g enel Sistemin avantajlar S F F Yal t m gaz olarak neden SF6?

Transkript

1 g enel Elimsan TG21- tipi Metal Mahfazal Modüler Hücre ( MMMH )'ler, 36 kv orta gerilim da t m sistemleri için, transformatör binalar nda, beton ya da saç köflklerde kullan lmak üzere dizayn edilmifllerdir. Birden fazla fonksiyonel ünitenin yan yana monte edilmesi ile oluflturulan da t m merkezleri, tüm testleri fabrikada yap lm fl MMMH'ler ile çok k sa sürelerde devreye al nabilmektedir. Ayr ca aç k sistemlere göre daha az alan iflgal etmesi ve daha küçük hacimlere yerlefltirilebilmeleri büyük bir avantaj olmaktad r. Bu sistemler; TS 5248 EN60298 ve uluslar aras IEC standartlar nca tan mlanm flt r. Sistemin avantajlar 1- Opsiyonel olarak mikroifllemcili (intelligent relay) afl r ak m rölesi ile SCADA sistemlerine uygunluk sular n ancak % 1 nin kullan labilir su d urumunda oldu unu, biliyor muydunuz? F F S F F 2- Opsiyonel olarak LCD ekran üzerinden tek hat flemas ile sistemin izlenebilirli i ak m, gerilim, frekans, ar za kayd gibi de erlerin okunmas 3- SF6 Gazl yük ay r c s ve SF6 gazl ay r c ile emniyetli çözüm 4- Maksimum kullan c güvenli ini sa layan bas nç boflaltma sistemi 5- Modüler dizayn mant na uygun olarak hücre elemanlar n n kolay sökülebilir tasar m 6- Montaj zaman n n k sal 7- Tafl ma ve depolama kolayl 8- Sa a ve sola geniflleyebilme imkan 9- Tüm testlerinin ve fonksiyon ayarlar n n fabrikada uzman personel taraf ndan yap lm fl olmas 10- Kurulu sistemlerin daha sonra gerekti inde rahatl kla sökülebilmesi ve bunun sonucu olarak uygulanm fl projelerde de ifliklik yapabilme imkan Metal Mahfazal Modüler Hücreler in belirleyici özellikleridir. Elimsan TG21- tipi MMMH'ler ile 20 temel hücre ve bunlar n opsiyonel cihazlarla çeflitlenmesi sonucu da t m sistemlerinde 50'ye yak n alternatif çözüm sa lanmaktad r. Modüler hücreler, F F sa a ya da sola hücre ilavesi ile kolayl kla geniflleyebilecek yap dad r. 5 cm. ye kadar düflürülebilen tavan montaj yüksekli i ile, beton köflklerde çok düflük hacimler mümkün k l nmaktad r. Aktif k s mlar SF6 gaz ile doldurulmufl, mühürlü bas nç sistemine göre dizayn edilmifl bir yap içinde yer al r. Kesici ve yük ay r c lar n n kumanda mekanizmalar, koruyucu bak m dahil olmak üzere hiç bir bak m gerektirmeyecek flekilde tasarlanm flt r. * Dünyadaki mevcut Yal t m gaz olarak neden SF6? Orta ve yüksek gerilim enerji üretim, iletim ve da t m nda kullan lan sistem ve cihazlar n yal t mlar için seçilen gaz malzemelerinin, güvenilir bir çal flma ortam oluflturmas daima aranan bir özelliktir. Birçok aday olabilecek gaz yal t m malzemeleri içersinden kükürt- heksaflorür (sulphur hexafluoride- SF6) orta ve yüksek gerilimli enerji sistemlerindeki tafl ma kablolar nda, kesicilerde, transformatör istasyonlar nda oldukça genifl bir uygulama alan bulmufltur. Çünkü SF6 gaz normalde durgun ve kimyasal yap s itibar ile de kararl bir gaz oldu u gibi saf halde zehirli de de ildir. Bunun yan s ra SF6'n n dielektrik dayan m, 1 bar bas nç alt nda 89 kv/ cm. dir. Bu da havaya nazaran yaklafl k üç kat daha fazla dielektrik dayan m özelli ine sahip oldu unu gösterir. Üstelik SF6 mükemmel bir s transfer özelli ine sahip olup ayn zamanda yanmaz bir gazd r. Bu özellikleri SF6'n n elektrik cihazlar nda genifl bir kullan m alan na sahip olmas na neden olmufltur. 1

2 Elimsan mmmh lerde kullan lan mekanizmalar EM1 Tipi Mekanizma: SF6 Gazl Kesicilerde kullan lan, ard arda açma- kapama- açma ifllem çevrimini sa layan, uzaktan kumandaya uygun, el veya motor ile tahrik edilebilen, IEC 60694'e göre biriktirilmifl enerjili mekanizmad r. El ile ya da motor vas tas ile önce kapama yaylar s k flt r larak kesici kapamaya haz r hale getirilir. Açma yay, kapama yay taraf ndan kapama ifllemi esnas nda kurulur. Açma ve kapama bobinleri ile uzaktan kumandaya uygundur. Motor ile tahrik edildi i takdirde kurma süresi yaklafl k 5 saniyedir. EM2 Tipi Mekanizma: SF6 Gazl Yük Ay r c s 'n n biriktirilmifl enerji ile açma kapama yapmas n sa layan bir mekanizmad r. Motor veya el ile kurulabilir. Açma ve kapama bobinlerinin ilavesi ile uzaktan kumandaya uygun hale getirilebilir. Motor ile tahrik edildi i takdirde kurma süresi 5 saniye civar ndad r. EM3 Tipi Mekanizma: SF6 Gazl ay r c mekanizmas d r. El hareketi ile ba ml çal flan, ay r c n n yavafl aç p kapamas n sa layan bir mekanizmad r. Kontak hareketinin tamamlanmas n garanti etmek için, bir bask - yay mekanizmas na sahiptir. Ayr ca kurma kolunun, haraket tamamlanmadan yerinden ç kart lmas mümkün de ildir. Standartlar, yönetmelikler ve flartnameler TS 3033,2686,2691,565 EN 60129,1259, 5248 EN 60298, 620, 718, 595, 461, 786 IEC 60298, 60694, 60529, 60056, 60129, , ,60420, Elektrik Kuvvetli Ak m Tesisleri Yönetmeli i ( 30 Kas m 2000 ) TEDAfi MYD-95/007B Orta Gerilim Metal Mahfazal Modüler Hücre fiartnamesi Kilitlemeler Elimsan MMMH'ler, hücrelerin kullan ld flartlara ve birbirleri ile olan irtibatlar na ba l olarak istenilen anahtarlama özelliklerini sa lamak üzere mekanik, elektrik ve elektro mekanik kilitlemelere sahiptir. lgili standartlara göre kilitlemeler genel olarak: 1-Yük ay r c s veya ay r c ve topraklama ay r c lar aras nda 2-Kesicili hücrelerde ay r c ve kesici aras nda 3-Topraklama ay r c s ve kablo bölmesi kap s aras ndad r. 4-Yük ay r c s ve sigorta aras ndad r. Kablo bölmesi kap s aç k oldu unda: Kesici, yük ay r c s veya ay r c mutlaka aç kt r ve topraklama ay r c s veya ay r c lar kapal d r. Bu durumda kablo testlerinin yap labilmesi için topraklama ay r c s veya ay r c lar serbestçe çal flabilmektedir. Ayr ca asma kilitler vas tas ile de ay r c, yük ay r c s ve topraklama ay r c lar n n çal flmalar kontrol alt na al nabilir. Mekanik kilitler: Yük ay r c lar - topraklama ay r c lar aras nda, ay r c - topraklama ay r c lar aras nda, kesici- ay r c aras nda, topraklama ay r c lar - kapak aras nda, Elektrikli kilitler: Motor devresinde bafllatma durdurma s n r anahtarlar ve hücreler aras nda hareket sonu flalterin kontaklar ile sa lan r. Örne in kesicili hücre ile ay r c l hücre aras nda kesici açmadan ay r c n n açmamas için. Elektro mekanik kilitler: Hücreler aras nda, örne in ay r c l girifl ile kesicili ç k fl hücreleri aras nda, kesici açmadan ay r c n n açmamas için. EM1 Tipi Mekanizma EM2 Tipi Mekanizma EM3 Tipi Mekanizma 2

3 SF6 gazl yük ay r c s n n kesme prensibi ve özellikleri Elimsan SF6 Gazl Yük Ay r c s n n yük ak mlar n kesmesi, açma s ras nda yard mc kontaklar vas tas ile ark boyunun uzat larak, ark direncinin yükseltilmesi ve üzerine bas nçl SF6 gaz üflenmesi prensibine dayan r. Ortaya ç kan ark, kontak tüpünün içerisinde oluflan bas nçl gaz taraf ndan süratle so utulur ve alternatif ak m tabii s f r noktas ndan geçerken de, ak m kesilir, temiz ve so uk SF6 gaz n n ortama yerleflmesi ile de kontaklar aras elektriksel dayan m ilk halini al r. Yük ay r c s tank n n içerisinde 0.5 bar ( mutlak 1.5 bar) bas nçta SF6 gaz vard r ve pratik olarak gaz n ömrü yük ay r c s n n ömrü kadard r. Yük ay r c s tank n n arka taraf nda, içerde bir bas nç yükselmesi oldu u takdirde maksimum 4 bar bas nç alt nda açarak gaz tahliye edecek olan bir diyafram vard r. Elimsan SF6 Gazl Yük Ay r c s, IEC 'e göre genel amaçl yük ay r c lar n en a r tipi olan E3 s n f na girmektedir. Tip deneyleri ile ispatland gibi, Elimsan yük ay r c lar, anma yük ak m nda(630 A) 100 kapama- açma, tam k sa devre (40 ka) üzerine ise 5 kapama yapabilmektedir. Kesicili Girifl - Ç k fl Hücresinde Kullan lan SF6 Gazl Kesici SF6 gazl kesicinin kesme prensibi ve özellikleri SF6 Gazl Kesicide ar za veya yük ak m n n kesilmesi, açma esnas nda s k flt r lan gaz n ark üzerine püskürtülmesi ile gerçekleflir (Single Puffer Type). Kesme esnas nda oluflan ark ürünleri ise, özel bir malzeme kullan larak zarars z hale getirilir ve böylece SF6 gaz pratik olarak kesicinin ömrü boyunca temiz kal r. Kesici içerisindeki gaz n bas nc 1.5 bar (mutlak 2.5 bar) d r. Her kutbun arka taraf nda bulunan bas nç boflaltma kapaklar, kutbun içerisinde oluflabilecek tehlikeli bir bas nç yükselmesini etkisiz hale getirir. Bas nç boflaltma kapaklar maksimum 8 bar bas nçta açarak bir ar za vukuunda kutbun da lmas n önler. SF6 gazl ay r c n n çal flma prensibi ve özellikleri 3 Elimsan MMMH'lerde kullan lan ay r c lar da SF6 gaz içerisinde çal fl r. Ay rma ortam SF6 gaz d r. Bu özellik çal flma emniyeti aç s ndan, yanl fl manevra yada bir cihaz ar zas sonucu oluflabilecek ark tehlikesine karfl bir avantajd r. SF6 gazl yük ay r c s ile ayn ölçülerdeki paslanmaz metalden imal edilmifl olan bir kazan içerisinde çal flan ay r c, do rusal çal flan kontaklar vas tas ile ay rma ifllevini gerçeklefltirir. Bu ay r c n n bir di er özelli i de, içerisindeki toprak ay r c s n n da k sa devre üzerine kapatma yetene ine sahip olmas d r. Bu da Elimsan SF6 Gazl Ay r c lar 'n n ayr bir üstünlü üdür. Ayr ca kontaklar n tam yerine oturmas n garanti etmek bak m ndan bir yard mc '' yay-bask sistemi '' iflletme güvenli ini art ran bir faktör olmaktad r.

4 * Dünyan n büyük kufl göçyollar ndan ikisinin Anadolu dan Topraklama ay r c lar geçti ini, biliyor muydu Elimsan MMMH'lerde kullan lan topraklama ay r c lar üç çeflittir ve hepsi k sa devre üzerine h zl kapama yetene ine sahiptir. Her birinde, operatör h z ndan ba ms z çal flmas n sa layan bir h zl kapama mekanizmas mevcuttur. Bu ay r c lar: 1-SF6 Gaz içerisinde 1 saniye süre ile 16 ka tafl yabilen ve 40kA k sa devre üzerine kapatabilen topraklama ay r c lar - ES1 Tipi. 2-Havada 1 saniye süre ile 16 ka tafl yabilen ve 40kA k sa devre üzerine kapatabilen topraklama ay r c lar - ES2 Tipi. 3-Havada 1 saniye süre ile 1 ka tafl yabilen ve 2.5 ka k sa devre üzerine kapatabilen topraklama ay r c lar - ES3 Tipi. (Sigortal yük ay r c l hücrede, sigortan n ak m s n rlama etkisi nedeni ile buradaki toprak b ça 1 ka'liktir. ) Sökülebilir ve sabit kapaklar ES2 Tipi Topraklama Ay r c s (16 ka) Elimsan hücrelerde; kesici, ak m transformatörleri, gerilim transformatörleri ve sigortalar n bulundu u bölmelere alet kullanmadan ç kar labilen ve tak labilen kap lar vas tas ile rahatl kla ulafl labilmektedir. Bu tip kap lar n üzerinde iki adet plastik kol mevcuttur. Pim-kanal mekanizmas ile bu tip kapaklar yukar ya kald r larak yerinden ç kar labilir. Sabit kapaklar ise alet kullan lmadan ç kart lamazlar ve üzerlerinde '' Tehlike '' iflaret levhas mevcuttur. SF6 gaz doldurulmufl bölümler Kesici, yük ay r c s ve ay r c n n SF6 gaz doldurulmufl bölümleri, iflletme s ras nda karfl laflabilecekleri geçici yüksek bas nçlara ( transient over pressure ) dayanabilecek yap dad r ve cihazlar 20 y ll k ömrü boyunca gaz takviyesi gerektirmeyen mühürlü bas nç (sealed pressure) sistemine sahiptir. ( IEC ) ç ark ar zas ve s cak gazlar n tahliyesi ile ark bas nc n n düflürülmesi Elimsan MMMH'lerin emsallerine göre önemli bir üstünlü ü, iç ark oluflumu halinde ark yönlendiren ve yüksek bas nç oluflumuna f rsat vermeden bas nc tahliye eden bas nç boflaltma sistemidir. Bu sistem sayesinde, duvara olan mesafeler, arkaya 10 cm. yana 5 cm. ve tavana 5 cm. mesafeye kadar düflürülebilmekte ve sonuç olarak da Elimsan MMMH'lerin kullan ld beton köflklerin tavan yükseklikleri çok düflük seviyelere indirilebilmektedir. Elimsan MMMH'ler, iç ark esnas nda oluflabilecek s cak gaz, alttan ve arkadan aç lan klapeler vas tas ile hücre d fl na tehlikesizce tahliye eder. Bununla ilgili gerekli tip deneyleri uluslararas test laboratuarlar nda yap lm flt r.. ( IEC 60298, A s n f koruma) 4

5 Bas nç MMMH'lerde iç ark flu nedenler ile oluflabilir: - Yanl fl manevra sonucu toprak b ça n n k sa devre üzerine kapat lmas ile - Montajdan sonra hücre içerisinde unutulmufl olan alet ya da montaj donan mlar nedeni ile - Rutubet gibi d fl etkenler sonucu mahfaza içerisindeki cihazlarda meydana gelebilecek bozukluklar nedeni ile Hücre içerisinde oluflabilecek bir ark ar zas flu safhalardan meydana gelir: a)s k flma süreci: Bu safhada, ark nedeni ile içerde meydana gelen ani s cakl k art fl, süratle bas nc yükseltir. Yükselen bas nç klapelerin aç lmas sonucu, s nan havan n tahliye olmas ile h zla düfler. Elimsan MMMH'lerde klapeler 0.3 Bar (gauge) bas nçta açmaktad r. Klapeler açana kadar bas nç hücre içerisinde do rusal olarak artar ve klapelerin aç lmas na kadar geçen süre yaklafl k ms. dir. Bu esnada hücrenin yan duvarlar na 4-5 ton, ön kap ya ise yaklafl k 1 tonluk bas nç kuvveti etki eder. Ancak Elimsan MMMH'lerin mukavim yap s bu etkiyi karfl lar ve kullan c emniyetini garanti eder. b)genleflme süreci: Bu süreç, bas nç tepe noktas na ulaflt ktan ve s cak gazlar d flar kaçmaya bafllad ktan sonra oluflur ve hücre içerisindeki bas nç atmosfer bas nc na eflit olunca sona erer. Bu süreç Bir ç Ark Ar zas Hücre çerisinde Oluflan Bas nc n Zamana Göre De iflimi Zaman hava yal t ml sistemlerde (AIS- Air Insulated Switchgears) yaklafl k 100 ms. civar ndad r. (SF6 yal t ml sistemlerde GIS- bu süreç 600 ms. civar ndad r.) c)emisyon süreci: Bu safha, hücre içinde ve d fl nda bas nç fark s f ra indikten sonra, s cak gazlar n hücre d fl na tabii ak fl fleklinde cereyan eder. Bu safhada genellikle herhangi bir tehlike söz konusu de ildir. d)termik süreç: Bu süreç ark n bafllamas ndan tamamen sona ermesine kadar geçen süreyi kapsar. Elimsan MMMH'lerde bu süre 1000 ms. dir. Bu süreçte oluflan ark, hücre içerisinde bulunan malzemelerin ergimesine ya da buharlaflmas na neden olur, hücre duvarlar nda yanmalar veya delinmeler oluflabilir. Hücrenin topraklama sistemi Hücre içerisinde: - Toprak ay r c s n n b çaklar. - Orta gerilim kablolar n n toprak iletkenleri. - Kesici, ay r c, yük ay r c s, ak m transformatörü, gerilim transformatörü gibi cihazlar n flaseleri. - Hücrenin bölmeleri toprak iletkeni vas tas ile bir birlerine ba lan rlar. Bütün bu ba lant lar n birleflti i ana toprak baras ise, hücrelerin ön taraf ndad r. Hücreler ana toprak baralar n n ek parçalar ile birbirlerine ba lanmas ndan sonra, sistem topra na ba lan r. Böylece topraklama ifllemi tamamlanm fl olur. Metal mahfazal modüler hücrenin bölmeleri bak r iletkenler vas tas ile birbirleri ile irtibatland r lm flt r. Gerilim göstergeleri Hücre içerisinde gerilimin varl yada yoklu unun gözlenmesi, her faza tak lan kapasitif gerilim bölücü izolatör ve buna ba l olarak gerilimin varl nda yanan neon lambalar vas tas ile sa lan r. Ard arda ba lanan hücrelerin faz s ras kontrolleri, bir ölçü aleti ya da bir lamba test devresi ile yap lmal d r. Burada oluflan gerilimler Faz-Faz aras yaklafl k 300 V civar ndad r. Ölçü Aleti ile Faz S ras Kontrolü 5 Do ru faz dizisi: Faz lambalar n n soketleri aras nda gerilim fark yok. E er kontrol bir lamba devresi ile yap l yorsa lamba sönük. Ölçü aleti ile yap l yorsa gerilim ''0'' volt. Do ru olmayan faz dizisi: Faz lambalar n n soketleri aras nda gerilim fark mevcuttur. E er kontrol bir lamba devresi ile yap l yorsa lamba yanar. Ölçü aleti ile yap l yorsa gerilim yaklafl k 300 volt olacakt r.

6 a ac n n, 72 kiflinin 1 günlük oksijen * Büyük bir kay n ihtiyac n karfl lad n biliyor muydunuz? Uzaktan veya yak ndan kumanda Hücre içerisinde mevcut SF6 gazl yük ay r c s ya da kesici, kurulduktan sonra uzaktan kapat l p aç labilir. E er yük ay r c s ya da kesici ayn zamanda motor kumandal ise kurma ifllemi uzaktan da yap labilecektir. Yak ndan ise, yük ay r c s ya da kesici açma kapama butonlar yard m ile çal flt r labilir. Ay r c ve toprak ay r c lar ise ancak yak ndan kumanda kolu yard m ile aç l r ya da kapat l r. Transformatör koruma hücresinde sigorta seciminde dikkat edilecek hususlar Transformatör koruma hücresinde (TG21-03 ve TG21-14) kullan lan sigortalar n seçiminde afla daki hususlar n göz önüne al nmas gerekir: Sigorta anma gerilimi, sistemin anma gerilimine eflit yada daha büyük olmal d r. malatç firmaya göre sigorta karakteristikleri bilinmeli ve do ru sigorta seçilmelidir. Elimsan transformatör koruma hücrelerinde kullan lan sigortalar, IEC 'e göre orta s n f vurucu pimli olmal d r. Bu özelliklere sahip farkl üreticilerin sigortalar kullan labilir. Sigorta seçiminde, IEC ye göre, sigorta anma ak m, ilk enerjilendi inde transformatörün m knat slanma ak m n 0,1 saniye süre ile tafl yabilmeli. If(0,1s)>12.Int Yük ay r c +sigorta bilefli i nin anma ak m transformatörün periyodik afl r yük ak m ndan (In=1,05x1,5xInt) düflük olmamal ( Inf In ). Transformatörün k sa devre ak m ( Ikt ) yük ay r c +sigorta bilefli i nin transfer ak m ndan büyük olmal. Bu transfer ak m, sigortan n anma ak m-zaman e risinden bileflenin, sigorta bafllatma açma zaman n n 0,9 kat ndaki ak m de eri olarak belirlenir. Bileflenin, kullan lan sigortaya göre belirlenen transfer ak m, anma transfer ak m ndan (Intr=600 A) düflük olmal. Sigorta att zaman ortaya ç kan mekanik enerji, yük ay r c s n n tetiklenmesini sa lar. Pimin yük ay r c s n açt rmas için gerekli olan hareket mesafesi mm. dir. Bu nedenle sigorta de ifltirilmesi gerekti inde yeni sigortalar n bu kriterlere göre seçilmesi zorunludur. Sigorta de ifltirilmesi için hücrenin ön kapa ç kart larak sigorta bölmesine ulafl l r. Trafo Koruma Hücresi ve Sigorta Açt rma Tertibat n n Görünüflü 6

7 Sigortalar ile ilgili k sa bilgiler In = Sigorta Anma Ak m I1 = Maksimum kesme ak m (ka) I2 = Kritik ak m (maksimum ark enerjisinin oluflturan ak m, 20 In In aras ) I3 = Minimum kesme ak m. Sigortan n açaca en küçük ak m de eri. In ve I3 aras de erlerde sigortay çal flt rmak emniyetli de ildir. Bu ara de erlerde sigorta erir fakat ak m kesilmeyebilir. Sigorta için güvenli olmayan çal flma bölgesi olarak tan mlan r. Yani bu bölgede sigorta gerekli olan korumay yapmaz. NOT: Sigortan n minimum kesme ak m ile transformatörün anma ak m aras ndaki ak m de erleri alçak gerilim flalteri yada afl r ak m koruma rölesi ile donat lm fl bir orta gerilim kesicisi taraf ndan kesilmelidir. Sigorta Anma Ak m Yasak Bölge In I3 I2 I1 Minimum Kesme Ak m Kritik Ak m K sa Devre Ak m Kuvvet (N) Hareket Mesafesi (mm) Ø Ø 55 Vurucu Pim 33 Ø mm 20 In I2 I00 In VURUCU P M YOL - KUVVET E R S S GORTA Sigortan n de ifltirilmesi Üç faz açt rmal transformatör koruma hücresinde (TG21-14) meydana gelen k sa devre ar zas sonucu bir veya daha fazla sigorta atarak yük ay r c s n açt r r ve her durumda üç faz n enerjisi kesilmifl olur. E er ar za tek fazda yada iki fazda meydana gelmifl ve sadece bir veya iki fazda sigorta atm fl olsa bile IEC 'de tavsiye edildi i gibi üç faz n sigortas n n da de ifltirilmesi gerekir. Çünkü böyle bir ar za karfl s nda di er fazlardaki sigortalar n da bozulmufl olma ihtimali çok büyüktür. Sigorta seçim tablosu filetme GER L M (KV) ANMA GER L M (KV) TRANSFORMATÖR ANMA GÜCÜ (KVA) S GORTA ANMA AKIMI (A) Not: Seçim tablosundaki bu de erler Elimsan marka sigortalar için verilmifltir. Hücrelerin göstergeler bölümünde, sigortan n att n n anlafl lmas n sa layan bir k rm z bayrak mevcuttur. Sigorta ve yük ay r c s aras ndaki açt rma tertibat üzerinde, atm fl sigorta de ifltirilmeden yük ay r c s n n kurulu pozisyona geçmesini önleyen bir sistem mevcuttur. Bu sistem sayesinde ancak atm fl sigorta veya sigortalar yenileri ile de ifltirildikten sonra yük ay r c s devreye al nabilir. 7

8 Panel üzerindeki göstergeler 1-Ay r c, yük ay r c s ve toprak b ça durum göstergeleri 2-Yük ay r c s mekanizmas n n kurulu ya da boflta oldu unu gösteren mekanik göstergeler 3-Hücrenin tek hat flemas 4-Fazlarda gerilimin mevcudiyetini gösteren neon lambalar. Kesicinin hücre içinden ç kart lmas Hücre içersindeki kesici tekerlekli bir sehpa üzerindedir ve önden iki kapa n yukar kald r larak sökülmesi ile kesicinin önü tamamen aç l r, bara ba lant lar söküldükten sonra, kilit butonunun da çözülmesi ile kesici serbest kal r. OG Kablolar n n ba lanmas, ak m transformatör-lerinin de ifltirilmesi ya da baflka bir gerekçe ile hücrenin içerisine girilmesi gerekti inde SF6 gazl kesici kolayl kla hücre d fl na al nabilir. Kesici Topraklama Baras Hücre Topraklama Baras Hücre fiasesi Kesicili Girifl-Ç k fl Hücresi Kesici D flarda Kesici Toprakl Alan düzenleyiciler KES C TOPRAKLAMA S STEM Modüler hücrelerin kompakt yap s özellikle 36 kv kademesinde, izolasyon mesafelerinin çok düflük tutulmas n gerektirmektedir. Bu nedenle ilgili standard n (IEC 60694) belirledi i gerilim darbe dayan m seviyelerine ulaflabilmek için, ba lant noktalar ve sivri uçlar ihtiva eden elemanlar n üzerlerine alan düzenleyiciler konulur. Bu flekilde düzgün bir ekranlama sa lanarak sivri uç ve keskin köfle etkisi azalt lm fl olur. Duvarlara olan mesafeler Elimsan MMMH'ler arkadan duvara 10 cm. mesafeye kadar yaklaflt r labilir. Yan taraftan da 5 cm. mesafeye kadar hücrelerin yanaflt r lmas mümkündür. Hücrelerin tavana olan asgari mesafesi ise 20 cm. dir. Ancak ark n üstten ve yandan dönüflünü engelleyen bir sistem sayesinde Elimsan MMMH'lerde tavana olan mesafe 5 cm. ye kadar düflürülebilmektedir. 8

9 Baralar n montaj Baralar, hücreler yan yana dizilirken s ra ile yan taraftan ve üstten monte edilebildi i gibi, alçak gerilim (LV) kompartman n n veya öndeki sabit kapa n ç kart lmas ile önden de monte edilebilmektedir. Tüm hücre tiplerinde baralar n tamamen önden monte edilebilir olmas Elimsan MMMH'lerin önemli bir üstünlü üdür. E er monte edilen hücrelerin toplam say s tek rakam ise bu durumda en sondaki hücrenin bara dengeleme parças ile dengelenmesi gerekir. Metal mahfaza kapaklar Örtü amaçl kapaklar 2 mm. lik saç malzemeden yap lm flt r. Panonun içerde kalan ve tafl y c görevini yapan tüm metal levhalar galvaniz kapl d r, d fl yüzeyi kapatan metal levhalar ise fosfat kaplama üzerine epoksi esasl toz boya ile boyanmaktad r. Korozif ortamlarda, paslanmaz ya da alüminyum alafl ml korozyona mukavim metal malzemeler mahfazan n kapat lmas amac ile kullan labilir. Kanal boyutlar Elimsan MMMH'lerde kablo kanallar kullan lan kablonun bükülme yar çap na ba l olarak en az 600 mm. derinlik ve 1000 mm. genifllikte olmal d r. (Kanal derinlikleri için bak n z : Hücre Yerleflim Plan ) Hücre içerisinde bölmeler Metal Mahfazal Modüler Hücreler: 1-Bara bölmesi 2-Anahtarlama bölmesi 3-Kablo bölmesi 4-Mekanizma, kilitlemeler ve alçak gerilim bölmesi olmak üzere dört ana bölmeden oluflur. Bara bölmesi: Hücrenin üst taraf ndad r ve yan yana dizilen hücre birimlerinin bara ba lant lar n n yap ld bölmedir. Elimsan MMMH'lerde bu bölmeye ulafl m üstten ya da alçak gerilim bölmesinin sökülebilir olmas nedeni ile önden mümkündür. Anahtarlama bölmesi: SF6 Gazl ay r c ya da SF6 Gazl Yük Ay r c s ' n n bulundu u bölmedir. Elimsan MMMH' lerde ay r c da SF6 gaz ile dolu bir mahfaza içerisindedir. Bu özellik, sistem emniyetini art ran bir faktördür. Ayr ca ay r c ve yük ay r c lar n n topraklama ay r c lar da SF6 gaz ile dolu olan bu bölmenin içerisindedirler. Kablo bölmesi: Orta gerilim kablolar n n girdi i bölmedir. Hücrenin özelliklerine göre bu bölmede, kesici, ak m transformatörleri, gerilim transformatörleri, topraklama ay r c s, sigortalar, kapasitif gerilim bölücüler yada parafudrlar bulunabilir. Mekanizma, kilitlemeler ve alçak gerilim bölmesi : Bu bölme, hücrenin ön taraf ndad r ve cihazlar aras ndaki mekanik ya da elektro mekanik kilitlemeler, ay r c veya yük ay r c s mekanizmalar, sinyal lambalar, göstergeler, klemensler, butonlar, ampermetre, voltmetre, sayaç gibi ölçü aletleri bu bölmede yer al r. Siparifl ile birlikte verilmesi gereken bilgiler 1-Hücrelerin yerleflim plan ve sistemin tek hat flemas 2- flletme anma gerilimi 3- flletme anma ak m 4-K sa devre ak m ve süresi 9 5-Donan mlar 6-Koruma ve ölçme cihazlar 7-Yard mc devreler için kaynak gerilimi

10 * Yaln zca gereksiz yaz flmay durdurarak, her y l a ac n kesilmekten kurtar laca n biliyor muydunuz? ste e ba l ek donan mlar 1-Hücreler için: - Kablo bölmesi için ayd nlatma lambas - Kapasitif gerilim bölücü ve gösterge lambalar - Gerilim ve ak m transformatörleri - lave yükseltme flasesi 2-Ay r c için: - Anahtarl kilitlemeler - Yard mc kontaklar 3-Yük ay r c s için: - Anahtarl kilitlemeler - Yard mc kontaklar - Uzaktan açma ve kapama bobinleri - Kurma motoru 4-Topraklama ay r c s için: - Anahtarl kilitlemeler - Yard mc kontaklar 5-Kesici için: - Uzaktan açma ve kapama bobinleri - Düflük gerilim rölesi - Kurma motoru - Yard mc kontaklar - Anahtarl kilitlemeler Kesici ve yük ay r c lar n kontak afl nmalar n n kontrolü Kesici ya da yük ay r c s n n kontak afl nmalar do rudan bir mikro ohmmetre vas tas ile ya da bir mili voltmetre ve DC ak m kayna kullan larak gerilim düflümü ölçümü metodu ile kontrol edilebilir. Ölçülen kontak dirençleri bafllang ç de erlerinin üç kat n n alt nda ise bir sorun yok demektir. Kontak dirençlerinin bafllang ç de erleri için hücreler ile birlikte verilmifl olan deney raporlar na bak n z. E er ölçülen de erler bafllang ç de erlerinin üç kat ndan fazla ise fabrikaya müracaat ediniz. Not: Kontak afl nmalar n n kontrolü kesici için 100, yük ay r c s için 10 yükte çal flma sonras nda yap lmas tavsiye edilir. ASG (atm fl sigorta göstergesi) ve CHG (canl hat göstergesi) donan mlar 1-ASG- Atm fl Sigorta Göstergesi: Transformatör koruma hücresinde kumanda paneli üzerinde bulunan ASG- Atm fl Sigorta Göstergesi sayesinde k rm z bir bayrak yard m ile sigortan n atm fl oldu u anlafl l r. Açt rma tertibat üzerinde bulunan bir kilit düzene i ise, atm fl olan sigorta ya da sigortalar de ifltirilmeden yada sigortalar yerlefltirilmedi i taktirde ay r c n n kapamas n önlemektedir. 2-CHG- Canl Hat Göstergesi: Opsiyonel olarak hücre içerisine konulan kapasitif gerilim bölücü izolatörler ve bunlara ba l kumanda paneli üzerinde bulunan neon lambalar vas tas ile hücrede gerilim olup olmad anlafl labilmektedir. 10

11 * Avrupa k tas n n tamam nda yaln zca bitki türü yaflarken, ülkemizde bu say n n e yak n oldu unu 1000 kv - 25 kj Gerilim Darbe Jeneratörü YÜKSEK GER L M DENEY LABORATUVARI MMMH lerin birbirine ba lanmas 1-Do rudan zemine montaj: MMMH'ler bina içerisinde ya da beton köflklerde do rudan beton zemin üzerine, 1000 mm. genifllik ve Hücre Yerleflim Plan ndaki kablo çaplar ölçüleriyle ba lant l olarak belirlenecek derinlikte bir kanal üzerine monte edilebilir. Bu durumda her hücre yere 4 adet M12 civata ile ba lanacakt r. 2-Yükseltilmifl zemine montaj: Bu durumda beton bina ya da köflk içerisinde çelik konstrüksiyon ya da beton kaide üzerine MMMH'ler monte edilebilir. Gerekli yükseklikler için hücre yerleflim plan nda verilen kanal derinlikleri göz önüne al nmal d r. MMMH'lerin monte edildi i zemin belirli toleranslar dahilinde düz olmal d r. Bu toleranslar, Zemin E im Tolerans'lar resminde verilmifltir. Bu toleranslar n afl lmas durumunda hücrede meydana gelebilecek mekanik gerilmeler fonksiyonel ünitelerin do ru çal flmalar n engelleyebilir. Her hücre yandaki hücre ile kontrüksiyonun 4 adet ana dire i üzerinde mevcut olan 12.5 mm çap ndaki deliklerden M12 c vatalar ile birbirine ba lan r. Her dikme üzerinde iki adet delik mevcuttur. Toplam 4 adet M12 c vata ile her hücre yandaki hücreye irtibatland r l r. 11

12 ve bu bitki türlerinin inin dünyan n baflka bir yerinde do al olarak yetiflemedi ini biliyor musunuz? Korozyona karfl tedbirler Metal bölümler korozyona dayan kl malzemeden yap lm flt r ve yüzeyler korozyonu en aza indirecek flekilde ifllenmifltir. Korozyona karfl afla daki önlemler al nm flt r: - Ak m tafl yan parçalar demir içermeyen metalden imal edilmifltir. - malat ve montajda kullan lan malzemeler galvanik korozyona yol açmayacak flekilde seçilmifl ve düzenlenmifltir. - Ak m tafl yan ya da yap eleman olarak kullan lan parçalar korozyona dayan kl olacak flekilde imal edilmifl ve kalay ya da gümüfl ile kaplanm flt r - Demirden parçalar galvanizlidir ya da boya ile kaplanm flt r. - Korozyondan korunmas gereken yüzeyler, düzgün, hasars z, temiz ve kaplaman n ömrünü azalt c yabanc maddelerden ar nd r lm flt r. Boyama: Metal mahfazal modüler hücrelerin boyanmas gereken k s mlar elektrostatik kaplama yöntemi ile boyanm flt r. Boya rengi standart olarak RAL 7032'dir. Boyanacak yüzeyler, boyanmadan önce standartlarda öngörülen ya alma, pasdan ar nd rma, pasivasyon gibi kimyasal temizleme ifllemlerinden sonra fosfatlama yap larak kaliteli bir boyama için gerekli flartlar sa lanmaktad r.. Elektrostatik kaplamada reçine bazl toz boyalar kullan lmaktad r. Galvanizleme: Mahfazan n yap m nda s cak dald rma galvanizli haz r çelik saclar kullan lm flt r. Bunlar TS 822 ve ISO 4998'e uygundur. Boyanamayan ve s cak galvaniz yap lamayan küçük parçalar, elektrogalvaniz yap lm fl veya paslanmaz çelikten imal edilmifltir. Elektrogalvaniz kal nl en az 12 µ olmaktad r. Yanyana monte edilmifl hücreler 12

13 Deniz kaplumba alar yeryüzünde milyon y ld r varl klar n sürdürmelerine ra men, bügün geçmifli henuz 1 milyon y ç görünüfller Yük Ay r c l Girifl Hücresi Ölçü Hücresi Trafo Koruma Hücresi TG TG TG TG (Arka Görünüfl) Koruma s n flar ve donan mlar Yük ay r c s ve ay r c : IP68 Bara Bölümü : IP3 Bölmeler Aras : IP3 Mekanizmalar : IP3 Kablo Bölümü : IP3 DONANIMLAR HAKKINDA B LG LER MALZEME GER L M GÜÇ KONTAK SAYISI Motor Açma bobini Kapama bobini Yard mc fialter 24,48,110 VDC 24,48,110 VDC 24,48,110 VDC 220 VAC 220 VAC 220 VAC 16 A 250 V AC / DC 280 W 80 W/75 VA 80 W/75 VA 4A+4K,6A+6K, 8A+8K 13

14 çeflitli aktiviteleriyle yok olma tehlikesi ili karfl insano lunun ülkemizin Akdeniz k y lar na ihtiyaç duyan türden olduklar n karfl yad r. Nesillerinin devaml l ba biliyor muydunuz Hücre tipleri ve standart donan mlar HÜCRE T P TG21-01 TG21-02 TG21-03 TG21-04 TG21-05 TG21-06 TG21-07 TG21-08 TG21-09 TG21-10 TG21-11 TG21-12 TG21-13 TG21-14 TG21-15 TG21-16 TG21-17 TG21-18 TG21-19 TG21-20 HÜCRE SM SF6 GAZLI YÜK AYIRICILI G R fi - ÇIKIfi HÜCRES SF6 GAZLI KES C L G R fi - ÇIKIfi HÜCRES TRAFO KORUMA HÜCRES ( ÜÇ FAZ AÇTIRMASIZ ) Ç FT AYIRICILI VE KES C L KUPLAJ HÜCRES AYIRICILI VE KES C L KUPLAJ HÜCRES BARA YÜKSELTME HÜCRES AKIM TRANSFORMATÖRLÜ TRAFO KORUMA HÜCRES ÖLÇÜ HÜCRES BARA YÜKSELTME VE ÖLÇÜ HÜCRES KABLO G R fi ÇIKIfiLI ÖLÇÜ HÜCRES ÖLÇÜ HÜCRES SF6 GAZLI YÜK AYIRICILI AKIM TRANSFORMATÖRLÜ G R fi-çikifi HÜCRES SF6 GAZLI YÜK AYIRICILI ÖLÇÜ HÜCRES TRAFO KORUMA HÜCRES (ÜÇ FAZ AÇTIRMALI) GER L M TRANSFORMATÖR HÜCRES SF6 GAZLI AYIRICILI ÖLÇÜ HÜCRES SF6 GAZLI YÜK AYIRICILI G R fi - ÇIKIfi HÜCRES KABLO BA LAMA HÜCRES AYIRICILI KUPLAJ HÜCRES PARAFUDR HÜCRES MALZEMELER Malzemeler 1- SF6 Gazl Ay r c 2- SF6 Gazl Yük Ay r c s 3- SF6 Gazl Kesici 4- Ak m Transformatörü 5- Gerilim Transformatörü 6- Koruma Rölesi 7- Kapasitif Gerilim Bölücü ve Göstergeleri 8- Üç faz açt rmal Sigorta Tertibat 9- Üç faz Açt rmas z Sigorta Tertibat 10- Parafudr 11- Topraklama Ay r c s 12- Geçit zolatörü 14

15 *Sulak alanlar, biyolojik çeflitlilik aç s ndan dünyan n en verimli bölgeleridir. Ülkemizde uluslar aras öneme sahip 56 adet sulak alan oldu unu biliyor muydunuz? Teknik de erler GENEL Anma Gerilimi 36 kv Anma flebeke frekansl dayan m gerilimi 1 dak. Faz - faz toprak aras 70 kv Ay rma aral 80 kv Anma y ld r m darbe dayan m gerilimi 1,2 / 50 us Faz - faz toprak aras 170 kv-tepe Ay rma aral 195 kv-tepe Anma ak m A Ortam s cakl -5/+40 ºC Yük ay r c s Anma gerilimi Anma kapal devre kesme ak m Anma kapal devre kesme ak m Anma boflta kablo kesme ak m Anma boflta hat kesme ak m Anma k sa devre kapama ak m Anma k sa devre ak m, 1s Transfer ak m 36 kv 400/630 A 400/630 A 25 A 10 A 40 kv-tepe 16 ka - Etkin 600 A Topraklama ay r c s Anma gerilimi Anma k sa süre dayan m ak m, 1s Anma k sa devre kapama ak m 36 kv 16 ka - Etkin 40 ka-tepe Sigortalar (Vurucu pimli, standart TS 1259 / IEC ) Tip Orta, ölçüler Maksimum sarf Vurucu pim enerjisi 36 kv 537 mm 75 W 1±0,5 Jül Ana ölçüler Yükseklik (mm) Genifllik (mm) 1500/1150/1000/750 Derinlik (mm)

16 Modüler hücrelerde kullan lan anahtarlama cihazlar n n genel özellikleri STANDARTLARA GÖRE TANIM ve GÖREVLER Açma Kapama Yal t m AYIRICI * Devrenin emniyetli yal t m n temin etmek için tasarlanm flt r. Genellikle toprak b ça ile beraberdir. hay r hay r hay r TOPRAKLAMA AYIRICISI * Enerjili hallerde de güvenli i sa layacak flekilde tasarlanm flt r. Enerjisi kesilen faz iletkenlerin topraklanmas n sa lar. hay r hay r hay r hay r * Afl r ak mlar da ihtiva eden çal flma YÜK AYIRICISI flartlar nda aç p kapama yapan devre eleman d r. *Sistemin açma ve kapama kontrolünü yapmak için tasarlanm flt r. Genellikle hay r ay rma ifllemi için kullan l r. Özel ve kamu alan ndaki O.G da t m flebekelerinde ço unlukla sigortalarla beraber kullan l rlar. KES C * Da t m sistemlerinde anma ak mlar n n tafl nmas ve aç l p kapanmas ile afl r ak m ve k sa devre ak mlar n n kesilmesi amac ile hay r kullan l rlar. Boflta Çal flma Yük alt nda Çal flma K sa devrede Çal flma 16

17 Hücre yerleflim plan (örnek) ÖNDEN GÖRÜNÜfi KANAL DER NL KLER min 200 KABLO T P KES T (mm2) KABLO BÜKÜLME YARIÇAPI (mm) KANAL DER NL (mm) x TEK DAMARLI KABLOLAR ÜSTTEN GÖRÜNÜfi min min Not: Hücrenin tavana olan mesafesi en az 200 mm dir. (Tüm ölçüler mm. dir) Hücrenin ba land zeminin düzlük toleranslar ( Bak n z: fiekil A, fiekil B, fiekil C) Hücre Tipi Hücre Geniflli i (mm) a (mm) b (max) (mm) c (max) (mm) A B C D

18 O 14 c 1250 a fiekil A b fiekil B fiekil C Elimsan orman ndan bir görünüfl Metal Mahfazal Modüler Hücreler, zemine monte edilirken fonksiyonel ünitelerin düzgün çal flabilmesi için zeminin sahip olmas gereken zemin toleranslar yukar da verilmifltir. Bu toleranslar aflan zemin bozukluklar cihaz n beklenen fonksiyonlar n yapmas n engelleyebilir Ülkemizde herkes y lda bir a aç dikse on Not: 36 kv MMMH lerde kullan lan orta gerilim kablolar tek damarl kablolar olmal d r. E er üç damarl kablolar kullan lacak ise bükülme yar çaplar n n büyük olmas nedeni ile (bükülme yar çaplar kablo d fl çaplar n n minimum 15 kat olmal d r), bu tip kablolar kablo kanallar içersinde iletkenlerine ayr larak hücre içersine ayr iletkenler fleklinde girilmelidir. y lda 700 milyon a açtan oluflan bir orman m z n 18 olaca n biliyor mu

19 Elimsan temel hücreleri TG21-01 SF6 GAZLI YÜK AYIRICILI G R fi / ÇIKIfi HÜCRES TG21-02 SF6 GAZLI KES C L I G R fi / ÇIKIfi HÜCRES TG21-03 TRAFO KORUMA HÜCRES (3 Faz Açt rmas z)

20 TG21-04 KUPLAJ HÜCRES (Çift Ay r c l ve Kesicili) TG21-05 SF6 GAZLI KES C L I G R fi / ÇIKIfi HÜCRES TG21-06 TRAFO KORUMA HÜCRES (3 Faz Açt rmas z)

21 TG21-07 AKIM TRANSFORMATÖRLÜ TRAFO KORUMA HÜCRES 195 TG21-08 ÖLÇÜ HÜCRES TG21-09 BARA YÜKSELTME VE ÖLÇÜ HÜCRES

22 TG21-10 KUPLAJ HÜCRES (Çift Ay r c l ve Kesicili) 195 TG21-11 SF6 GAZLI KES C L I G R fi / ÇIKIfi HÜCRES TG21-12 TRAFO KORUMA HÜCRES (3 Faz Açt rmas z)

23 TG YÜK AYIRICILI ÖLÇÜ HÜCRES TG21-14 AYIRICILI ÖLÇÜ HÜCRES TG21-15 GER L M TRANSFORMATÖRÜ HÜCRES

24 TG21-16 TRAFO KORUMA HÜCRES (3 Faz Açt rmal ) TG21-17 SF6 GAZLI AYIRICILI G R fi / ÇIKIfi HÜCRES TG21-18 KABLO BA LAMA HÜCRES

25 TG21-19 AYIRICILI KUPLAJ HÜCRES TG21-20 PARAFUDR HÜCRES SEMBOLLER SF6 Gazl Ay r c Gerilim Trafosu Parafudr SF6 Gazl Yük Ay r c Sigorta Topraklama Ay r c s SF6 Gazl Kesici Kapasitif Gerilim Bölücü ve Göstergeleri Geçit zolatörü Ak m Trafosu Mekanik Kilit Tertibat 25

26 EL MSAN TÜRK YE M A D E I N Elimsan MMMH ler ile ilgili yurt dışı tip testleri ve raporları S ra No Rapor No Cihaz Standart Tarih Laboratuvar Aç klama 1 MP-A1/ Yük Ay r c s IEC CESI K sa süreli ve tepe dayan m ak m deneyi 2 GPS-A1/ Yük Ay r c s IEC CESI Kapama ve kesme kapasitelerinin denetlenmesi -test duty:1.;2a.;4a.;4b.;5 3 GPS-A1/ Yük Ay r c s IEC CESI K sa devre üzerine kapama deneyi (toprak b ça ) 4 GPS-A1/ Yük Ay r c s IEC CESI Tip test sertifikas 5 GPS-A1/ Topraklama Ay r c s IEC CESI K sa devre üzerine kapama deneyi 6 MP-A1/ Topraklama Ay r c s IEC CESI K sa süreli ve tepe dayan m ak m deneyi 7 MP-A1/ Komple Hücre IEC CESI K sa süreli ve tepe dayan m ak m deneyi 8 GPS-A1/ Komple Hücre (Kesicili) IEC CESI ç ark deneyi 9 GPS-A1/ Komple Hücre (Yük Ay r c l ) IEC CESI ç ark deneyi 10 GPS-A1/ Komple Hücre (Yük Ay r c +Sigorta Kombinasyonu) IEC CESI K sa devre kapama-açma test deneyi: test duty;1 transfer ak m kesme deneyi: test duty;4 26

27 TÜRK YE N N TEKNOLOJ K GÜCÜ NG LTERE RLANDA BELÇ KA ESTONYA RUSYA AMER KA SUR YE TAYVAN N JERYA KENYA MALEZYA HONG KONG F L P NLER TANZANYA ENDONEZYA fi L AVUSTRALYA EL MSAN üretimi ve kalitesiyle kendini yaln zca Türkiye de de il, Dünyada da kan tlam fl bir flirketler grubudur. Bugün dünyan n dört bir yan na uzanan ihracat yla ülkemizin gurur kayna d r. AMER KA AVUSTRALYA BELÇ KA ENDONEZYA ESTONYA F L P NLER HONG KONG NG LTERE RLANDA KENYA MALEZYA N JERYA RUSYA SUR YE fi L TANZANYA TAYVAN