlantılı Yapılar HAREKET VE KATILIM Öğrenme ve Bilgiyi Uygulama Genel Faaliyet ve Talepler İletişim Hareketlilik Kişisel Bakım Ev Hayatı Kişiler Arası İlişkiler Temel Yaşam Alanları Toplum ve Sosyal Hayat ÇEVRESEL UNSURLAR Ürünler ve Teknoloji Doğal Ortam ve Ortamda İnsan Kaynaklı Değişiklikler Destek ve İlişkiler Davranışlar Hizmetler, Sistemler ve Politikalar Kaynak Uluslararası İşlevsellik, Engel ve Sağlık Sınıflandırması (ICF) - www3.who.int/icf/

18 GENÇLİK VE FARKLI BECERİLER 17 İnsanlar ne tür bir sağlık sorununa sahip olurlarsa olsunlar, onlara artık kendi kendine bakabilen engelli (sınırla faaliyetlere odaklanma) veya destekleyici teknoloji kullanan kişi (çevre unsuruna odaklanma) diye bahsedildiğine sıkça rastlanabilmektedir. Bu kitapçık kapsamında bütün engel türlerini tartışmamız mümkün olmadığından, sadece gençlik çalışanlarının çoğunlukla karşılaştıkları engellere değinmekle yetinmek durumundayız. En sık rastlanan engeller için faaliyetlerin uyarlanması konusunda somut kaynak ve önerilere ilişkin bir özeti, karma beceriler için faaliyet tasarlama bölümünde bulabilirsiniz, sayfa 78. Birer gençlik çalışanı olarak sizlerin rolü, karşılaşabileceğiniz engellilik hallerinin tıbbi veya farklı vücut işlevleri ve yapıları konularına odaklanmak değildir (temel bir bilgi birikimi mutlaka önerilmektedir). Sizlerin rolü daha çok, engeli olan gençlerin gençlik çalışmalarına ve genel anlamda topluma katılma haklarını rahatça kullanabilmelerini sağlayacak, bazı çevresel ve sosyal unsurları uyarlamaktadır (örneğin, faaliyetlerin uyarlanması, engeli olmayan kişilerin engellilere karşı olan davranışları, engelli olan ve olmayan kişiler arasındaki ilişkiler, engeli olan gençlere yönelik politika veya stratejiler, vs.). SALTO Etkin kılma Eğitiminden

19 18 ENGEL YOK, SINIR YOK Bazı örnekler Sağlık durumu Engel Faaliyetlerdeki Katılım kısıtı sınırlanma Leprosi (cüzzam) Uzuvlarda hissiyat kaybı Nesneleri tutmada sorun Leprosi konusundaki önyargılar kişilerin gençlik çalışmalarına dahil edilmesinde çekinceler yaratmakta Bir gençlik çalışanı olarak siz ne yapabilirsiniz: Faaliyetlerde uyarlanmış nesneler kullanmaya çalışın veya tutma işlevi içeren görevler vermeyin, kişinin ihtiyaçları konusunda açıkça konuşun Kendinizi ve etrafınızdakileri leprosi konusunda bilgilendirin ve kişinin kendini isteniyor hissetmesini sağlayın, leprosiyi bir tabu haline getirmeyin Panik Atak Anksiyete Kendi başına dışarı çıkamama Kişilerin kısıtlılıkları sosyal ilişki eksikliğine sebep olur Bir gençlik çalışanı olarak siz ne yapabilirsiniz: Kişinin size güvenmesini sağlayın, onu evinden siz alın, grup çalışmaları yaptırın, bir eşi Gençlerin birbirlerini farklı yönlerde tanımalarını sağlayacak faaliyetler geliştirin olmasını sağlayın Omuriliği Sorunları Felç Merdiven kullanamama Toplantı salonları üst katlarda Bir gençlik çalışanı olarak siz ne yapabilirsiniz: Toplantılarınızı erişilebilir mekânlarda yapın

20 GENÇLİK VE FARKLI BECERİLER 19 Genellikle, farklı nedenlere bağlı olarak, engeli olan gençlerin performansları (kişinin varolan ortamında neler yaptığı) gerçek kapasitelerinin (kişinin belli bir görev ya da faaliyeti yapabilme becerisi, kişinin belli bir ortam ve belli bir zamanda gösterebileceği en üst işlev düzeyi) altındadır. Bu fark, değişik biçimlerde açıklanabilir: Ortamın korumacılığı (ebeveynler, gençlik çalışanları, diğerleri): kişiler engelli oldukları için bir faaliyeti yapamazlar veya yapmalarına izin verilmez. Halbuki kişinin söz konusu faaliyeti gerçekleştirme kapasitesi vardır veya faaliyet, özel ihtiyaçlar doğrultusunda, uyarlanabilir. Öğrenilmiş mağduriyet: engeli olan kişiler daha önce kendilerine hiç fırsat tanınmamış olduğu veya hiç engeli olan bir kişinin böyle bir şey yaptığını görmedikleri için belli bir faaliyeti yapamayacaklarını düşünürler. Engelli ayrımcılığı: engeli olan kişilere karşı bilinçli veya bilinçsiz yapılan davranışlar, onları küçük görme ve daha az hakları olduğunu düşünme. Erişememe korkusu: engeli olan kişiler faaliyetin, mekanın veya ulaşım şartlarının erişilebilirliği konusunda bilgi sahibi olmadıkları için herhangi bir faaliyete katılma konusunda çekimser davranabilirler. Destekleyici teknoloji eksikliği: genellikle teknolojik imkanlar kullanıma hazır durumda varolmazlar veya ulaşılamayacak kadar pahalıdırlar. Ancak, birçok destekleyici araç icat edilebilir veya imal edilebilir (rampalar, sandalyeler, kullanıma yönelik nesneler, vs.). Uyum ve yaratıcılık eksikliği: biraz yaratıcılıkla gençlik çalışmalarında kullanılan yöntemlerin uyarlanması mümkündür: konuşmak yerine çizim yapılabilir (konuşma bozukları), zıplamak yerine kolların havaya kaldırılması istenebilir (tekerlekli sandalye). Uyarlama yöntemleri bölümünde daha detaylı öneriler bulabilirsiniz (sayfa 85). Engeli olan kişilerin yapmakta oldukları şeylerle gerçekte neler yapabilecekleri arasındaki bu farkın giderilmesi konusunda gençlik çalışmaları etkili bir araç haline gelebilir. Kendi kendinize meydan okuyun! ENGELİ OLAN KİŞİLERLE İLİŞKİ KURMA KONUSUNDA GENEL İPUÇLARI Engeli olan bir kişiyle ilk defa iletişim kurmaya başladığınızda, mümkün olan en yüksek fiziksel ve zihinsel beceri varsayımından başlayın ve ancak gerekli oldukça engel doğrultusunda beklentilerinizi uyarlayın. Engeli olan herkesin kısıtlı zihinsel becerileri, tekerlekli sandalyede olan herkesin yavaş veya değnekli herkesin tamamen kör olacağını varsayımından hareket etmeyin. Engeli olan bir kişiyle tanıştığınızda, herhangi bir insanla tanıştığınızda nasıl davranıyorsanız öyle davranın. Genellikle karşınızdaki insanla tokalaşıyorsanız, o zaman tokalaşmak için elinizi uzatın. Ellerini kısıtlı biçimde kullanan ya da protezi olan kişiler de genellikle tokalaşabilirler.

21 20 ENGEL YOK, SINIR YOK (Sol elle tokalaşmayı başarmak da mümkündür). Genelde insanları yanaklarından öpüyorsanız, yine aynısını yapın. Görme engeli olan bir kişi söz konusu olduğunda, onu öpeceğinizi hissetmesini sağlamak amacıyla, omuzlarına dokunabilirsiniz, vs Yetişkinlere yetişkin gibi davranın (ve gençlere de birer birey gibi). Engeli olan bir kişiyle diğer insanlarla konuştuğunuz gibi konuşun. Eğer ilk tanıştığınız kişilere isimleriyle hitap etmek sizin açınızdan kültürel olarak uygun değilse, Bey veya Hanım takılarını engeli olan kişilerle de kullanın. Eğer karşınızdakine yardım etmek istiyorsanız, önce engeli olan kişinin böyle bir yardıma ihtiyacı olup olmadığını sorun ve öneriniz kabul edilene kadar bekleyin (tabi karşınızdaki kişinin düşme gibi durumları hariç). Engeli olan kişinin kendisine nasıl yardım edebileceğiniz konusunda sizi yönlendirmesine izin verin (örneğin, bazı tekerlekli sandalyeler nazik ya da parçalara ayrılabilir yapıda olabilir, dolayısıyla sandalyeyi çekiştirmeniz hoş karşılanmayabilir ). Rahatlayın. Karşınızdaki kişinin sahip olduğu engele uygun olmayacak biçimde görüşmek üzere veya şunu duymuş muydunuz gibi genel alışıldık ifadeler kullandığınızda kendinizi kötü hissetmeyin. Doğru davranmak için çok fazla çaba harcamayın veya karşınızdakine nasıl hitap edeceğinizi günlerce düşünmeyin, sadece sorun. Ayrıca, aşağıdaki bölümü de bakabilirsiniz. ENGELİN İFADE EDİLİŞ VE ETİKETLENİŞİ Belki fark etmişsinizdir, engeli olan kişilerden bahsederken aslında uzun bir ifade biçimi kullanmayı tercih ediyoruz; oysa kısaca felçli gibi ifadeler de kullanabilirdik. Ancak, kullandığımız ifade biçimleri insanları nasıl gördüğümüzü de tanımlamaktadır (ve onlara nasıl yaklaştığımızı). Tam tersi de geçerlidir; kişiler hakkındaki düşüncelerimiz ve onlara karşı olan davranışlarımız, onlara nasıl hitap ettiğimizi de belirleyecektir. Daha önce kişileri engelleri nedeniyle küçük görmenin en azından saygısızlık olacağından bahsetmiştik; kişileri önce insan olarak görmemiz gerekmektedir. Bu nedenlerle, bu kitapçık boyunca öncelikle kişilerden bahsediyor olacağız. Bu kişilerin bazı engellerinin olması veya destekleyici teknolojiler kullanıyor olmaları ikincil bir unsur olacaktır. Bir Sözlük Oluşturun Sizin ülke ve/veya dilinizde engeli olan kişileri tanımlamak için hangi ifadeler kullanılıyor? Bunlar olumsuz ifadeler mi? Alternatifleri var mı? İngilizce de kullanılan politically correct (belli kişi veya grupları rencide etmemeye yönelik, özellikle kullanılan bir üslup; yapmacık olma eğilimi içerir) gibi ifadelerin sizin dilinizde karşılığı var mı? Engeli olan kişilerle çalışan kuruluşlar nasıl ifadeler kullanıyorlar? Engeli olan kişiler kendileri hangi ifadeleri kullanıyorlar?

22 GENÇLİK VE FARKLI BECERİLER 21 BAZI İFADE İPUÇLARI İnsanların engeli olan kişilere karşı küçümseyici davranmaları veya yanlarında kendilerini rahatsız hissetmelerinin bir nedeni de engeli olan kişilerle ilgili çok az olumlu örneğin görünür olması ve bu insanlara hitap ederken kullanılacak sınırlı ifadelerin bulanması olabilir. Dolayısıyla dünyaya bu konuda herhangi bir aktarım yapıyorsanız (sohbetler, makaleler, TV, radyo, vs.), o zaman engeli olan kişilerin tarif edilişi konusunda aşağıda yer alan ipuçlarını dikkate alabilirsiniz. Önce kişinin kendisini görün, engelini değil. Kişilerin kendilerine odaklanın, sıfatlarına değil. Bir kişiye hitap ederken, belli bir hastalığı ya da engeli ifade biçiminize katmayın. Böylelikle, belli bir soruna değil, kişiye odaklanılmasını sağlamış olursunuz. Kullanım Dışı Kullanılabilir Özürlüler Engeli olan kişiler Doğuştan gelen bozukluk, kalıtsal hastalık Engelle doğmuş kişi, kalıtsal bir engele sahip olan kişi Kör Görme özürlü Görmeyen kişi Görme engeli olan kişi Sağır Duyma özürlü Duyma engeli olan kişi Duymayan kişi Saralı Sarası olan kişi Öğrenme özürlü Öğrenme engeli olan kişi Disleksik Disleksiyası olan kişi Spastik Spazmları olan kişi Selebral palsi, multiple seklorosis, artrit kurbanı Selebral palsi hastası olan kişi (ya da multiple seklorosi, artrit)......

23 22 ENGEL YOK, SINIR YOK Engeli olan kişileri toplumun aktif birer katılımcısı olarak resmetmeye çalışın. Engeli olan kişilerin olmayan kişilerle gündelik hayat ortamlarında bir araya gelmeleri önyargıların aşılması ve olumlu ilişki örnekleri teşkil edilmesine yardımcı olacaktır. Engeli olan kişilerin izole veya özel ortamlarda ayrı bir şekilde resmedilmeleri sadece çok gerekli hallerde gerçekleşmelidir. Kullandığınız dili güncelleyin. Engeli olan kişilere hitap biçimleri zaman için değişmiş olsa da bazı insanlar hala modası geçmiş ifade biçimlerini kullanmaya devam etmektedirler (bu ifade biçimleri geçen yüzyılda kaldı). Bu tür küçümseyici ifadeler kullanmaktan kaçınmalısınız. Kullanım Dışı Kullanılabilir Sakat, beceriksiz eskiden insanların yaşam Engelli engeli olan kişi biçimleri fiziksel yapılarıyla belirlenirdi. Engeli olan kişiler çoğunlukla dilencilik yapmak zorunda kalırlardı ve hepsine aynı gözle bakılırdı. Özürlü kelimenin tam anlamıyla kişiye bir Engeli olan kişi özürü varmış gibi davranılırdı. Delirmiş Rahatsızlık nöbeti Arızalı, kusurlu, aksak Hareket eksikliği olan kişi, omurilik rahatsızlığı olan kişi, vs. Akıl hastası, psikopat, şizofren, sapık, aklını Zihinsel engeli olan kişi, şizforeni hastası olan kaçırmış kişi, depresyonu olan kişi Geri zekalı, eksik, aptal, moron, embesil, şapsal, Zeka engeli olan kişi, Down Sendromu olan kişi mongol Engeli olan kişilere biraz acıyın Gerçekten çok önemli olmadığı sürece karşınızdaki kişinin engeline odaklanmayın. Engeli olan kişilerle ilgili üzücü hikayeler belki biraz insaflı davranmanıza sebep olabilir ama böylesi yaklaşımlar da küçümseyici tavırları değiştirmeyecektir. Bu kişilerin yaşam kalitesini etkileyen unsurlara odaklanmaya çalışın ve emeklerinizi bu alanlara yönlendirin; örneğin ulaşım imkanlarına erişim, istihdam olanakları ve ayrımcılığın önlenmesi gibi.

24 GENÇLİK VE FARKLI BECERİLER 23 Eksiklikler yerine becerilere dikkat çekin. Destekleyici teknoloji (tekerlekli sandalye, koltuk değnekleri, vs.), kişilerin kısıtlanmaları yerine toplumun aktif birer katılımcısı olmalarını sağlamaktadır. Kullanım Dışı Kullanılabilir Tekerlekli sandalye bağımlısı, Tekerlekli sandalye kullanan kişi (tekerlekli sandalye kişinin tek başına hareket edebilmesini sağlar) Hasta (sadece doktorun karşısında geçerli) İnsan Özürlü park yeri, tuvaleti Erişilebilir park yeri, tuvaleti Engeli olan kişiler süper kahraman değildirler. Toplum olağanüstü başarılar gösteren kişileri takdir ediyor olsa bile, engeli olan kişileri insan üstü varlıklar olarak tanımlamak, yanlış beklentilerin oluşmasına sebep olacaktır. Aslında aramıza katmak istediğimiz engeli olan bu kişiler son derece sıradan kişilerdir. Sahte veya aşırı edebi ifadelerden de kaçının. Engeli olan kişileri tanımlamak için abartılı ifadelerin kullanılması, kendilerini rahatsız hissetmelerine ve başka insanlarla normal ilişkiler kurmalarına engel olacak ortamlar yaratılmasına neden olacaktır. Sıkıcı ya da komik ifadeler kullanmaktan çekinmeyin. Elmaya elma diyebilmeyi öğrenmemiz gerekmektedir. Kullanım Dışı Kullanılabilir Farklı becerileri olan Engeli olan kişi Fiziksel sorunları olan Engeli olan kişi, hareket engeli olan kişi Zihinsel sorunları olan Zihinsel engeli olan kişi Dikey zorlukları olan Kısa boylu kişi Görme zorluğu olan Görme engeli olan kişi Toplum içinde, televizyonda, tiyatroda ya da benzeri ortamlarda engellilik konusu gündeme geldiğinde genellikle engeli olmayan aktör veya modeller engeli olan kişileri temsil etmek üzere kullanılırlar. Neden engeli olan aktör veya modeller kullanılmasın (sayfa 42 de bir örnek mevcut)?

25 24 ENGEL YOK, SINIR YOK Sansasyon yaratma ihtiyacı? Engeli olan kişilerden bahsederken olumsuz veya duygusallık yüklü ifadeler kullanmaktan kaçınmalısınız. Böylesi ifadeler, engel sahibi olmakla ilgili dramatik düşünceleri tetiklemektedir (ki bunlar çoğunlukla geçerli değildir). Bu da yine, engeli olan kişilerle iletişim kurulmasında olumlu ve saygılı yaklaşımlar yerine, acıma ya da aşırı hayranlık duygularını besleyecektir. Yukarıda yer alan modası geçmiş birçok ifade biçimi tam da buna sebep olmaktadır. Kullanım Dışı Kullanılabilir dan muzdarip olan Engeli olan kişi.. kurbanı X olan kişi Çok üzücü, yazık Bir engele sahip olmak illa da acı çekiyor olmak anlamına gelmez. Engeli olan kişiler, hepimiz gibi çeşitli inişleri ve çıkışları olan, son derece mutlu yaşamlar sürdürebilirler. Engeli olan kişilerle konuşurken hangi ifadeleri kullanmalı? Kullanmaktan kaçınılması gereken bir kelime normal dir. Engeli olan kişinin içinde bulunduğu durum, kendi açısından zaten pek ala normal dir. Dolayısıyla engeli olmayan kişi ifadesini kullanmayı tercih edebilirsiniz. Görme engeli olan bir kişiyle konuşurken gördün mü? veya sonra görüşürüz gibi ifadelerin kullanılması ya da tekerlekli sandalyesi olan bir kişiye. ya yürüyelim denmesi son derece doğaldır. Konuşurken ne söylediğiniz veya söylemediğiniz konusunda aşırı derecede endişelenmenize gerek yoktur. Engeli olan kişi rahatsız olduğu ifade biçimleri konusunda sizi kendisi yönlendirebilir ve tercih ettiği alternatifleri söyleyebilir. Daha önce bahsettiğimiz gibi engeli olan kişiler aslında hiç de genellenebilecek bir grup değildirler. Her birey diğerinden oldukça farklı olduğundan, onlar dan bahsederken bir gruba atıfta bulunuyor olmak son derece zordur.

26 GENÇLİK VE FARKLI BECERİLER 25 Not! Hazır bu konuya değinmişken doğru ifade biçimini kullanmaya çalışırken kraldan çok kralcı olmamaya da dikkat etmemiz gerektiğini hatırlatmakta fayda var. Bu durumun bir örneği, bir süre önce eğitim çalışmaları sırasında yaşandı. Epilepsi hastalarının sara krizi geçirirken yaşadıkları durumu çağrıştırdığı gerekçesiyle eğitimlerde beyin fırtınası ifadesinin kullanılması ayıp kabul edilir hale geldi. Bunun yerine yeni fikir yaratma veya fikir banyosu gibi ifadeler kullanılmaya çalışıldı. Ancak, epilepsi hastası olan bir eğitmen meslektaşımız bunu duyduğunda kahkahalarla güldü ve kendi eğitim çalışmalarında özellikle beyin fırtınası ifadesini kullanmaya devam etti. Sonuç: engeli olan bir kişiyle nasıl konuşmanız gerektiğinden emin değilseniz, sadece SORUN! Engellilik Terminolojisi & İfade Ediliş Biçimleri konusunda detaylı bilgiyi Bağımsız Yaşam Araştırma ve Eğitim Merkezi nin Ürünler bölümünde bulabilirsiniz: SALTO Eğitimlerinden

27 26 ENGEL YOK, SINIR YOK KURULUŞUNUZ DAHİL EDİCİ Mİ? Avrupa İstatistik Kurumu EuroStat bilgilerine göre (2001), Avrupa Birliği vatandaşlarının %15 i bir çeşit engele sahip. Yapılacak ortalama bir tahminle 100 kişiden 4 ünün bilişsel/ zihinsel, 4 ünün fiziksel, 4 ünün duyusal ve 3 ünün de diğer bir tür engele sahip olduğunu söyleyebiliriz. Bu noktada şöyle bir soru sorulabilir: sizin gençlik kuruluşunuzdaki her 7 gençten birisi engelli mi? Eğer değilse, engeli olan bu gençler neden orada değiller? Avrupa Birliği nde Engellilik konusunda detaylı bilgi için: disability/index_en.html Farklı engelleri olan kişileri gençlik kuruluşu çalışmalarınıza (hem gençlik çalışanı hem de üye veya katılımcı olarak) dahil etmeniz değerli bir öğrenme fırsatı teşkil edebilir. Böylelikle kuruluşunuzun erişilebilir ve engeli olan kişilere açık bir yer olduğunu da dünyaya göstermiş olursunuz (bunu yapmayan kuruluşlar muhtemelen dahil edici yapılara sahip olmayanlar olacaktır!)... Sizce kuruluşunuz aşağıda yer alanlardan hangilerini yapmaya hazır: çıkıp engeli olan kişilerle konuşmak: onları faaliyetlerinize katılabileceklerine dair motive etmek (ebeveynlerini de ikna etmek)? fiziksel engellerle başa çıkmak (rampa gibi yenilikler yapmak veya toplantıları erişilebilir mekanlarda düzenlemek)? faaliyetlerin zamanlamalarını düzenlemek (engeli olan kişiler daha çabuk yorulabilir ya da akşam kişisel bakım faaliyetleri için daha çok zamana ihtiyaç duyabilirler)? bütün konuşma ve kararları yazıya veya görüntüye dökmek (duyma engeli olan kişiler için örneğin)? bütün yazılı belgeleri braille veya elektronik formatta sunmak (görme özürlü olan kişilerin de okuyabilmesi için)? zihinsel engeli olan kişilerin de katılımını sağlayabilmek için bazı artistik performans veya spor faaliyetlerinin (tiyatro, müzik, spor) final kalitesinden ödün vermek? farklı becerileri olan kişileri dahil edecek faaliyetler oluşturmak?...

28 GENÇLİK VE FARKLI BECERİLER 27 Tabi ki her bir faaliyetinize 10 tane, farklı engeli olan kişi katılmayacaktır (bunu istemezsiniz de!). Ancak, engeli olan bazı gençleri (veya gençlik çalışanlarını) bazı faaliyetlerinize dahil etmeniz önemli bir fırsat yaratabilir. Özellikle de engeli olan kişilerin ilgilendikleri faaliyetlerinize (mantıklı!). Aynı durum tersi için de geçerlidir. Engeli olmayan gençlerin, engeli olan gençlerle çalışan kuruluşların aşağıda bahsedilen faaliyetlerinde yer almaları ilgi çekici bir tecrübe de olabilir. Bir meslektaşım katıldığı karma becerili bir grup (zihinsel engelli gençlerin dahil olduğu) faaliyetinden bahsetmişti: Noel öncesinde bütün gençler süs eşyaları yapmaktaydılar. Çizilen noel ağaçları duvarda birbirlerinin yanına asılmaya başlandığında, hangilerinin zihinsel engeli olan gençler tarafından çizildiği hemen ortaya çıkmaya başladı; bunlar diğerlerinden 10 kere daha yaratıcı ve renkliydiler. Öte yandan diğerlerinin çizdiği noel ağaçları hep birbirinin aynıydı. Bir sonraki Uluslararası Karma Becerili Projeler, Neden Olmasın? bölümünde karma becerili projelerin potansiyel faydalarına dair bir liste bulabilirsiniz. Karma becerili faaliyet veya projeler yapmak genellikle kuruluşunuzu daha dahil edici hale getirecek bazı düşünme ve çalışma yöntemi değişikliklerini gerektirir (belki biraz da ekipman yatırımı, ancak bu tür girişimler için fon bulmanız mümkün olacaktır). Bu çabayı göstermeye hazır mısınız? Ya da faaliyetlerinize büyük bir gençler grubunu (%15) dışlayarak mı devam etmeyi tercih edersiniz? Belçika-Slovakya Değişim Programı Bunu daha önce denememiştim

29 NEDEN (OLMASIN) ULUSLARARASI

30 ULUSLARARASI KARMA BECERİLİ PROJELER, NEDEN [OMASIN] 29 KARMA BECERİLİ PROJELER FAYDA VE POTANSİYEL Karma becerili bir grupla yurtdışına gitmek gibi çılgınca bir fikre kapılmadan önce kendi evinizde engelli kişilerle yapılabilecek pek çok çalışma olduğunu söyleyebilirsiniz. Ancak, engeli olan (ve olmayan) gençlere uluslararası fırsatlar sunmak hem kuruluşunuz hem de ülkeniz adına çok olumlu bir gelişim sağlayacaktır. Ne yazık ki çok az sayıda uluslararası proje engeli olan gençleri de bünyesine dahil etmektedir. BÜTÜN gençlere böylesi bir fırsat sunmanız, ileriye doğru atılmış çok büyük bir adım olacaktır. Karma becerileri dahil eden bir grupla uluslararası bir değişim ya da gönüllülük programı hayatları değiştiren bir tecrübe olabilir. Genellikle engeli olan gençler, kendilerine defalarca ve defalarca anlatılan nedenlerle, yurtdışına gitmeyi hayal bile etmezler (öğrenilmiş çaresizlik). Böylesi bir başarı onlar için çok önemli bir kazanım ve kendilerine olan saygılarına güçlendirecek bir tecrübe olacaktır. Sonunda onlar da herkesin sahip olduğu fırsatlara sahip olmuş olacaklardır. Uluslararası karma becerili bir proje, engeli olan ve olmayan gençlere belli bir süre birlikte yaşama olanağını sağlar. Engeli olan gençler bu tür ortamlarda, genellikle en kötü kabusları olan bakıcı-hasta ilişkisi yerine, akranlarıyla eş düzey bir ilişki kurma şansı yakalayabilirler. Engeli olmayan gençler de hem farklı tür engelleri tanıma fırsatı bulur hem de, aslında en önemlisi, engelin ardındaki kişileri görmeye başlayabilirler. Engeli olan akranlarıyla 7/24 birlikte yaşayarak, birbirlerine yardım ederek ve beklenmedik durumlarla başa çıkmaya çalışarak (ki bu kitabı okuduktan sonra çok fazla olmayacaktır) gençler birbirlerini olumlu ve olumsuz yönleriyle gerçek anlamda tanıma fırsatı bulabilirler. Böylesi bir çalışma, kuruluşunuzda bir Cumartesi günü öğleden sonra yaşanabileceklerin çok ötesine geçen, gerçek bir yaşam tecrübesi olacaktır. Engelli olmak eskiye kıyasla çok daha az korkutucu hale gelecektir. Bu durumun sadece soğanın ince bir katmanı olduğu görülebilecektir (Engeli değil kişiyi görün, sayfa 12).

31 30 ENGEL YOK, SINIR YOK Uluslararası veya değil, bir grubun parçası haline gelmek sosyal beceriler anlamında gerçek bir yaşam tecrübesidir. Gençler grup içinde kendilerine bir yer edinmeyi, diğerleriyle ilişki kurmayı, kültürlerarası iletişim sorunlarına çözüm bulmayı ve benzeri birçok şeyi öğrenirler. Güvenli bir ortamda farklılıklarla karşılaştıklarında (yemek, iklim, dil, vs.) nasıl tepki vermeleri gerektiğini öğrenirler. Ayrıca, edinecekleri bütün bu tecrübeleri evlerine döndüklerinde, çevreleriyle de paylaşabilirler. Böylece bulundukları ortamlarda eskiye kıyasla daha fazla saygı görürler. Ne de olsa artık, gençlik projeleri gibi, seyahat etmek gibi, herkesin yaptığı şeyleri yapabilir durumdadırlar. Bir grupla beraber (örneğin, gençlik değişim programları) veya bir proje kapsamında (örneğin, gönüllü hizmetler) yurtdışına gitmek gençlere yeni dünyalar kazandıracaktır. Bu sayede yeni insanlar tanıyıp, yeni arkadaşlar edinebilirler (özellikle izole yaşayanlar için çok önemli), yeni faaliyetler deneyebilirler (rutinlerinin dışına çıkmış olurlar) ve yeni yerlerle birlikte yeni kültürler görme fırsatı elde edebilirler. Böylesi bir tecrübe gençlere yeni bakış açıları kazandırır; balıklar ancak karaya vurduklarında içinde bulundukları denizi anlarlar... Yurtdışında gerçekleştirilen programlar genellikle birçok yeni faaliyet ve tecrübeyi kapsar. Yeni bir şeyler denemek gençlerin yeni beceriler ve yeni düşünceler geliştirmelerini sağlar (örneğin, spor, çeşitli hobiler, sevdikleri sevmedikleri şeyler, vs.). Böylelikle dünyanın başka bir yeriyle ilgili kişisel bir tecrübe edinmiş olurlar (örneğin, metro kullanımı, uçağa binmek, başkalarının evlerini görmek, vs.). Bu tür uluslararası bir proje, ister istemez kişilerin ufuklarını genişletecektir. Gençler (engeli olan veya olmayan) yeni kültür ve insanları keşfederken, aynı zamanda kendileri hakkında da daha fazla şey öğreneceklerdir. Karşılaşacakları yeni durumlar için tepkiler geliştirecek ve bunlarla nasıl başa çıkılacağını anlayacaklardır. Yeni beceriler kazanacak ve yurtdışında başarıyla geçirilmiş bir sürenin sonunda kendilerine olan güvenleri artacaktır. Başka bir ülkeden gelecek karma becerili bir grupla değişim programı gerçekleştirmek gençlerin engelli olma konusuna yönelik farklı yaklaşımları tecrübe etmelerini de sağlayacaktır. Belki bir kuruluş engeli olan gençleri mümkün olduğunca pohpohlarken diğer bir kuruluş onları mümkün olduğunca bağımsız bırakmaya çalışıyor olacaktır. Herhalükârda amaç engeli olan gençler için hayatı olabildiğince iyi hale getirmektir. Yurtdışında aynı zamanda ilham kaynağı olarak kullanılabilecek yeni kavram ve fırsatlarla da karşılaşılacaktır (örneğin, korumalı konutlar, engelli hakları, destekleyici ekipmanlar).

32 ULUSLARARASI KARMA BECERİLİ PROJELER, NEDEN [OMASIN] 31 Böylesi çalışmalar aracılığıyla gençler ve kuruluşlar engel konusuna ilişkin kendi yaklaşım ve tercihlerinin daha fazla farkına varabilir ve kısa bir süre için de olsa, başka yaklaşımları deneme imkanı edinebilirler. Aşırı derecede korumalı ortamlarda yaşayan engeli olan gençler böylesi özgür ortamları özellikle takdir edeceklerdir. Bu tecrübe, bu gençlerin kendilerine daha fazla güvenmeleri ve daha fazla inisiyatif almaya başlamalarını sağlayacaktır. Kuruluşlar ve gençlik çalışanları da bir süre için kutunun dışına çıkarak, yeni fikirler ve motivasyon kaynakları bulabilirler. Başka ülkelerdeki gençlik ve engelli kuruluşları, engeli olan gençlerin hayatını kolaylaştırma amacı için, farklı yaklaşımlara sahip olabilirler. Belli bir proje kapsamında edinilen yeni faaliyet ve yaklaşım tecrübeleri, diğer kuruluşların zenginleşmesini sağlayabilir. Başka ülkelerde elde edilen başarıları görme engelli hakları çalışmaları açısından bir motivasyon kaynağı olabilir. Eğer bir ülkede belli bir başarı elde edilebiliyorsa neden aynısını kendi ülkemizde gerçekleştirmek için çaba göstermeyelim (örneğin, erişime ilişkin mevzuat, destekleyici ekipmanlar için fonlar, vs.). Yurtdışındaki engelli kuruluşlarıyla ağlar kurmak veya şemsiye kuruluşlara üye olmak politik gücünüzün artmasına da sebep olabilir. Uluslararası projeler, yerel ortamlar üzerinde de etkili olabilirler. Örneğin Avrupa Birliği nin herkes kadar, engeli olan gençlere de önem verdiğini çevrenize gösterme fırsatı elde etmiş olursunuz. Karma becerilerin dâhil olduğu bir proje, kamusal alanların kullanımı veya medyayla ilişki kurulması sayesinde, toplumda engelli olma konusunun görünülürlüğünü arttırabilir. Birlikte çeşitli faaliyetler yapan ve birlikte eğlenen karma becerili bir grup genç, toplumda bu konuyla ilgili düşüncelerin olumlu anlamda değiştirmeye başlamasına ve bunun için bir örnek teşkil edilmesine katkıda bulunabilirler. Karma becerili bir proje aynı zamanda mekânlardaki farklı imkânların sorgulanmasına ve ne ölçüde erişilebiliriz sorusuna cevap verilmesine olanak sağlayacaktır. Kişilerin sahip oldukları ortamlarda (örneğin, restoran, yüzme havuzu, ulaşım imkânları, vs.) göz ardı etmekte oldukları bir grup insanın varolduğunu anlamaları konusunda farkındalık arttırılabilir ve belki bu konuda bir şeylerin yapılması bile sağlanabilir.

33 32 ENGEL YOK, SINIR YOK Peki ya siz? Birlikte çalışmakta olduğunuz gençlere bakın, hatta daha da iyisi, onlarla bu konuda sohbet edin. Uluslararası gençlik projelerinin ne tür faydaları olabileceği konusunda onlar ne düşünüyor öğrenin. Şansınız biraz yaver giderse, bizim yukarıda sıraladığımız faydalardan tamamen farklı bir faydalar listesi elde edebilirsiniz. Tek yapmanız gereken bunu NEDEN yaptığınız ve ne elde edeceğinizi unutmamaktır! Biz herkesin oluşturacağı listelerde bir unsurun ortak olmasını ümit ediyoruz: projeye dahil olan HERKESİN edineceği temel fayda EĞLENMEK olmalıdır. Olumlu bir tecrübe sayesinde ne kadar çok değişim, anlayış, kabul, isteklilik, bağlılık, vs. sağlayabileceğinize siz bile şaşırabilirsiniz. Hadi deneyin! Slovakya, Uyum Ülkesi nden

34 ULUSLARARASI KARMA BECERİLİ PROJELER, NEDEN [OMASIN] 33 ZİRVEYE TIRMANMAK YURTDIŞINA GİDERKEN KARŞILAŞILABİLECEK SORUNLAR Bir önceki bölümde gördüğünüz gibi uluslararası karma becerili projeler gerçekleştirmek için birçok neden söz konusudur. Ancak burada, böylesi bir çalışmanın getireceği zorlukları da saklamaya çalışmıyoruz. Bu kitapçığın amacı sizlere, bu tür zorlukları mümkün olan en iyi biçimde nasıl aşabileceğiniz konusunda bir takım önerilerde bulunmaktır. Öncelikle, karma becerili projeler gerçekleştirmenin anlamı, mümkün olan en çok sayıda farklı engele sahip kişiyi bir araya getirmeye çalışmak değildir. Grubunuzun kapasitesi konusunda gerçekçi olmalısınız. Yurtdışına giderken, kendi küçük grupları halinde, gidilen ülkedeki tesislere çok da fazla güvenmeden, bağımsız olarak varolabilecek çeşitli alt gruplar oluşturmak büyük önem taşır (engeli olan kişilere destek sağlayabilecek sayıda yeterli gönüllü veya personel, vs.). Karma becerili gruplarda genellikle engeli olmayan kişilerin sayısı olanlardan fazladır. Düşük katılımcı sayılarıyla başlayıp, engeli olan kişi sayılarını zaman içinde arttırmakta fayda vardır. Özel ihtiyaçlar: Belki daha önce hiç böyle bir şey yapmadıkları için, gençlik çalışanları açısından engeli olan gençlerle birlikte yurtdışına gitme fikri ürkütücü olabilir. Böylesi bir tecrübeyi oluşturmak için çalışmaya yavaş yavaş başlayın. Gençlerin ihtiyaçlarından başlamak (sayfa 37), proje bütününü hayal etmenize yardımcı olabilir. Karma becerili gruplarla yurtdışına seyahat etmek (sayfa 74) bölümünde bu konularda bazı öneriler bulabilirsiniz. Dolayısıyla, potansiyel sorunlar sizi durdurmamalıdır. Erişilebilir Mekânlar (sayfa 87) bulma konusunda da sizlere yardımcı olmaya çalışmak istiyoruz. Bunlara ek olarak, kitapçığın sonunda (sayfa 88), sizlere farklı engellerle çalışma konusunda İpuçları da temin etmeye çalıştık. Grup konuları: Gençleri yurtdışına gitmek üzere motive etmek her zaman kolay olmayabilir. Engeli olan gençler yurtdışına gitme konusunda kendilerini yeterli hissetmeyebilir ve bir miktar güven oluşturma ihtiyacında olabilirler (sayfa 41). Engeli olmayan gençlerse, olan gençlerle çalışmaya, birlikte yaşamaya ve eğlenmeye alışık olmayabilirler. Engeli olan gençlerle akranlarının çalışması bölümünde (sayfa 45), gençleri bu konuda nasıl hazırlayabileceğinize dair ipuçları bulabilirsiniz. Grup içinde rol ve ilişkiler bölümünü de (sayfa 44) faydalı bulabilirsiniz. Eğer proje hazırlık süreci uzun bir zamana yayılıyorsa, Karma beceriler için motivasyonu devam ettirme bölümünde (sayfa 51) yer alan konulara dikkat etmeniz gerekebilir.

35 34 ENGEL YOK, SINIR YOK Riskler & Krizler: Herhangi bir projede, her zaman bir şeylerin yanlış gitme ihtimali söz konusudur. Tabi ki gençlerle (engeli olan) çalışmanın sorumluluğu biraz daha fazladır. Ancak, doğru bir Risk Değerlendirmesi (sayfa 53) yapmak ve Onay Beyanları (sayfa 56) kullanmak endişelerinizi biraz olsun azaltabilir. Uluslararası Ortaklıklar: Uluslararası projelerin uluslararası ortakları ihtiyacı vardır (turistik bir gezi yapmıyorsanız). Uluslararası ortaklıklar geliştirmenin (sayfa 61) önemli bir parçası ortakların bulunmasıyla birlikte onları tanımak ve gençlerle iletişim kurmak için doğru kanalları oluşturmaktır (sayfa 67). Yurtdışına gitmek gençler için ürkütücü olabilir ama aynı zamanda, Kültürlerarası Öğrenme konusunda olumlu bir fırsat da sunabilir. Bu süreci canlandırmak için kullanabileceğiniz birçok yöntem mevcuttur. Finansman & Fonlar: Peki bütün bu seyahatlerin masraflarını kim karşılayacak? diye sorduğunuzu duyabiliyoruz. Uluslararası gençlik projelerinin fonlanması (sayfa 69) için oluşturulmuş birçok program mevcuttur. Belki bunlar uluslararası bir projeyi gerçekleştirmenizi sağlayacak bütün kaynağı size temin etmeyebilirler ama önemli bir miktarını karşılamayı kabul edebilirler. Bu kitapçık size Daha fazla fon? (sayfa 73) nasıl bulabileceğiniz konusunda fikir vermeyi amaçlamaktadır. Faaliyet & Yöntemler: Sadece farklı becerilere sahip gençlerle kalmayıp, aynı zamanda farklı ülkelerden farklı diller konuşan gençlerin de katılabileceği bir programı nasıl olup da oluşturabileceğinizi muhtemelen merak ediyorsunuzdur. Karma becerili gruplar için faaliyet yaratmak (sayfa 78), bir miktar Uyarlama yöntemi (sayfa 85) kullanımıyla, bu pek ala mümkün hale gelebilir. Hatta, halihazırdaki gençlik çalışmalarınızı karşılaştığınız gruplara göre zaten ne kadar çok uyarlamakta olduğunuzu fark etseniz çok şaşırabilirsiniz. SALTO Eğitimlerinden

36 ULUSLARARASI KARMA BECERİLİ PROJELER, NEDEN [OMASIN] 35 Neleri hazırlamalı: ilgileneceğini düşündüğünüz bir grup genci bir araya toplayın; onları yeni bir şey denemeye motive etmeye çalışın: karma becerili uluslararası bir proje! Grup üyeleri arasında olumlu bir dinamik gelişmesini sağlamaya çalışın (sayfa 23). yurtdışında iyi bir ortak kuruluş bulun; farklı ülkelerden gençler arasında bir iletişim başlatın. Görev paylaşımı yapın; grup üyeleri hakkında önemli bilgilerin paylaşılmasını sağlayın. Kültürlerarası buluşma için hazırlık yapın (sayfa 61). proje ve programını geliştirin; birlikte olacağınız grubun ihtiyaçları doğrultusunda yöntemlerinizi uyarlayın. Programın oluşturulması aşamasına gençleri de dahil edin (sayfa 78). bir bütçe oluşturun; fon başvurularınızı mümkün olduğunca erken yapın. Son tarihler ve prosedürleri dikkatlice takip edin. Alternatif fon bulma çalışmaları geliştirin; fon başvurunuzun başarısız olma ihtimaline karşılık mutlaka bir B planı oluşturmuş olun (sayfa 69). farklı ihtiyaçları olan gençler için gerekli ayarlamaları yapın: seyahat için hazırlanın (sayfa 74). Uygun bir mekan bulun (sayfa 87): grubunuzdaki katılımcıların farklı ihtiyaçlarını göz önünde bulundurun (sayfa 87). olası sorunları öngörmeye çalışın ve bunlarla nasıl başa çıkabileceğinizi planlayın: gençlerle ilişkide olabilecek kişi ve yapıları düşünün (sayfa 44). Gençleri proje konusunda motive etmeye çalışın (sayfa 51) ve bir risk değerlendirmesi yapın (sayfa 53). grup içindeki görev ve rolleri netleştirin (sayfa 48). Yasal konuları dikkate alın: onay beyanları oluşturun (sayfa 53) ve gizlilik konularını ihmal etmeyin (sayfa 66).

37 ULUSLARARASI KARMA BECERİLİ PROJELER İÇİN Bu kitapçığın amacı sizlere engeli olan gençlerle gündelik çalışmalarınızı nasıl yürütmeniz gerektiğini anlatmak değildir. Aksine bu kitabın amacı, uluslararası projeler ve hazırlıkları konularına odaklanmaktır (örneğin, uluslararası değişim, gönüllü hizmetleri, vs.). Öte yandan, tabi ki bahsettiğimiz konuların, engeli olan ve olmayan gençlerle yapılacak günlük çalışmalarla birçok benzer yönü de olacaktır. Bu aşamada, uluslararası bir proje hazırlığının, onu gerçekleştirmeden oldukça uzun bir süre önce başlaması gerektiğinin altını çizmek gerekmektedir. Hatta karma becerilerin söz konusu olduğu projelerde hazırlık sürecinin, normalden biraz daha fazla sürmesi normaldir. Ancak, biraz sabır ve azimle bütün zorlukların üstesinden gelmek mümkündür.

38 ULUSLARARASI KARMA PROJELERİ İÇİN HAZIRLIK 37 Bütün projelerde olduğu gibi, projenin kendisiyle eş zamanlı olarak katılımcısı gençleri de hazırlamakta fayda vardır. Aşağıda, engeli olan ve olmayan gençlerle çalışmaya nasıl başlayabileceğiniz ve onları nasıl bir araya getirebileceğiniz konusunda somut öneriler bulabilirsiniz. Bu bölümde projeniz için yerel kapsamda neler yapmanız gerektiği konularına değinilecektir. Bir sonraki bölümdeyse, projenizin uluslararası bağlantıları ele alınacaktır (sayfa 60). HAZIRLIK GENÇLERİN İHTİYAÇLARINDAN BAŞLAMAK Karma becerili projelerin fayda ve potansiyeli konularına baktığınızda (sayfa 28), bu projelerin temel faydalanıcılarının gençler olduğu çok net olarak görülebilmektedir. Sizler kurumsal olarak bir gelişim göstermeyi amaçlıyor da olabilirsiniz ancak, temel olarak uluslararası gençlik projeleri, gençlerin kendileri, istekleri, arzuları ve ihtiyaçları gibi konular etrafında şekillendirilmektedir. Gençleri kendi projelerinin geliştirilmesine başlangıçtan itibaren dahil etmek, müşterileriniz için özel gençlik çalışmaları oluşturabilmeniz açısından çok önemlidir. Sonuçta müşterileriniz, sizlerin birer gençlik çalışanı olarak varolmanızın ana sebepleridirler. Gerçekten Dahil Etmek... Eğer amacınız gerçekten dahil edici bir gençlik projesi oluşturmaksa, o zaman gençlerin (engeli olan ve olmayan) projenin merkezinde yer alması ve hazırlık, uygulama ve izleme aşamalarının tümüne dahil edilmesi gerekmektedir. Tabi ki bu süreçlerde gençlik çalışanları birer yol gösterici ya da rehber olarak yer alacaklardır. Ancak kesin olan bir şey var ki o da, gençlere (ne tür becerileri olursa olsun) alan tanımazsanız, onlar da ne size katılmaya ne de sorumluluk almaya gönüllü olacaklardır. Böylesi bir katılımı parça parça sağlayabilirsiniz. Detaylı bilgi için SALTO Uluslararası Olmak kitapçığında yer alan Hart s katılım merdiveni bölümünde bulabilirsiniz ( GoingInternational/).

39 38 ENGEL YOK, SINIR YOK Yurtdışına giderken projenizi, gençlerin ve biraz da özel ihtiyaçları olan katılımcılarınızın (veya gençlik çalışanlarının) bakış açısıyla gözden geçirmeniz faydalı olacaktır. Onların, engeli olmayan kişilerden farklı endişeleri söz konusu olabilir. Gençlerin ihtiyaçlarını birkaç farklı kategori altında toplayabiliriz. Sunmakta olduğumuz bu listelerin amacı düşünce süreçlerinizi tetiklemektir. Bunun anlamı, burada her türlü durumun ele alındığı değildir. Pratik & Teknik İhtiyaçlar Bu kategoride engeli olan kişilerin ihtiyaç duyabileceği genel altyapı ve destekleyici ekipman konuları ele alınmaktadır: Mekanın erişilebilirliği (yatak odaları, tuvaletler, banyolar, çalışma alanları, restoranlar, park yerleri, vs.) dikey ve yatak hareket edebilirlik. Çalışma yöntemleri ses sistemleri, braille okuma, erişilebilir yükseklikte yazı tahtaları, vs. Ulaşım (toplu) ulaşımın erişilebilirliği, yönlendirici tabela çeşitliliği, nereden başlanacağı, haritalar, braille, sesli & görsel duyurular, alternatifler, vs. Şehirde dolaşabilme erişilebilirlik, engeller, (uyarlanmış) haritalar veya göstergeler, her zaman çiftler/gruplar halinde hareket edilmesi, erişilebilir halka açık tuvaletler, vs. Serbest zaman ve dinlenme yorgun olanların dinlenmesi veya serbest zaman geçirmesi için gerekli alanlar, vs. Günlük hayat yemek yeme, yıkanma, uyuma gibi faaliyetler için uygun destekleyici ekipmanlar. İhtiyaç duyduğunuzda destekleyici ekipmanları kiralayan/satan/tamir eden işletmeler var mı? (tekerlekli sandalye, yürüteçler, işitme cihazları, özel gözlükler, vs.) En ciddi ve karşılanması zor ihtiyacı minimum standardınız olarak kabul edin. Örneğin, en büyük tekerlekli sandalyeyi, en yavaş yiyen veya yürüyen kişiyi, en az gören kişiyi, vs.). Böylelikle hiç kimseyi arkada bırakmış olmazsınız. Karma becerili gruplar için faaliyet yaratma bölümündeki kontrol listesine de bakmak isteyebilirsiniz, sayfa 78.

40 ULUSLARARASI KARMA PROJELERİ İÇİN HAZIRLIK 39 Bireysel & Kişisel İhtiyaçlar Duygusal & Sosyal İhtiyaçlar Bu kategoride engeli olan kişiler ve becerileri ele alınmaktadır. Kişinin performansı katılımcı yalnız kalabiliyor mu (uyuyabiliyor mu, yiyebiliyor mu, yıkanabiliyor mu?) yoksa yardıma ihtiyacı var mı? Katılımcının özel ihtiyaçları bakım, ilaç, malzeme, gıda, vs. Konsantrasyonu devam ettirebilme açısından gerekli farklı yöntemler zihinsel, pratik, yaratıcı, sözlü, vs. Programın akış hızı dinlenme araları, dışarı çıkma ihtiyaçları, vs. Bu soruların cevaplarını edinmenin en iyi yolu katılımcı ebeveynleri, kişisel yardımcısı veya doktoruna doğrudan sormaktır. Bu kategoride grubun bütünüyle birlikte kişilerin kendileri ve duyguları ele alınmaktadır: Kişilerin kendilerine olan güvenleri ve başarabilme duygularını harekete geçirin genellikle engeli olan gençler asla uluslararası bir projeye katılabileceklerini düşünmezler. Gruptaki herkesin kendini rahat hissetmesini sağlayın bir grup olma duygusunun gelişmesine izin verecek ve kişilerin birbirlerini tanımalarını sağlayacak yeterli zamanı ayırın. Genel katılım sağlamaya yönelik basit ve sade faaliyetlerle çalışmaya başlayın ve adım adım daha karmaşık faaliyetlere geçin. Böylelikle akranlar arasında güven ve dostluk oluşmasını sağlamış olursunuz. Sıkıntı ve memnuniyetsizlikleri dikkate alın geribildirim alabileceğiniz ve değerlendirme yapabileceğiniz zamanlar öngörün (bireysel olarak, küçük gruplar halinde, ulusal gruplar içinde, faaliyetlerden önce, faaliyet sırasında, sonrasında, vs.) Eğlence için zaman ayırın serbest zamanlar sırasında veya programın bir parçası olarak yapabilirsiniz. Yeterli serbest zaman ayırın grup halinde olmanın yanı sıra bireysel olarak da (yoğun grup hayatından nefes almalarına izin verin) Evle bağlantı kurulmasını sağlayın aile ve arkadaşlarla konuşulması ve yazışılması için olanak yaratın.... Böylelikle grup içindeki duygusal ihtiyaçlar büyük oranda ele almış olursunuz (Güven Oluşturma, sayfa 41 ve Engeli olan Gençlerle Akranlarının Çalışması, sayfa 45 bölümlerine de bakabilirsiniz.) Ancak benzer bir ortamı uluslararası grupta da yaratmanız gerektiğini unutmayın.

41 40 ENGEL YOK, SINIR YOK Sağlık & Tıbbi İhtiyaçlar Güvenlik & Yasal Konular Bu kategoride bütün katılımcıların ve özellikle engeli olan gençlerin ihtiyaç duyabileceği tıbbi destek konusu ele alınmaktadır: Gençler ve gençlik çalışanlarının ihtiyaç duyduğu özel ilaçlar var mı? kullanım biçimleri ve dozlar konusunda bilgi alın, kayıp olasılıklarına karşı yanınızda fazlasını bulundurun, ilaçların içindeki aktif bileşenlerin isimlerini öğrenin (farklı ülkelerde farklı marka ve ilaç isimlerine rastlayabilirsiniz). Projeye dahil olan kişilerin ne tür kişisel bakım ihtiyaçları var? (örneğin, uyarlanmış tuvaletler, önlükler, vs.) gittiğiniz yerlerde bunları temin etmeniz/ satın almanız mümkün mü? En yakın yerel doktor/hastane/acil yardım merkezlerinin telefon numaraları ve adreslerini her zaman elinizin altında bulundurun. Kişilerin özel ihtiyaçları ve bunlarla nasıl başa çıkılacağını bilen kişilerin ve iletişim bilgilerinin bir listesini yanınıza alın evlerindeki ebeveynleri, doktorları, bakıcıları, vs. Gençlik çalışanlarınızdan Acil Yardım eğitimi olan var mı yoksa yanınıza bir hemşire mi almalısınız? Bu konuyla ilgili daha fazla bilgiyi Risk Değerlendirmesi bölümünde (sayfa 53) bulabilirsiniz. Bu kategoride gençleri yurtdışına götürmekte olan gençlik kuruluşu ve çalışanlarının, gençler ve aileleri karşısında ihtiyaç duyacakları konular ele alınmaktadır: Uygun bir sigorta yaptırın gitmekte olduğunuz ülke içinde sağlık sigortası, bavul ve pahalı destekleyici malzemeler için seyahat sigortası, acil durumlarda geri dönüş sigortası. Birlikte çalışacağınız gençler karşısındaki rol ve sorumluluklarınızı netleştirin ebeveynlerin onayını alın, faaliyet programı konusunda onlara bilgi verin, bu konuda anlaşmaya varın, programın bazı bölümlerine katılmama isteklerine olanak tanıyın. Hem kendi ülkenizdeki hem de yurtdışındaki gençlik çalışmalarıyla bağlantılı kural ve mevzuatı kontrol edin minimum gereklilikler, karma becerili gruplar halinde çalışma yapılması durumlarındaki özel kurallar, vs. Programınızda özel sertifikasyon veya uzman gerektiren faaliyetler yer alıyor mu? dağ tırmanışı, cankurtaran, vs. Herhangi bir sorun çıkması halinde neler yapacağınıza dair bir acil durum planınız olsun uygun bir risk değerlendirmesi yapın ve bir kriz yönetimi stratejisi hazırlayın. Bu konuyla ilgili daha fazla bilgiyi Risk Değerlendirmesi bölümünde (sayfa 53) bulabilirsiniz.

42 ULUSLARARASI KARMA PROJELERİ İÇİN HAZIRLIK 41 Karma becerileri kapsayan uluslararası projeleriniz için kullanabileceğiniz bazı pratik kontrol listelerini kitapçığın sonunda bulabilirsiniz (sayfa 88). Gençler için Güvenlik & Gençlik Değişim Programlarıyla bağlantılı iyi uygulama örneklerine ilişkin bilgileri or adresinden indirebilirsiniz. GÜVEN OLUŞTURMA Engeli olan gençler için, özellikle temel ihtiyaçları için bakım gerekliliği olanların, güvenilir ortamları ve bakıcılarını geride bırakıp, uluslararası bir maceraya atılmak her zaman çok kolay olmayabilir. Dolayısıyla, bir gençlik çalışanı olarak, engeli olan gençleri ikna etme konusunda çaba harcamanız gerekebilir. Bu konuda güvenlerini kazanmak için de zamana ihtiyacınız olabilir. Sizin için de bir ilk Bu tür bir çalışma sizin için de ilk uluslararası veya karma becerili grup projesiyse, katılımcıların birbirlerini tanımalarını ve aralarında belli bir düzeyde güven oluşturmalarını sağlamanız gerekebilir. Küçük grupları ve toplantılar aracılığıyla gerekli güvenin oluşmasını yavaş yavaş sağlayabilirsiniz (örneğin, birlikte yemek yiyebilir, atölye çalışmaları yapabilirsiniz). Herhangi bir güven oluşturma çalışmasında olduğu gibi, katılımcıların kendilerini çok da fazla açığa vurmalarını gerektirmeyen basit faaliyetlerle başlayabilir ve daha uzun, daha yoğun faaliyetlere adım adım geçebilirsiniz (örneğin, kendi bölgenizde konaklamalı bir faaliyet). Tanışma faaliyetleri ve güven oluşturma oyunları için SALTO Eğitim Araç Kiti ne bakabilirsiniz www. SALTO-YOUTH.net/Toolbox/. Bu yöntemleri nasıl uyarlayabileceğiniz hakkında bilgi edinmek istiyorsanız, Uyarlama Yöntemleri bölümüne bakabilirsiniz (sayfa 85).

43 42 ENGEL YOK, SINIR YOK Engeli olan gençler projenize katılabilecekleri konusunda ikna olmuyorlarsa, başarısızlık korkuları ve sınırlanmışlık duyguları konusunda bir şeyler yapmanız gerekebilir. Örneğin, onlara farklı rol modelleri gösterebilirsiniz; tekerlekli sandalyesi olan sporcular, görme engelli milletvekilleri, engeli olan iş adamları, engeli olan modeller gibi. Hepsi, biraz destek ve biraz uyarlamayla olağanüstü şeyler başarmış kişilerdir. SALTO Eğitimlerinden SALTO Spor Çalışmalarından Bu örnekleri gördüklerinde, uluslararası bir değişim programı da onlar için mümkün hale gelebilir. Engeli olan birçok kişinin kendi becerileriyle ilgili önyargıları mevcuttur ve bazı şeyleri asla yapamayacaklarını düşünürler (öğrenilmiş çaresizlik). Başka insanlara ilişkin görecekleri örnekler, doğru ekipman ve yardımla birçok şeyi başarabileceklerini anlamalarına yardımcı olabilir. Engeli olan gençlere uğrunda çaba gösterecekleri ve ümit edecekleri bir şeyler verebilmek çok önemlidir. Tabi ki kişinin sahip olduğu engel ve becerileri konusunda gerçekçi olmalısınız, daha sonra elde edebileceği başarıları adım adım geliştirebilirsiniz! Bir örnek: Bianca nın bir oryantasyon sorunu vardı ve kendi başına kesinlikle kaybolacağını düşündüğü için, dışarıya tek başına çıkmayı hayal bile etmiyordu. Ancak, bir gençlik çalışanın sağladığı motivasyon ve kaybolması halinde kullanabileceği bir cep telefonu sayesinde, küçük bir maceraya atılmayı kabul etti. Küçük adımlarla, önce sadece yürüyerek başladı, sonra otobüse bindi, sonra şehirlerarası seyahati denedi. Şimdiyse ülkenin her yerine gidebiliyor

44 ULUSLARARASI KARMA PROJELERİ İÇİN HAZIRLIK 43 Projenize farklı engel türlerine sahip gençler katılıyorsa, başkalarının engel durumları hakkında ne hissettikleri konusuna da değinmek isteyebilirsiniz. Bazen engeli olan veya olmayan kişiler, bilinçsiz de olsa, sahip olunan engeller konusunda bir takım önyargı veya hiyerarşi duygularına sahip olurlar. Daha iyi veya kötü olarak nitelendirilecek engel durumları olduğunu varsayar ve buna bağlı olarak farklı öncelik ve hak beklentilerine girebilirler (örneğin, tekerlekli sandalyede olmak görme engelli olmaktan daha kötü, dolayısıyla bana daha çok yardım edilmeli). Engeli olan gençlerden, engeli olan diğer gençlerle ve engelleri konusunda konuşmalarını istemek onlara yardımcı olabilir. Genellikle insanlar engeli olan kişilerle bu konuyu konuşmaya çekinirler. Olumlu yaklaşımlar ve güvenilir ortamlarda kurulacak ilişkilerle engeli olan gençleri bu konuyu konuşmaya teşvik etmek, başkalarının engelleri konusunda bilgi sahibi olmalarına ve kendi durumlarını farklı değerlendirmeye başlamalarına sebep olabilir. Hatta kendileriyle ilgili olumlu bir imaj geliştirmeye başlamalarına bile destek olabilir. Engeli olan gençler, olmayanlarla aynı ortamlarda bulunmaya alışık değillerse, önceden aralarında bir ilişki geliştirmeye başlamak faydalı olabilir. Yine basit faaliyetlerle başlayıp, daha yoğun çalışmalara doğru adım adım ilerleyebilirsiniz. Engeli olan gençlerin kendilerine olan güvenlerini güçlendirmek amacıyla, becerikli oldukları, hatta engeli olmayan gençlerden daha iyi yaptıkları faaliyetlere öncelik vermeyi düşünebilirsiniz. Engeli olan gençlerin her türlü faaliyete katılmaya herkes kadar hakkı olduğunu netleştirmeyi ihmal etmeyin. Örnekler Tekerlekli sandalye kullanan gençler diğerlerine bunun nasıl yapıldığını gösterebilir. Zihinsel engeli olan gençler genellikle çok yaratıcı olurlar (sosyal şartlanmalardan daha az etkilenirler), dolayısıyla yaratıcı faaliyetler oluşturabilir, yaratıcılıklarını sergilemelerine olanak tanıyabilirsiniz. Duyma engeli olan kişiler, diğerleri çevreden gelen gürültüden rahatsız olurken, dudak okumaya devam edebilirler. Tam veya kısmi görme engeli olan kişiler genellikle sesleri tanıma konusunda olağanüstü yeteneklidirler.

45 44 ENGEL YOK, SINIR YOK GENÇLER YALNIZ DEĞİLLER: AİLELER, BAKICILAR & KURUMLAR Projeler için ikna edilmesi gerekenler sadece gençler ve gençlik kuruluşları değildir. Bazen en büyük sorun engelli gençlerin, çocuklarını gözünden ayırmak istemeyen, aile veya bakıcılarıdır. Çoğu zaman yurtdışında yaşanabileceklere karşı güvensiz olabilir hatta, çocuklarının seyahat ve önerilen faaliyetleri başarabileceğine inanmayabilirler. Bu noktada, engeli olan gençlerin yapabilecekleriyle yapmakta oldukları şeyler arasındaki performans farkı devreye giriyor olabilir (Engel Engellilik bölümüne bakabilirsiniz, sayfa 14). Bu durumlarda gençlik çalışmalarının bir parçası, aile ve bakıcılarla iletişim kurmak haline gelecektir. Onlara projeniz hakkında bilgi vermeli ve çocukların özel ihtiyaçlarını karşılamak için ne tür önlemler aldığınızı açıklamalısınız. Projenin başarılı olabileceği konusunda onları ikna etmek gençlik çalışanlarının görevi olacaktır (çok da fazla zorlamadan). Uluslararası Karma Becerili Projeler, Neden Olmasın? bölümüne bakabilirsiniz, sayfa 28. Ailelere yardımcı olabilecek bazı yaklaşımlar Ailelerle toplantılar yapın. Eğer onlar sizin toplantılarınıza gelmek istemiyorlarsa, uygun bir zamanda, siz onları ziyarete gidebilirsiniz. Onlara projenizi, fon kaynaklarını, faaliyetleri, ev sahibi kuruluşu ve çocuklarının ihtiyaçlarının nasıl karşılanacağını açıklayın. Hazırlık çalışmalarına onları da dahil etmek genellikle, projenin ne olduğunu ve projeyle birlikte çocuklarıyla profesyonel biçimde nasıl ilgilendiğinizi anlamalarını sağlamak için iyi bir yöntemdir. Aileler size fon kaynağı bulma, ziyaret edilecek ülke hakkında bilgi toplama ve benzeri konularda bilgi toplama konusunda yardımcı olabilirler Aileler, daha önce elde edilmiş sonuçları veya daha önce yapılmış faaliyetlere katılan gençlerin yorumlarını gördüklerinde, çocuklarına izin vermeye daha meyilli olacaklardır. Onlara daha önce yapılmış faaliyetlerde çekilen görüntüleri gösterebilir ya da onları daha önceki çalışmalara katılan gençlerle bir araya getirebilirsiniz. Bazı durumlarda da gençlerin yurtdışına çıkmalarını engelleyen kurumsal yaklaşımlar söz konusu olacaktır; örneğin istihdam büroları, sosyal yardım ofisleri, vs. Sadece çok az sayıda ülkenin istihdam kurumları, yurtdışında gerçekleştirilecek gençlik projelerini, istihdam edilebilirliği arttırıcı bir yaklaşım olarak değerlendirmektedir. Gençlik Programı yürütücüsü, Ulusal Ajansınızın bu durumlarda neler yapılabileceği konusunda tecrübesi olacaktır. Onlar, tam olarak neyin mümkün, neyin de mümkün olmadığı hakkında size bilgi verebileceklerdir.

46 ULUSLARARASI KARMA PROJELERİ İÇİN HAZIRLIK 45 Son olarak, engeli olan gençlerin aile ve bakıcılarıyla, tıbbi açıdan neyin yapılmasının uygun ve nelerin riskli olabileceği konusunda iletişim kurmanız faydalı olacaktır. Bu yaklaşım özellikle, engeli olan gençlerin daha önce hiç yapmadıkları fiziksel faaliyetler düzenleyeceğiniz zamanlarda önem kazanacaktır (örneğin, yüzme, tırmanma, uzun yürüyüşler, vs.). Bazı durumlarda engeli olan ve olmayan gençlerin kendi kapasitelerini abarttıklarıyla da karşılaşabilirsiniz (herkesin yaptığı şeyleri yapabileceklerini gösterme ihtiyacıyla). Böylesi zamanlarda kendilerine zarar verebilir ya da durumlarını kötüleştirebilirler. Dolayısıyla, düzenleyeceğiniz faaliyetlerin tam olarak neler olacağı konusunda aile ve tıbbi uzmanların bilgisinin olması çok önemlidir. Böylelikle proje faaliyetlerine katılım konusunda tıbbi olarak geçerli karar verebilirsiniz. Başka bir alternatif, yanınızda uzman personel bulundurmanız olabilir. Onlar engeli olan gençlere potansiyel olarak riskli durumlarda destek olabilir ve olumsuz etki ihtimallerini en aza indirebilirler. ENGELİ OLAN GENÇLERLE AKRANLARININ ÇALIŞMASI Karma becerili projelerin temel amacı, engeli olan ve olmayan gençlerin birlikte yaşadığı ve çalıştığı eğlenceli ortamlar yaratmaktır. Böylesi ortamlar ister istemez akranların birbirlerine yardımcı olmak zorunda kalacakları durumlar yaratacaktır. Ancak bazı gençler, engeli olan akranlarına yardım etme konusunda kendilerini rahat hissetmiyor olabilirler. Bu genellikle daha önce engeli olan akranlarıyla hiç bir araya gelmemiş olmalarından, yanlış bir şey yapmaktan korktuklarından veya yardım etmeleri gereken kişinin rahatsız edici ya da utandırıcı bir durumla bağlantılı olmasından kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla, tabuların yıkılmasını ve birbirlerine yardım etme konusunda kendilerini rahat hissetmelerini sağlamak amacıyla, engeli olan ve olmayan gençler arasında bir ilişki kurulmasını sağlamanız büyük önem taşımaktadır (halihazırda birbirlerini tanımıyorlarsa). Engeli olan ve olmayan gençlerin arkadaş olmasını ve ortak noktalarını bulmalarını sağlamanız çok önemlidir. Engel durumu ve bununla nasıl başa çıkılacağının öğrenilmesine tabi ki zaman ayırmalısınız. Ancak, aynı miktarda zamanı, hatta belki daha da fazlasını, gençlerin ortak ilgi alanları ve hobilerini keşfetmelerini sağlamak için de ayırmalısınız. Ortak değer, beğeni ya da sorunlarını fark etmelerini sağlayacak faaliyetler geliştirebilirsiniz. Gençler için duyguların, ihtiyaçların ya da isteklerin çok önemli olduğunu unutmamalısınız. Bu kapsamda gençlerin herhangi bir engelinin söz konusu olması, aslında ikincil bir önceliktir.

47 46 ENGEL YOK, SINIR YOK Benim Evim Hayalinizdeki ideal evi yapın, çizin veya anlatın. Sorular: Evin içindeki hangi kısımlar sizin için önemli? Neden? Evin garajı var mı? Çok katlı mı? Çocuk odası var mı? Televizyon olacak mı? vs. Herkesin kendine ait ilgi alanları, istekleri, hayalleri ve idealleri olduğunu anlatan bir çalışma Projenize katılan ve engeli olan akranlarıyla hiç ya da çok az tecrübesi olan diğer gençlerin, herhangi bir engele sahip olmanın nasıl bir şey olduğunu keşfetmeleri önemli olabilir. Engeli olan gençlerle bu konuyu doğrudan konuşmaları akla gelen en mantıklı yaklaşım olmakla birlikte, kullanılabilecek diğer bir yaklaşım da, gençlerin kendilerini engelli akranlarının yerine koyması olabilir. Engeli olan gençler bazen bu tür çalışmaları rahatsız edici bulabilmektedirler (özellikle kişi ileri bir yaşta, bir kaza ya da hastalık sonucu, engele sahip olmuşsa). Engeli olmayan gençler, komik olan bu çalışma sonrasında engelden kurtulacaklardır ancak, aynı şey engele sahip gençler için geçerli değildir. Dolayısıyla, böylesi bir faaliyet önerisinde bulunmadan önce, grupta bu tür bir hassasiyet olup olmadığını anlamaya çalışmalısınız. Empati veya yerine geçme faaliyetleri için bazı örnekler: Bir faaliyet boyunca (veya gün ya da okul süresi) başka birisinin gözlüklerini veya göz bağı takın (tam veya kısmi görme engelli olmayı anlamak için) Normalde kullanmadığınız elinizle yazı yazmaya çalışın veya konuşmalarınızda kastettiğiniz sıfatın tam tersini kullanın, örneğin siyah yerine beyaz demek gibi (öğrenme zorluklarını anlamak için) Siz hiçbir kasınızı kullanmazken başka birisinin sizi giydirmesini isteyin (felçli olmayı anlamak için) Bütün gün kulağınızda yüksek sesle müzik çalan kulaklıklarla dolaşın (duyma engeli olmayı anlamak için) Günlük ev işlerini tekerlekli sandalyeyle yapmaya çalışın (hareket kabiliyeti engellerini anlamak için) Şehirde dolaşın ve gördüğünüz renklere uygun tepki verin: yeşil üzgün olmak, kahverengi gülmek, sarı uyumak, mavi tehlike (Asperger sendromunu anlamak için)

48 ULUSLARARASI KARMA PROJELERİ İÇİN HAZIRLIK 47 Tabuların ortadan kaldırıldığı bir ilişki için, engeli olan ve olmayan gençlerin, kendilerine olan güvenlerinin güçlendirilmesi çok önemlidir. Bunu yapının bir yolu, engeli olan gençlerden, akranlarına sahip oldukları engeli nasıl idare edebileceklerini anlatmalarını istemek olabilir. Neler yapabileceklerini, neleri yapmalarına gerek olmadığı veya hoşlanmadıklarını arkadaşlarına kendileri açıklayabilirler. Böylelikle engeli olan gençlere sorumluluk verilmiş ve onları sürece dahil etmiş olursunuz. Öte yandan, engeli olan gençlerin kendilerini akranlarından daha bilgili hissetmelerini sağlamış olursunuz. Ortamda bir bütünlük hissi yaratmanın en önemli aracı, gençlerin eğlenceli faaliyetlerle birbirlerini tanımaya başlayacakları, keyifli tecrübeler yaratmaktır. Bunun için, birlikte konser veya sinemaya gidebilirsiniz, birlikte oyunlar oynayabilirsiniz, birlikte uluslararası değişim programlarına katılabilirsiniz. Hiç kimse mükemmel değildir! Ne engeli olan ne de olmayan insanlar... Dolayısıyla, (herhangi bir gençlik projesinde olduğu gibi) deneyimlemenin teşvik edildiği ve başarısızlığın sorun olmadığı bir ortam yaratılması çok önemlidir. Bir sorun çıktığında bunu fazlaca abartmayın ama bunu bir öğrenme fırsatı olarak kullanmayı da ihmal etmeyin. Engeli olan ya da olmayan kimseyi hiçbir şey için suçlamayın! Gençler için deneyimlemek önemli bir öğrenme aracıdır ve gençler güvenli faaliyetlere takılıp kalmaktan hoşlanmazlar. Gençlerin sınırları yerine onların hevesleri, merakları ve ilgi alanlarına odaklanın. Ancak, bir yere gitmek veya bir faaliyeti yapmak konusunda kendi tercihlerini yapmalarına da izin verin! SALTO Eğitimlerinden

49 48 ENGEL YOK, SINIR YOK GRUP İÇİNDE ROLLER VE İLİŞKİLER Yurtdışında gerçekleşecek bir proje sürecinde engeli olan gençlerin (ve aile ya da bakıcılarının) ihtiyaçlarının nasıl giderileceğini bilmeleri gerekmektedir. Engeli olan gençler söz konusu olduğunda, ister destekleyici ekipmanlarla olsun ister kişisel olarak (kişisel yardımcı, işaret dili tercümanı, vs.) olsun, bir çeşit yardıma ihtiyaç duyulacaktır. Aynı durum, hatta günlük bakım faaliyetleri kapsamında daha fazlası (yıkanma, giyinme, egzersizler, vs.), uluslararası bir faaliyet için de geçerli olacaktır. Böylesi bir yardımı temin etmek için farklı yöntemler izlenebilir: grup içindeki akranlarından kişisel yardımcı/tercüman gibi rolleri üstlenebilecekler olabilir (programın belli bölümlerinde, görevi başkalarıyla paylaşarak). grubun parçası olmayan kişisel yardımcılar, tercümanlar olabilir (böylelikle zamanlarının tümünü engeli olan gençlere ayırabilirler, gönüllü veya işe alınmış kişiler olabilirler). eğer ihtiyaç varsa yanınızda hemşireler bulunabilir (ilaçlar, bandajlar, vs. için) grupla birlikte gelebilirler ya da gidilen ülkede bulunabilirler. Projeye kimlerin katılacağının ve ne türler roller üstleneceklerinin belirlenmesi çok önemlidir. Kişisel yardım temin eden kişilerin farklı statüleri bulunabilir. Bazıları profesyonel, bazıları gönüllü olabilirler. Bu farklar müsaitlik konularında belirleyici olabilir. Yardımcı konumunda olacak kişiler ve gençlerin görevlerini tam olarak bilmeleri gerekmektedir (çalışma saatleri, gece nöbetleri, molalar, vs.). Değişim programının yürütücüsü olan gençlik çalışanlarının bütün gruptan sorumlu olduğunun, dolayısıyla da grup içinde bir kişinin yardımcısı rolünü üstlenemeyeceklerinin netleştirilmesi gerekmektedir. Engeli olan gençlerin akranları, gönüllü kişisel yardımcılarla çalışmaları (aynı yaşta, benzer ilgi alanlarına sahip, vs.) genellikle olumlu bir ortam yaratılmasına katkıda bulunacaktır ( hasta-personel boyutu, arkadaş-arkadaş yaklaşımıyla yer değiştirince). Ancak, sahip olunan engellerin derecesi ve akran gönüllülerin müsaitliğine göre, bunun mümkün olup olmayacağına siz karar vermelisiniz. Gönüllülere engelli kişilerle nasıl çalışmaları gerektiği konusunda net açıklamalar yapmak veya onlara bu konuda eğitim vermeniz kesinlikle şart olacaktır. Ve yine tekrar etmek gerekirse, engeli konusunda en iyi bilgiye sahip olan kişi, engele sahip olan genç insan olacaktır!

50 ULUSLARARASI KARMA PROJELERİ İÇİN HAZIRLIK 49 Eğer grup içinde akran yardımcılarla çalışmaya karar verirseniz, bu kişilerin beklentilerini de netleştirmeyi ihmal etmeyin (örneğin, onlarda kendilerine bir miktar serbest zaman istiyor olabilirler, engeli olan arkadaşlarından farklı şeyler de yapabilmek istiyor olabilirler). Seçtiğiniz akran yardımcılar, projenin aynı zamanda katılımcılarıysalar, onların da projeye tam katılımını sağlayacak önlemleri mutlaka almalısınız. İdeal durum grup üyelerinin beklenmedik durumlarla ilgili açıkça konuşabilmesi olacaktır, örneğin, yorgunluk, gerginlik durumlarında ne yapılabileceği gibi. Grup içindeki hangi katılımcıların engeli olan arkadaşlarıyla ilgileneceğini netleştirmek amacıyla sözleşmeler bile geliştirebilirsiniz (sözlü veya yazılı). A kişisi, B kişisinin gerekli ihtiyaçlarını karşılayacağına ve bunu C kişisiyle dönüşümlü yapacağın gibi (arada bir değişiklik yapmak iyi olabilir). En önemli nokta, her şart altında, engeli olan kişiye yardımcı olmak üzere belirlenmiş bir kişinin olmasını sağlamanız olacaktır. Öte yandan, engeli olan kişilerde bu yardımlarla ilgili gönüllülük boyutundan haberdar olmalıdırlar. Böylelikle durumu kötüye kullanmaları ve kişilere saygısızca davranmamaları garanti altına alınmış olursunuz (aynı durum profesyonel yardımcılar için de geçerlidir, her durumda kişilere saygı gösterilmesi çok önemlidir). Herhangi bir projedeki herhangi bir yardım konusunda olacağı gibi, yine konu hakkında açıkça konuşabilmek en iyi yaklaşım olacaktır. Akran yardımcıyla (veya personel) ilk defa tanışıldığı durumlarda, engeli olan kişiyle yardımcısı arasında güven oluşmasını sağlamak büyük önem taşır. Yabancı birisinin insanın bedeniyle yakından ilgilenmesi veya tanımadığınız bir kişiye bağımlı olmak çok hoş olmayabilir. Böylesi güven yaratıcı çalışmalar için Güven Oluşturma (sayfa 41) bölümüne bakabilirsiniz. Engel konusuyla başa çıkabilmeyi öğrenmek günlük hayatta da çok faydalı olabilecek, sosyal ve pratik bir beceridir. Değişim programına katılacak gençlerden böylesi bir beceriyi edinmek isteyenler olabilir. Gençlerin kendi iç engellerini veya sosyal tabuları aşmalarına yardımcı olabilirsiniz. Böylesi bir becerinin yavaş yavaş, engeli olan kişinin desteğiyle geliştirilmesi önemli olacaktır. Gençler kuruluşunuzda sizlere yardımcı olarak başlayabilir, daha sonra seyahatlerdeki günlük yardım çalışmalarına adım adım geçebilirler. Hatta, engeli olan kişiyle bir süre birlikte yaşamaları sağlanarak, son bir test yapılması bile düşünülebilir.

51 50 ENGEL YOK, SINIR YOK Kendi sınırlarınızı keşfedin! Siz kendiniz de her zaman, her şeyden hoşlanmayabilir ve çeşitli nedenlerle bazı durumlarda hoşnutsuz tepkiler veriyor olabilirsiniz. Engeli olan gençlerle bir çalışma yapmadan veya onlarla bir seyahate çıkmadan önce, kendinizle ilgili bu özellikleri keşfetmenizde fayda olabilir. Herkesin kendine göre sınırları vardır ve böyle olması NORMALDİR. Hatta kendi sınırlarınızı biliyor olmanız, bunun neden olacağı durumlarla başa çıkmanızı kolaylaştıracaktır (örneğin, bir başkasının devreye girmesini sağlayabilirsiniz, vs.). En çok hoşlandığınız ve sizi en çok rahatsız eden engelin ne olduğunu bulmaya çalışın? Sözel ifade çalışması Kontrol listesi Yapabilirim / Yapamam / Muhtemelen yaparım kan görmek, dışkı temizlemek, birisini yatağa yatırmak (fiziksel güç), birisini giydirmek/soymak, birisini yıkamak, yüksek sesle küfreden birisinin yanında olmak, engeli olan kişinin ukala tavırlarına katlanmak, konuşması ve davranışlarına tam olarak hakim olmayan birisiyle bir arada olmak, davranış sorunu olan kişilere karşı saygı ve sabır göstermek, agresif davranışlarla başa çıkmak, engeli olan gençlerin cinsel ihtiyaçları olabileceğini kabul etmek, engeli olan kişilere dokunmak, aralarında işaret dili konuşan duyma engelli kişilerin yanında rahat edebilmek, hayati önemi olan ekipmanlar kullanan kişilere yardım etmek (kullanmadıkların ölüm riski olan ekipman) Engeli olan gençlerle benzer bir çalışma yapıp, onların da sınır ve tercihlerini anlamalarını sağlayabilirsiniz.

52 ULUSLARARASI KARMA PROJELERİ İÇİN HAZIRLIK 51 KARMA BECERİLİ ÇALIŞMALARDA OLUMLU OLMAYA DEVAM ETMEK Karma becerili projeler mümkündür! Ama aynı zamanda diğer projelere kıyasla biraz daha fazla emek gerektirirler. Dolayısıyla, projeye dahil olan farklı insanların (gençler, gençlik çalışanları, kurullar, vs.) olumlu bakış açılarını devam ettirmelerini sağlamak her zaman kolay olmayabilir; özellikle hazırlık ve fon kaynağı konuları uzun zaman süreçlerine yayıldığında. İnsanlar boş yere bir faaliyete katılmaz ya da gönüllülük yapmazlar; mutlaka bir beklentileri vardır. Alıştırma: Neden gönüllülük yapıyorsunuz? Karma becerili projelere neden katıldığınız veya gönüllüsü olduğunuzu açıklayabilecek bütün unsurları listeleyin. Hatta gönüllülük yapmanızı engelleyecek unsurların da bir listesini yapabilirsiniz. Projenize dahil olan diğer insanlardan da aynı şeyi yapmalarını isteyebilirsiniz. Böylelikle projeye dahil kişileri nasıl motive etmeye devam edebileceğiniz konusunda önemli bilgiler edinmiş olursunuz. İnsanlar genellikle eğlenmek, yeni sosyal bağlantılar kurmak, yeni şeyler öğrenmek, yaratıcı olmak veya kendi sınırlarını zorlamak isterler. Bu durumda, bir gençlik çalışanı olarak sizin göreviniz, herkesin beklentisinin karşılanıp karşılanmadığını takip etmek olacaktır. Projenizin başarılı olmasını sağlamanın en iyi yollarından biri, onu gençlerin ilgi alanları ve tercih ettikleri çalışma biçimleri temeline oturtmak olacaktır. Eğer beklenti eğlence ve sosyal faaliyetlerse, o zaman bu tür etkinliklere zaman ayırmak faydalı olacaktır. Hazırlık süreçlerinde tabi ki birlikte çalışacaksınız ancak, rahatlama ve birlikte zaman geçirmeyi sağlayacak faaliyetler de yaratılabilir. Örneğin, birlikte sinemaya gidilebilir, bir parti düzenlenebilir, gibi. Bu tür faaliyetleri belirli zaman aralıklarına yayabilirsiniz; insanları sürekli eğlenmeye zorlamanız da gerekmez. Eğer insanlar kendi sınırlarını zorlamak istiyorlarsa, o zaman onlara hazırlık süreçlerinde daha karmaşık görevler verebilirsiniz. Böylesi bir görevi başaramamaları halinde mutlaka bir b planınız da olmalıdır. Doğru kişiye doğru görevi vermeniz çok önemlidir. Birlikte çalıştığınız gençler yaratıcılarsa (ve yaratıcı görevler yapmak istiyorlarsa), o zaman olanlara böylesi görevler vermelisiniz (program hakkında bir gazete hazırlayabilirler, logo tasarlayabilirler, vs.). Başka insanlar pek göz önünde olmak istemiyor olabilirler, o zaman onlara daha arka plan görevleri verebilirsiniz.

53 52 ENGEL YOK, SINIR YOK Eğer insanlar yeni şeyler öğrenmek istiyorlarsa, o zaman yeni şeyler denemelerine izin vermelisiniz. Tabi ki gerekli hallerde bu konuda onlara rehberlik yapabilir ya da eğitimler verebilirsiniz. Neyin mümkün olduğu veya olmadığı konusunda sizin gerçekçi olmanız gerekecektir. Ve eğer gençler projenize katkıda bulunuyorlarsa (bu onların projesi olduğu için bulunuyor olmalıdırlar), o zaman onlara bunun için teşekkür etmeniz hoş olacaktır. Bunu sadece sözel olarak da ifade edebilirsiniz ya da daha geliştirilmiş yöntemler de deneyebilirsiniz. Gönüllülerin hoşlanabilecekleri hediyeler bulabilirsiniz. Örneğin, sizin de sponsorlardan edineceğiniz, konser biletleri, t-shirtler gibi. Gönüllüler için özel bir etkinlik düzenleyebilirsiniz. Örneğin, yemek ve küçük hediyelerin olacağı. Gönüllü Ödülleri düzenleyebilirsiniz. Örneğin, en iyi gönüllü, en cesur engelli, en iyi sponsor ödülleri verebilirsiniz. Bu tür faaliyetleri, insanların motivasyonlarının düşmeye başladığını hissettiğiniz zamanlarda düzenlemeniz faydalı olacaktır. Uluslararası Gönüllülük Hizmetleri Eğitim Kiti, Motivasyon Bölümü ne de (sayfa 55) bakabilirsiniz or

54 ULUSLARARASI KARMA PROJELERİ İÇİN HAZIRLIK 53 RİSK DEĞERLENDİRMESİ Gençlik çalışmaları (gençlerle karma becerili çalışmalar yapma bölümüne de bakabilirsiniz) mümkünse, sadece mesleki terapi veya çocuk bakımı olmanın ötesinde, yeni tecrübeler edinme, yeni sorumluluklar alma, inisiyatif kullanabilme ve bir grubun parçası haline gelmekle ilgili olmalıdır. Dolayısıyla, gençlik çalışanları gençler için, Engelle Bir Arada Olmak? Yapabilirsiniz! bölümünde (sayfa 5) anlatıldığı gibi, bildikleri dünyanın dışında bir takım tecrübeler edinme imkanı oluşturabilmelidirler. Yeni bir faaliyet gerçekleştirmekle karşılığında edinilen yeni tecrübe ve öğrenme deneyimi arasındaki dengeyi gözetmek önemlidir. Geleneksel olarak kendilerini (aşırı) korumacı ortamlarda bulan ve engeli olan gençlerin de yeni tecrübeler edinme fırsatının olması ve beceri sınırlarını zorlayabilmeleri (genelde yapılan ve güvenli olan faaliyetlerin haricinde) önem taşımaktadır. Böylesi bir süreçte, grup içinde yer alan ve engeli olan gençler hakkında en azından minimum düzeyde bilgi sahibi olmak, neleri yapabileceklerini ve neleri yapamayacaklarını anlamak çok önemlidir. Böylelikle hem gençlerin herhangi bir biçimde zarar görmelerini engelleyebilir hem de sınırlarını aşmaya çalışmalarına yardımcı olabilirsiniz. Örneğin, kişinin bir tekerlekli sandalye desteği ihtiyacı varsa, o zaman bu kişi kayadan aşağı iple sallanarak inme çalışmaları yapabilir veya bir go-kart tekerlekli sandalye kullanımına da imkan sağlayacak biçimde uyarlanabilir. Sahip olunan engel ne olursa olsun, gençlerin yaratıcı olmalarına imkan tanımak büyük önem taşımaktadır. Bu konuyla ilgili ipuçları, Karma Becerili Projeler için Yaratıcı Faaliyetler (sayfa 78) bölümünde ele alınmaktadır. SALTO TC Spor çalışmalarından

55 54 ENGEL YOK, SINIR YOK Proje kapsamında ne tür sorunlarla karşılaşabileceğinizi (bu sorunların yaşanma olasılıklarıyla birlikte) ve bunların ne tür sonuçlar doğurabileceğini değerlendirmeniz de fayda olacaktır (hem grup içinde hem de ortak gruplarınızın gençlik çalışanlarıyla birlikte). Öte yandan, herhangi bir sorunla karşılaştığınızda (kaza, tıbbi sorunlar, kavgalar, erişim problemleri, vs.) ne tür önlemler alabileceğinize dair senaryolar geliştirebilirsiniz. Asıl olan tabi ki bu sorunların nasıl engellenebileceğini değerlendirmektir. Yapacağınız (uluslararası) çalışmalar için aşağıda sunulmakta olan Risk Değerlendirmesi formunu doldurabilirsiniz: Ne tür bir sorun olabilir? Olasılık derecesi? (1-3) Sorun kimleri ilgilendirir? Sonuçlar Ciddiyet derecesi? (1-3) Önlemek için ne yapabilirsiniz? Yine de olursa ne yapabilirsiniz? Örnek: Astım Krizi... - Katılımcı X - Gençlik çalışanı - Grup - gençlik çalışanlarından birisinin solunum cihazı konusunda yardımcı olması gerekir - muhtemelen faaliyet durdurulur - eğer kriz ciddiyse hastaneye gidilmesi gerekebilir - Yoğun ve uzun faaliyetlerde dikkatli olunabilir - astımı olan katılımcıların heyecan/ yorgunluk dereceleri izlenebilir - katılımcının solunum cihazını veya bir torbayı yakınında tutması sağlanabilir - - sakin olun ve astımı olan genci sakin bir ortama götürün - diğer gençlik çalışanları grupla ilgilenmeye devam etsinler - hiperventilasyonu önlemek için solunum cihazı veya torbayı kullanın - acil durum hattını arayın ve bir ambulans çağırın - ebeveynleri haberdar edin -...

56 ULUSLARARASI KARMA PROJELERİ İÇİN HAZIRLIK 55 Olası riskler (2 veya 3 derecesinde ) ve ciddi sonuçların (2 veya 3 derecesinde ) özel ilgi gerektireceği açıktır. Bu tür durumlara, olayları abartmadan, hazırlıklı olduğunuzdan emin olmalısınız. Risk değerlendirmesi ve kriz yönetimi konularında daha fazla bilgi için SALTO Eğitim Kiti ne bakabilirsiniz ( Gençlerin güvenliği konusunda iyi örnekler & gençlik değişimleri konularında adresine bakabilirsiniz. Yurtdışına uzun bir gezi veya gençlik değişimi düzenlerken, gerekli ekipmanla birlikte (örneğin, tekerlekli sandalyeler, yüzme ekipmanları, vs. - sayfa 87 deki kontrol listesine bakınız) tıbbi müdahale araçlarının da (örneğin, ilk yardım, ilaçlar, solunum cihazları, vs.) hazır olması gerektiğini belirtmekte fayda vardır. Özel bir takım ihtiyaçlar (örneğin, kinetik terapi, enjeksiyonlar, vs.) için hemşire/tıbbi personele veya eğitimli gönüllülere (mümkün olan hallerde) güvenebilirsiniz, ya da engeli olan kişiye siz destek veriyor olabilirsiniz. Daha önce de belirtildiği gibi, ne tür ihtiyaçların olduğunu tam olarak belirleyebilmek engeli olan gençle (veya ebeveynleri, doktoru, vs.) kuracağınız iletişim ve yapacağınız hazırlığa bağlıdır. Burada önemli olan, bu tür çalışmaların sizi daha geleneksel (sıkıcı?) faaliyetlere yönlendirmesine izin vermemektir. Acil durum bilgilerini her zaman yakınızda bulundurmanız faydalı olacaktır (proje öncesinde edindiğiniz bilgiler). Ancak, bu yaklaşımın amacı sizi korkutmak değildir. Tıbbi bilgi ve özel ihtiyaçlar (alerji, tıbbi durum, kullanılan ilaçlar listesi, ilaçların içindeki aktif kimyasal maddeler - böylelikle yabancı ülkelerde ilaçları farklı isimler altında bulabilirsiniz, özel tıbbi durumlara ilişkin talimatlar, vs.) Engeli olan gençlerin ceplerinde taşıyabilecekleri acil durum kartları. Bu kartlarda kişilerin ad/ soyadı, sahip oldukları engel, acil yardım talimatları, özel tıbbi ihtiyaçlar (örneğin, dilimin altına yerleştirilmesi gereken bir ilaç cebimde, diyabet için yakınlarda şeker/tatlı bulundurun, vs.) ve ilgili bir kişinin telefon numarası (grubun sorumlusu kişi) yer alabilir. Acil durum telefon numaraları (gençlerin ebeveyn/koruyucularının, doktorların, seyahat/sağlık sigortası şirketinin, en yakın hastanenin, yerel polis/ambulans/itfaiyenin).

57 56 ENGEL YOK, SINIR YOK Gerekli olabileceğini düşündüğünüz özel tıbbi veya diğer cihazlar (örneğin, solunum desteği, rampa oluşturmanızı sağlayacak bir veya iki plaka, sınırlı el hareketleri olan gençler için özel çatal-bıçak setleri, vs.). Faaliyetin uzunluğuna bağlı olarak daha uzun sürelere uygun miktarda ilaç, ilaçların içilmesini sağlayacak su, vs.). Faaliyetin içeriğine bağlı olarak, gerekli olması halinde özel ekipman yüzme, kayak, vs. Yedek planlar (örneğin, karma becerili bir grupla yürüyüşler daha uzun sürebilir, dolayısıyla olası kestirmeleri veya alternatif ulaşım araçlarından haber olabilirsiniz, vs.). Ve tabi ki geleneksel acil müdahale seti, hatta belki normalden biraz daha kapsamlı olarak. ONAY BEYANLARI Bir proje veya faaliyet öncesinde (özellikle güçlü yasal dava kültürü olan ülkelerde), engeli olan gençlerin (18 yaşından büyükse) veya ebeveyn ya da yasal koruyucularının (18 yaşından küçüklerse veya yasal olarak hakları sınırlanmışsa) bir onay ve sorumluluk beyanı imzalamalarını talep etmek faydalı olacaktır Böylesi bir beyan aşağıda sunulan konuları kapsayabilir: Faaliyet yeri ve tarihi, Engeli olan genç (18 yaşından büyükse) veya ebeveynlerinin (18 yaşından küçüklerse) böylesi bir faaliyete katılabileceklerine dair onay beyanı (özellikle kaya tırmanışı, yüzme vs gibi daha zorlu faaliyetler söz konusuysa), Acil durumlarda bağlantı kurulacak kişi bilgileri (genellikle ebeveyn veya koruyucu), Sahip olunan engelin özellikleri ve özel ihtiyaçları gençlere, ebeveynlerine veya doktorlarına özel bazı durumlarda ne yapılmasını tercih ettiklerini de sorabilirsiniz (örneğin, epilepsi krizi, bedensel sıvıların kontrol dışı kaybı durumunda, spor yaparken ihtiyaç duyulacak özel ekipmanlar, vs.), İlaç kullanımına ilişkin bilgiler (ilaç ismi, kullanım şekli, vs.), Proje belgeleri içinde faaliyetlerde çekilen fotoğrafların kullanımından, iletişim listelerinde bilgilerinin yer almasına kadar, proje ilişkili çeşitli konularda anlaşma, (tercihe bağlı) gençlerin proje sürecinde benimsemeyi kabul edecekleri bir davranış biçimine dair bilgi ve söz konusu beyana uyulmaması halinde ortaya çıkabilecek sonuçlar.

58 ULUSLARARASI KARMA PROJELERİ İÇİN HAZIRLIK 57 ÖRNEK KAYIT ONAY FORMU > Başlık Yer Tarih < Faaliyetinize katılacak bütün gençlerle en iyi biçimde ilgilenmenizi sağlamak amacıyla aşağıda yer alan bütün soruları sormanız faydalı olacaktır. Bunlar gizli ve güvenli bir yerde tutulacak bilgiler olmalıdırlar. KATILIMCI BİLGİSİ İsim... Doğum Tarihi Cinsiyet.. Vatandaşlık Bilgisi.... Adres Telefon (ev).. (GSM).... EBEVEYN / KORUYUCU (acil durum bilgilerin) İsim Telefon (ev).. (GSM) Alternatif kişi (ebeveyn/koruyucuya ulaşılamaması halinde)..... Alternatif kişinin telefon numarası Kızınız/oğlunuzun herhangi bir engeli var mı? Evet ( ) Hayır ( ) Engel, günlük faaliyetlerin yerine getirilmesini etkileyen fiziksel veya zihinsel durumlardır. Programa katılımı engellememekle birlikte, bilgi sahibi olunması açısından önem taşımaktadırlar. Cevabınız evetse, lütfen açıklayın Kızınız/oğlunuz herhangi bir ilaç kullanıyor mu? Evet ( ) Hayır ( ) Cevabınız evetse, lütfen ilacın ismini ve kullanım şeklini (sıklık, miktar, vs.) belirtiniz

59 58 ENGEL YOK, SINIR YOK Lütfen çocuğunuzun engeli ile ilgili özel ihtiyaçlarını açıklayınız (yüzme, kişisel bakım, hareketlilik, işitme cihazları, diğer özel ekipmanlar, vs.) Kızınız/oğlunuzun herhangi bir alerjisi var mı? (penisilin, gıda türleri, vs). Evet ( ) Hayır ( ) Cevabınız evetse, lütfen açıklayınız Kızınız/oğlunuzun doktoru/tıbbi sorumlusunun ismi... Bu kişinin iletişim bilgileri... Kızınız/oğlunuzun program kapsamındaki bütün faaliyetlere katılımını onaylıyor musunuz? Evet ( ) Hayır ( ) Cevabınız hayırsa, lütfen çocuğunuzun programın hangi bölümlerine katılmasını istemediğinizi açıklayınız Kızınız/oğlunuzun yerel basında kullanılmak üzere çekilebilecek grup çalışması fotoğraflarında yer almasını onaylıyor musunuz? Evet ( ) Hayır ( )

60 ULUSLARARASI KARMA PROJELERİ İÇİN HAZIRLIK 59 Program kapsamındaki Davranış Biçimi. Programın güvenli bir biçimde yürütülebilmesi amacıyla, bütün genç katılımcılardan, aşağıda belirtilen Davranış Biçimi Beyanını imzalamalarını bekliyoruz: Grupta yer alan herkese saygı göstermek, Kolaylaştırıcı ve personel tarafından verilen talimatlara uymak, Teker teker konuşmak ve birbirimizi dinlemek, Faaliyet merkezindeki kural ve eşyalara saygı göstermek, Kimseye karşı küçümseyici isimlerle hitap etmemek, Programın bütün bölümlerine katılmak, Bir ekip olarak birlikte çalışmak, Alkol, sigara ve uyuşturucu kullanmamak. Kızınız/oğlunuz bu kurallara uymamakta ısrarcı olduğu takdirde sizinle bağlantı kurulacaktır. Ebeveyn/koruyucu imzası (çocuğun 18 yaşından küçük olması halinde)... Katılımcı imzası (herhalukarda)..... Tarih..... Bu belgede yer alan bilgiler gizli tutulacaktır. Formu doldurmak için zaman ayırdığınız için teşekkür ederiz! -İrlanda, Louise McBride, Ballyboffy Gençlik Projesinden uyarlama -

61 60 NO BARRIERS, NO BORDERS ULUSLARARASI

62 ULUSLARARASI BAĞLANTI 61 BAĞLANTI Bu kitapçığın temel amacı sıra dışı bir şey yapmanıza destek olmaktır; bazılarının engeli olan gençler için öncelik olabileceğini düşünmedikleri bir şeyi: yurtdışına gitmek. Engeli olan gençlerin, uluslararası projelerde yer almaya en az engeli olmayan gençler kadar hakları vardır. Yurtdışına çıkarken uluslararası ortaklara ihtiyacınız olacak ve bu bölüm, karma becerili projeleriniz için uluslararası ortaklar bulma konusunda size bir fikir verme amacını taşımaktadır. Başka kuruluşlarla birlikte çalışmak, gizlilik gibi konuları gündeme getirecektir. Proje kapsamında hazırlık yapmak için diğer kuruluşun katılımcılarınız hakkında ne tür bilgiye ihtiyacı olacak? Ne tür bilgileri gizli tutmanız gerekecek? Öte yandan, yurtdışına çıkmanın temel amaçlarından birisi grupların birbirlerini ve birbirlerinin kültürlerini tanımalarıdır (sayfa 68). Hatta, Avrupa da bunu yapmanızı sağlayacak fon kaynakları bile söz konusu (sayfa 69). Son olarak bu bölüm size, eğer daha önce hiç yapmadıysanız, engeli olan kişilerle birlikte seyahat etme konusunda detaylı bilgi veriyor olacaktır. Bir miktar hazırlık yapılarak, her şeyin mümkün olduğunu gösterecektir (sayfa 74). ULUSLARARASI ORTAKLIKLARIN OLUŞTURULMASI Peki, artık önünüzde karma becerileri olan bir grup var ve siz de onları karma becerili bir proje için nasıl hazırlamanız gerektiğini biliyorsunuz. Ama hala, değişim faaliyetini gerçekleştireceğiniz ya da gönüllülerinizi göndereceğiniz ortak bir kuruluşa ihtiyacınız var (tek taraflı bir tatil gezisi planlamadığınız sürece). Böylesi ortakları nasıl bulacaksınız? Engel konusu kapsamında çalışan kuruluşları, uluslararası şemsiye kuruluşlar (ve üyeleri) veya farklı ülkelerdeki ulusal engelli kuruluşları federasyonları aracılığıyla bulabilirsiniz. Hepsinin olmasa da, çoğunun gençlik birimleri mevcuttur. Avrupa Engelli Formu: 29 Avrupa ülkesinden 115 kuruluşu biraya getirmektedir: size Avrupa, uluslararası ve ulusal engel bağlantılı kuruluş bağlantıları sunmaktadır.

63 62 ENGEL YOK, SINIR YOK Belki kendinizi sadece engel konusuna odaklanan kuruluşlarla sınırlamak istemiyorsunuzdur. Yurtdışında kendinize ortak bir kuruluş bulmanın diğer bir yolu da, olağan faaliyetlerine engeli olan gençleri katma alışkanlığı olan, genel faaliyet alanlı kuruluşlarla iletişim kurmak olabilir. Avrupa Gençlik Programı (sayfa 69) kapsamında, ortak kuruluş bulmanıza yardım etmesi için Ulusal Ajansınızdan destek isteyebiliriz. Böylesi bir ortak arayışınızı onlar farklı ülkelerdeki meslektaşlarıyla paylaşabilir ve böylece arayışınızın farklı iletişim yollarıyla yaygınlaştırılması sağlanabilir. Diğer bir yöntem, ortak arayışınızı uluslararası ortak-bulma veri tabanlarına eklemek olabilir. Böylesi durumlarda, karma becerili projeler yapmakta olduğunuzu mutlaka açıkça ifade ettiğinizden emin olmalısınız. aracılığıyla ortak-bulma veritabanına ulaşabilirsiniz. Gençlik çalışanları için diğer bir seçenek uluslararası eğitimlere veya Gençlik Programı tarafından organize edilen (veya benzeri kuruluşlar tarafından) iletişim kurma seminerlerine katılmak olabilir. Böylesi ortamlarda, uluslararası projeler yapmak isteyen başka gençlik çalışanlarıyla tanışma fırsatınız olacaktır. Az miktarda da olsa, iletişim-kurma seminerlerinden bazıları özellikle karma becerili gruplar konusuna odaklanmaktadır. Avrupa gençlik çalışanları eğitimleri için adresine bakabilirsiniz. Birlikte proje yapma niyeti olan bir veya birkaç tane kuruluş bulmanız yeterli olmayacaktır. İlk etapta konuyla ilgilendiğini belirten kuruluşlarla iletişim kurduktan sonra, bu kuruluşlarla anlaşıp anlaşamayacağınızı değerlendirmeli ve projeye ilişkin gerçek bir potansiyel olup olmadığına bakmalısınız.

64 ULUSLARARASI BAĞLANTI 63 Size yardımcı olabilecek bazı sorular? Kuruluşun amacı ve statüsü nedir? (yerel yönetim, STK, sosyal hizmet kuruluşu, gençlik merkezi, vs.) Hangi hedef grupla(rla) çalışıyorlar? Ne tür engellerle çalışıyorlar? Yeni bir şeyler öğrenmeye/ denemeye açıklar mı? Ne tür faaliyetler yapıyorlar? Engel konusunu ele alırken nasıl bir yaklaşım benimsiyorlar? Hangi destekleyici ekipmanlara erişimleri mevcut? Kimlerden sponsorluk alıyorlar? Nasıl bir yapıları var? Nasıl bir finansal yapıya bağlılar? Uluslararası projeler konusunda kim karar veriyor? Kararın bir tür kurul tarafından mı verilmesi gerekiyor? Daha önce uluslararası proje yapmışlar mı? Cevap evetse, başarılı olmuşlar mı? Daha önce engeli olan gençlerin dahil olduğu uluslararası bir proje yapmışlar mı? Karşı taraftaki kuruluş benzer soruların cevaplarını sizden bekliyor olacaktır Kuruluşlarınızın birbirine uygun olup olmadığını belirlemek uzun süren bir uluslararası iletişim sürecini gerektirecektir. Bu nedenle, en azından gençlik çalışanlarının ortak bir dil konuşabiliyor olması büyük önem taşımaktadır. Kuruluşunuzdaki gençlik çalışanları veya gençler için yabancı dil bir engel teşkil ediyorsa, her zaman sizinkiyle benzer bir dil konuşan ülkelerle proje geliştirmeyi düşünebilirsiniz (örneğin, Portekiz-İtalya-İspanya, Slav ülkeleri, vs.) ya da bir tercümanla çalışabilirsiniz. İletişim söz konusu olduğunda, dil karşılaşılabilecek engellerden sadece bir tanesini teşkil etmektedir. Ülkeler arasında kavramlara atfedilen anlamlar da farklı olabilmektedir (bakınız İfade ediliş ve etiketleniş, sayfa 20). Örneğin, Belçika daki bir gençlik kulübü İngiltere dekinden farklı olacaktır. Dolayısıyla, genel ifadelerden uzaklaşıp, somut olarak ne tür beklentilerinizin olduğunu, neler yapmak istediğinizi, bunları nasıl ve hangi genç grubuyla yapacağınızı detaylı olarak açıklamanız faydalı olacaktır. İletişim sırasında sizin açınızdan çok net görünen bir şey karşı taraf için her zaman öyle olmayabilir.

65 64 ENGEL YOK, SINIR YOK Hepimizin farklı yetenekleri var etmeliyim! etmeliyim! Yardım Yardım Bir arkadaşımın engeli var... Örnek çalışmalar diğer kuruluşların nasıl faaliyet gösterdiğine ilişkin detaylı bilgi sağlayabilirler. Karşı tarafa daha önce karşılaştığınız bir durum örneğinden bahsedebilir ve onlara böylesi bir durumda ne yapacaklarını sorabilirsiniz. Kuruluşların birbirleriyle ilgili bilgi edinmeleri için oluşturulmuş politika ve/veya mevzuat belgelerini paylaşmaları da faydalı olacaktır. Uluslararası karma becerili bir projeyi başlattığınızda, ortaklar arasında verilmesi gereken önemli kararlardan bir tanesi, proje süresince nasıl bir sorumluluk paylaşımı gerçekleşeceğidir. Bu konu proje ve programın geliştirilmesi (gençlerin dahil edilmesiyle ortaklar arasında), fon başvurusunun yapılması (Uluslararası gençlik projeleri için fon kaynakları bölümüne bakınız, sayfa 69), katılımcıların hazırlanması (ideal olarak farklı ülkelerde eş zamanlı olarak), seyahat planlaması (organizasyonun gönderilmesi), mekanların ayarlanması ve hazırlanması (ev sahibi kuruluş), programın uygulanması ve raporlamayla birlikte izleme faaliyetlerini de (birlikte) kapsamalıdır. Taraflar kimin neyi yapacağı konusunda çok net olmalıdırlar. Ayrıca, kuruluşlar arasında eşit ve tatmin edici bir görev dağılımı oluşturulmasına da özen gösterilmelidir. Öte yandan, kuruluşlarınızın uymak durumunda olduğu yasal kural ve düzenlemeleri (sağlık ve güvenlik) önceden konuşmanız gerekmektedir. Modern teknolojinin sunmakta olduğu birçok imkan söz konusu olmakla birlikte, bunların hiçbiri yüz yüze yapılan toplantıların yerini tutamamaktadır. Kişileri, yapılacakları ve projenin gerçekleştirileceği mekanları varsayımlar üzerinden düşünmek yerine, somut olarak görmek büyük önem taşımaktadır. Bu durum, mekanların özel bir takım erişim kriterlerini karşılıyor olması gereken durumlarda daha da önemli hale gelmektedir.

66 ULUSLARARASI BAĞLANTI 65 Bir miktar yaratıcılık yardımıyla, kendi ülkenizde alıştığınız gibi olmayan durumlara uyum sağlamanız mümkün olabilir. Bu da öğrenme sürecinin bir parçasıdır. Grupta tekerlekli sandalyeyi kaldırabilecek 20 kişi bulunurken ya da küçük bir rampa ve birkaç vidayla sorunu çözebilecekken, binalardan bir tanesinde rampa yok diye evde oturup kalmak çok üzücü bir durumdur. Proje öncesinde fizibilite veya ön-planlama seyahatleri yapabilirsiniz (gençler ve ebeveynleri olmadan). Ortak kuruluşunuzda günlük iş akışını gözlemleyebilir veya özel gündeminizi organize edebilirsiniz (ortak kuruluşun ülkesinde tatil yapmak gibi) ya da diğer ülkedeki festival tarzı etkinliklere katılabilirsiniz. Fizibilite ve Ön-planlama Seyahatleriyle birlikte iş akışı gözlemleme konuları Uluslararası gençlik projeleri için fon kaynakları bölümünde açıklanmaktadır, sayfa 69. Günümüzde, internet sayesinde, iletişim oldukça kolay ve ucuz bir hal almış bulunmaktadır. Ancak, iletişim formatlarının erişilebilirliği konusu gözden kaçırılmamalıdır (örneğin, kısmi veya tam görme engeli olan kişiler için metin olarak yazılı belge sorunları, hareket kısıtı olan kişiler için kayıtlı mesaj bırakma olanaklarının kullanımı gibi). Hatta bazı insanların internet bağlantısı olan bir bilgisayara erişimi bile olmayabilmektedir. Eğer bu sizin ilk uluslararası projeniz olacaksa, o zaman daha tecrübeli bir ortak bulmak isteyebilirsiniz. Ya da uluslararası karma becerili projeler yürütmüş kuruluşlarla bağlantı kurup onların tecrübelerinden öğrenmeye çalışabilirsiniz. Öte yandan, tavsiyeleri için Ulusal Ajansınızla da bağlantı kurabilirsiniz. adresinde yer alan Yenilikçi Projeler veritabanında engeli olan kişilerle gerçekleştirilmiş projeler hakkında bilgi bulabilirsiniz. Temel olan ümitsizliğe kapılmamaktır. Roma nasıl bir günde inşa edilmemişse, ortaklığınızın oturması da biraz zaman alacaktır. Sadece çalışmalarınıza her şeyin kötü olacağını düşünerek başlamayın.

67 66 ENGEL YOK, SINIR YOK GİZLİLİK BİLGİ Engeli olan gençlerle çalışırken önem vermeniz gereken konulardan bir tanesi de gizlilik olacaktır. Katılımcı gençlerinizle ilgili olarak, projenize dahil olan diğer kuruluşlara hangi bilgiyi vermelisiniz ve verebilirsiniz? Ortak kuruluşunuza bilgi vermekle, gençlerin özel hayatlarına saygı göstermek ve etiketlenmelerini engellemek arasında çok ince bir çizgi üzerinde durmanız gerekmektedir. Projenize dahil olan ortak ve katılımcılara, işlerin kötüye gitmesini engellemek amacıyla (öngörülebilenlerin), bilgi vermeniz büyük önem taşımaktadır. Asansör kullanımı klostrofobisi olan birisinin panik atak geçirmesine, omuriliği rahatsızlığı olan birisinin kucaklanıp kaldırılması yaralanmasına, bazı renklerle karşılaşmak Asperger sendromu olan kişilerin olumsuz tepki vermesine ve bir takım gıdaların tüketilmesi de alerjisi olan kişilerin hayatının tehlikeye girmesine sebep olabilir. Engeli olan kişilere (veya ebeveyn/koruyucu ya da bakıcılarına) durumları ve özel ihtiyaçları konusunda ortak kuruluşunuza bilgi verip veremeyeceğinizi sormanız hoş bir yaklaşım olabilir (hatta bazı ülkelerde yasal olarak zorunludur). Genç bir insanın sahip olduğu engel konusundaki bütün detayların karşı tarafa aktarılması gerekmeyebilir. Bilgi söz konusu olduğunda, durumu proje ve faaliyetlerinizle ilişkilendirmeye çalışabilirsiniz. Gerçekleştirilecek olan faaliyet sırasında kişilerin sağlık ve güvenliklerinin gerektirdiği ölçüde bilgi aktarıp, diğer konularda gençlerin özel hayatlarına saygı göstermelisiniz. Program sırasında gerekli olabileceğini düşündükleri özel ihtiyaçları ve engelleri konusunda ortak kuruluşunuza bilgi verilme çalışmasına engeli olan gençlerin kendilerini dahil etmeniz mümkün olabilir. Engeli olan katılımcılara yardımcı olmakla sorumlu akranlar söz konusu olacaksa, sağlık ve güvenlik sorunları yaşanmasını önlemek amacıyla, bu akranların da yeterli derece bilgi sahibi olması gerekecektir. Engeli olan gençlerle ilgili bilgiyi, ortak kuruluşunuz sizden istemek zorunda kalmadan, faaliyetler öncesinde sizin göndermeniz daha faydalı olacaktır. Başka bir kuruluşta çalışan tanımadıkları birisinin sormasındansa, gençlerle sürekli birlikte çalışan kişilerin bu bilgiyi aktarıyor olması, herkes için daha kolay olacaktır.

68 ULUSLARARASI BAĞLANTI 67 Eğer engeli olan bir gencin (veya yasal koruyucuları), özel ihtiyaçları konusunda karşı tarafa bilgi aktarılmasını kabul etmiyorlarsa, bu durum, size kişiyi programa kabul etmeme hakkını verebilir. Öte yandan, konuyu çözüme ulaştırabilecek yaklaşımlar da bulabilirsiniz. Örneğin, güvenilir bir kişiden (genci tanıyan) ona eşlik etmesini rica edebilirsiniz. Böylelikle, olumsuz bir durum söz konusu olduğunda, bu kişi duruma hakim olabilecek ve ne yapılması gerektiğini de bilecektir. Zihinsel engeli olan gençler (ve genellikle reşit olmayan gençler) söz konusu olduğunda, projeye katılmalarına izin vermek tamamen ebeveyn ya da koruyucularının vereceği bir karardır. Ebeveyn ya da koruyucular, potansiyel risk olabilecek her türlü konuda gençlik çalışanlarına bilgi vermek durumundadırlar (örneğin, zihinsel engeli olan bir kişi evden uzakta bir yerde, yurt dışında hamile kalma isteğine sahip olabilir). SINIR & ENGEL AŞAN GENÇLER Ortak bir kuruluşla birlikte bir proje gerçekleştirme yoluna çıktığınızda, faaliyete dahil olacak gençler birbirlerini ve birbirlerinin ülkelerini tanımaya çalışarak hazırlıklarına başlayabilirler. Bunu yapmalarını sağlayacak 1001 tane yöntem söz konusu olabilir: olasılıklar sadece hayal gücünüzle sınırlanır! Uluslararası iletişimi başlatmanız için bazı öneriler: Kuruluşunuz ve faaliyete katılacak kişileri tanıtan bir video sunumu hazırlayın, Diğer grupla iletişimi başlatın sohbet ortamları kurun, Birbirinize ülkelerinizi temsil eden hediyelik eşyalar gönderin, Faaliyetiniz veya gideceğiniz ülkeyi konu alan bir parti düzenleyin, Gruplar arasında birbirinize talepler gönderin, örneğin, en sevdikleri şarkının orijinal kaydı, şehir görüntülerini de kapsayan komik fotoğraflar, vs Uluslararası hazırlık konusunda daha fazla bilgi için: Yurtdışına Çıkma kitapçığı Ellerinizi Kullanın kitapçığı (AGH için)

69 68 ENGEL YOK, SINIR YOK Gruplar ile iletişim kurmaya başlamadan önce, aralarında ortak bir dil oluşturmalısınız. Katılımcı gençleriniz İngilizce bilmiyorlar diye uluslararası bir projeden hemen vazgeçmeyin. Dikkate alabileceğiniz bir sürü başka dil olabilir. Örneğin, İtalyanca-İspanyolca ya da Nordik veya Slav dilleri gibi. Biraz fazla çaba göstererek karşı tarafın ne söylemek istediğini anlamanız mümkün olabilir. Hatta, kullanabileceğiniz en önemli dil, sözlü olmayan iletişim yöntemleriyle konuşulan olacaktır! Hatta bütün bir programı sözlü olmayan iletişim yöntemleri üzerine bile kurgulayabilirsiniz. Kelimeler yerine şekil ve semboller kullanabilirsiniz. Konuşmak veya yazmak yerine müzik veya çizim yapılmasını sağlayabilirsiniz. Bir konuyu konuşmak yerine onunla ilgili teatral oyunlar geliştirebilirsiniz. Olanaklarınız sonsuzdur ve elde edeceğiniz sonuçlarsa en az diğerleri kadar güçlü olacaktır. Yapmanız gereken tek şey, ilk etapta hissetmeye başlayacağınız rahatsızlığı atlamak ve arada bir olacak yanlış anlaşılmalara gülümsemeyi başarabilmektir. Ya da tercüme aracılığıyla çalışmayı düşünebilirsiniz. Bu çok da pahalıya mal olmak zorunda olmayan bir yöntem olmayabilir. Belki grubunuzda az da olsa tercüme yapmasını sağlayacak kadar dil bilen birisi vardır. Veya size hiçbir maliyeti olmayacak, bilgisayar tercüme programları kullanabilirsiniz, örneğin, Sadece bilgisayar, karışınıza anlaşılması imkansız bir ifade çıkardığında gülmeniz yeterli olacaktır. KÜLTÜRLER ARASI ÖĞRENME Yurtdışına gittiğinizde, hem siz hem de genç katılımcılarınız yeni bir kültürle tanışacaksınız. Bu durum faaliyetinizin heyecanlı bir unsuru olmakla birlikte, aynı zamanda bir gerilim nedeni de olabilir. Avrupa da kültürler her ne kadar birbirlerine benzer gibi gözükse de, aralarında önemli farklar söz konusudur. Bu farklardan bazıları daha görünür seviyededirler: yemekler, müzik, giyim gibi... Ancak, görünenin ötesinde, daha derin farklar da olabilir. Örneğin, kurallarla uyma alışkanlıkları, iyi-kötü anlayışları, kadın-erkek ilişkileri, ailenin önemi, gibi.

70 ULUSLARARASI BAĞLANTI 69 Hem kendinizi hem de genç katılımcılarınızı böylesi kültürel farklılıklara önceden hazırlamanızda fayda vardır. Gençlerle birlikte, simülasyon çalışmaları yaparak, bu farkları ele alabilirsiniz. Onlara bir şeyleri yapmanın farklı yöntemleri olabileceğini (örneğin, yemek yeme zamanı, kişisel alan, vs.) ve bunlardan birinin diğerinden daha iyi olduğu anlamına gelmediğini, sadece farklılıkların mevcut olduğunu gösterebilirsiniz. Yapacağınız kültürler arası hazırlık, yabancı düşmanlığı ve önyargılarla (benim yöntemim en iyisi) başa çıkılmasını ve diğer kültüre karşı daha açık olunmasını sağlayabilir. Süreci, kuralları bilinmeyen bir oyun olarak algılayabilir, önemli olanın kuralları keşfetmek olduğunu gösterebilirsiniz. Kültürler arası hazırlık yapmanıza yardımcı olabilecek birçok yayın ve yöntem vardır. Bazıları: SALTO Eğitim Kiti Farklı ve Eşit Eğitim Paketi (eğitim kaynaklarının altında) Kültürler arası öğrenme Farklı ve Eşit Eğitim Paketi ULUSLARARASI GENÇLİK PROJELERİ İÇİN FON KAYNAKLARI Projeniz için fon kaynağı bulmanın birçok farklı yöntemi vardır. Kuruluşunuz veya katılımcıların kendileri masrafları üstlenebilirler, çeşitli satışlar yapabilir veya partiler düzenleyebilirsiniz, hayırsever bir kişi veya bir şirket bulabilirsiniz ya da çeşitli kuruluşlara fon talebi başvuruları yapabilirsiniz. Çoğu zaman bu yöntemlerin birkaç tanesini birlikte kullanıyor bile olabilirsiniz. AVRUPA KOMİSYONU GENÇLİK EYLEM PROGRAMI (GEP) Gençlik Programı, Avrupa Komisyonu tarafından, gençler ve onlarla birlikte çalışanlar için, okul dışında düzenlenen hareketlilik ve resmi olmayan bir eğitim programıdır. GEP, aktif Avrupa vatandaşlığını, gençlerin katılımını, kültürel çeşitliliği ve kısıtlı imkanlara sahip gençlerin dahiliyetini teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Gençlik Programı, gençlere uluslararası boyutu olan projeler geliştirmeleri ve gençlik çalışanlarının faaliyetlerindeki kaliteyi arttırmaları için çeşitli olanaklar sunmaktadır.

71 70 ENGEL YOK, SINIR YOK Gençlik Programı, Program Ülkeleri olarak tabir edilen bölgelerdeki gençler ve gençlik çalışanlarına açıktır. Bunlar AB üyesi ülkeler, EFTA ülkeleri (Norveç, İzlanda, Lihtenşteyn) ve katılım öncesi ülkelerdir (şu anda sadece Türkiye). Aynı zamanda, sınırlı olmakla birlikte, komşu ülkelerle ortak proje geliştirme imkanları da sunulmaktadır (Güney Doğu Avrupa, Doğu Avrupa ve Kafkaslar ve Akdeniz çevresindeki EuroMed ülkeleri). Birkaç farklı türde projeye fon kaynağı sağlanmaktadır. Gençlik Programı nın fon kaynağı sağlama kuralları, katılımcı sayısı, faaliyet, süre gibi unsurlara bağlı olarak, basit bir fiyat ve sabit miktarlar sistemine dayanmaktadır. Gençlik Değişimleri (genç grupların bir araya geldiği) Grup İnisiyatifleri (gençlik grupları kaynaklı yerel projeler) Demokrasi Projeleri (gençlerin demokratik faaliyetlere katılımını teşvik eden) Avrupa Gönüllü Hizmetleri (başka ülkelerde gönüllülük yapan gençler) Gençlik çalışanları için Eğitim & Ağ Kurma (eğitimler, seminerler, çalışma gözlemciliği, fizibilite ziyaretleri, ortaklık geliştirme, değerlendirme toplantıları, vs.) Gençlik Programı hakkında daha detaylı bilgi Program Kılavuzunda yer almaktadır: eu/youth/yia/index_en.html ya da ülkenizdeki Ulusal Ajansla bağlantı kurabilirsiniz: ec.europa.eu/youth/contact_en.html Gençlik Programı & Engeli Olan Gençler Gençlik Programı nın BÜTÜN gençlere açık olması gerekmektedir. Ve eğer, daha kısıtlı imkanlara sahip gençlik gruplarına erişilemiyorsa, onlar için, Program kapsamında sunulan olanaklardan faydalanmalarını sağlayacak özel girişimler geliştirilmelidir. Engeli olan gençler, ne yazık ki, GEP içinde temsiliyeti düşük bir grubu oluşturmaktadır. Kısıtlı imkanlara sahip gençlere erişmek, Gençlik Programı nın önceliklerinden birisidir. Bu yaklaşımın pratikteki uygulaması, eşit seviyede iyi olan iki proje arasından, seçim komitesinin dezavantajlı gençlere yönelik projeye öncelik vermeleri biçiminde gerçekleşmektedir (katılımcıların dezavantaj nedenlerinin iyi açıklanması halinde). Böylesi bir ek önceliklendirmenin yanı sıra, Gençlik Programına çeşitli grupların dahil edilmesini sağlayan birkaç farklı yöntem daha bulunmaktadır.

72 ULUSLARARASI BAĞLANTI 71 Herhangi bir Gençlik Programı projesinde olduğu gibi, aynı kurallar sizin için de geçerli olacaktır. Ancak, doğru şekilde gerekçelendirmeyi başardığınız takdirde, fazladan bir destek temin etmeniz de mümkün olabilir. İstisnai maliyetler: dezavantajlı gruplarla çalıştığınız için fazladan maliyetleriniz söz konusuysa, başvurunuzda bunları da talep edebilirsiniz. Örneğin, erişilebilir ulaşım, tıbbi bakım, kişisel asistan gibi maliyetler için ek destek. Önemli olan, taleplerinizi mantıklı bir çerçeve içinde şekillendirmenizdir! Gençlik Değişimleri kapsamındaki iki taraflı değişimler (sadece 2 ülke arasındaki), sadece yeni kuruluşlar ve dahil edilmesi öncelikli gruplar için ayrılmıştır. Böylelikle, erişim gibi sorunlarla baş etmeye çalışırken, daha basit (daha az ülkeyi kapsayan) projeler geliştirme imkanınız olacaktır. Dahil etmeye yönelik projenizi ortak kuruluşunuzla planlarken, değişimin en iyi şekilde gerçekleşmesini sağlamak, ev sahibi ülkedeki altyapıyı inceleme fırsatı bulmak ve olası sorunlara çözüm alternatifleri geliştirmek için Ön-Planlama Ziyaretleri düzenlemek üzere başvuruda bulunabilirsiniz. Dezavantajlı gruplar tarafından düzenlenen gençlik inisiyatiflerinde (kendileri için, kendileri tarafından yürütülen projeler), gerekli olması halinde, bir gençlik çalışanın bulunmasına olanak tanınmaktadır (maliyetleri karşılanarak). Genelde Avrupa Gönüllülük Hizmetleri projelerinde süre 2 ila 12 ay arasındadır. Ancak, dahil edilmesi öncelikli gruplar söz konusu olduğunda bu süre 2 hafta ila 12 ay arasında olabilmektedir. Ön-Planlama Ziyaretlerinin, AGH ev sahibi ülkeyi ve projeyi tanımaya başlamak amacıyla, engeli olan gönüllüyle birlikte yapma imkanı da sunulmaktadır. AGH gönüllüsü ek ilgiye ihtiyaç duyuyorsa, başvuru formunda gerekçelendirilmesi şartıyla, böylesi destek hizmetlere imkan verilmektedir. Gönüllü 18 yaşından küçük olduğunda da (16 veya 17) bu durum geçerli olmaktadır. Üst yaş limiti 30 dur. Avrupa daki her ülke farklıdır. Dolayısıyla, birlikte çalıştığınız grubu dikkate alarak, talebinizin kabul edilebilir olup olmadığına Ulusal Ajansınız karar verecektir. Size düşen, açıklamaları iyi yapmaktır. Avrupa Komisyonu nun dahil etmeye yönelik diğer yöntemleri konusunda daha detaylı bilgiyi Gençlik Programı Dahil Etme Stratejisi nde bulabilirsiniz: Ulusal Ajansların görevi sizi olanaklar hakkında bilgilendirmektir. Proje fikirleriniz konusunda size yardımcı olabilir veya bilgilendirme ya da eğitim çalışmalarına katılmanızı önerebilirler. Her Ulusal Ajansın dahil etme konularında çalışan bir uzmanı vardır. Çoğu Ulusal Ajansın değerlendirme komitelerinde dahil edilecek kuruluşları temsil eden kişiler de bulunmaktadır.

73 72 ENGEL YOK, SINIR YOK AVRUPA GENÇLİK VAKFI Starzburg daki Avrupa Konseyi, Uluslararası Gençlik Toplantılarını (Kat. A) ve dezavantajlı gençleri, yeni katılım biçimlerini ve sosyal dışlanmayla mücadele edeni destekleyen Pilot Projeleri (Kat. D) teşvik eden Avrupa Gençlik Vakfı nı yönetmektedir. Karma becerili projeler her üç kategoride de yer alabilmektedir. Gençlik Toplantıları nın, Avrupa Konseyi üyesi en az 7 ülkeden, 30 yaşının altında katılımcılarının olması gerekmektedir. Ayrıca, toplantılar Avrupa Konseyi hedef ve önceliklerine de katkıda bulunuyor olmalıdırlar: İnsan hakları eğitimi ve kültürler arası diyalog Gençlerin katılımı ve demokratik vatandaşlık Sosyal bütünleşme ve gençlerin dahiliyeti Gençlik politikaları geliştirilmesi Avrupa Gençlik Vakfı aynı zamanda, Avrupa gençlik kuruluşları ve ağlarına İdari Hibeler (Kat. C) ve araştırma, özel yayınlar, sergi, kampanya, görsel materyal geliştirme ve gençlerle ilgili konularda internet sitesi geliştirme gibi konularda Toplantı Harici Uluslararası Proje (Kat. B) hibeleri vermektedir. Başvuru süreç ve kriterleri hakkında daha detaylı bilgi için: GENÇLERİN HAREKETLİLİĞİ İÇİN DAYANIŞMA FONU Satılan her Inter Rail Kartı (bir aylık seyahat süresince Avrupa demiryolları kullanım kartı) için Demiryolları Birliği, Gençlerin Hareketliliği için Dayanışma Fonuna 1EUR aktarmaktadır. Bu fon, uluslararası projelerde dezavantajlı genç gruplarının (en az 10 kişi) demiryoluyla seyahat etmelerini teşvik etmektedir. Başvuru süreç ve kriterleri hakkında daha detaylı bilgi için:

74 ULUSLARARASI BAĞLANTI 73 DAHA FAZLA KAYNAK? EuroDesk ve ERYICA, Avrupa çapında faaliyet gösteren gençlik bilgilendirme ofisleri ağlarıdır (bazı durumlarda aynı ofisleri paylaşmaktadırlar). Eurodesk, Avrupa ve Avrupa daki çeşitli fon kaynakları hakkında bilgi vermekteyken, ERYICA gençlerin bilgilendirilmesi ve onlara rehberlik yapılmasını gerektiren daha genel konuları ele almaktadır. Söz konusu yapılar, sizlere ulusal fon kaynakları bulma konusunda da yardımcı olabilmektedirler. Ya da gençlik projeleri için ne tür ulusal kaynaklar olduğunu Ulusal Gençlik Konseyinize sorabilirsiniz. Detaylı bilgi için ve adreslerine bakabilirsiniz. adresinde Avrupa Gençlik Forumu üyesi, Ulusal Gençlik Konseyleri listesini bulabilirsiniz. Yerel topluluklarınız içinde fon kaynağı geliştirme konusunda yaratıcı yöntemler arıyorsanız (satış düzenleme, etkinlik organize etme gibi), Fon Kaynağı Yaratma Fikir Bankası na bakabilirsiniz: Avrupa Gençler için Ortaklık kuruluşu tarafından geliştirilen ve gençlik projeleri için birçok ipucu içeren Fon & Finansal Yönetim Eğitim Setine de bakabilirsiniz: or SALTO TC Eğitimlerinden

75 74 ENGEL YOK, SINIR YOK KARMA BECERİLİ GRUPLARLA YURTDIŞINA SEYAHAT Seyahatlerinizde kullanabileceğiniz çeşitli ulaşım biçimleri bulunmaktadır. Unutmamanız gereken en önemli nokta, karma becerili bir grupla seyahat ederken, daima daha fazla zamana ihtiyacınız olacağıdır. Seyahatin daha uzun sürecek olması da, dış etkenlerin baskısı altında (hareket vakitleri, numaralı koltuklar, vs.) katılımcılarınızın ihtiyaçlarını karşılamak durumunda olacağınız daha fazla süre anlamına gelmektedir (yemek, ilaçlar, tuvalet, güvenlik, vs.). Bütün seyahatler için olduğu gibi, genel sağlık sigortanızın yanı sıra, grubunuzun ihtiyaçlarına göre uyarlanmış, ek bir seyahat sigortası yaptırmanızda fayda vardır. İhtiyaçlarınıza yönelik olarak uyarlanmış ulaşım araçları edinmek veya kiralamak her zaman daha rahat gibi görünse de, gerçek bir seyahat tecrübesi edinmeyi amaçlarken, bu sizin açınızdan en ucuz ya da katılımcılarınız için en otantik yol olmayabilir. Öte yandan, uzak mesafelere araçla gitmek her zaman daha kolay da olmayabilir. Çok da tercih edilmeyecek bir yöntem, grubun geri kalanı tren veya uçakla seyahat ederken, tekerlekli sandalyesi olan katılımcılarınızın uyarlanmış yöntemleri kullanmasını sağlamak olacaktır. Ancak tavsiye edilen, mümkün olan bütün hallerde, grubu bölmeden seyahati gerçekleştirmeniz olacaktır. Böylelikle, ulaşım araçlarının hala kısıtlı hareket imkanına sahip kişilere göre uyarlanmamış olduğunu katılımcılarınıza gösterme imkanı edinmiş olursunuz. Günümüzde birçok demiryolu istasyonu, tekerlekli sandalye erişimi sağlamak amacıyla, rampalar temin edebilmektedir. Siz yine de böylesi ek bir desteği talep etmenize imkan tanıyacak kadar ek süre ayırmalısınız. Bu tür imkânlar her istasyonda, günün her saatinde sunulmuyor olabilir. En iyisi durumu önceden kontrol etmeniz olacaktır. Seyahatinizde son dakika değişikleri yapmayı düşünüyorsanız ve grubunuzda tekerlekli sandalyesi olan katılımcılarınız varsa, o zaman bu kişileri ve sandalyelerini, rampa yardımı olmadan, taşımayı önceden denemeyi düşünebilirsiniz. Genellikle tekerlekli sandalyesi olan kişi bunu nasıl yapmanız gerektiğini size gösterebilecektir. Küçük bir detay, elektrikli sandalye söz konusu olduğunda, kişiyi taşımanız kolay olabilir ama sandalye oldukça ağır olacaktır. Ayrıca, istasyonda sizi platforma taşıyacak asansörlerin bulunup bulunmadığını da kontrol edebilirsiniz. Havayolları genellikle kısıtlı hareketliliği veya rahatsızlığı olan yolcuları için özel destek hizmetleri sunmaktadır. Ancak, bu durumun önceden bildirilmiş olması gerekmektedir. Farklı havayolları şirketlerinin sunduğu farklı olanakları kontrol etmek isteyebilirsiniz. Engeli olan kişiler bazen özel gişelerden check-in yapabilmekte ve biniş konusunda öncelikli olabilmektedirler. Ama bunu yapabilmek için havaalanına alışık olduğunuzdan daha erken gitmeniz gerekiyor da olabilir. Katılımcılarınızdan havaalanlarında uzun süre yürüme konusunda sorun yaşayacaklar için önceden tekerlekli sandalye rezervasyonu yatırmanız mümkün olabilir. Öte yandan, uçak değiştirmeniz gereken hallerde, daha fazla transfer süresine ihtiyacınız olacağını da unutmamalısınız. Tabi kullandığınız havayolu şirketi size özel bir araç tahsis etmemişse.

76 ULUSLARARASI BAĞLANTI 75 SALTO TC Spor SALTO TC Eğitimi Tekerlekli sandalye kullanan kişiler, uçağın koridoruyla uyumlu, özel ve dar sandalyelere aktarılarak, diğer bütün yolculardan önce uçağa bindirilmektedirler. Uçuş süresince de hareket etmek için son derece kısıtlı imkanları olacaktır (sadece bazı uzun süreli uçuşlarda uyarlanmış tuvaletler bulunmaktadır, dolayısıyla ya önceden tuvalet kullanımı sağlamalı ya da önlem almalısınız). Uçağın indiği noktada, bütün yolcular indikten sonra, havayolunun yer ekibi gelerek kişiyi aynı binerken olduğu gibi, özel bir sandalyeyle alacaklardır. Kişinin kendi tekerlekli sandalyesi uçak içinde ayrıca taşınacaktır. Daha önce bu şekilde seyahat etmemiş kişiler, tanımadıkları kişilerin böylesi müdahalelerinden hoşlanmayabilirler. Dolayısıyla, tekerlekli sandalye kullanan kişilerle bu durumu önceden konuşarak, ne beklemeleri gerektiği konusunda onları bilgilendirmek isteyebilirsiniz. Havayolu personeline kişiyi nasıl taşımaları ve tekerlekli sandalyeye nasıl davranmaları gerektiğini açıklamayı ihmal etmeyin! Genellikle tarifeli uçuşlarda (ucuz uçuşlarda değil) özel yemek siparişi verilmesi mümkün olabilmektedir (alerjisi olanlar veya vejetaryenler için). Uçuş kartlarını alırken grubun belli bir düzen için oturtulmasını da talep edebilirsiniz. Böylelikle, gerekli olması halinde, herkes birbirine yardımcı olabilecektir. Ya da dizlerini bükme sorunu olanlar için ön koltuklarda yer verilmesini isteyebilirsiniz. Hareket kısıtı olan kişilerin acil çıkış koltuklarında oturması yasaktır.

77 76 ENGEL YOK, SINIR YOK Genellikle, aksi konusunda bir görüşme yapmadıysanız, kalkış ve iniş sırasında güvenli olarak bulundurulabilecekleri bir alan olmadığı için, büyük destek ekipmanlarının uçak içine alınmasına izin verilmemektedir. Dolayısıyla bu tür ekipmanların bagaja verilmesi gerekebilmektedir. Bazen yürüteç gibi araçlar özel bagaj statüsünde uçak girişinde sizden alınmakta ve inişte, yine uçak kapısında size iade edilebilmektedir. Böylelikle ekipman kullanımınız mümkün olduğunca az kısıtlanmaktadır. Kullanmakta olduğunuz ekipmanın herhangi bir hassasiyeti söz konusuysa, bunu personele söylemeyi ihmal etmemelisiniz. Engeli olan katılımcıların sıklıkla seyahat etmeyi planlıyorlarsa, özel ihtiyaçlarını ve talep ettikleri hizmet bilgilerini kaydeden bir Sürekli Seyahat Tıbbi Destek Kartı (FREMEC) mevcuttur. Böylelikle, her seyahatte aynı açıklamaların tekrarlanmasına gerek kalmamaktadır. Havayollarının engeli olan yolcularına yönelik politikaları konusunda detaylı bilgi için: www. everybody.co.uk/airindex.htm Davranış sorunları ya da zihinsel engeli olan gençlerle birlikte seyahat edeceksiniz, onları da uzun süre hareketsiz oturma (emniyet kemeri takılı olarak) konusunda hazırlamanız gerekebilir. Uçaklar söz konusu olduğunda, yönetim tamamen personel ve pilotlara aittir ve huzursuz ya da panik olma eğilimi gösteren yolcuların varlığında, kalkıp kalkmama kararı onlara aittir. Güvenlik nedenleri uyarınca, emniyet kemerlerinin kalkış, iniş ve türbülanslarda takılı olması zorunludur. Engeli olan gençlerle (veya uçmaktan korkan diğer katılımcılarla), panik olmalarını engellemek amacıyla, uçuş simülasyonları yapmayı düşünebilirsiniz. Bazı havaalanları, görme engeli olan kişiler için özel bilgilendirme panoları veya braille işaretlemeler kullanmaktadırlar. Bazen, bazı havayolları da rehber köpekler temin edebilmektedirler. Çoğu havayolu ve havaalanının, internet sitelerinde veya çağrı merkezlerinde, engelsiz seyahat veya özel yardım konularında bilgi verilmektedir. Bavullar zaman zaman kaybolabilmekte veya zarar görebilmektedirler. Böylesi durumlarda, havaalanından ayrılmadan önce şikayet formları doldurmanız gerekmektedir. Havayolu işletmesi bavulunuz bulunur bulunmaz, adresinize teslim edecektir (durumu takip edebilmeniz açısından size bir referans ve telefon numarası vereceklerdir). Bavulunuz bir veya birkaç gün içinde bulunmadığı takdirde, havayolu işletmesi size giyim ve diğer acil ihtiyaçlarınızı karşılamanız için bir miktar ödeme yapacaktır. Ya da kaybolan bavulunuz karşılığında size tazminat ödeyeceklerdir. Herhangi bir zarar görmeniz halinde alabileceğiniz maksimum miktarlar olduğunu unutmamalısınız. Dolayısıyla, pahalı malzemelerinizi yeniden almanızı sağlamak amacıyla, ek bir seyahat sigortası yaptırmanızda fayda vardır!

78 ULUSLARARASI BAĞLANTI 77 Bavulunuzun kaybolması halinde (ki umarız olmaz), doğal olarak belli bir süre yedek kıyafetiniz olmayacaktır. Dolayısıyla, önemli belgeleri, para ve ilaçları bavulunuzda taşımamanız çok önemlidir. Bu tür malzemeleri el bagajınızda taşımayı tercih etmelisiniz. Hatta, el bagajınıza birkaç parça acil durum eşyası bile ekleyebilirsiniz. Yerel ulaşım söz konusu olduğunda (otobüs, metro gibi), bu araçların erişilebilirliği genellikle internet sitelerinde belirtiliyor olacaktır. Eğer internet sitelerinde özel ihtiyaçları olan insanlar konusunda herhangi bir açıklama yoksa, o zaman duruma kuşkuyla yaklaşıp, alternatif arayışlarına başlamanız gerekebilir. Emin olmak için yerel ulaşım işletmesini telefonla arayıp sorabilirsiniz. Bahsedilen bütün bu konular kulağınıza biraz ürkütücü gelmeye başladıysa, buna izin vermemelisiniz. İlk seferde bir miktar deneme-yanılma yapmanız normal olacaktır. Daha önce seyahat etmiş engeli olan kişiler bulup, onların tecrübelerinden dersler çıkarabilirsiniz. Ancak, tabi ki herkes birbirinden farklıdır ve dikkate alınması gerekecek farklı ihtiyaçları olacaktır. Engeli olan kişilerle yurtdışına seyahat ederken benimseyebileceğiniz üç farklı yaklaşım bulunmaktadır: 1. her şeyi kendiniz iki kere kontrol edersiniz (örneğin, engeli olan katılımcılarınızdan bir veya iki tanesiyle bir hazırlık veya fizibilite ziyareti organize edebilirsiniz) ve evinizde alıştığınız standartların altında hiçbir şeyi kabul etmezsiniz, veya 2. kendinizi sürprizlere hazırlarsınız (tabi ki sağlık ve güvenlik konusunda minimum düzeyde) ve engeli olan kişilerle seyahat etmenin getireceği sonuçları grubun tümü için öğretici bir tecrübe haline getirirsiniz, ya da 3. yukarıdaki iki yaklaşımın sağlıklı bir karışımını kullanırsınız! Erişilebilir seyahat konusunda detaylı bilgi için (farklı şehirlerin erişilebilirliği, farklı ulaşım araçları, farklı programlar konularında bilgi):

79 KARMA BECERİLİ GRUPLAR İÇİN

80 KARMA BECERİLİ GRUPLAR İÇİN FAALİYET GELİŞTİRME 79 FAALİYET GELİŞTİRME Bütün gençlik projelerinde olması gerektiği gibi, sizin projeniz de gençlerle birlikte ve gençler için olmalıdır. Zaman zaman gençlik çalışanları çok güzel bir proje fikri geliştirirler, uygulama için olağanüstü bir mekan bulurlar, ortakları ayarlarlar, hatta fon bulmayı bile başarırlar, ama projeye katılmak isteyen genç bulmakta zorlanırlar. Muhtemelen proje konusu, gidilecek mekan, program ya da ortaklar gençlerin hoşuna gitmemiştir. Bu durum, işi tersinden yapmaya benzer. Gerçek bir gençlik projesinde, proje fikri gençlerden gelmelidir. Ortak ülkedeki akranlarıyla birlikte, gençler program geliştirilmesinin merkezinde yer almalıdırlar. Böylelikle, gençler tarafından oluşturulan ve uygulanan, gerçek bir gençlik projeniz olduğundan emin olabilirsiniz. Bu tür süreçler gençler için çok değerli birer öğrenme sürecidir de. Sizler, birer gençlik çalışanı olarak, bu süreci motive edip, onlara rehberlik yapabilirsiniz. Gerektiği zaman da yardım edersiniz (örneğin, gerçekçi sınırlar belirleme, fon başvurusu ve finansal yönetim, hazırlıkların eksik yapıldığını kontrol etme, vs.). Gerçek bir gençlik projesinin amacı katılım ve deneyimlemedir. Böylelikle gençler, güvenli bir ortamda, yeni tecrübeler edinme fırsatı bulurlar (gençlik çalışanları tarafından desteklenerek). Gençler bir proje sürecinin birçok aşamasını üstlenebilirler: faaliyet, fikir önerebilirler, programın belli parçalarının sorumluluğunu alabilirler. Başka bazı örnekler: Gençler kendi ülkeleri, gençlik klüpleri ya da aileleriyle ilgili sunumlar hazırlayabilirler, Gençler teatral oyunlar, çizimler, dekorasyon hazırlayabilirler veya ülkelerine ait geleneksel bir yemeği pişirebilirler, Aralarından bir grup sabahları eğlenceli bir şekilde arkadaşlarını uyandırma sorumluluğunu alabilir,

81 80 ENGEL YOK, SINIR YOK Varsayalım ki, engeli olan ve olmayan gençler arasındaki ilişkiden dersler çıkarma amacıyla, karma becerili bir proje yürütüyorsunuz. O zaman, programın bir noktasında bu konuyu gündeme getirebilir ve konuyu gençlerle birlikte inceleyebilirsiniz. Eğer konu kendiliğinden gündeme gelmezse, herkesin sormaya korktuğu soruları sizin soracağınız, ayrı bir alan yaratmayı düşünebilirsiniz. Engeli olan gençler için, bir engele sahip olmanın nasıl bir şey olduğunu anlatmak her zaman çok kolay olmayabilir. Bu durum zaten onların günlük hayatlarının bir parçasıdır (suyun içindeki balık gibi, balık sudan çıkmadan, suyun ne olduğunu bilemez). SALTO TC eğitimlerinde, böyle ilginç soruların sorulduğu özel mekanlar yaratılmaktadır; meraklılar odası gibi. Meraklılar Odası Tabuları yıkmak Genellikle insanların zihinlerinde bir engele sahip olma konusunda birçok soru dönüp dolaşır ama nedense, bir türlü bu soruları dile getiremezler. Meraklılar Odası, buna benzer her türlü sorunun açıkça sorulduğu ve tabuların yıkıldığı bir ortamdır. Engeli olan gençlerinizden bir veya birkaç tanesine böyle sorulara cevap vermek isteyip istemeyeceğini sorun. Birlikte rahatça oturabileceğiniz, sakin bir ortam bulun (rahat koltuklar, azaltılmış ışık, yiyecekiçecekler, vs.). Meraklılar odasının iki kuralı vardır: 1. her türlü soru serbesttir; en çılgınca, en özel ve hatta en rahatsız edici olanlar bile. 2. sorulara cevap vermek isteyip istemediğine, cevap veren konumunda olan kişi karar verir. Bu odada, herkes daha önce sormaya korktuğu her türlü soruyu sorabilir. Sorular genellikle son derece özel alanlara doğru kayma eğilimi taşırlar; kişisel bakım, ilişkiler, gibi. Siz de, birlikte çalıştığınız gençlerin yaş grubuna göre, bu çalışmayı uyarlayabilirsiniz. Eğer gruptakilerin başlangıçta utangaç olacağını düşünüyorsanız, o zaman gençlik çalışanları olarak, ortamı yumuşatmak için herkesin aklındaki en bariz soruları siz sorarak başlayabilirsiniz (örneğin, tuvaletinizi nasıl yapıyorsunuz, insanları sadece dokunarak nasıl ayırt ediyorsunuz, gibi). Ya da engeli olan kişiler, kendileri bazı açıklamalar yaparak konuya giriş yapabilirler. Çalışma sırasında esprilere ve gülüşmelere alan tanımayı ihmal etmeyin!

82 KARMA BECERİLİ GRUPLAR İÇİN FAALİYET GELİŞTİRME 81 Programınız, gençlerin ilgi alanları ve kapasiteleri etrafında şekillendirilmelidir. Özellikle karma becerili gruplar söz konusu olduğunda projeye, engeller değil de, kişiler açısından bakmakta fayda vardır. Programda ne yapmak isteyecekleri kişilerin özellikleri, ilgi alanları ve ihtiyaçlarına göre değişir. Kişiyi fiziksel hareket yapmak istemekten uzak tutan limitli hareket etme kapasitesi değildir, sadece görme engeli olması çamurdan heykel yapmasını engellemez veya sadece zihinsel bir engele sahip olmak kişiyi çocuk oyunları oynamaktan alıkoymaz. Bütün bunlar kişilerin kendi tercihlerine bağlıdır. Gençleri gençlik projelerine nasıl daha aktif olarak dahil edebileceğiniz konusunda detaylı bilgiyi SALTO Uluslararası Olma kitapçığının Herkes Kapsama Alanında serisinde bulabilirsiniz: www. SALTO-YOUTH.net/GoingInternational/ Karma becerili bir grupla çalışırken, faaliyetleriniz için yeterli zaman ayırmak önemli bir noktadır. Hareket engeli olan gençlerin olduğu ortamlarda, yatak odasından restorana veya çalışma alanına gitmek gibi basit faaliyetler bile, alışık olduğunuzdan uzun sürecektir. Benzer biçimde, bir konuşma esnasında işaret dili tercümanının size yetişmesine olanak tanıyacak boşluklar bırakmanız gerekecektir. Program planınızı oluşturmanın bir yolu, grubun ve kişilerin enerji seviyelerini dikkate alarak, farklı yoğunluklara sahip çeşitli alternatifler geliştirmektir. Örneğin, bir doğa yürüyüşü için, farklı uzunluklara sahip üç ayrı rota belirleyebilir ve hangisini kullanmak istediklerine grubun karar vermesini sağlayabilirsiniz. Benzer bir biçimde, belli bir konuyu ele almak için interaktif yöntemler kullanmayı (oyunlar, vs.) ya da bir film seyretmeyi önerebilirsiniz. Programı daha kabul edilebilir hale getirmenin diğer bir yolu da hız önerilerinde bulunmaktır: 100, 50, 20km/s. Böylelikle katılımcılar size ne hızda hareket etmek istediklerini ifade edebilirler. Herhalükârda, katılımcılarınızdan dinlenmek isteyenler için, faaliyete katılmama olanağını da mutlaka sunmalısınız (özellikle sağlık ve enerji seviyeleri bu yönde işaret veriyorsa). Takip eden bölümde çeşitli engel türleri açısından özel uyarlama önerileri bulabilirsiniz.

83 82 ENGEL YOK, SINIR YOK Uluslararası bir projenin amacı hep birlikte eğlenceli tecrübeler edinmek ve bunlardan öğretici dersler almaktır. Uluslararası karma becerili bir projeye katıldıklarında gençler birlikte yaşamayı ve çalışmayı öğrenirler, başka kültür ve insanları tanırlar, kendilerine olan güvenlerini geliştirirler ve yeni arkadaşlar edinirler (bakınız Uluslararası Karma Becerili Projeler, Neden Olmasın? bölümü, sayfa 28). Ancak daha önce de ifade ettiğimiz gibi, önemli olan gençleri kendi rahat yaşam alanlarından çıkarıp, bir öğrenme ortamına katmaktır (her şeyin fazla ürkütücü ve farklı olduğu tehlikeli bölgeye kaymalarına izin vermeden). Zaman içinde gençler öğrenme alanında da kendi alanlarında olduğu kadar rahat etmeye başlayacaklardır (bakınız Engelle Çalışmak? Yapabilirsiniz!, sayfa 7). Dolayısıyla, değişim programınızı bu doğrultuda yapılandırmanız büyük önem taşımaktadır. Gruplar arasında ortamı yumuşatmaya yönelik etkinliklerin çok da fazla dahiliyet gerektirmeyenlerinden başlayıp, katılımcıların yavaş yavaş birbirlerine alışmalarını sağlamalısınız. Ancak gençler birlikte kendilerini daha rahat hissetmeye başladıklarında, kendilerini daha çok açığa vurmalarına neden olacak yoğunluktaki etkinliklere geçmelisiniz. Ortamı yumuşatma ve tanışma etkinlikleri için SALTO Eğitim Kiti ne bakabilirsiniz Gençlerin öğrenmesini sağlamak için 3 kavramı dikkate almalısınız: Hedef, Bağlantı, Kapasite. Bunun anlamı, etkinliğin gençler için bir hedef oluşturuyor olmasıdır. Kendi sınırlarını zorlamalarına sebep olacak bir hedefleri olmalıdır.ancak bu hedef, elde edilemez gibi de görünmemelidir. Aksi takdirde, gençlerin gerilmesine ve etkinliği yapmak istememesine sebep olabilirsiniz. Öte yandan, hedef çok da kolay olmalıdır. Gençlerin evet, başardım hissine engel teşkil etmemelidir Bu nedenlerle gençlik çalışanları, birlikte çalışacakları gençlerin kapasite ve becerilerini çok iyi biliyor olmalıdırlar. Başarı hissinin adım adım geliştirilebileceği bir proje uyarlaması oluşturmaları gerekmektedir. Öte yandan, gençler yapacakları etkinlikle bir bağlantı da kurabilmelidirler. Dolayısıyla etkinlik, gençlerin içinde yaşadığı dünyayla da uyumlu olmalıdır. Projenizde bu üç kavrama yer verip, aralarında bir denge kurmayı başarırsanız, o zaman başarılı bir projeye doğru ilk adımı atmış olursunuz Sosyal Dahiliyet Eğitim Seti nden (sayfa 19). Bu set ve diğerlerine erişim için: net or

84 KARMA BECERİLİ GRUPLAR İÇİN FAALİYET GELİŞTİRME 83 Öte yandan, gençlik değişim programlarının tek amacı öğrenmek de değildir. Aynı zamanda eğlenmektir de. Hatta, gençler ne kadar çok eğlenirlerse, öğrenmeye o kadar çok motive olacaklardır. Gençler ancak grup içinde kendilerini rahat hissetmeye başladıklarında öğrenmeye açılacak, hata yapabilecek ve soru sorabilecek kadar gevşeyeceklerdir. Dolayısıyla, programınız mutlaka eğlenceli etkinler de içermelidir. Bazı örnekler: Yaratıcı yöntemler (tiyatro, boyama, müzik, ) Bir oyunlar veya fıkralar gecesi, Havuza, lunaparka ya da diğer bir eğlence merkezine gitme, Maskeli bir balo düzenleme, Farklı dilde konuşan bir ortakla uluslararası bir proje gerçekleştiriyorsanız, iletişim önemli bir konu haline gelecektir. Bir tercümanla çalışmayı tercih edebilirsiniz (grubun tümünü kapsayan etkinliklerde) ancak, muhtemelen her çalışma grubu, her gece etkinliği veya her boş zamanda tercüme yapılmasını sağlamanız mümkün olmayacaktır. Böylesi durumlarla başa çıkmanın bir yolu, farklı iletişim yöntemleri kullanmaktır! Çoğumuz sürekli konuşmaya alışığızdır, ancak kendimizi ifade etmenin birçok başka yolu olabilir. Örneğin, çizim yapma, tiyatro, müzik, semboller, vs. Buradaki avantaj sadece diller ötesinde değil, aynı zamanda engeller ötesinde de iletişim kurabiliyor olmaktır (örneğin, duyma engelleri, zihinsel engeller, konuşma bozuklukları, vs.). İletişim kurmanın diğer bir yolu da mizahtır. Bazı insanlar engellilik konusunda espri yapılmasını hoş karşılamamaktadırlar ancak, birçok grup kendi durumları hakkında şakalar yapabilmeyi durumun ciddiyetini azaltması açısından faydalı bulmaktadır. Engeli olan bir kişiye en çok saygıyı, onunla birlikte eğlendiğiniz ve engeli hakkında şaka yapabildiğinizde duymaya başlarsınız. Bu durum genellikle birlikte rahat olunduğu ve kişilerin birbirlerini kabul ettiklerinin bir göstergesidir. Ancak, mizah anlayışının hem ülke hem de kişiyle birlikte içinde bulunulan ana göre değişeceğini unutmamalısınız. SALTO TC Eğitimlerinden

85 84 ENGEL YOK, SINIR YOK Engeli olan kişilerin yanında, başkalarının yanında olduğundan farklı davranmamak önemlidir. Birlikte olduğunuz kişilerin, önce genç sonra engelli olduğunu unutmayın. Eğer bir kişinin uzun burnu hakkında espri yapabiliyorsanız, neden bir diğerinin engeline bağlı komik görünen gözleri hakkında yapmayasınız? Değişim programı boyunca ilişkiler konusunda bir kuralınız varsa, o zaman bu kural herkes için geçerli olmalıdır. Bir gencin engelinin olması, gönüllülerden birisiyle bir ilişkiye girmesinin hoş görülmesine sebep olmalıdır. Değişim programlarından bir tanesinde, Down Sendromu olan genç katılımcılardan birisi, diğer grubun kişisel asistanlarından birine aşık oldu ve onunla flört etmeye başladı (ona sürekli çiçek, şeker vermeler, öpmeler, vs.). Kişisel asistan, katılımcının ilgisini istemediği için neredeyse kendini suçlu hissederek, ekip liderine gidip durumu şikayet etti. Ekip lideri, genç asistana karşısında engeli olmayan bir delikanlı olsa ne yapacağını sordu... Genç asistan ne denmek istediğini anladı... Gençler için belli bir süreliğine yurtdışına gidiyor olmak her zaman çok kolay olmayabilir. Özellikle evlerinde alışık oldukları ortamdan ilk defa ayrılıyorlar veya bir grupla ilk defa bu kadar yoğun bir birliktelik yaşıyorlarsa. Dolayısıyla, gençlerin duygusal ihtiyaçlarını da izlemenizi sağlayacak bir mekanizma geliştirmenizde fayda olabilir. Bazı öneriler: Gençler evlerine özlediklerinde bağlantı kurulmasını sağlayacak bir yönteminiz olmasını sağlayın - internet, telefon, vs., Düzenli olarak geribildirim alın nasıl hissettiklerini sorun, düzenli değerlendirmeler yapın, katılımcılarınızla kendi dilinizde konuşmaya zaman ayırın (sürekli yabancı bir dilde konuşuyor olmak yorucu hale gelebilir), Sıkıntı ve sorunları işaret edecek bir sistem oluşturun katılımcılar çok hızlı gidildiğinde kırmızı kart kullanabilir, gençlik çalışanlarına notlar bırakmalarını sağlayacak kutular olabilir (bunları düzenli olarak okumalısınız), Grup ve kişilerin gelişimini sürekli gözlemleyin gençlerden etkinliklere katılmayan varsa nedeni kontrol edin, daha utangaç katılımcılar için sosyalleşme motivasyonları yaratın, Katılımcıların kendilerini dinlemelerine olanak sağlayacak yeterli boş zamanları olmasını sağlayın - katılımcıların boş zamanlarında dinlendiklerinden de emin olun. Eğitim programları düzenleme konusunda daha detaylı ipucu için (uyarlanırsa gençlik projeleri için de geçerli olabilecek): or

86 KARMA BECERİLİ GRUPLAR İÇİN FAALİYET GELİŞTİRME 85 UYUM SAĞLAMA YÖNTEMLERİ Bu konuyu muhtemelen biliyorsunuz. Gençlik çalışanları, zaten sürekli olarak faaliyetlere ve yöntemlere bakıp, onları kendi ihtiyaçlarına göre uyarlamaktadırlar. Aşağıda yer alan şekilde gösterildiği üzere, hangi yöntem veya etkinliği kullanacağınız ve elde edeceğiniz sonuç, aklınızda ne tür amaç ve hedefler olduğuna göre değişir. Bir yöntem veya etkinlik, sadece hedef grubuna göre (farklı engellere göre) uyarlandığında işe yarayacaktır. Öte yandan, sizin bir gençlik çalışanı olarak nasıl rahat ettiğiniz, elinizdeki kaynaklar (para, zaman, alan) ve kuruluşunuzun yaklaşımları da bu doğrultuda etkili olacaktır. SALTO Eğitim ve Gençlik Çalışmaları Setinde çok çeşitli etkinlik, yöntem ve faaliyet yer almaktadır: Yöntem uyarlama konusunda bazı örnekler: Alfabetik sandalyeler Bu gençlerin birbirlerinin isimlerini öğrenmelerini sağlamak ve ortamı yumuşatmak için kullanılan oldukça komik bir yöntemdir. Etkinlikte herkesin isim baş harflerinin alfabetik sıralanışına göre, yere değmeden, sandalyelerin üzerinde dizilmesi gerekmektedir. Grubunuzda engeli olan gençler varsa, sandalyelerin üzerine çıkılması yerine, onlardan etkinliği bir ipi tutarak yapmalarını isteyebilirsiniz. Alfabetik sıraya girerken hiçbir zaman ip tamamen bırakılmamalıdır.

87 86 ENGEL YOK, SINIR YOK Parfüm grupları Gençleri, ellerine farklı parfümler sıkarak gruplara ayırabilirsiniz (gözleri kapalıyken). Katılımcılar diğerlerinin ellerindeki kokuları koklayarak kendi gruplarını bulmak durumundadırlar. Katılımcılarınız arasında alerjisi olan veya koku alamayan gençler varsa, o zaman farklı dokulara göre gruplandırma yapabilirsiniz (yün, ipek, plastik, kağıt, vs.) ya da renklere göre. İfade Oyunu Tartışmalar için kullanılan bu oyunda katılımcılar belli ifadeler doğrultusunda mekanın farklı taraflarına geçerler ( katılıyorum, katılmıyorum gibi). Eğer grubunuzda rahat hareket edemeyen veya görme zorluğu olan kişiler varsa, o zaman katılımcılardan taraf oldukları ifadeye göre bir yüz ifadesi veya duruş benimsemelerini isteyebilirsiniz. Görme sorunu olan katılımcılar, akranlarının yüzlerini ya da duruşlarını hissederek ne düşündüklerini anlayabilirler. Takip eden bölümde, belli engellere sahip gençlerle proje yapma konusunda bir ipuçları listesi ve farklı erişilebilirlik kontrol listeleri yer almaktadır. SALTO TC Eğitimlerinden

88 KARMA BECERİLİ GRUPLAR İÇİN FAALİYET GELİŞTİRME 87 ERİŞİLEBİLİR MEKANLAR Erişilebilir olması gereken sadece programınız değildir, aynı zamanda gittiğiniz mekanlardır da. Engeli olan kişilere tam anlamıyla uygun, erişilebilir mekanların sayısı oldukça az olduğundan, muhtemelen yoğun talep alıyorlar olacakdırlar. Bu nedenle rezervasyonunuzu erken yaptırmalısınız! Eğer bütün kriterleri karşılayamazsanız, engeli olan bazı gençler projenize katılamayacaklardır (trene binip-inemedikleri veya uyarlanmış tuvaletler olmadığı için, gibi) Kaldığınız mekanların, birlikte olduğunuz katılımcı gruplarının bütün ihtiyaçlarını karşılıyor olmasını sağlamak sizin (ve yurtdışındaki ortağınızın) sorumluluğunuzdadır. Rezervasyon yaptırmadan önce, mekanı daha önce görmüş birisiyle konuşmaya ve erişimle ilgili size özel sorular sormaya gayret edin (bakınız sayfa 88 deki kontrol listesi). İnternet sitesi veya broşürde yer alan engel işareti, farklı ülkelerde farklı anlamlara gelebilir (sadece uyarlanmış tuvalet olabilir, tam anlamıyla her türlü engele uygun olabilir - çoğu zaman bu işaret tekerlekli sandalye kullanımına uygun anlamına gelecektir). Dolayısıyla, mekanların sizin ihtiyaçlarınıza uygun olup olmadığını önceden araştırmalısınız. Mekanda acil durum alarmları ve prosedürleri olup olmadığını kontrol etmek isteyebilirsiniz. Duyma engeli olan kişiler için uyarlanmış alarmlar var mı? Binada tahliye nasıl gerçekleştiriliyor? Grup içinde acil durumlara yönelik görev ve sorumluluk dağılımı yapmayı düşünebilirsiniz. Sonradan üzülmek yerine, önlem almakta fayda vardır! Çoğu otel, herhangi bir işletmede olduğu gibi, ürünü olan odaları satmayı amaçlamaktadır. Dolayısıyla, sorularınızı mekanlarını olduğundan biraz daha iyi göstermeye yönelik olarak cevaplama eğilimi gösterirler. Bu nedenle, sadece evet-hayır cevabı almanıza neden olacak kapalı sorular yerine, detaylandırıcı açık sorular sormanız daha faydalı olacaktır. Örneğin, otelde merdiven var mı? yerine, bina girişi ve odalardan yemek salonuna gidiş güzergahını anlatabilir misiniz? gibi. Sorularınızı yazılı olarak göndermek de faydalı olabilir. Böylelikle hem siz soru unutmamış olursunuz hem de cevapları yazılı olarak alabilirsiniz. Tekerlekli sandalye (mümkünse en büyük ve ağır olanı) kullanan katılımcılarınızdan bir tanesiyle (veya bir meslektaşınızla), mekanı denemek için, bir ziyaret gerçekleştirebilirsiniz. Ancak, yüzlerce kere kontrol etseniz de, yurtdışında şartlar evinizdeki gibi olmayacaktır. Dolayısıyla, her zaman yanınızda birer doz doğaçlama ve olumlu bakış açısı bulundurmayı ihmal etmeyin.

89 88 ENGEL YOK, SINIR YOK İPUÇLARI TEKERLEKLİ SANDALYE KULLANIMI VE HAREKET ENGELİ Uluslararası bir proje (ya da herhangi başka bir proje) için faaliyet programı geliştirirken, küçük uyarlamalarla, süreci tekerlekli sandalye kullanan ve hareket kısıtı olan kişiler için kolaylaştırmanız mümkün olabilir. Öte yandan, tekerlekli sandalye kullanan kişilerden bazıları sürekli bu sandalyelerinde oturmayı tercih etmiyor olabilirler de. Bazıları zaman zaman normal sandalyelere geçmeyi tercih edebilir, bazıları kısa mesafeleri yürüyebilir ve hatta, bazıları dans bile edebilirler. Buna ek olarak, hareket kısıtlarının her zaman gözle görülemeyeceğini de unutmayın (örneğin, kalp ya da solunum rahatsızlıkları olan kişiler uzun mesafe yürüyemeyebilir veya aktif oyunlara katılamayabilirler). Varsayımlarda bulunmadan, sorun. SALTO TC Eğitimlerinden SALTO nun çeşitli eğitim tercümelerine dayanan bazı somut öneriler aşağıda sunulmaktadır: En iyisi, ilgili katılımcılarla faaliyetlere hangi şekilde katılmak istediklerini açıkça konuşmaktır. Bazıları çok fazla faaliyet içeren yöntemlere dahil olmamayı tercih edebiliyorken, diğerleri kendi uyarlanmış yöntemleriyle, mümkün olan her şeye katılmak isteyebilirler. Ne tür bir uyarlama önerisi geliştirilebileceği gençlik çalışanlarına (veya katılımcılara) bağlıdır.

90 KARMA BECERİLİ GRUPLAR İÇİN FAALİYET GELİŞTİRME 89 Mekanlar arasında hareket etmek için daha uzun süreler öngörün (molalar, yemekler, dış mekan faaliyetleri, vs.). Kısıtlı hareket imkanı olan kişilere bir sonraki çalışmanın nerede yapılacağına dair bilgi verin. Böylelikle kişiler zamanında harekete geçebilirler. Mekanlar arasında sürekli yer değiştirmeyin (çalışma alanlarıyla konaklama mekanlarının birbirlerine yakın olduğu yerleri tercih edin). Katılım tercih listeleri oluşturun (örneğin, çalışma grupları için) veya tahtalara, tekerlekli sandalye kullanan kişilerin de uzanabileceği biçimde, daha alçak seviyede yazın. Malzemelerinizi (kalemler, kağıt, vs.) erişilebilir alanlarda bulundurun (masanın altında kutu içinde veya dolapların üst raflarında değil). Faaliyetlerinizi katılımcıların oturduğu veya en azından, birbirleriyle aynı yükseklikte olduğu (ya da alternatif olarak, herkesi birbirinden farklı yüksekliklere yerleştirebilirsiniz) zamanlarda yapmayı tercih edin. Tekerlekli sandalye kullanan bir kişiyle uzun süre konuşacağınız zaman, kendinizi onunla aynı seviyeye getirin veya ayakta durmaya devam ettiğiniz zamanlarda göz temasını kaybetmeyin. Kişilerin tekerlekli sandalyelerine yaslanmayın, basmayın veya oturmayın. Tekerlekli sandalye kullanan birçok kişi bunu vücutlarının bir parçası olarak değerlendirirler (dolayısıyla, bu sandalyeler sizin çantanızı veya paltonuzu asacağınız, bardağınızı koyacağınız ya da eşya taşımak için kullanacağınız araçlar değildirler - sandalye sahibi izin vermediği sürece). Tekerlekli sandalye kullanan bir kişiye karşı diğer katılımcıların nasıl davranmaları gerektiğin bildiklerinden/sorduklarından emin olun. Bazı insanlar sandalyelerinin itilmesini tercih eder (aksi çok yorucu olduğu için), diğerleriyse kendi başlarına hareket etmek isterler. Her zaman kişiye nereye gitmek istediğini sorun onları bir yere doğru itmeye başlamayın. Yardım etme önerisinde bulunun (örneğin, kapı açma, itme gibi şeyler için), ancak önerinin kabul edilmesini bekleyin. Bir engel aşarken, küçük hareketler yapılması gerektiğinde veya yokuş aşağı giderken, her zaman tekerlekli sandalyenin büyük tekerlerini öne alın (geri doğru döndürün) ve sandalyeyi bir miktar eğin. Sandalyeyi neresinden çekebileceğinizi, itebileceğinizi ya da kaldırabileceğinizi sorun (sandalyelerin bazı parçaları kolaylıkla ayrılabilir - dolayısıyla bu parçalara dikkat edilmesi gerekebilir). Hareket kısıtı olan insanlar, patates çuvalı gibi bir yerden diğerine taşınmaktan hoşlanmazlar. Sandalyeyi kullanan kişinin erişebileceği rampa ve araçlar kullanmayı tercih edin. Fiziksel bir engeli olan kişileri hatalı bir biçimde kucaklamak, yaralanmalarına neden olabilir (hem taşıyan hem de taşınan için geçerli), dolayısıyla katılımcılarınızı kucaklayarak kaldırmanız gerekeceğini düşünüyorsanız, bunun nasıl yapılması gerektiğini öğrendiğinizden emin olun. Tekerlekli sandalye kullanan kişiler zaman zaman daha farklı/rahat oturma pozisyonlarına geçmeyi tercih ediyorsa (örneğin, ağırları önlemek için), bu tür daha rahat alternatifler sunulabilmesini sağlayın.

91 90 ENGEL YOK, SINIR YOK Yapacağınız faaliyet uzun süre ayakta durmayı gerektirdiğinde, yürüme veya ayakta durma zorluğu olan kişiler için yakınlarda sandalye bulundurun. Uzun mesafeler için yedek tekerlekli sandalye ödünç alın/kiralayın ya da alternatif ulaşım imkanları oluşturun. En iyisi tabi ki, mümkün olduğunca bütün grubun (ya da en azından bir bölümünün) bir arada kalmasını sağlamak olacaktır. El/vücut hareketleri kısıtlı olan kişilerle faaliyet yaparken, alternatifler öngörün. Örneğin, katılımcıların el kaldırmasını istemek yerine, başlarını bir yöne eğmelerini isteyebilirsiniz. Bir kişiye işaret etmek yerine, baş sallanabilir veya göz kırpılabilir. Böylesi alternatifleri bütün grubun uygulamasını sağlamanızda fayda vardır. Geçiş noktalarının temiz olmasını sağlayın. İnsanların geçmesi gereken yerlerde malzeme, ekipman vs. gibi eşyalar bırakmayın. Roller konusunda net olun. Kim kişisel asistan, kim, neye, ne zaman yardım edecek. Ekip kişisel asistan rolünü üstlenemez, ancak bazı katılımcıların yardımı zaman zaman istenebilir (örneğin, belli bir çalışma için) Grup içindeki Rol ve İlişkiler bölümüne bakınız, sayfa 48. TEKERLEKLİ SANDALYELER İÇİN ERİŞİLEBİLİRLİK REHBERİ Bir veya daha fazla tekerlekli sandalye kullanan kişinin dahil olduğu uluslararası projeler hazırlarken, aşağıda sunulmakta olan erişilebilirlik unsurlarını gözden geçirmek isteyebilirsiniz. Böylelikle, kalacağınız mekanın ne ölçüde tekerlekli sandalye uyumu olduğunu görebilir ve ne kadar doğaçlama yapmanız gerekeceğini tahmin edebilirsiniz. Macera ve doğaçlamayı, rahatlık ve güvenlikle nasıl dengeleyeceğiniz size (ve gençlerle birlikte ebeveynlerine) bağlıdır. Aşağıda listelenen bazı unsurlar kesin kriterler dir (olmazlarsa, tekerlekli sandalye kullanan bir kişinin katılımı mümkün olmaz). Diğerleriyse, biraz yaratıcılık ve iyi niyetle çözülebilecek durumlardır. Gideceğiniz mekanı, bütün yatay (odalar arası, iç-dış mekan arası) ve dikey (yerden tavana, merdivenler, vs.) hareket ihtiyaçları açısından kontrol edin! Herhangi bir merdiven ve yükselti olmadan, mekanlar arasında (restoran, yatak odaları, dinlenme alanları) uygun bir erişim imkanı olmalıdır (özellikle ağır, elektrikli sandalyeler söz konusuysa).

92 KARMA BECERİLİ GRUPLAR İÇİN FAALİYET GELİŞTİRME 91 Erişilebilirlik nasıl sağlanıyor bazen erişilebilir girişlerin açılması için personeli çağırmanızı sağlayan ziller söz konusudur; bu işlev haftanın her günü, günün her saati sağlanıyor mu? Bina içindeki erişilebilir geçişler levhalarla işaretli mi? Rampaların en azından 1/12 (tercihen 1/15) eğimleri ve 120cm genişlikleri olmalıdır. Üs ve alt kısımlarındaysa, 120 şer cm lik geçiş bölümlerinin olması gerekir. Rampaların tıkalı olmadığından emin olun. Kapı genişlikler en az 85cm olmalı ve herhangi bir eşik olmadan dışarıya doğru açılıyor olmalıdırlar. Kapı tutacakları aşağı yukarı 140cm yükseklikte manivela türü olmalıdır (kapı topuzu değil). Kaç tane erişilebilir oda var (tekerlekli sandalye kullanan birden fazla katılımcınız olabilir)? Çoğu otelde bu sayı sadece bir veya ikidir. Yangın durumunda acil tahliye nasıl gerçekleşiyor? Yatak odalarında, yatağın en az bir tarafından, 120cm genişliğinde boş bir hareket alanı olmalıdır. Tekerlekli sandalyenin dönmesi gereken her noktada (köşeler, asansör önü, vs.), en 150cm çapında bir dönme alanı olmalıdır. Duşlar yerle hemzemin (yerden drenajlı) ve oturaklı olmalıdır. Duş başlığının hareket edebiliyor olması daha pratik olacaktır. Ortak tuvaletlerin en az 85cm genişliğinde dışa doğru açılan kapıları olmalıdır. Yerde dönüş alanı olarak en az 150x150cm lik bölüm olmalıdır. Tuvalet oturağı 45cm yükseklikte olmalıdır. Tuvaletin her iki tarafında, yüksekliği ayarlanabilen, destek tutacakları olmalıdır. Lavaboların altında, yaklaşık 70cm yüksekliğinde boş alan bulunmalıdır. Çalışma mekanları ve yemek salonlarında erişilebilir tuvaletler var mı? Her seferinde odalardaki erişilebilir tuvaletlere gidilmesini önlemek açısından. Kaç tane asansör (gerekliyse) var ve bir tanesine kaç tekerlekli sandalye sığıyor? Diğer katılımcıların aşağı yukarı hareketleri için alternatif yöntemler var mı? Asansörler yavaş olabilir ve yoğun kullanımlarda yığılmalara sebep olunabilir. Ortak kullanıma açık telefonlar en fazla 90cm yüksekliğinde bulunmalıdırlar (günümüzde çoğu insan artık cep telefon kullanıyor olsa da). Hizmet noktalarının daha alçak erişim alanları var mı (resepsiyon, bilet gişesi, vs.)? Böylelikle, tekerlekli sandalye kullanan kişi ve gişe görevlisi birbirlerini gerçekten görebilirler. Tekerlekli sandalyeyle birlikte kullanıma uygun park alanları var mı?

93 92 ENGEL YOK, SINIR YOK Engeli Olan Kişiler Malta Ulusal Komisyonu nun internet sitesinde bulunan Erişilebilirlik Rehberi nde daha detaylı bilgi bulabilirsiniz: ( Pratik hazırlıklarınız sırasında dikkate almanız gereken birkaç nokta daha: Tekerlekli sandalye veya yürüme destek ekipmanları için, mümkünse sahada tamir imkanı sunan, sigorta. Gideceğiniz ülkede aynı marka tekerlekli sandalye/destek ekipmanı var mı? Araştırın ve iletişim bilgilerini not edin. Tekerlekli sandalye/destek ekipmanının sıkça/kolayca zarar görebilen parçaları var mı? Yanınızda yedek parça götürebilir misiniz? Tamiratını siz yapabilir misin? Eğer elektrikli bir tekerlekli sandalye söz konusuysa, aküsü şarj edilebiliyor mu, yoksa yanınıza yedek bir tane mi almanız gerekiyor? (örneğin, İngiltere, Malta gibi ülkeler farklı voltaj birimleri kullanmaktadırlar). Mümkün olan bütün hallerde, önemli işlevleri merkezi olarak belirleyin engeli olan kişilerin odalarının birbirlerine yakın olmasını sağlayacak biçimde oda gruplaması yapın. Kullanacağınız ulaşım biçimi erişilebilir mi? Önceden düzenleme yapmanız gerekiyor mu? Ulaşım için daha uzun süreler öngörerek plan yapın. Karma Becerili Gruplarla Yurtdışına Seyahat bölümüne bakınız, sayfa 74. Belçika-Slovakya Gençlik Değişimi, Daha önce hiç denememiştim

94 KARMA BECERİLİ GRUPLAR İÇİN FAALİYET GELİŞTİRME 93 İPUÇLARI TAM VEYA KISMİ GÖRME ENGELİ Grubunuzda görme engeli olan kişiler olduğunda (ki her zaman tamamen görmüyor olmak zorunda değildirler), faaliyetlerinizi bu katılımcılar açısından da erişilebilir ve eğlenceli hale getirmeniz için kullanabileceğiniz birçok yöntem söz konusudur. Görme engelinin, renk körlüğü, derinlik körlüğü ya da karanlık körlüğü gibi birçok çeşidi bulunmaktadır. Katılımcılarınızın engel durumlarını tam olarak öğrenmeli ve faaliyetlerinizi buna göre uyarlamalısınız. Çalışma ve yaşam alanları için oryantasyon düzenleyin çalışılacak/konaklanacak alanları dolaşın (dokunarak). Yaptığınız her şeyi, örneğin tahtaya yazdıklarınızı, duvara astıklarınızı, ya sesli okuyun ya da açıklayın. Üç boyutlu tahtalar kullanabilirsiniz. Örneğin, görme engeli olan kişilerin gelip dokunarak anlayabileceği farklı dokular geliştirebilirsiniz. Bu tür çalışmalar, sözlü bilginin yerine almaktansa, ona katkıda bulunuyor olmalıdırlar. Görme engeli olan kişilerle çalışmaya başladığınızda, sizi sesinizden tanımaya başlamalarına kadar, konuşurken önce kendinizi tanıtın. Grup çalışmalarında, her zaman kime hitaben konuştuğunuzu belirtin. Faaliyet ve çalışmalarınızın gidişatı konusunda sözlü geribildirimler verin. Örneğin, kimlerin el kaldırdığını söyleyin, katılımcıların yüz ifadelerinden anladıklarınızı özetleyin. Olup bitenler hakkında bilgi verin, oryantasyon noktaları sağlayın (örneğin, kimler yer değiştirdi, siz nerede oturuyorsunuz, kimler gözlerini kapatıyor gibi). Mekandan ayrılırken görme engeli olan kişilere bunu söyleyin! Mekanlardan şurası veya burası diye bahsetmeyin. Görme engeli olan kişilerin bildiği noktalara göre tarif edin veya kişiyi oraya götürüp, burası diye söyleyin. Katılımcılara yorum veya soruları olup olmadığını yüksek sesle sorun (bazen bu tür soruları yüz ifadelerimiz veya beden dilimizle sorma eğilimi gösteririz). Mümkün olan bütün hallerde, yazılı belgeleri faaliyet öncesinde temin edin. Bu belgelerin, gözlük kullananlar için büyük harflerle veya görme engeli olan kişiler için braille versiyonlu olarak temin edilmesini sağlayın. Alternatif olarak, görme engeli olan kişilerle çalışan yerel kuruluşlardan metinleri braille olarak basmalarını isteyebilirsiniz.

95 94 ENGEL YOK, SINIR YOK Faaliyetlerinizde dokunma/temas çalışmalarını daha çok kullanın sunumların duyulması veya hissedilmesini sağlayın. Örneğin, teatral oyunlar, yaşanarak gösterilen durumlar, çamur heykeller, vs. Kısmen görme engeli olan kişiler için yol gösterici bilgileri renklendirin (odalara, çıkışa gidiş gibi). Gözler kapatılarak yapılan çalışmalar görme engeli olan kişilerin katılımı açısından faydalı olabilir (genellikle bu tür faaliyetlerde, diğer katılımcılardan daha başarılı olurlar). Ancak, böylesi çalışmalara karşı hassasiyeti olan katılımcılar da olabilir. Sonuçta onlar, faaliyet bittiğinde görmeye dönemeyeceklerdir. Öte yandan, gören kişiler için birden gözlerini kapatmalarını istemenin de, görme engeli olan bir kişinin bir anda görmeye başlaması kadar dramatik olacağı da iddia edilebilir. Görme engeli olan kişiler için neler olup bittiğini anlatan, yazılanları okuyan bir tercüman varsa, onlara bunu yapmalarını sağlayacak süre tanıyın. Zaman zaman daha fazla süreye ihtiyaçları olup olmadığını kontrol edin. Görme engeli olan kişiler seslere odaklanırlar. Dolayısıyla, arka planda birçok farklı sesin (yoldan geçenler, arabalar, vs.) veya yüksek sesli müziğin olduğu mekanlarda faaliyet yapmaktan sakının. Diğer katılımcıların yeterli yükseklikteki seslerle ve net konuştuğundan emin olun. En sık rastlanan renk körlüğü, kırmızı ve yeşil renklerin ayırt edilmemesidir. Bu renkleri çizimlerinizde kullanmayın. Tahta kullanıyorsanız, kısmi görme engeli olan ve diğer katılımcıların görebileceği kadar büyük ve kalın yazın. Birbirinden farklı renklerde kalemler kullanın (siyah üzerine beyaz, beyaz üzerine siyah gibi. Kırmızı ve yeşil uzaktan görülmesi zor renklerdir). Yol üzerine engel koymaktan kaçının. Yön bulma değneği kullanan kişilerin fark edemeyeceği engellere dikkat edin. Örneğin, ranza ayakları, merkez noktasından ayaklı masalar, merdiven altı geçişleri gibi. Yerde alçak yükseklikte bulunan engeller de görme engeli olan kişiler tarafından fark edilmeyebilir. Örneğin, yerde duran kutular, alçak çitler gibi. Çalışma mekanında yapacağınız yerleşim değişikliklerini tam veya kısmi görme engeli bulanan katılımcılarınıza açıklayın. Örneğin, sandalyelerin yerini değiştiriyorsanız, teatral oyunlar için sahne kuruyorsanız, gibi.

96 KARMA BECERİLİ GRUPLAR İÇİN FAALİYET GELİŞTİRME 95 Görme engeli olan kişileri, gitmek istediklerini düşündüğünüz bir yöne doğru itmeyin. Yardım isteyip istemediklerini ve yardımı nasıl sağlayabileceğinizi sorun. Görme engeli olan çoğu kişi kolunuza girmeyi veya dirseğinizi tutmayı tercih edecektir. Böylelikle sizden bir adım geride yürüyebilir ve merdiven gibi engeller hakkında sizden bilgi alabilirler. Kendi hareketleriniz konusunda açıklama yapın (örneğin, dışarı çıkmak, belli bir oryantasyon noktasına doğru gitmek gibi). Görme engeli olan bir kişi rehber köpek kullanıyorsa, diğer katılımcıların hayvanın dikkatini dağıtmasını ve onunla oynamaya başlamasını engelleyin; sahibi izin vermediği sürece. Köpek için de yemek ve tuvalet ihtiyacı molaları vermeyi unutmayın. SALTO TC Eğitimi Görme engeli olan bir kişiye yemeğiyle ilgili yardım ediyorsanız, masada yemeklerin yerlerini saat yönlendirmesi kullanarak açıklayabilirsiniz. Örneğin, saat 3 sağ taraf, saat 9 sol taraf anlamına gelir. Her zaman görme engeli olan kişilerden sorumlu birisi olmasını sağlayın. Böylelikle, özellikle yeni bir şehir gibi tanınmayan mekanlarda, bu kişilerin kaybolmasına veya bir şeylere çarpmasına engel olabilirsiniz. Roller konusunda net olun. Kim tercüman, kim, neye, ne zaman yardım edecek. Ekibin tümünden sürekli yardım etmeleri bekleyemezsiniz, ancak bazı katılımcıların yardımı zaman zaman istenebilir (örneğin, belli bir çalışma için) Grup içindeki Rol ve İlişkiler bölümüne bakınız, sayfa 48.

97 96 ENGEL YOK, SINIR YOK TAM VEYA KISMİ GÖRME ENGELİ OLAN KİŞİLER İÇİN ERİŞİLEBİLİRLİK REHBERİ Rehber köpeklere izin veriliyor mu (otelde, ulaşım araçlarında, restoranlarda)? Köpek için yemek temin edilebilir mi? Ek ücret söz konusu mu? Bel hizasının üzerinde, görme engeli olan kişilere zarar verebilecek nesneler var mı? Ranzalar, merdiven altı geçişleri gibi şeyler pek tavsiye edilmemektedir. Görme engeli olan katılımcıların gidecekleri yerlerde braille işaretli veya yükseltilmiş levhalar var mı? Levhalar dokunulabilecek noktalarda mı? Köşeler ya da merdiven başları gibi noktalarda yerde yükseltiler var mı? Asansörlerde, kaçıncı katta olunduğu veya kapı açılıp-kapanmalarını sesli belirten sistemler var mı? Düğmeler üzerinde braille işaretlemeler var mı? Hızlı kapanan otomatik ve üzerinde işaretleme olmayan tümden cam kapılardan kaçının. Kırmızı-yeşil ağırlıklı işaret levhalarına dikkat edin (renk körü olanlar için). Mümkün olan bütün hallerde, önemli işlevleri merkezi olarak belirleyin engeli olan kişilerin odalarının birbirlerine yakın olmasını sağlayacak biçimde oda gruplaması yapın. Merdiven ve köşelerde korkuluk var mı? Dönen ve açılı rotalardan kaçının, düz yerleşimleri tercih etmeye çalışın. Işık düğmeleri ve kapı kolları yaklaşık 104cm yükseklikte olmalıdır Acil durum prosedürleri nelerdir? Görme engeli olan kişiler tahliye sırasında ne yapmalıdır? İPUÇLARI TAM VE KISMİ İŞİTME ENGELİ Görme engelinde olduğu gibi, işitme engeli söz konusu olduğunda da destek ekipmanlarıyla bir miktar duyabilen insanlardan, hiç duyamayan insanlara kadar birçok çeşit rahatsızlık türü mevcuttur. Doğuştan tam işitme engeli olan kişiler, görsel olarak iletişim kurmayı öğrenirler (örneğin, işaret dilinin kendine ait özellikleri ve grameri vardır). Sözlü (yabancı) bir dili konuşmayı veya yazmayı öğrenmek, onlar için ikinci ya da üçüncü bir dil öğrenmek gibidir. İşitme engeli olan kişilerden bazıları dudak okuyabilir, bazılarıysa işaret dili kullanabilirler. İşitme engeli olan kişilerden bazılarında aynı zamanda konuşma bozuklukları da vardır. Ancak bazıları, gayet normal konuşabilmektedir. İletişim kurmak için kullanmayı tercih ettikler destekleyici ekipman veya yöntemlerin neler olduğunu öğrenmeniz gerekmektedir. Bir miktar uyarlama çalışmasıyla, programınızı hepsi için uygun hale getirebilirsiniz.

98 KARMA BECERİLİ GRUPLAR İÇİN FAALİYET GELİŞTİRME 97 İnsanlar zaman zaman yaptığı komik bir hata, işitme engeli olan kişiler ne dediklerini anlamayınca, onlarla yüksek sesle konuşmaya başlamaktır. Bunun yerine söylediğiniz şeyi daha net olarak tekrar etmeniz (işitme engeli olan kişi dudak okuyabiliyorsa), başka kelime ve mimikler kullanmanız veya iletişim kurmak için başka yöntemler (örneğin, yazmak gibi) bulmanız yeterli olacaktır. Besbelli, işitme engeli olan kişi dudak okuyabiliyorsa, konuşurken ona doğru dönmeniz gerekecektir. Kelimeleri ağzınızda yuvarlamadan, net bir biçimde konuşmaya çalışın, ancak bunu yaparken abartmayın da. Dudak hareketlerinizi elleriniz, bir sakız ya da sigarayla engellemeyin. Öte yandan, yabancı bir dilde dudak okumak kolay değildir! Ayrıca, dudak okuyan kişinin bildiği dili ana dili olarak konuşmayan bir kişi söz konusu olduğun da, telaffuz (dudak hareketleri) ve aksan farklı olacağından, süreç yine çok kolay olmayacaktır. Kullandığınız cümleyi aynen tekrar etmek yerine, yeniden ifade edin veya açıklayın. İşitme engeli olan kişilerin diğer insanların mimiklerine, ifadelerine ve dudak hareketlerine konsantre olmaları gerekmektedir, dolayısıyla iyi planmış bir ışıklandırma ve mesafe ihtiyaç vardır. Konuşan kişinin arka planında dikkat dağıtıcı unsurlar olmamalıdır. Bir işaret dili tercümanıyla çalışmayı tercih ediyorsanız, tercüme ve takip edebilecek sorular için yeterli süre tanıdığınızdan emin olun. Tutarlı bölümler halinde konuşun ve işaret tercümesi tamamlandıktan sonra sorularınızı sorun. Tercümana düzenli olarak daha fazla zamana ihtiyacı olup olmadığını sorun ve aktif olarak katılımcıların soruları veya katkıları olup olmadığını denetleyin. Anladınız mı? veya açık mı? gibi temel ifadelerin işaret dilinde nasıl sorulduğunu öğrenebilir ve bunları düzenli olarak kendiniz kullanabilirsiniz. İşaret dilinin ülkeler arasında farklılık gösterdiğini unutmayın. Dolayısıyla, farklı ülkelerden işitme engeli olan insanlar arasında aynı işaret dilini iletişim aracı olarak kullanmaya çalışmak, çoğu zaman işe yaramayacaktır (bazı temel benzerlikler söz konusu olsa da). Bir şey söylemeye başlamadan önce, işitme engeli olan kişinin dikkatini çekmeyi ihmal etmeyin. Kişinin omzuna hafifçe dokunabilir, görülebilecek bir mimik yapabilir ya da çalışma alanındaki ışıkları kullanabilir ve kişinin size doğru dönmesini bekleyebilirsiniz. Grubun tümüyle çalışmaların başlangıç ve sonunu ifade eden ortak mimikler ya da hareketler üzerinde anlaşın. Işıkları yakıp söndürebilirsiniz veya farklı renkte ışıklar kullanabilirsiniz. Önemli olan işitme engeli olan kişilerin görüş mesafenizde olmasını sağlamaktır. Böylelikle, dikkatlerini çekmek sizin açınızdan da daha kolay olacaktır. Yazdığınız her şeyi okumanız da gerektiren görme engeli olan kişilerle yapılan çalışmaların tam tersine, işitme engeli olan kişilerle, söylediğiniz her şeyi yazmanız veya görselleştirmeniz gerekir (örneğin, çalışma notları dağıtın, tahtaya yazın, vs.).

99 98 ENGEL YOK, SINIR YOK Anlaşıldığınızdan emin olmak için bir alıştırmayı teatral olarak sergileyebilir veya örnekler temin edebilirsiniz (örneğin, oyunlar için). Bir tartışma ortamında, işitme engeli olan kişilerin katkı yapmak istediklerinde kullanabilecekleri işaretler üzerinde anlaşın. İşitme engeli olan bazı kişilerin, onları anlamanızı zorlaştıracak, konuşma bozuklukları da olabilir. Söylediklerini tekrar etmelerini istemekten çekinmeyin. Anlamadıysanız, bunu söyleyin ve alternatif iletişim yöntemlerine yönelin (yazmak, tercüman aracılığıyla işaret dili gibi). İşitme engeli olan kişilerle çalışırken, işaret dili bilmiyorsanız, yanınızda daima kağıt-kalem bulundurmanızda fayda vardır. İletişim kurmanız açısından kullanışlı olacaktır. Bazı cihazların frekansları (örneğin, cep telefonları), kısmi işitme engeli olan kişilerin kullandıkları destek ekipmanlarının çalışmasını engelleyebilir. Kapalı olduklarından emin olun. Tabi ki cep telefonlarının! İşitme engeli olan kişiler de dans edebilir. Müziğin ritmini hissedebilirler (biraz bas eklemesiyle) veya müziğe bağlı hareket eden ışığın ritmine göre hareket edebilirler. Dolayısıyla, programdan eğlence akşamlarını çıkarmanıza gerek yoktur. Roller konusunda net olun. Kim kişisel asistan, kim, neye, ne zaman yardım edecek. Ekibin tümünden sürekli yardım etmeleri bekleyemezsiniz, ancak bazı katılımcıların yardımı zaman zaman isteyebilirsiniz (örneğin, belli bir çalışma için) Grup içindeki Rol ve İlişkiler bölümüne bakınız, sayfa 48. İŞİTME ENGELİ OLAN KİŞİLER İÇİN ERİŞİLEBİLİRLİK REHBERİ İşitme engeli olan kişiler için çalışma alanlarına endüksiyonlu döngü sistemlerinin (induction loop system) kurulması mümkün olabilir. Söz konusu sistem sayesinde sesler manyetik bir alan olarak iletilir ve bu manyetik alanları algılamak üzere tasarlanmış işitme cihazı kullanan kişiler, bu sesleri algılayabilirler; bir miktar televizyon yayını gibi. Kullanacağınız mekanda böyle bir sistem var mı? Ya da siz bunlardan edinebilir/kiralayabilir misiniz? Tam veya kısmi işitme engeli olan kişiler yangın alarmlarını duyamazlar. Konaklayacağınız mekanların alarm sistemleri stroboskopik ışıklara ve yatak titreşimine sahip mi (ya da başka bir yönteme?). Proje düzenleyicilerinin engeli olan kişilerin bina içinde nerede olduklarını tam olarak biliyor olması gerekir, böylelikle acil durumlarda müdahale edebilirler. Engeli olan bütün katılımcılarınız arasında, önceden, acil durum iş bölümü yapabilirsiniz. Sesli telefon servisi var mı? Telefon kullanıcısının sesini metne dönüştürebilen telekomünikasyon sistemlerinin mevcut olup olmadığını araştırabilirsiniz. Ya da benzer biçimde işlev görebilen bilgisayarlar kullanabilirsiniz.

100 KARMA BECERİLİ GRUPLAR İÇİN FAALİYET GELİŞTİRME 99 Engeli Olan Kişiler Malta Ulusal Komisyonu nun internet sitesinde bulunan Erişilebilirlik Rehberi nde daha detaylı bilgi bulabilirsiniz: ( Pratik ipuçları İşitme cihazı kullanan katılımcılarınız varsa, yanınızda yeterli pil olduğundan emin olun. Bu tür bazı ekipmanlar oldukça pahalı ve hassastır. İyi bir sigorta yaptırın ve gideceğiniz yerde tamirat imkanları olup olmadığını öğrenin. Yanınızda endüksiyonlu döngü sistemi (induction loop system) götürüyorsanız, gideceğiniz mekanlarda çalışacaklarından emin olun. Gideceğiniz mekanın teknik personeliyle tam olarak neye ihtiyacınız olacağını önceden konuşun. Şehre gidildiği (boş zamanlarda) veya gezilere çıkıldığı zamanlar için SMS mesajları aracılığıyla iletişim kurabilirsiniz. İPUÇLARI BİLİŞSEL, ÖĞRENMEYE YÖNELİK VE ZİHİNSEL ENGELLER Kişilerin bilişsel veya zihinsel bir engele sahip olup olmadıkları hemen ilk anda belli olmayabilir. Öte yandan, bilişsel engellere ait birçok farklı çeşit ve seviye vardır. Dolayısıyla bu bölümü, böylesi bir çeşitliliği aklınızda bulundurarak okumanız faydalı olacaktır. Fiziksel bir engele sahip kişilerin otomatikman zihinsel bir engele de sahip olduklarını varsaymak doğru değildir. Bu nedenle, engeli olan kişilerle iletişim kurduğunuzda her zaman en üst seviyede zihinsel beceri ve kapasite beklentisi içinde olmalısınız. Gerekli olan hallerde, beklenti seviyenizi yavaş yavaş azaltabilirsiniz (hiçbir zaman tamamen değil!). Programınız ve faaliyetleriniz için bazı ipuçları Söylediğiniz ve istediğiniz şeyler konusunda net olun. Varsayımsal konuşmalardan, karmaşık ifadelerden ve alaycılık gibi tarzlardan kaçının. Ancak, öte uca da gitmeyin: bebeklerle konuşur gibi yapmayın. Zihinsel engeli olan kişiler de saygı görmeyi hak etmektedirler. Kötümser olmayın ve gülümseyin. Sadece sözlü iletişime de güvenmeyin. Fotoğraf ya da semboller gibi görsel destekler kullanın. Sabırlı, esnek ve destekleyici olun. Karşınızdaki bireyi anlamak için zaman tanıyın ve karışınızdakinin de sizi anladığından emin olun. Zihinsel engeli olan kişinin anlayıp anlamadığını öğrenmek için sorular sorun. Gerekli olduğu kadar tekrar edin. Farklı yöntemler kullanın, anlayıp anlamadıklarını kontrol edin. Onlara zaman tanıyın ve hızlarına saygı gösterin. Karşınızdaki kişilerin söylediğiniz her şeyi anladıklarını ve hatırlayacaklarını varsaymayın.

101 100 ENGEL YOK, SINIR YOK Faaliyetleriniz için uzun talimatlar vermekten kaçının. Faaliyetleri ve açıklamalarını, teker teker anlatabileceğiniz bölümlere ayırın. Karmaşık konuların anlaşılmasını sağlamak için, onları küçük parçalara ayırın. Sunum, eğitim notu ya da benzeri yazılı materyal kullanıyorsanız, içeriği görsel unsurlarla destekleyin ve her seferinde bir kavram veya hareketi açıklayan, kısa ve karmaşık olmayan cümleler kullanın. Kendinizi ifade etmek için farklı, yaratıcı yöntemler kullanın. Örneğin, dans, resim, gibi. Zorlayıcı zihinsel faaliyetler için (örneğin, yazma, form doldurma, yazılı talimat anlama) destek önerisinde bulunun (gruptan birisinden isteyebilirsiniz). Ancak, yardım önerinizin kabul edilmesini bekleyin. Yardım konusunda ısrarcı olmayın. Zihinsel engeli olan katılımcılarınızın (ve diğer hepsinin) programınıza ilişkin grup kurallarını anladığından emin olun: hangi davranışlar uygun, hangileri değil. Zihinsel engeli olan kişiler için hızlı karar vermek zor olabilir. Verilmesi gereken kararlar konusunda onlara önceden haber verin, böylelikle karar vermek için ek süreleri olmuş olur. Zihinsel engeli olan kişiler, fazla uyaranın bulunduğu ortamlarda konsantre olmakta zorlanabilirler. Örneğin, kalabalık, yüksek sesler, parlak renkler, gibi. Çalışma alanlarınızın onların da konsantre olmasını sağlayacak ortamlar olmasına özen gösterin. Başka insan/gruplarla iletişim halindeyken zihinsel engeli olan kişiler garip davranışlar sergilerlerse, karşı taraftakilere durumu açıklayın. Garip davranışlar, bu kişilerin durumlarının bir parçası olabilir, ancak zararlı ya da bulaşıcı değildirler. Garip davranışlarla karşı ekip liderinin vereceği tepki genellikle grubun diğer üyeleri tarafından da benimsenecektir. Dolayısıyla, garip davranışlara siz sakin karşılık verirseniz, muhtemelen grubun diğer üyeleri de böyle yapacaktır. Siz panik olursanız, onlar da panik olacaktır. Programınız kapsamında, zihinsel engeli olan kişilerin de becerilerini sergilemelerine olanak sağlayan faaliyetlere yer vermeniz faydalı olacaktır. Bazıları iyi bir sporcu veya müzisyen olabilir. Böylelikle grup içindeki konum ve prestijlerine yardımcı olmuş olursunuz. Bir beceriler sergisi düzenleyebilirsiniz. Bu sayede gruptaki herkes bir becerisini sergileme imkanı bulmuş olur (şarkı söyleme, fıkra anlatma, gibi). Öğrenme engeli olan katılımcılarınıza, anlamalarına ve hatırlamalarına neyin yardımcı olduğunu sorabilirsiniz. Örneğin bazı kişiler talimatları not almayı tercih edebilir, bazıları sesli olarak tekrar etmeyi.

102 KARMA BECERİLİ GRUPLAR İÇİN FAALİYET GELİŞTİRME 101 Asberger sendromu veya otizm rahatsızlığı olan kişiler (veya diğer bir bilişsel engel), bazı nesne ya da durumlara karşı (örneğin, tüneller veya renkler gibi) panik tepkiler verebilirler. Kişinin kendisinden, ailesinden veya sosyal hizmet görevlilerinden bu tür tepkilere nelerin sebep olabileceğini (böylelikle onlardan uzak durabilirsiniz) ve kişinin nasıl rahatlatılabileceğini öğrenmekte fayda vardır (yine başınıza gelirse hazırlıklı olmanız için). Ancak bu durumlar genellikle, deneme yanılma süreçlerinden ibaret olacaklardır. Travmatik beyin yaralanması geçirmiş bazı kişilerin kısa dönemli hafızaları kötü olabilir ya da zayıf sosyal becerilere sahip olabilirler. Bu kişilerle ilgilenmesi için yanlarında kişisel birer asistan olmasını düşünebilirsiniz. Tourette sendromu olan kişiler istemsiz olarak konuşmaya, küfretmeye veya kontrolsüz davranmaya başlayabilirler. Böyle durumlarda, kişi sakinleşene kadar bekleyin ve sonra, normal bir şekilde devam edin. Genellikle kişi bu tür duygularını bastırmaya çalıştıkça, dürtüler güçlenecektir. Bu dürtülerini serbest bırakmak için bir süreliğine dışarı çıkmaları ve sonra geri gelmeleri önerilebilir. Kişi çok fazla uyaranın bulunduğu bir ortamda panik olmaya veya sorunlu davranmaya başladığında, onu daha sakin bir ortama götürmeyi deneyebilirsiniz. Görsel unsurlar ve oklar içeren çizimler bilişsel engeli olan kişilere mekanlarda yönlerini bulmaları konusunda yardımcı olabilir. Acil durumlar için (yangın gibi) belirli prosedürleriniz olduğundan ve zihinsel engeli olan kişilerin bunları bildiğinden emin olun. Zihinsel veya bilişsel engel, bizimle ne yapacaklarını bilemedikleri için, doktorlar tarafından kullanılan terimlerdir - J. from Slovakia Down Sendromlu ÖZEL BAZI ENGEL TÜRLERİ Varolan bütün engel durumlarını bu kitapçık kapsamında ayrı ayrı ele almamız mümkün olmadığı için, aşağıda sunulan ipuçlarıyla, en sık rastlanan durumlarda neler yapabileceğiniz konusunda bazı öneriler sunmaktayız. Ancak birçok durumda, kişinin kendisine sorup, onun isteklerini uygulamak en iyi çözüm olacaktır.

103 102 ENGEL YOK, SINIR YOK KISA BOYLU KİŞİLER Kısa boylu oldukları için, yetişkin insanlara küçük, şirin çocuklarmış gibi davranmayın. Faaliyetlerde kullandığınız malzemeleri erişilebilir yerlere koyun (üst raflara değil). Yazı yazdığınız veya katılım listesi astığınız tahtaların alçak olmasını sağlayın (ya da hareketli). Sandalyelerin üzerine ek yastık koymayı önerebilir, banyolara basamak koyabilir veya duş başlıklarının aşağıda olmasını sağlayabilirsiniz. Ortak kullanım alanlarında alçak telefon, masa veya tuvalet olup olmadığını kontrol edin. Herkesin yerde oturduğu veya aynı yükseklikte olduğu faaliyetler yapın (ya da herkesin farklı yüksekliklerde olduğu). İletişim kurarken göz hizasında aynı seviyede olmaya çalışın. Örneğin, oturun, diz çökün veya bir adım geride durun ki karşınızdaki kişinin ensesini seyretmek zorunda kalmayın. Kısa boylu kişilerin bacakları da kısa olduğu için uzun mesafeli çalışmalar onlar açısından yorucu olabilir. Gerekli hallerde alternatif ulaşım araçları temin edin. KONUŞMA BOZUKLUĞU Karşınızdaki kişiyi anlamadığınızda, anlamış gibi davranmayın ve tekrar etmesini istemekten çekinmeyin. Utanmak veya gerginleşmek iletişiminize katkı sağlamayacaktır. Karşınızdakini anladığınızdan emin olmak için tekrar edin. Sabırlı olun ve yeterli süre tanıdığınızdan emin olun. Karşınızdaki kişinin konuşmasını bölmeyin veya cümlesini onun yerine tamamlamayın. Söylenen her şeyi anlamamanıza rağmen başınızı sallamayın. Karşınızdaki kişiyi gerçekten anlayamadıysanız, alternatif iletişim yöntemleri kullanın. Örneğin, yazın ya da çizin. Ancak, önce bunun uygun olup olmadığını sorun. Kısa cevaplar veya sadece bir baş sallaması gerektirecek sorular sorun. Karşınızdaki kişinin yerine konuşmayın. İletişim, karşınızdaki kişinin söylediklerine konsantre olabileceğiniz, sakin ortamlarda daha iyi olacaktır. Konuşma bozukluğu olan kişilerle dalga geçilmediğinden emin olun.

104 KARMA BECERİLİ GRUPLAR İÇİN FAALİYET GELİŞTİRME 103 EPİLEPSİ (SARA KRİZLERİ) Epilepsinin ciddiyetini öğrenin. Bazı insanların sadece elleri titriyor, bazılarıysa bütün bedenlerini kapsayan krizler geçiriyor olabilir. Epilepsi söz konusu olduğunda kişi, ailesi veya sosyal hizmet görevlilerinden ne tür tecrübeler yaşadıklarını ve kriz sırasında neler yapılması gerektiğini öğrenmek en iyisi olacaktır. Kişinin rahatlamasını sağlayan ilaçlar olabilir ya da sadece kriz geçene kadar beklenmesi gerekebilir. Yanıp sönen ışıkların veya bazı seslerin epilepsi krizlerini tetikleyebileceğini unutmayın. Dolayısıyla, mümkün olduğunca bu tür uyaranlardan uzak durmaya çalışın (örneğin, kararlıkta geçen araçların farları, cep telefonu alarmları, vs.). Kişinin epilepsi krizi başladıktan sonra bu konuda yapabileceğiniz çok fazla bir şey yoktur. Kriz geçene kadar beklemeniz gerekmektedir. Kişi düşerse, başını korumaya dikkat edin ve dilini yutmasına engel olun. Ancak, kasılma hareketlerini engellemeye çalışmayın. Gezilere gittiğinizde yanınızda yedek kıyafetler bulundurabilirsiniz. Epilepsi krizleri sırasında kişilerin vücut sıvıları boşalabilir. Epilepsi krizi sonrasında kişiler utanabilir veya oryantasyon bozukluğu yaşayabilirler. Kendilerine gelmelerine olanak sağlayacak özel bir alan ve zaman tanıyın. SELEBRAL PALSİ Selebral palsi kişilerin kas kontrollerini zorlaştıran bir rahatsızlıktır ve bu da, genel hareketlerini ve bazen de konuşmalarını zorlaştırır (farklı derecelerde). Ancak, bunun anlamı kişilerin kısıtlı zihinsel ve bilişsel kapasitelerin olduğu değildir. Dolayısıyla, ilişkinize en üst düzey zihinsel beceri beklentisiyle başlayın ve sadece selebral palsinin kişinin bilişsel becerileri etkilediği hallerde bu beklentinizi azaltın. Tekerlekli sandalye kullanan veya hareket kısıtı olan kişiler için sunulan ipuçlarının çoğu (sayfa 88) selebral palsi rahatsızlığı için de geçerlidir. PSİKİYATRİK DURUMLAR Projenizde fobisi, depresyonu veya başka bir psikiyatrik durumu olan kişiler de yer alabilir. Bu durumun en zor tarafı, psikiyatrik durumların gözle görülebilir olmamasıdır. Dolayısıyla, kişinin rahatsızlığı konusunda bilgi edinmeniz gerekebilir. Birçok insan psikiyatrik durumları bir engel olarak kabul etmese de, bu durum genellikle kişilerin toplum içinde etkili işlev göstermesini etkilemektedir. Psikiyatrik durumları söz konusu olan insanlar ağırlıklı olarak sorun yaşamıyor olabilirler, ancak stres ve güçlü duygulara karşı hassas olabilirler. En iyisi proje öncesinde durumları hakkında detaylı bilgi edinmeniz olacaktır. Böylelikle, kendilerini iyi hissetmeleri için neler yapmanız ve bir kriz durumunda nasıl davranmanız gerektiğini öğrenebilirsiniz.

105 104 ENGEL YOK, SINIR YOK PROJEDEN SONRA DEVAM

106 PROJELERDEN SONRA DEVAM 105 Bir proje, faaliyetlerinin bitiminde sona ermemelidir. Projeniz, hedefleriniz doğrultusunda atacağınız adımlardan sadece bir tanesidir. İyi planladığınız takdirde, projenizi ciddi etkiler yaratacak biçimde kullanabilirsiniz. Projenizin görünülürlüğünü düşünün: mümkün olduğunca çok kişinin projeden haberdar olmasını nasıl sağlarsınız? İsteğiniz kadar çok kişiyi projenize dahi edebilir (herkese açık faaliyetler düzenleyebilirsiniz, vs.) veya projenizi duyurmak için medyayı kullanabilirsiniz. Projenizin iyi ve olumlu sonuçlarını yaygınlaştırmanız faydalı olacaktır (medyaya haber verin, arkadaşlarınıza, aileleri ve politikacılara anlatın). Öte yandan, projenizin sonuçları herkes tarafından KULLANILABİLİRSE daha da iyi olacaktır. Yaptıklarınızı belgeleyin ki başkaları da benzer faaliyetler yapabilsin. Paylaşın! Fon başvurusu yaptığınızda da (örneği, Gençlik Programı başvuruları) size takip ve yaygınlaştırma konusunda neler yapmayı düşündüğünüz sorulacaktır. Proje sonuçlarınızın görünülürlüğü ve yaygınlaştırılması faaliyetlerini ne kadar iyi planlarsanız, o kadar olumlu etki elde edersiniz. SALTO nun, projelerde mümkün olan en iyi etkiyi elde etmeye yönelik bir kitapçığı bulunmaktadır; Dalgalar Yaratmak. Kitapçıkta projeleriniz için nasıl daha iyi görünülürlük ve yaygınlaştırma faaliyetleri yapabileceğiniz konularında ipuçları yer almaktadır. Kitapçığı internetten indirebilirsiniz:

107 106 ENGEL YOK, SINIR YOK YAZAR & KATKIDA BULUNANLAR TONY GEUDENS (Yazar) Tony, Belçika, Flanders de bulunan SALTO-GENÇLİK Dahil Etme Kaynak Merkezi nin koordinatörüdür ve farklı ihtiyaçları bulunan çok çeşitli gruplara yönelik uyarlamalar yaparak, uzun yıllardır aktif bir eğitmen olarak görev yapmaktadır. Yaşadığı en zorlayıcı (ama en ödüllendirici de) tecrübe, SALTO eğitimlerinde engeli olan gençlik çalışanlarının yer almasını sağlamak olmuştur. Tony, engeli olan ve olmayan kişilerle uluslararası projeler yapmanın mümkün olduğuna tamamen inanmaktadır. Sadece biraz istek ve yaratıcılık gerekmektedir. Bu kitapçıkta vermeye çalıştığı mesaj da budur. or SONIA HOLÚBKOVÁ Sonia nın psikoloji doktorası bulunmaktadır ve halihazırda, özel ihtiyaçları olan kişilerin sosyal durumlarını iyileştirme konusunda, Slovakya daki Sosyal Hizmet Danışma Kurulu nda koordinatör olarak görev yapmaktadır. Sonia daha önce zihinsel engeli olan kişilere yönelik farklı sosyal hizmet çalışmalarında görev almıştır. Halen engeli olan kişilerin bulunduğu kuruluş ve projeler için gönüllülük yapmaktadır. Her yıl, kendi kasabası olan Zilina da engeli olan ve olmayan gençlere yönelik düzenlenen uluslararası bir kültür festivalini koordine etmektedir. Sonai, SALTO Dahil Etme eğitimlerine ilk defa 2001 yılında katılmış ve eğitmen olarak bilgi ve tecrübesini paylaşma imkanı bulmuştur.

108 YAZAR V KATKIDA BULUNANLAR 107 RENÉ OPSOMER Rene, Germanophone, Belçika dan olan nadir eğitmenlerden biridir. Engelli eğitimi alan Rene 25 yıldır engeli olan ve olmayan insanları bir araya getirerek karma becerili faaliyetler düzenleyen bir kuruluş için çalışmaktadır. Kuruluş aynı zamanda, tekerlekli sandalye kullanan kişiler için ücretsiz erişilebilir taksi hizmetleri sunmaktadır. Rene Belçika, Estonya ve Latviya arasında karma becerili gençlik değişim programları düzenlemiştir. Düzenli olarak da engeli olan gençleri, gençlik çalışmalarına dahil etmeye yönelik eğitimler vermektedir. Bir gençlik çalışanı olarak verdiği tavsiye: Deneyin! opsi@mail.be

109 108 ENGEL YOK, SINIR YOK REFERANSLAR, KAYNAKLAR VE OKUMA TAVSİYELERİ Bu kitapçığı, karma becerili projeler oluşturma konusundaki SALTO kaynak sayfasıyla birlikte okumanız tavsiye edilmektedir: OKUMA TAVSİYELERİ SALTO Herkes Kapsama Alanında yayınlarından bazıları: Uluslararası Olmak Herkes Kapsama Alanında (Going International, Inclusion for All! ) Kısıtlı imkanlara sahip gençler için uluslararası projeler oluşturma, uygulama ve takip etme konularında pratik yöntemler ve öneriler kitapçığı. Ellerinizi Kullanın ve Öne Geçin (Use Your Hands and Get Ahead ) Kısa dönemli Avrupa Gönüllülük Hizmetleri projelerine kısıtlı imkanları olan gençlerin katılımını arttırabilecek pratik yaklaşımlar. Yaşam Boyu Sağlıklı (Fit for Life ) Kısıtlı imkanlara sahip gençleri, gençlik çalışmalarına ve uluslararası projelere dahil etmek amacıyla sporun bir eğitim aracı olarak kullanılması. Suçlu Yok (No Offence ) Genç eski suçlular ve suça eğilimli olan gençlerle projeler oluşturma ve yeni fırsatlar keşfetme. Uluslararası Kasaba Gençlik çalışanları için kırsal ve coğrafi olarak izole edilmiş bölgelerde uluslararası projeler geliştirme konusunda pratik bir kitapçık. Gençler ve Şehir (Youth and the City 2008) Dezavantajlı şehir bölgelerinde anlamlı gençlik projeleri geliştirme konusunda bir rehber. Engel Yok, Sınır Yok (No Barriers, No Borders ) Uluslararası karma becerili gençlik projeleri geliştirme konusunda pratik bir kitapçık (engeli olan ve olmayan gençleri kapsayan) Gökkuşağının Üzerinde (Over the Rainbow 2008) Lezbiyen, gay, biseksüel ve cinsel eğilimlerini sorgulayan gençlerle uluslararası projeler geliştirme konusunda pratik bir kitapçık. Dahil Etme & Çeşitlilik (Inclusion & Diversity 2008) Gençlik çalışmalarınızı ve gençlik projelerinizi nasıl daha dahil edici hale getirebilir ve daha çeşitli hedef gruplara ulaşabilirsiniz (SALTO Dahil Etme & SALTO Kültürel Çeşitlilik işbirliği). Dalgalar Yaratmak (Making Waves, 2007) Gençlik projelerinizle daha büyük bir etki yaratın. Proje sonuçlarınızın görünülürlüğü ve yaygınlaştırılması konusunda bir kitapçık. Yol Göstericilik Rehberi (Coaching Guide, 2006) Pratik araçlar, yöntemler, tavsiyeler ve bilgi dahil, Yol Göstericilik kavramlarını inceleyen bir rehber (SALTO Katılım) Bütün kaynaklar için: Dahil Etme veya diğer konularda gençlik çalışanları ve eğitim yöntemleri mi arıyorsunuz? SALTO Eğitim Araç Kiti:

110 REFERANSLAR, KAYNAKLAR VE OKUMA TAVSİYELERİ 109 Eğitim Serisi: Eğitim kitleri, tecrübeli gençlik eğitmenleri tarafından hazırlanan tematik yayınlardır. Eğitim ve benzeri çalışmalarda kolaylıkla kullanılabilecek el kitaplarıdır. Avrupa Konseyi ve Avrupa Komisyonu arasındaki Gençlik Ortaklığı tarafından yayınlanmıştır. Sosyal Dahiliyet Proje Yönetimi Organizasyon Yönetimi Dil Öğrenme Yöntemleri Kültürler Arası Öğrenme Uluslararası Gönüllülük Hizmetleri Vatandaşlık, Gençlik ve Avrupa... Yapım Aşamasında Eğitimin Temelleri Fon ve Finansal Yönetim Gençlik Çalışmalarında Eğitim Değerlendirmeleri Euromed İşbirliği İnternetten indirmek için: veya BU KİTAPÇIK İÇİN KULLANILAN YAYINLAR Engelli Etiketi (Disability Etiquette): engeli olan kişilerle iletişim kurma ipuçları, Judy Cohen, Yayıncı: EPVA internetten indirmek için (ücretsiz yayın): Daha hazır değiliz! (We re not ready yet!): Entegrasyon ve gönüllülük konularında engeli olan kişiler, gönüllü kuruluşlar ve bütün gönüllüler için bir rehber, Jackie West, Yayıncı: Mobility International (eskiden Avrupa şubeleri de vardı) ÇEVRİMİÇİ KAYNAKLAR Dahil etme konusunda kaynak ve bağlantı için Dahil Etme Projeleri ve Eğitimler için Yöntem ve Araçlar - Dahil etme konusunda bir eğitmen veya uzman mı arıyorsunuz - Dahil Etme konusunda Eğitim Fırsatları - SALTO Dahil Etme Bülteni -