KAPALI ALANLARDA ÇALIŞMALARDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Transkript

1 KAPALI ALANLARDA ÇALIŞMALARDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ^ Bir veya birden fazla kişinin girebileceği kadar geniş... ^ İçerisinde rahatça hareket etme ve çalışma imkanın genelde kısıtlı olduğu... ^ Doğal havalandırmanın yeterli olmadığı.. ^ Sürekli olarak çalışmanın veya kalmanın riskli olduğu... ^ Kişiyi hemen her yönde saran tasarıma sahip... ^ Yanıcı ve/veya zehirli gazların birikme ihtimalinin fazla olduğu... her tipte alan "Kapalı Alan olarak nitelendirilir. Örnekler: Menholler, mahzenler, yeraltı tankları, silolar, reaktörler, boru hatları, yeraltı vana istasyonları, ambarlar, katı atık tankları, kazanlar, v. b. gibi. OSHA, aşağıda özelliklerini vereceğimiz yerleri izinli çalışılacak kapalı ortamlar diye tanımlamaktadır. a. Tehlikeli atmosferi(havası) olan yerler b. Gireni girdap içinde yutabilecek olan yerler c. Duvarları içe doğru olan, tabanı aşağı doğru kayan, gittikçe incelen içine gireni bırakmayan yerler d. oksijensizlikten boğulmaya sebep olan yerler. İş İzini Gerektirmeyen Kapalı Alanlar Bu durumda, ölüm ve yaralanmaya dair risk oranının daha düşük olduğu, içerisinde tehlikeli gazların birikmediği bilinen, giriş ve çıkış imkanlarının nispeten daha rahat olduğu kapalı alanlar söz konusudur. Bu tip alanlar için iş izini alınması bir koşul değildir. Saha Süpervizörü ve/veya iş güvenliği uzmanı, iş öncesinde kapalı alanda ölçümü yapar (veya yapılmasını sağlar) sonuçları kayıt altına alır. İş güvenliği uzmanı, kapalı alan çalışmasının güvenli bir biçimde yapılabilmesi için gerekli tüm ekipmanları (halat, emniyet kemeri, gaz ölçüm cihazı, tripod, gaz maskesi, vantilasyon tertibatı ve SCBA(kendinden beslemeli solunum cihazı) tertibatı vb..) sağlar, bir de gözcülük yapacak bir çalışanı görevlendirir. Kapalı alan çalışması saha süpervizörünün veya iş güvenliği uzmanının denetiminde gerçekleştirilir. İş güvenliği uzmanı, çalışmadan önce "İş Öncesi Toplantısı yaparak işin riskleri hakkında bilgilendirme yapar. İş güvenliği uzmanı, kapalı alan fobisi olan işciyi kapalı alana sokmamakla sorumludur. Saha Süpervizörü kapalı alan çalışmasını yürütecek ekip için ekibin emniyetini kontrol edecek bir "gözcü (ekibin büyüklüğüne göre "gözcüleri ) görevlendirir. Saha Süpervizörü yapılacak kapalı alan çalışmasının emniyetine olumsuz etkisi olabilecek komşu çalışmalara karşı uyanık olur. Olumsuzlukları bertaraf etmeye çalışır. gaz

2 Kapalı alanda çalışma gerçekleştirmekten sorumlu saha süpervizörünün kapalı alan eğitimi almış olması önemlidir. Not: Saha Süpervizörü sahada işi bizzat yapan veya yaptıran kişi olarak düşünülmüştür. Kapalı alan çalışanı (veya çalışanları), kapalı alan çalışmasını saha süpervizörü tarafından kendisine açıklanan risklere uygun olarak en emniyetli bir biçimde yapmakla sorumludur. İçerisinde çalışma yapılacak kapalı alan yüksek risk derecesine sahip ise; proje yöneticisi(işin yapılması emrini veren), saha süpervizörü ve iş güvenliği uzmanından (bu sayı arttırılabilir) ibaret bir ekip söz konusu çalışma için risk değerlendirmesi yapar. Yapılan değerlendirmenin sonuçlarının çalışanlara iş öncesi toplantıları yoluyla aktarılması ve sahada risklere yönelik iyileştirmelerin yapılması saha süpervizörü tarafından gerçekleştirilir. Kapalı Alan Risklerine Yönelik İyileştirmeler Kapalı alan çalışmalarında alanın tehlikeli gazlardan havalandırma yoluyla uzaklaştırılması önemlidir. Bu doğal yolla kapalı alanın kapısının veya benzeri noktalarının açılması ve havanın içeri girmesiyle sağlanır. Diğer bir yöntem özel havalandırma (vantilasyon) sistemleri kullanmaktır. Bu durumda vantilasyon sisteminin kapalı alan içerisinde kuvvetli bir hava akımı oluşturacak kadar etkili olması önemlidir. Her iki durumda da havadan ağır gazların dibe çökme ihtimali olduğu hatırlanmalıdır. Bu sebeple havalandırma yapılsa dahi yapılan gaz ölçümleri sadece bel seviyesinden değil, kapalı alanın taban seviyesinde de yapılmalıdır. Gaz Maskeleri Gaz maskesi kullanmak ortam eğer tamamıyla tehlikeli gazlar ile kirlenmemiş ise önleyici bir faaliyet olarak düşünülebilir. Ancak gaz maskelerinde bulunan filtrelerin tıkanmış, kirlenmiş olması veya kapalı alan içerisindeki kirletici gazlara uygun olmayan filtre kullanma ihtimali ile ortam havalandırma yoluyla tamamen tehlikeli gazlardan arınana veya minimum değerler elde edilene kadar gaz maskesi kullanarak kapalı alana girmek doğru olmayacaktır. Kendinden Beslemeli Solunum Cihazları (SCBA) Vantilasyonun yeterli gelmediği ve sadece gaz maskeleri ile kapalı alana girmenin riskli olduğu durumlarda "Kendinden Beslemeli Solunum Cihazları (SCBA) kullanılarak kapalı alana girilebilir. Fakat bu durumda da SCBA tertibatının (hortumlar, hava tüplerinin yeterliliği, basınç seviyeleri, manometrelerin doğruluğu vb... ) periyodik kontrollerinin yapılmış olması önemlidir. Tripod Tripod daha ziyade yer altı ve yerüstü bacaları, kazılar, menhole ve benzeri kapalı alan çalışmalarında uygulanabilecek bir uygulamadır. Kapalı alan içerisinde mahsur kalmış kişi kurtarma ekibi tarafından tripodun ucuna bağlı emniyet kemeri vasıtasıyla özel bir vinç sistemi ile mekanik yolla güvenli bir seviyeye kadar çekilir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken noktalardan biri kapalı alanda mahsur kalmış kazazedeyi kurtarmaya inen kurtarma ekibinin de benzer bir sonla karşılaşmamasıdır. Daha önce benzer olaylar çok yaşanmıştır. Bu sebeple kurtarma ekibi kazazede seviyesine inmeden önce gaz ölçüm cihazının uzatmalı başlığını (probe)kullanarak kapalı alanda

3 gaz ölçümü yapmalı, eğer değerler olması gereken sınır değerlerin üstünde çıkıyorsa, "Özel SCUBA Acil Durum Ekibi belli bir düzen dahilinde söz konusu ortama inmeli ve kazazedeyi kendisine zarar vermeden mümkün olduğunca hızlı bir biçimde tripod seviyesine taşımalıdır. Halat ve Emniyet Kemeri Kullanımı Özellikle, içerisinde çalışacak kişi için rahatça hareket etme imkanının kısıtlı olduğu ve herhangi bir acil durumda kurtarma ekibinin kazazedeyi kapalı ortam içerisinden rahatça alamayacağı durumlarda emniyet kemeri uygulaması doğru bir davranış olacaktır. Emniyet kemerine bağlı bir halat sistemi vasıtasıyla kazazede emniyetli bir noktaya çekilir. Gaz Ölçüm Cihazı ve Gaz Ölçümleri Gaz ölçüm cihazları kapalı alan içerisindeki tehlikeli gazların seviyesini ölçmeyi sağlar. Gelişmiş olan modeller H2S, CO, LEL, O2 değerlerini aynı anda ölçebilir ve eğer kapalı alan içersindeki gazların konsantrasyonu maksimum değerlerin üstüne çıkmışsa pek çok marka cihaz bu durumu ifade eden uyarı sinyalleri verir. Bu durumda derhal söz konusu kapalı ortamdan çıkmak, başkalarının girişini engellemek ve ilgilileri uyarmak gerekir. Eğer karşılaşmayı beklediğimiz gaz tipleri yukarı bahsedilenler değil de CH4 ve Nitrojen vb gibi havadaki oksijen konsantrasyonunu düşüren gazlar ise, bu durumda bu gazların varlığını anlayabilmek için gaz ölçüm cihazında O2 konsantrasyonda bir azalma olup olmadığına bakmak gerekir. Eğer azalma var ise, ortamda CH4, Nitrojen veya benzeri göreceli olarak O2 konsantrasyonunu düşüren gazlar mevcut olabilir. Gaz Ölçüm Cihazı ve Gaz Ölçümleri Kapalı Alana girişten önce gaz ölçüm cihazı kullanmaya yetkili bir kişi kapalı alanda (mümkün olduğunca kapalı alana girmeden) ölçüm yapmalıdır. Özellikle shaft, manhole vb. (yer seviyesinin altında kalan) yapılarda ölçüm yapmak için kapalı alana girmeksizin gaz ölçüm cihazının uzatma borusu ve ucundaki başlık (probe) kullanılmalıdır. Bu noktada söylemek gerekir ki başlığın (probe) içerisindeki filitrenin temiz olması önemlidir. Çünkü başlık içerisindeki filitrenin tıkalı olması sebebiyle yanlış sonuçlar elde etme ihtimali fazladır. Dolayısıyla gaz ölçüm cihazlarının her bir parçası için periyodik kontrollerin yapılması önemlidir. Gaz ölçümleri sadece iş öncesinde değil belli aralıklarla ve belli seviyelerden yapılmalı (taban seviyesinde de ölçüm yapmak önemlidir) ve bu ölçümler kayıt altına alınmalıdır. Kayıtlarda ölçümü yapan kişi için, ad soyad, imza ve ölçüm tarihi ve saati olmalıdır. Kapalı Alan Çalışanlarının Rotasyonu İçerisinde tehlikeli gazlar olduğu bilinen veya bu ihtimalin yüksek olduğu ortamlarda çalışacak bir işcinin bu gazlara maruz kalabileceği sınırlar söz konusudur. Bu sınırlar 15 dakika için maruz kalma ve 8 saat için maruz kalma olarak iki tip olarak genelleştirilebilir. Ancak ne olursa olsun temel amaç çalışan kişiyi hiçbir gazın etkisi altında olmaksızın çalıştırmak olmalıdır. Ortamda ister gaz olsun ister olmasın bir işciyi devamlı olarak kapalı bir ortamda çalıştırmak hem psikolojik ve hem de biyolojik açıdan doğru değildir. Bu sebeple uzun süreli kapalı alan çalışmaları için çalışanları bir rotasyon sistemi dahilinde çalıştırmak doğru bir davranış olacaktır.

4 Kapalı Alan Çalışması İçin Kurallar a. Kapalı alana giriş öncesi gaz ölçümü yapılmalıdır. Gaz ölçümleri iş süresince periyodik olarak tekrarlanmalı ve kayıt altına alınmalıdır. Eğer kapalı alana giriş bir iş izini dahilinde gerçekleştiriliyorsa sadece ve sadece iş izininde ismi yazan kişilerin kapalı alana girmesine izin verilmelidir. Kapalı alana giriş öncesinde saha süpervizörü iş öncesi toplantısı ile yapılacak iş ve bu işin riskleri hakkında çalışacakları bilinçlendirmelidir ve toplantıyı yazılı kayıt altına almalıdır. Kapalı alanda O2 seviyesini düşürecek, yangın ve patlama yaratabilecek olan davranışlardan kaçınmak gereklidir. Bu sebeple kapalı alanda sigara içmek, ateş yakmak gibi davranışlara izin verilmemelidir. Kapalı alan içerisinde yapılacak kaynak çalışmalarında kaynak yapılması ile açığa çıkacak gazların uygun bir biçimde ortamdan uzaklaştırılmasını sağlayacak önlemler planlanmalıdır. Eğer yapılacak kaynak çalışması patlayıcı, yanıcı gaz ve sıvı içeren boru hatlarının yakınında ise bu durumda bu hatların izolasyonu sağlandıktan sonra çalışma gerçekleştirilmelidir. Söz konusu alana en az bir yangın söndürücü temin edilmesi gerekir. Bu tarz risk oranı yüksek kapalı alan çalışmaları için risk değerlendirmesi yapmak doğru olacaktır. b. Kapalı alana giriş ve çıkış noktalarına eşya, yük malzeme ve iş aletleri vb. yığılarak giriş çıkış engellenmemelidir. Kapalı alan içerisinde tertip ve düzene önem verilmeli gereksiz malzemeler kapalı alan içerisinde tutulmamalıdır. İçerisinde çalışma yapılacak kapalı alan içerisinde yanıcı, patlayıcı vb.. malzemeler depolanmamalıdır. c. Kapalı alan içerisinde kimyasal maddeler ile yapılacak (boya vb.. ) çalışmalar için kapalı alanın yeterli bir biçimde havalandırılmasına özellikle önem verilmelidir. d. Daima bir veya birden fazla gözcü kapalı alan dışında kapalı alan içerisinde çalışan kişilerle sözlü irtibat halinde olmalıdır. Gerektiğinde bu gözcüler kurtarma ekibi olarak hareket etmelidir. e. Dar kapalı alan çalışmalarında kapalı alana giren kişiye bir halata bağlı emniyet kemeri takılmalı ve bu halatın ucu gözcü (veya gözcüler) tarafından tutulmalıdır. Kapalı alan giriş ve çıkışlar uygun merdivenler (gerekiyorsa) kullanılarak yapılmalıdır. Herhangi bir acil duruma karşın kurtarma ekibi olarak hareket edecek bir ekibin bulunması doğru olacaktır. Herhangi bir acil duruma karşın içerisinde sağlık ekibinin de telefon numaralarının bulunduğu acil durum telefon numaraları en azından saha süpervizöründe mevcut bulunmalıdır. Sağlık ekibi en kısa zamanda müdahaleye hazır olacak biçimde yapılandırılmalıdır. f. Yanıcı ve patlayıcı gazların bulunma ihtimalinin fazla olduğu kapalı alanlarda kesme, taşlama ve benzeri kıvılcım yaratan aletlerin kullanımı mümkün olduğunca sınırlandırılmalıdır. Mümkünse bu tip çalışmalar açık havada yapılmalıdır. Eğer yanıcı ve patlayıcı gazların etkisi altında bulunan ve doğal ışığın az olduğu bir kapalı alanda çalışılacak ise bu alanda kullanılacak fener elektrik kıvılcımı yaratmayacak (Ex-Proof) bir fener olmalıdır. (Fenerin pilleri de aynı özelliğe sahip

5 olmalıdır) Eğer yanıcı ve patlayıcı gazların etkisi altında bulunan bir kapalı alanda çalışılacak ise bu alanda kullanılacak telsiz elektrik kıvılcımı yaratmayacak (Ex-Proof) bir telsiz olmalıdır. (Telsizin pilleri de aynı özelliğe sahip olmalıdır. ) Kapalı alanlara generator gibi egzos dumanı yayacak donanımların sokulması ve çalıştırılması doğru değildir. Aynı durum ısınmak için kullanılan ekipman için de söz konusudur. Not: Genel bir kural olarak kapalı alanların girişinde görünür bir yere o alanın kapalı alan olarak nitelendirildiğini belirten bir uyarı levhasının asılması uygundur. Eğer söz konusu projede iş izin sistemi uygulanıyorsa aynı levha üstünde bu kapalı alanda çalışmak için iş izininin gerekli olduğunun vurgulanması gerekir. Örnek bir çalışma: Kanalizasyona giriş Kanalizasyona giren çalışana atmosfer kayıt cihazı verilmeli, bu cihaz okuma ekranlı ve sesli alarmlı olmalı. Örneğin; oksijen konsantrasyonu %19. 5 tan düşükse, yanıcı gaz ve buhar konsantrasyonu alt patlama limitinin(lel) % 10 u veya daha yüksek ise, veya H2S:10 ppm veya CO: 35 ppm veya fazla ise, bu cihaz sesli alarm vermeli ve ortam tehlikeli demektir, ortam güvenli hale getirilmeden çalışma yapılmamalıdır. Burada kritik nokta, atmosferik kayıt cihazının kullanma kılavuzunda belirtildiği gibi kalibre edilmesidir. Kanalizasyona ilk giriş için oksijen sensörü veya yanıcı gazlar için geniş kapsamlı sensör yeterli olabilir. Kapalı ortam havalandırılmalı mı yoksa kişisel koruyucu donanım mı verilmeli, buna sensördeki kayıtlara bakarak karar vermeliyiz. Örneğin, kendinden beslemeli solunum cihazı en az 10 dakika hava sağlamalıdır. Telekominikasyon işlerinde aydınlatmanın iyi olması gerekir. Kapalı ortamlara girilmeden önce kapalı ortam giriş öncesi çek listi süpervizör tarafından onaylanacaktır. Atmosferde: Oksijen % si, Patlayıcı % LEL, Tosik ppm, olarak bakılacak, zamanı belirtilecek testi yapan da imzalayacaktır. Ayrıca pompalar veya borular var ise, körtapa yapıldı mı, bağlantı kesildi mi evet veya hayır şeklinde işaretlenmeli, havalandırma cebri mi, doğal mı belirtilecek, Oksijen > % Patlayıcı < % 10 LEL, Tosik ppm < 10 (H2S:10 ppm) olmalı ve test eden imzalamalıdır. Ayrıca kapalı ortamlarda çalışırken girişte gözlemciler olacak, onların isimleri belirlenecek. Haberleşme ve kurtarma işlemlerinin nasıl yapılacağı da önceden belirlenmiş olacak. Çalışana verilen cihazların ve koruyucuların listesi çıkarılacaktır. Kapalı alanda çalışacak kişilerin kapalı alan eğitimi almış olması faydalı olacaktır. En azından saha süpervizörü bu eğitimi almış olmalıdır.