İMAM-HATİP LİSELERİ TEMEL DİNÎ BİLGİLER DERS KİTABI YAZARLAR. Ahmet EKŞİ Ali Sacit TÜRKER Ahmet MEYDAN Ramazan ŞAHAN Kadir ADIYAMAN Dr.

Transkript

1 İMAM-HATİP LİSELERİ TEMEL DİNÎ BİLGİLER DERS KİTABI YAZARLAR Ahmet EKŞİ Ali Sacit TÜRKER Ahmet MEYDAN Ramazan ŞAHAN Kadir ADIYAMAN Dr. Hasan ÖZKET DEVLET KİTAPLARI ÜÇÜNCÜ BASKI..., 2012

2 MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI... : 4830 DERS KİTAPLARI DİZİSİ... : ?.Y Her hakkı saklıdır ve Millî Eğitim Bakanlığına aittir. Kitabın metin, soru ve şekilleri kısmen de olsa hiçbir surette alınıp yayınlanamaz. Editör Dil Uzmanı Görsel Tasarım : Ekrem ÖZBAY : Muharrem OKUMUŞ : Ertuğrul ÇAKIR Dilek ANDER Emre ANDER Rehberlik Uzmanı : Erdal USLUER Program Geliştirme Uzmanı : Dr. Yalçın BAY Eğitim Teknolojisi Uzmanı : Ahmet KOPMAZ Veysel KUBAT ISBN: Millî Eğitim Bakanlığı, Talim Terbiye Kurulunun gün ve 222 sayılı kararı ile ders kitabı olarak kabul edilmiş, Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğünün gün ve 3398 sayılı yazısı ile üçüncü defa adet basılmıştır.

3

4 ATATÜRK'ÜN GENÇL E H TABES Ey Türk gençli i! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk cumhuriyetini, ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin, en k ymetli hazinendir. stikbalde dahi, seni, bu hazineden, mahrum etmek isteyecek, dahilî ve haricî, bedhahlar n olacakt r. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düflersen, vazifeye at lmak için, içinde bulunaca n vaziyetin imkân ve fleraitini düflünmeyeceksin! Bu imkân ve flerait, çok nâmüsait bir mahiyette tezahür edebilir. stiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düflmanlar, bütün dünyada emsali görülmemifl bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatan n, bütün kaleleri zapt edilmifl, bütün tersanelerine girilmifl, bütün ordular da t lm fl ve memleketin her köflesi bilfiil iflgal edilmifl olabilir. Bütün bu fleraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dahilinde, iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ h yanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri flahsî menfaatlerini, müstevlilerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düflmüfl olabilir. Ey Türk istikbalinin evlâd! flte, bu ahval ve flerait içinde dahi, vazifen; Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmakt r! Muhtaç oldu un kudret, damarlar ndaki asîl kanda, mevcuttur!

5 .. MUSTAFA KEMAL ATATURK

6

7 İÇİNDEKİLER 1. ÜNİTE: DİN KAVRAMI VE İSLAM DİNİ 1. Din Nedir? İnsanlık Tarihinde Din Olgusu İnanmanın Çeşitli Biçimleri Din-Birey İlişkisi Din-Toplum İlişkisi Yeryüzünde Belli Başlı Dinler Kabile Dinleri Doğu Asya Dinleri Hint Dinleri Vahye Dayalı Dinler ÜNİTE: İSLAM DA İMAN ESASLARI 1. İman Kavramı İslam da İmanın İfadesi: Kelime-i Tevhit ve Kelime-i Şehadet İslam da Temel İman Esasları Allah a İman Meleklere İman Kitaplara İman Peygamberlere İman Ahiret Gününe İman Kaza ve Kadere İman ÜNİTE: İSLAM DA İBADET 1. İbadet Kavramı Niçin İbadet Edilir? İbadetin İlkeleri ve Kapsamı İnanç - İbadet İlişkisi Temizlik - İbadet İlişkisi Abdest, Boy Abdesti (Gusül) Teyemmüm Beden ve Mekân Temizliği Namaz İbadeti Ramazan Ayı ve Oruç Zekât İbadeti Hac İbadeti ve Yapılışı İbadet Mekânı: Kâbe Kurban Salih Amel (Yararlı İşler) de İbadettir Dua ve Tövbe İbadetlerin Birey ve Topluma Kazandırdıkları ÜNİTE: VAHİY SÜRECİ VE KUR AN 1. Vahiy Kavramı Vahiy Süreci Kur an Öncesi Vahiy Metinleri: Sahifeler ve Kitaplar Son Vahiy Kur an ve Temel Nitelikleri Kur an ın İndiriliş Süreci Kur an la İlgili Kavramlar Kur an ın Ana Konuları Kur an ın Eğitici Özellikleri VII

8 5.1.Kur an İyiye Yönlendirir ve Kötülükten Sakındırır Kur an Kamil İnsan Modeli Sunar Kur an Aklı Kullanmayı ve Öğrenmeyi Öğütler Kur an ın Kültürümüzdeki Yeri ÜNİTE: PEYGAMBERLİK VE SON PEYGAMBER HZ. MUHAMMED 1. Nebî Resul ve Peygamber Kavramları İnsanlığın Peygamberlere Olan İhtiyacı Peygamberlerin İnsanlardan Seçilmesinin Nedenleri Peygamberlerin Ortak Nitelikleri Tevhidin Son Elçisi Hz. Muhammed Toplum Önderi Hz. Muhammed Mekke de Hz. Muhammed Medine de Hz. Muhammed Kuran ın Diliyle Hz. Muhammed Hz. Muhammed in örnekliği: Sünnet ÜNİTE: İSLAM VE AHLAK 1. Ahlak Kavramı İslam Ahlakının Kaynağı: Kur an ve Sünnet İslam ın Öngördüğü Bazı Temel Ahlak İlkeleri Doğruluk ve Adalet İyilik Etmek Cömertlik Merhamet Sevgi ve Saygı Barış ve Hoşgörü Ahlaki Görevlerimiz Ana Baba ve Akrabalarımıza Karşı Görevlerimiz Komşularımıza ve Topluma Karşı Görevlerimiz Vatana Karşı Görevlerimiz İslam Ahlakına Aykırı Davranışlar Yalan, Gıybet ve İftira Hile Yapmak ve Dolandırıcılık Kötü Zanda Bulunmak Başkasının Özel Hayatını Araştırmak Başkalarıyla Alay Etmek Kibir ve Haset İçki ve Kumar Hırsızlık ve Rüşvet ÜNİTE: İSLAM, HAYAT VE BİLİM 1. İslam ın Dünya Hayatına Bakışı İslam da Çalışma ve Helal Kazancın Önemi İslam ve Çevre Bilinci İslam ve Sanat İslam ve Bilim Temel İslam Bilimleri Meşhur Müslüman Bilginler ve Bilime Katkıları SÖZLÜK KAYNAKÇA VIII

9 TEMEL DİNÎ BİLGİLER Din Kavramı ve İslam Dini 1. ÜNİTE Din Kavramı ve İslam Dini ÜNİTEMİZE HAZIRLANALIM 1. Din, vahiy ve kutsal kitap kelimelerinin anlamlarını öğreniniz. 2. Birden çok din nasıl ortaya çıkmış olabilir? Düşününüz. 3. Dinin hayatımızdaki önemi üzerinde büyüklerinizle konuşunuz. 9

10 1. ÜNİTE 1. Din Nedir? Din, sözlükte itaat, hesap, sorumluluk ve hüküm anlamlarına gelir. Terim olarak din, akıl sahibi insanları kendi özgür iradeleriyle iyiye ve doğruya yönelten ve onların mutluluğunu amaçlayan kurallar bütünüdür. Bu kuralların başında inanç esasları, ibadetler ve ahlak ilkeleri gelmektedir. Din kavramı size neler çağrıştırmaktadır? İnsanın maddi yö nüyle yemeye, içmeye, temiz havaya ve giyinmeye ihtiyacı olduğu gibi manevi yönüyle de inanmaya ihtiyacı vardır. İnsanda yeme, içme ve barınma gibi biyolojik ihtiyaçlar nasıl doğuştan geliyorsa din duygusu da doğuştandır. ÖRNEKLER BULALIM Din, insanı iyiye, güzele, doğruya yönlendirir. yargısını destekleyecek örnekler bulunuz. Din merhametli olmayı öğütler Dinin, yaratılışın bir gereği (fıtri) olduğu Kur an-ı Kerim de şöyle ifade edilmiştir: Sen yüzünü hanîf olarak dine, Allah insanları hangi fıtrat üzere yaratmış ise ona çevir. Allah ın yaratışında değişme yoktur. İşte dosdoğru din budur; fakat insanların çoğu bilmezler. 1 Bu ayette bütün insanların, Allah (c.c.) 2 ın Hz. Âdem den itibaren bildirdiği tevhit inancını benimsemeye yatkın olarak yaratıldığı anlaşılmaktadır. Ancak zamanla din duygusu, aile ve çevrenin de etkisiyle farklı biçimlerde ortaya çıkabilir. Peygamberimiz (s.a.v.) 3 bu durumu şöyle ifade etmiştir: Dünyaya gelen her insan fıtrat üzere (tek Allah a inanma eğiliminde) doğar; sonra anne ve babası onu Yahudi, Hristiyan veya Mecusi yapar. 4 İnsan her zaman yüce ve kudretli bir varlığa güvenme, ona sığınma ve ondan yardım dileme ihtiyacı hisseder. Bu sığınma ve güvenme duygusu din ile karşılanır. Allah, insanı diğer varlıklardan farklı ve üstün yaratmıştır. Bu, bir ayette şöyle ifade edilmiştir: Biz hakikaten insanoğlunu şan ve şeref sahibi kıldık. Onları, karada ve denizde taşıdık. Kendilerine güzel güzel rızıklar verdik. Yine onları, yarattıklarımızın birçoğundan cidden üstün kıldık. 5 Allah insana akıl vermiştir. İnsan, aklı sayesinde düşünebilir, iyiyi kötüden, doğruyu yanlıştan ayırt edebilir. Özgür iradesi ile iyi ve doğru olanı seçer. Bütün bu özelliklerinden dolayı insan dinin muhatabıdır. İlahî dinler inanç ve davranış planında, Allah ın bir ve var olduğu üzerine kuruludur. İslam dini de bunu tevhit vurgusu ile her alanda öne çıkarmaktadır. İslam, kesinlikle Allah ın varlığına ve birliğine inanmayı ister. Ona hiçbir şeyi ortak koşmamayı ve sadece ona kulluk edip ancak ondan yardım dilemeyi emreder. 1 Rûm suresi, 30. ayet. 2 Celle celaluhu: Şanı yüce. 3 Sallallahu aleyhi ve sellem: Allah ın rahmet ve selamı üzerine olsun. 4 Müslim, Kader, İsrâ suresi, 70. ayet. 10

11 Din Kavramı ve İslam Dini 2. İnsanlık Tarihinde Din Olgusu İnsanlık tarihi çeşitli yönleriyle incelendiğinde, her zaman ve mekânda din gerçeği ile karşılaşılmaktadır. Örneğin, arkeolojik kazılardan elde edilen bilgiler, ilahî kitaplar, diğer yazılı kaynaklar ve toplumların kültürlerinde yoğun olarak dinî motifler bulunmaktadır. Nitekim Kur an da, tarihin her döneminde dinin var olduğu şöyle ifade edilmiştir:...her millet için mutlaka bir uyarıcı (peygamber) bulunmuştur. 1 İnsan, akıl sahibi ve inanan bir varlıktır. Bu özelliği ile evrendeki diğer varlıklardan farklı davranışlar ortaya koymaktadır. Buna bağlı olarak din, tarih boyunca birey ve toplumlarda etkisini gösteren bir olgu olarak devamlı var olmuştur. İslam a göre, dini gönderen Allah tır. Allah evreni ve insanı yaratmış, insanı doğruya yönlendirecek kitaplar ve peygamberler göndermiştir. Bu peygamberler, insanları herşeyin yaratıcısı olan Allah ın birliğine inanmaya çağırmışlardır. Peygamberlere gelen tevhit ilkesi, zaman içerisinde insanlar tarafından farklı şekillerde yorumlanmıştır. Bazı toplumlar da peygamberlerin bildirdikleri bu temel ilkeleri zamanla unutmuşlardır. Bunun üzerine Allah tekrar peygamber göndermiştir. Bu durum Kur an-ı Kerim de şöyle ifade edilmiştir: İnsanlar tek bir ümmet idi. Sonra Allah, müjdeleyici ve uyarıcı olarak peygamberleri gönderdi. İnsanlar arasında, anlaşmazlığa düştükleri hususlarda hüküm vermeleri için onlarla beraber hak yolu gösteren kitapları da gönderdi. Ancak kendilerine kitap verilenler, apaçık deliller geldikten sonra, aralarındaki kıskançlıktan ötürü dinde anlaşmazlığa düştüler. Bunun üzerine Allah iman edenlere, üzerinde ihtilafa düştükleri gerçeği izniyle gösterdi. Allah dilediğini doğru yola iletir. 2 Eski bir mabet resmi Tarih boyunca çeşitli toplumlarda zaman zaman kötülük ve haksızlıklar yaygınlaşmış, ahlaki değerler zayıflamıştır. Böylesi toplumlarda insanlar, Allah ın buyruklarını dikkate almamış, onun gösterdiği yoldan ayrılmışlardır. Güneş, Ay, yıldız, ateş ve putlar gibi çeşitli varlıkları tanrı edinmişlerdir. Böylece farklı dinler ortaya çıkmıştır. 1 Fâtır suresi, 24. ayet. 2 Bakara suresi, 213. ayet. 11

12 1. ÜNİTE DEĞERLENDİRELİM Dünyayı dolaşınız; duvarsız, edebiyatsız, yasasız, servetsiz kentler bulacaksınız; fakat mabutsuz ve mabetsiz kent bulamayacaksınız. Plutharkos (Pülütarkos) Osman Cilacı, Günümüz Dünya Dinleri, s. 20. Yukarıdaki sözden anladıklarınızı arkadaşlarınızla değerlendiriniz. 3. İnanmanın Çeşitli Biçimleri İnanmak, insanoğlunun doğuştan itibaren taşıdığı ve farklı şekillerde ifade edip yaşattığı bir duygudur. Bu duyguyu ifade etmedeki farklılıklar, değişik inanma biçimlerini doğurmuştur. İnsanlar kimi zaman vahiy kaynaklı bir dine yönelmiş kimi zaman da değişik düşüncelerden kaynaklanan anlayışları din olarak kabul etmiştir. Vahye dayalı olan inanç biçimi; neye, nasıl inanılacağını açıklamıştır. Vahiy, nelere inanacağımız, peygamberler de inancımızı nasıl hayata yansıtacağımız konusunda bizlere rehberlik etmişlerdir. Buna rağmen insanların neye, nasıl inanacakları hususunda farklılıklar olmuştur. Böylece tarih boyunca tanrı inancı konusunda monoteizm, politeizm, gnostisizm, agnostisizm ve ateizm gibi çeşitli inanç biçimleri ortaya çıkmıştır. Monoteizm (Tek Tanrıcılık), Tanrı nın varlığı ve birliğini savunup eşi ve benzeri bulunmadığına inanmaya monoteizm veya tek tanrıcılık denir. Tek tanrıcılığın İslam düşüncesindeki karşılığı Allah ı birlemek anlamına gelen tevhittir. Tevhit inancına göre kâinatı ve içindeki her şeyi yaratan ve yaşatan Allah tır. Allah, mutlak güç ve kudret sahibidir. O, sonsuz bilgisi ve gücüyle evrendeki her şeye hükmeden bir ilahtır. Allah, her şeyi işiten, gören, başlangıcı ve sonu olmayan (ezelî ve ebedî), yarattıklarına karşı sonsuz merhamet gösteren ve onları seven bir varlıktır. Yahudilik, Hristiyanlık ve İslam, vahye dayalı dinler olup tek tanrı inancına sahiptir. Ancak bu dinler içinde, tek tanrı inancını bugüne kadar en saf ve sade şekliyle koruyan din, İslam olmuştur. Yüce Allah, Kur an-ı Kerim de tek tanrı inancını şu şekilde ifade eder: De ki: O Allah birdir. Allah sameddir (Hiçbir şeye muhtaç olmayıp her şey ona muhtaçtır.). O doğurmamış ve doğmamıştır. Onun hiçbir dengi yoktur. 1 Politeizm (Çok Tanrıcılık), birçok tanrının varlığına inanmak demektir. Politeizme göre evrende birden fazla tanrı vardır ve bu tanrıların farklı görevleri bulunmaktadır. Eski Yunan, Mısır, Roma ve İslam öncesi Arap Yarımadası nda çok tanrıcılık yaygındı. Antik Yunan da gök, savaş ve barış tanrısı, güneş ve aşk tanrısı gibi çeşitli tanrıların bulunduğuna inanılırdı. Arap Yarımadası nda da her kabilenin tanrısal bir güçle donatıldığına inanılan çeşitli putları bulunmaktaydı. 1 İhlâs suresi, 1-4. ayetler. 12

13 Din Kavramı ve İslam Dini Çok tanrıcılık inancını benimseyenler Tanrı nın yaratıcı ve güçlü olduğunu kabul etmekle birlikte; Tanrı dan başkasına olağanüstü güç atfederek ondan yardım beklerler. Daha çok Güneş, Ay ve yıldız gibi gök cisimlerinin yanı sıra bazı doğa güçleri ile canlı ve cansız varlıkları tanrılaştırırlar. İslam dini, çok tanrıcılığı Allah a şirk koşmak olarak değerlendirmiştir. YORUMLAYALIM Eğer yerde ve gökte Allah tan başka tanrılar bulunsaydı, yer ve gök (bunların nizamı) kesinlikle bozulup gitmişti. Arş ın Rabb i olan Allah, onların nitelemelerinden uzaktır. Enbiyâ suresi, 22. ayet. Yukarıdaki ayet mealini tek ve çok tanrı inancı açısından yorumlayınız. Gnostisizm (Gizemcilik), miladi II. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Bilgi ve sezgi anlamına gelen gnos kelimesinden türetilmiştir. Gnostikler, Hristiyanlığı Yunan felsefesi ve diğer Doğu dinlerinden alınan bazı fikirlerle birleştirmek suretiyle yeni bir akım oluşturmak istemişlerdir. Ancak Hristiyanlık bu yeni akımı benimsememiştir. Bu akım bazı farklılıklarla birçok din ve kültürlerde varlığını göstermiştir. Gizemcilik anlayışına göre, başta Tanrı olmak üzere tüm varlığa ve olaylara ilişkin gerçek bilginin kaynağı vahiy ve akıl olmayıp sadece keşif ve ilhamdır. Bu akıma göre, her olayın ve her varlığın bir görünen (zahirî) bir de görünmeyen (bâtıni) boyutu vardır. Olayların veya varlıkların gerçek bilgisi bunların görünmeyen boyutunda gizlidir. Gnostiklere göre bu bilgiyi elde etmenin yolu keşif ve ilhamdır. Agnostisizm (Bilinemezcilik), Tanrı nın varlığının bilinemez olduğunu ileri süren bir akımdır. İnsan zihninin hiçbir metafizik gerçeği bilemeyeceğini söyleyen agnostikler, Tanrı inancı konusunda tarafsız kalmayı tercih etmişlerdir. Bu akıma göre; dinler Tanrı dan gelmemiştir. Çünkü Tanrı nın varlığı, insan aklının ötesinde bir konudur ve insan aklı bunu kavrayamaz. Agnostizme göre Tanrı nın varlığı gibi bir konuda konuşmak, bilgi edinmek veya bir inanç sahibi olmak mümkün değildir. BELİRTELİM Ustasız olmazken basit bir kalem Nasıl icat oldu muhteşem âlem? Ramazan Şahan (Bu kitap için yazılmıştır.) Yukarıdaki sözde anlatılmak istenilen düşünceyi belirtiniz. Ateizm (Tanrıtanımazlık), Tanrı nın varlığını reddetmek ve Tanrı yokmuş gibi davranmaktır. Ateizm, Allah ın varlığını inkâr ettiği gibi tüm dinlere ve dinlerin Tanrı tasavvurlarına da karşıdır. Allah inancı karşısında tepkisel bir düşünce olan ateizm, Batı dünyasının bazı filozofları tarafından benimsenmiş ancak günümüzde düşünsel dayanaklarını yitirerek zayıflamıştır. 13

14 1. ÜNİTE Tanrıtanımazlar, evrenin varlığını ve evrende meydana gelen olayları tesadüfe bağlarlar. Bilimsel bir sebebini bulamadıkları tüm olayların bir tesadüf sonucu meydana geldiğini savunurlar. Ruhsal bunalım, ahlaki çöküntü, toplumu bir arada tutan temel değerlerdeki yozlaşma, sosyal ve kültürel dokudaki zedelenme, millî ve manevi duygulara yabancılaşma gibi olumsuzluklar, vahye dayalı olmayan inanç türlerinin sosyal hayatımızdaki birer tezahürüdür. KONUŞALIM Yeryüzündeki yaşam bir tesadüf müdür? Elinize on tane marka alın, her birini birden ona kadar numaralayın ve hepsini cebinize koyup karıştırın. Sonra bu markaları, birden ona kadar numara sırası ile cebinizden teker teker çıkarmaya çalışın; sonuç şu olacaktır: 1 numaralı markayı çekebilme şansı onda bir; 1 ve 2 numaralı markayı yüzde bir; 1, 2, 3 ve 4 numaralı markaları sıra ile çekebilme şansı ise on binde bir oranındadır. Böylece, markaları birden ona kadar sıra ile çekebilme şansının on milyarda bir olacağı görülecektir. Bu basit örneği vermemizdeki amaç, rastlantılara karşı rakamların korkunç bir biçimde nasıl çoğaldığını okuyucuya göstermesidir. Yeryüzündeki yaşam, şüphesiz ki birçok temel koşula bağlıdır. Bu koşulların herhangi bir yerde, herhangi bir zaman süreci içinde ve sadece rastlantı sonucu olarak birbirine önemli bağlarla bağlı bulunmaları, matematiksel olarak imkânsızdır. Öyle ise doğada, (her şeye yön veren) gerçek yöneltici bir kuvvet vardır. Bunu da doğru olarak kabul edersek, hedef ve amacın varlığına tanık oluruz. Cressy Morrisson (Kresi Morison) İlim İman Etmeyi Gerektirir, s. 5. Yukarıdaki metni okuyarak ana teması üzerinde arkadaşlarınızla konuşunuz. 4. Din-Birey İlişkisi İnsan, akıllı, irade sahibi ve inanan bir varlıktır. Bu özellikleri ile diğer varlıklardan ayrılır. Allah insanı sahip olduğu bu farklı özelliklerinden dolayı dinin emir ve yasaklarından sorumlu tutmuştur. Ne irfandır veren ahlaka yükseklik ne vicdandır; Fazilet hissi insanlarda Allah korkusundandır. Mehmet Âkif ERSOY Yukarıdaki şiirin ana fikrini söyleyiniz. Din, insanın inanma ve güvenme ihtiyacını karşılar. İnsan her zaman yüce ve kudretli bir varlığa güvenme, ona sığınıp ondan yardım dileme ihtiyacı hisseder. Yaratıcıya güvenme ve ona sığınma insanı yüceltir. İnsana kuvvetli bir irade ve sağlam bir karakter kazandırır. Din, sosyal bir varlık olan insanı iyi, doğru, güzel ve faydalı işler yapmaya yöneltir. İnsanı yersiz korkulardan ve bencil duygulardan uzak tutarak gerçek özgürlüğe ulaştırır. 1 Bu konuda Yüce Allah Kur an-ı Kerim de şöyle buyurmuştur: Allah inananların dostudur, onları karanlıklardan aydınlığa çıkarır 2 1 İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı, C 9, s Bakara suresi, 257. ayet. 14

15 Din Kavramı ve İslam Dini İnsan, günlük hayatında karşılaştığı yalnızlık, çaresizlik, korku, üzüntü, hastalık, musibet ve felaketler karşısında yegâne teselli kaynağı olarak dini görür. Dinî değerler insanı ruhsal bunalımlardan korur. Başarı için ümit ve cesaret verir. Kendisine ve çevresine karşı daha duyarlı hâle getirir. Din, maddi ve manevi her türlü sıkıntıya karşı insanın direncini artırır. YAZALIM Gönlü inşa eden inançtır. sözü ile anlatılmak istenen nedir? Konu ile ilgili bir kompozisyon yazınız. İnsan sürekli bir anlam arayışı içindedir. Kendi kendine Ben kimim? Niçin yaratıldım? Nereye gideceğim? İyi nedir? Doğru nedir? Adaletli olan nedir? Güzel nedir? Bu dünyanın sonu ne olacak? gibi sorular sorar. Bu önemli sorulara, cevap bulmaya yardım eden ve insan düşüncesini aydınlatan da din olmuştur. Din insanın hayatına anlam katar. Bu sayede insan neye, nasıl ve ne kadar değer vereceğini bilir. Böylece din insanın hayatını kolaylaştırır. Dinin temel esaslarından biri olan ahiret inancı insanın, hayatına düzen vererek dünyanın zorluk ve sıkıntılarına karşı durmasını sağlar. Dünya hayatındaki davranışları olumlu yönde etkilediği gibi insanın ölümsüzlük isteğine de cevap verir. İnsan, ölümden değil, yok olmaktan korkar. Hâlbuki insan ölümle yok olmamakta, ölüm sonrasında hayatına farklı bir boyutta devam etmektedir. 5. Din-Toplum İlişkisi İnsan toplumsal bir varlıktır. Bireysel olarak insanları iyi ve faydalı işler yapmaya yönelten din, toplumları yücelten ve geliştiren bir olgudur. Din, insanlar imkân yoktur. Dinsiz milletlerin devamına arasında merhamet, şefkat, sevgi ve barış duygularının M. Kemal ATATÜRK ortaya çıkmasını sağlar. Yoksula, yetime, düşküne yardımcı olmayı emreder. Ayrıca din; kin, nefret ve intikam Atatürkçülük, C 1, s Yukarıdaki sözü din-toplum ilişkisi açısından yorumlayınız. gibi her türlü kötülüğün ve kötü düşüncenin ortadan kalkmasını, insanların kardeşçe, barış ve huzur içinde yaşamasını amaçlar. Çünkü insan maddi ve manevi yönden başkalarına ihtiyaç duyar. Bu nedenle insanların iyi ilişkiler içinde olması gerekir. Bu alanda din, insana birçok değer öğretir. Bu konuda Allah, şöyle buyurmaktadır: Onlar o kimselerdir ki mallarında, isteyen ve yoksun olanların haklarını ayırırlar. 1 Böylece toplumda bazı bireylerin sıkıntıları paylaşılmış olur. Dinî ilke ve değerler, toplumların birlik ve beraberlik içerisinde yaşamalarına katkıda bulunur. Din, insana birlikte yaşamanın verdiği hak ve sorumlulukları hatırlatır. Örf, âdet, kanun ve ahlakla birlikte toplum hayatına yön verir. Din duygusunun zayıflaması suçların giderek artmasına yol açar. 1 Me âric suresi, 24, 25. ayetler. 15

16 1. ÜNİTE Toplumda güven, mutluluk ve huzur kalmaz. Hâlbuki her an kendisini kontrol eden bir Yaradan ın varlığına inanan insan, toplum hayatında sürekli iyi olanı yapıp kötülüklerden kaçınmaya çalışır. ÖRNEKLER BULALIM Dinin etkisi ile toplumumuzda oluşan örf ve âdetlere örnekler veriniz. Misafirperverlik Yeryüzünde Belli Başlı Dinler YERYÜZÜNDE DİNLER KABİLE DİNLERİ DOĞU ASYA DİNLERİ HİNT DİNLERİ VAHYE DAYALI DİNLER DİNKA NAMBALAR GA AİNU MAORİ TAOİZM KONFÜÇYANİZM ŞİNTOİZM HİNDUİZM CAYNİZM BUDİZM SİHİZM YAHUDİLİK HRİSTİYANLIK İSLAM Yeryüzünde, farklı ırk ve dillere mensup pek çok millet ve topluluk yaşamaktadır. Bunlardan her birinin kendine özgü örf, âdet, gelenek ve görenekleri vardır. Bu toplulukların hayat tarzları, zevkleri, yeme ve içme alışkanlıkları, giyimleri ve çevreleriyle ilişkileri de farklı özellikler taşır. Böylesine farklı kültürel özellik taşıyan toplulukların yüce bir varlığı algılayışları ve inanıp yönelişleri de çeşitlilik arz etmektedir. Bu konuda Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: Eğer Rabb in dileseydi elbette bütün insanları tek bir ümmet yapardı. Hâlbuki yine de ihtilaf edip duracaklardı. 1 İlk insandan bu yana insanlığın gelişimi ile birlikte birçok inanç çeşidi ortaya çıkmıştır. Günümüzde de dünyanın her kıtasında, birbirinden farklı inanç ve yaşam tarzı öngören anlayışlar bulunmaktadır. Başlıcaları; Yahudilik, Hristiyanlık, İslam, Hinduizm, Budizm, Caynizm, Sihizm, Taoizm, Konfüçyanizm, Şintoizm ve geleneksel dinlerdir. 1 Hûd suresi, 118. ayet. 16

17 Din Kavramı ve İslam Dini İNCELEYELİM Günümüzde yaşayan başlıca dinlerin yaygın olarak bulundukları ülkeleri harita üzerinde inceleyiniz. Dinlerin yeryüzünde dağılımı 6.1. Kabile Dinleri Kabile dinleri (geleneksel dinler), belli bir kurucusu, inanç sistemi, kutsal kitabı bulunmayan dinlerdir. Bu dinler tamamen bir kabileye aittir. Yayılma özellikleri yoktur. Kabilenin bütün üyeleri kabile dinine bağlı olmak zorundadır. Bu dinler, kabilelerin yaşam tarzıyla yakından ilgilidir. Avcılık ve balıkçılıkla geçinen ve henüz üretim yapamayan kabilelerde ata ruhlarına saygı, tabiat olaylarını denetim altına almak için ayin yapmak ve dans etmek, büyüye başvurmak gibi özellikler bulunur. Bunların yanı sıra, bu kabilelerin hepsinde yüce bir varlık inancına rastlanmaktadır de yayınlanan Dünya Almanağı (World Almaniac) na göre dünyanın çeşitli bölgelerinde 92 milyon civarında geleneksel din mensubu insan bulunmaktadır. Yoğun olarak, Güney Amerika, Afrika, Avustralya, Hint adaları ve Yeni Zelanda da yaşamaktadırlar. Dinka dini (Sudan), Ga dini (Gana), Maori dini (Güney Pasifik Adaları), Ainu dini (Japonya nın kuzeyindeki adalar) ve Nambalar dini (Güneybatı Pasifik te Malekula adası) bilinen başlıca geleneksel dinlerdendir Doğu Asya Dinleri Konfüçyanizm, MÖ VI. yüzyılda Çin de ortaya çıkmış bir dindir. Adını, kurucusu kabul edilen Konfüçyüs (MÖ ) ten almaktadır. Bu dinde ahlaki öğretiler ön plandadır. Konfüçyüsçülük, Çin halkının yaşayış tarzını, dinî inançlarını ifade etmektedir. Konfüçyanizm, 1912 yılına kadar Çin in resmî dini olmuştur. Konfüçyanistlerin büyük bir kısmı Çin de, geri kalanı Japonya, Burma ve Tayland da yaşamaktadır. Konfüçyüs Heykeli 17

18 1. ÜNİTE Konfüçyüs, hiçbir zaman kendine din kurucusu denilmesini istememiştir. Onun düşünceleri ölümünden sonra bir din olarak kabul edilmiştir. Konfüçyüsçülüğün kutsal metinlerini, eski Çin metinlerinin yorumundan oluşan Beş Klasik ve Dört Kitap oluşturur. Konfüçyüs, öbür dünyanın varlığını inkâr etmemekle beraber, yapılan kötülüklerin cezasının bu dünyada çekileceğini söylemiştir. Konfüçyüs e göre dua ve ibadet bir görevdir; fakat devamlı yapılması bir zorunluluk değildir. Taoizm, bugün hâlen yaşayan Çin dinlerinden biridir. MÖ VI. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Bu din, Çin dinlerinin genel özelliğini oluşturan Tao kavramı üzerine kurulmuştur. Mistik yönü ağır basan bir dindir. Kurucusu, Lao-Tzu dur. Bu dinin mensuplarının büyük çoğunluğu Çin de, az bir kısmı da diğer Asya ülkelerinde yaşamaktadır. Taoizmin kutsal kitabı Tao Te-King (Tao ve Fazilet) te anlatıldığına göre evren, iki gücün tesiri altındadır. Bunlar, Yin ve Yang tır. Yin, dişil, yang da eril gücü temsil etmektedir. Bunlar gece ile gündüz, kadın ile erkek gibidir. Bu ikisinden tabiattaki olaylar meydana gelmektedir. Taoizmin ahlaki prensipleri üç ana noktada toplanabilir: 1) Basit bir hayat yaşayarak tutumlu olmak. 2) Mütevazı olmak, nefsini gurur ve kibirden uzaklaştırmak. 3) Bütün canlılara karşı merhametli olmak. Taoizmin sembolü Taoizmin sembolü, evreni etkisi altında tutan iki zıt gücü ifade eder. Ancak her bir güçte diğerinden bir parça vardır. Noktalar da bunun sembolüdür. Şintoizm, tanrıların yolu anlamına gelmekte ve Japonların geleneksel millî inançlarını ifade etmektedir. Şinto ismi, MS VI. yüzyılda, geleneksel millî inançları, Budizm gibi dışarıdan Japonya ya giren dinlerden ayırmak için kullanılmıştır. Şintoizmin belli bir kurucusu ve inanç sistemi yoktur. Çok tanrılı bir din olup millî ve geleneksel bir karakter taşır. Şintoistler diğer dinlere tepki göstermezler. Ata ruhlarına saygı bu dinin en önemli özelliklerindendir. Ataların öldükten sonra yaşadığına inanan Şintoist Japonlar, onlar için evlerinde bir atalar köşesi oluştururlar. Şintoizmin sembolü Şintoizm, tanrılarının çokluğu ile de meşhur olan bir dindir. Yaklaşık sekiz milyon tanrısı vardır. Tanrı Kami diye ifade edilir. Şintoistlerin çoğu da aynı zamanda Budisttir. Japonlara göre insanın iki dini olabilir. Bu düşünceden hareketle Japonlar, Biz Şintoist doğar, Budist ölürüz. derler. 18

19 Din Kavramı ve İslam Dini 6.3. Hint Dinleri Hinduizm, Hintlilerin, inanç ve geleneklerini ifade eder. Hinduizm dinine bazı kaynaklarda Brahmanizm de denilmiştir. Bu dinin tespit edilmiş bir kurucusu yoktur. Hindistan nüfusunun % 80 i Hindu dur. Pakistan, Bangladeş, Nepal, Endonezya nın yanı sıra Fiji, Malezya, Singapur, Sri Lanka ve birkaç Afrika ülkesinde de Hindular yaşamaktadır. Hinduların ortak ibadet sembolü Om Hinduizmin temelinde Brahma (Mutlak Varlık) inancı yatmaktadır. Hinduların tanrı inancında üçleme (teslis)nin varlığı dikkat çeker. Bu üçleme içinde Brahma, yaratıcı; Vişnu, koruyucu; Şiva ise yok edici tanrıdır. Himalaya Dağları ve Ganj Nehri kutsal yerler olarak kabul edilir. Hinduizmde kutsal bilgilerin tamamını içine alan Veda lar vardır. Veda larda ilahiler, dualar, hayat kuralları, tılsım ve büyü ile ilgili konular yer alır. Veda ların, bilge kişilerin kalplerine doğduğuna inanılır. Hinduizmde ibadet, tapınakların olduğu her yerde yapılabilir. Çünkü her yerde tapınak vardır ve Tanrı, nerede olursa olsun yapılan bütün ibadetleri görür. İbadetlerin belli bir şekli yoktur. Hindularda om ortak ibadet sembolüdür. Om, Veda lar okunmadan, yemekten ya da herhangi bir işe başlamadan önce söylenir. Hinduizmde halk çeşitli sınıflara ayrılır. Bu sınıfların her birine kast, bu sisteme ise kast sistemi denir. Kast, aynı işle meşgul olan, görev ve gelenekleriyle birbirine sımsıkı bağlanan insanların meydana getirdiği birlik anlamına gelir. Kişi kendi isteği doğrultusunda kast seçemez. Bu, doğuştan getirilen bir özelliktir. Kast sistemi Hinduizmin inançlarından kaynaklanır. Hinduizmde inek; bütün varlıkların anası sayıldığı için kutsal kabul edilir. İnek eti yenilmesi yasaktır. Hindular, ruhun ölmezliğine inandıkları için ölülerini gömmezler. Cesetleri yakarak küllerini Ganj Nehri ne atarlar. Vişnu (Hinduizmde koruyucu tanrı) Hinduizmde önemli bazı dinî kavramlar vardır: Yoga: İnsanın beden, zihin ve manevi gücünü bir araya getiren egzersizdir. 19

20 1. ÜNİTE Meditasyon: Yoga uygulamalarından biri olan meditasyon, zihni olumsuz düşüncelerden arındırma ve rahatlama yöntemidir. Karma: Bir sebep sonuç kanunudur. Bu nedenle insan geçmişte ne yapmışsa gelecekte de onu görecektir. İyilik yapan iyilik, kötülük yapan da kötülükle karşılaşacaktır. Reenkarnasyon (Ruh göçü/tenasüh): Ruhun bir bedenden başka bir bedene geçmesidir. Tenasüh, karma doktrinin bir sonucudur. İnsan önceki hayatta yaptıklarına göre, hayvan, bitki, insan veya tanrı şeklinde tekrar doğar. Budizm, MÖ VI. yüzyılda Hindistan da ortaya çıkmıştır. Hindistan, Çin, Mançurya, Moğolistan, Seylan, Burma, Tayland, Kore, Japonya gibi Güney Asya ve Uzak Doğu ülkelerinin yanı sıra Avrupa ve Kuzey Amerika da bu dine inanan insanlar vardır. Budizmin kurucusu olarak kabul edilen Buda (Gotama), MÖ yılları arasında yaşamış bir filozoftur. Kendisine, ilham geldiğine inanıldığından aydınlanmış anlamında Buda ismi sonradan verilmiştir. Buda, yaşadığı sürece kendisinin bir tanrı olmadığını ısrarla vurgulamış, sadece doğru bildiklerini etkili konuşmalarıyla insanlara aktarmıştır. Hayatının belli bir aşamasından sonra hem babasının saray hayatını hem de Hinduizmin şekilciliğini beğenmeyerek yaşadığı toplumdan ayrılıp yalnız hayat sürmüştür. Buda nın öğretilerinde tapılacak üstün bir varlık düşüncesi yoktur. Budizmde inancın temelini Buda ya sığınırım, Dhamma ya sığınırım ve Sangha ya sığınırım. cümleleri oluşturur. Budizmin yaratıcı tanrı konusundaki tutumu sürekli tartışılagelmiştir. Çünkü Buda nın yaratıcı hakkında ne söylediği açık değildir. Buda, öğretilerini insanlara vaazlarıyla sözlü bir şekilde iletmiş, kutsal bir kitap bırakmamıştır. Ancak Buda nın sözleri daha sonra yazılmıştır. Bu şekilde oluşan Budizm kutsal metinlerine, üç sepet anlamına gelen Tripitaka adı verilmiştir. Budistler, tapınaklara giderek Buda nın heykeline saygı gösterir, ona çiçek ve tütsü sunar. Kendi evlerinde de bir köşede korudukları Buda heykeline saygıda bulunarak ibadet ederler. Buda nın doğduğu, öldüğü, ilk vaaz verdiği, aydınlandığı yer (incir ağacının altı) ve onun heykelleri Budistlerce kutsal kabul edilir ve bunlara saygı duyulur. Budizmde karma-tenasüh (ruh göçü) inancı, bedenin ve arzuların ihtiraslarından kurtulmayı ifade eder. Nirvana ise defalarca dünyaya gelme döngüsünden kurtulmaktır. Budizmin temel hedefi insanı tek kurtuluş ve mutluluk noktası olarak görülen nirvanaya eriştirmektir. Buda heykeli 20

21 Din Kavramı ve İslam Dini Caynizm, Budizm gibi MÖ VI. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Kurucusu, soylu bir aileden gelen Vardhamana dır. Vardhamana, Hindu ayinlerinin şekilciliğine, din adamlarının (Brahmanlar) otoritesine ve kast sistemine karşı çıkmıştır. Daha sonra, evini ve ailesini terk edip insanlardan ayrı yaşamaya başlayan Vardhamana, kendisinin tenasüh çemberinden kurtulduğunu ileri sürmüştür. Vardhamana, ruh göçü çemberinden kurtulmayı başardığı için muzaffer anlamında Cina lakabını almıştır. Onun bu lakabı, daha sonra kurduğu dine isim olmuş ve bu din, Caynizm olarak adlandırılmıştır. Caynizm, Budizm gibi yaratıcı bir tanrı fikrini kabul etmez. Caynizmin sembolü Âlemin ebedîliğine inanan Caynistler, tanrı yerine Tirthankara denilen kutsal varlıklara tapınırlar. Öldürmemek, yalan söylememek, çalmamak ve asgari bir mal ile yetinmek onların en önemli ahlaki prensipleridir. Sihizm, MS XVI. yüzyılda Hindistan da kurulmuştur. Kurucusunun adı Guru Nanak tır. Buda ve Vardhamana gibi Hinduizmin yozlaşmasından memnun olmayan Nanak, Hinduizmin tanrı anlayışına, kast sistemine ve din adamlarının otoritesine karşı çıkmıştır. Nanak, daha sonra İslam la karşılaşmış ve ondan aldığı tevhit gibi bazı prensipleri Hindu inançlarıyla karıştırarak yeni bir din kurmuştur. Taraftarlarına Sih, kurulan yeni dine de Sihizm adı verilmiştir. Sihler, özel giysileriyle dikkat çekerler. Sihizmin sembolü Dinî faaliyetlerinin merkezi Amritsar daki Altın Mabet (Hariman) tir. Mabette sembol olarak Adi-Granth ve bir kılıç bulunur. Günümüzde, Sihlerin büyük çoğunluğu Hindistan ın Pencap bölgesinde yaşamaktadır. Sihler, tek Tanrı ya, Adi-Granth adlı kutsal kitaba, bir kimsenin davranışlarının gelecek hayattaki hâline tesir edeceğine (karma) ve ruh göçüne (tenasüh) inanırlar. Sihler, Hindular gibi ölülerini yakarlar. İneğe saygı inancını devam ettirirler; fakat genelde et yediklerinden Hindulardan ayrılırlar. Sigara kullanmaz ve şarap içmezler. Altın Mabet (Hariman) 21

22 1. ÜNİTE TAMAMLAYALIM Aşağıdaki şemada yer alan boşlukları verilen bilgiler doğrultusunda tamamlayınız. Dinin Adı Tanrı Kurucusu Kutsal Kitabı Öldükten Sonraya İlişkin İnanç (Ahiret İnancı) TAOİZM Tao diye ifade edilen yüce yaratıcı fikri vardır KONFÜÇYANİZM... Konfüçyüs ŞİNTOİZM Tanrı Kami diye ifade edilir. En büyükleri Ameterasu dur HİNDUİZM Reenkarnasyon CAYNİZM... Vardhamana BUDİZM Tripitaka (Üç sepet)... SİHİZM... Guru Nanak Vahye Dayalı Dinler Yahudilik tarihi Hz. İbrahim le başlar. Tevrat a göre Hz. İbrahim in neslini devam ettiren Hz. İshak ın iki oğlu vardı. Bunlardan Hz. Yakup, İsrail unvanını alarak Yahudi tarihinde ön plana çıktı. Yahudilerin soyu Hz. Yakup un on iki oğluyla devam etti. Bu soydan gelenlere İsrailoğulları denilmiştir. İsrailoğulları Hz. Yusuf sayesinde Mısır a yerleştiler. Hz. Yusuf tan sonra Mısır bölgesinin kralı, İsrailoğullarını köleleştirdi. Yahudiliğin sembolü İsrailoğulları Mısır da köle olarak yaşadılar. Hz. Musa da bu esaret yıllarında dünyaya gelmiş daha sonra İsrailoğullarına peygamber olarak görevlendirilmiştir. Yahudiliğin peygamberi Hz. Musa dır. Bu nedenle Yahudiliğe Musevilik de denir. Yahudi ismi, Yakup un on iki oğlundan biri olan Yuda veya Yahuda ya nispetle verilmiştir. Zamanla Hz. Musa, Mısır da büyük sıkıntılarla karşılaşan İsrailoğullarıyla birlikte Mısır dan çıkmak zorunda kalmıştır. Sina ya vardığında Tanrı, Yahudiliğin temel ilkelerini oluşturan On Emir i Hz. Musa ya vahyetmiştir. 22

23 Din Kavramı ve İslam Dini Hz. Musa dan sonra İsrailoğulları Filistin e gitmiştir. Daha sonra Hz. Davut, Kudüs ü fethedip Yahudilere en parlak dönemlerini yaşatmıştır. Oğlu Hz. Süleyman, babası tarafından hazırlatılan yere kutsal mabedi (Süleyman Mabedi) yaptırmıştır. O zamana kadar bir çadırda korunan ve içinde On Emir levhaları bulunan kutsal ahit sandığı mabedin bir odasına konulmuştur. Yahudiler tanrının varlığına ve birliğine inanırlar. Bu dine göre, tanrı yaratılmamıştır, sonsuzdur, her şeyi bilir ve her şeyi yaratmıştır. Yehova, Yahudilerin millî tanrısıdır. On Emir Seni Mısır diyarından, esirlik evinden çıkaran Yehova benim. Karşımda başka tanrıların olmayacaktır. Kendin için put yapıp onlara tapmayacaksın. Yehova nın adını boş yere ağzına almayacaksın. Cumartesi gününü sürekli hatırlayıp onu kutsal sayacaksın. Anne ve babana saygı göstereceksin. İnsan öldürmeyeceksin. Zina etmeyeceksin. Hırsızlık yapmayacaksın. Yalancı şahitlik yapmayacaksın. Komşunun evine karşı açgözlülük etmeyeceksin. Tevrat, Çıkış, 20/3-17. Yahudilerin kutsal kitabına Eski Ahit (Ahd-i Atik) denir. Buna Yahudiler, Tanah adını verirler. Tanah ın bir bölümü olan Tevrat ise çoğu zaman Yahudilerin kutsal kitabının tamamı için kullanılır. Yahudiler ibadetlerini havra veya sinagog denilen yerlerde yaparlar. Tevrat tan bölümler okuyarak ibadet ederler. İbadet sırasında erkekler başlarını kipa denilen küçük bir takke ile örterler. Kadınlar ayine katılamazlar. Ancak başları örtülü olarak ayini seyredebilirler. Sinagoglarda Yahudilerin dinî sembollerinden biri olan yedi kollu şamdan (menora) bulunur. Başka bir sembolleri ise Kral Davut un mührü kabul edilen, iki üçgenden meydana gelen altı köşeli yıldız (Magen Davit) dır. Yahudilerin önem verdikleri ibadet yerlerinden biri de Hz. Süleyman tarafından Kudüs te yaptırılan mabettir. Yahudiler, saldırılar sonucu yıkılan bu mabetten geriye kalan batı duvarının önünde dua ederler. Bu duvara Ağlama Duvarı denir. 23

24 1. ÜNİTE Yahudiler günlük; sabah, öğle ve akşam ibadetlerini evlerinde veya sinagoglarda, haftalık ibadetlerini ise cumartesi günü sadece sinagogda yaparlar. Bu nedenle cumartesi, onların özel ibadet ve tatil günleridir. Mecbur kalmadıkça cumartesi günleri çalışmazlar. Yahudilerin din adamlarına haham denir. Yahudilerde, Tanrı, peygamber, kitap, melek, ahiret ve kader inancı vardır. İslam dininde olduğu gibi öldükten sonra iyilerin cennete, kötülerin ise cehenneme gideceğine inanılır. Yahudiler, bugün yoğun olarak İsrail de yaşamaktadırlar. Ayrıca dünyanın çeşitli bölgelerinde de bu dine mensup kişiler bulunur. Hristiyanlık, vahye dayalı dinlerden biridir. Filistin bölgesinde ortaya çıkmıştır. En yaygın olduğu bölge Avrupa dır. Kuzey Amerika nın tamamı, Güney Amerika nın kıyı kesimleri ve Avustralya nın büyük çoğunluğu Hristiyan nüfustan oluşmaktadır. Bunun dışında Afrika ve Asya da da Hristiyanlar bulunmaktadır. Hristiyanlığın peygamberi Hz. İsa dır. Hz. İsa Filistin de Nasıra denilen bir köyde doğmuştur. Annesi Hz. Meryem dir. Hz. İsa da aynen Hz. Musa gibi İsrailoğullarının soyundandır. Ancak Hz. İsa, Yahudilerin ırka dayalı din anlayışına karşı çıktığı için Yahudi din adamları onu dışlamıştır. Onun hakkında Hristiyanlığın simgesi haç birtakım iftiralar uydurarak Hz. İsa yı düşman ilan etmişlerdir. Buna rağmen Hz. İsa, Allah inancını yaymaya devam etmiştir. Hz. İsa ya ilk başta on iki kişi inanmıştır. Bunlara havariler denir. Hristiyanlık Hz. İsa dan sonra havarilerin gayretleriyle yayılmıştır. Hristiyanlıkta inanç esaslarının temelini teslis oluşturur. Teslis, üçlü tanrı inancı demektir. Teslisin unsurları; Baba, Oğul ve Kutsal Ruhtur. Hristiyanlarda; Allah, peygamber, kitap, melek, kader ve öldükten sonra dirilme inancı vardır. Hristiyanlığın kutsal kitabı İncil dir. Hristiyanların ibadetleri; günlük, haftalık ve yıllık olarak üç bölümden oluşur. Günlük ibadetler sabah akşam, haftalık ibadetler pazar günü, yıllık ibadetler ise dinî bayramlarda yapılır. Hristiyanların ibadet yeri kilise ve katedral dir. Din adamları ise papaz, rahip ve rahibedir. Hz. İsa nın idam edildiğine inandıkları çarmıh (haç) Hristiyanlığın sembolüdür. Hristiyanlığa göre bütün insanlar günahkâr olarak doğarlar. Bu nedenle bütün bebekler ve Hristiyanlığa girenlerin kutsal su ile yıkanarak günahlarından arındığına inanılır. Buna vaftiz ayini denir. Ayrıca, Hristiyanlıkta günah işleyenler günahlarını din adamının önünde itiraf ederler. Din adamı ise kilise adına bu kişilerin günahlarını affeder. Bu yönüyle Hristiyanlıkta din adamlarına büyük ayrıcalıklar tanınmıştır. Hristiyanlıkta tarihi süreç içinde bazı mezhepler oluşmuştur. Katoliklik, Ortodoksluk ve Protestanlık Hristiyanlığın önemli mezheplerindendir. 24

25 Din Kavramı ve İslam Dini İslam, Allah tarafından Hz. Muhammed aracılığıyla insanlara gönderilmiş son ilahî dindir. Miladi VII. yüzyılın başlarında Arabistan da ortaya çıkan İslam dini buradan bütün dünyaya yayılmıştır. Allah, insanlara Hz. Muhammed ile birlikte, son din olan İslamiyeti göndermiştir. Hz. Muhammed, 20 Nisan 571 de Mekke de doğmuş; kırk yaşına geldiğinde de Allah tarafından kendisine vahiy gönderilmiş ve peygamber olarak görevlendirilmiştir. 23 yıllık peygamberliğinin on üç yılını Mekke de, son Müslümanlığın simgesi hilal on yılını ise Medine de geçirmiştir. Bu süre içinde insanları Allah ın birliğine inanmaya davet ederek yalnızca Allah a ibadet etmelerini ve güzel ahlaklı olmalarını istemiştir. Hz. Muhammed sayesinde dünya yeniden vahyin ışığıyla aydınlanmıştır. İslam dininin, başta ülkemiz olmak üzere, Ortadoğu da, Afrika da, Asya da, Avrupa nın bazı kesimlerinde ve dünyanın diğer bölgelerinde mensubu bulunmaktadır. BİLGİ KUTUSU İslam dininin temel özellikleri: İslam dini son ilahî dindir. Hz. Muhammed son peygamberdir. Kur an-ı Kerim, hiç değişmeden günümüze kadar ulaşmış tek ilahî kitaptır. Kur an-ı Kerim in mesajı evrenseldir. Tevhit inancı hiç bozulmadan günümüze kadar gelmiştir. Bütün peygamberlere ve kitapların ilk şekillerine, aralarında ayrım yapmaksızın, inanmak temel inanç esaslarındandır. İslam inancına göre her doğan çocuk günahsız doğar. İslam da ayrıcalıklı bir sınıf yoktur. Bütün insanlar Allah katında eşittir. Hiçbir insanın soy, renk, ırk gibi birtakım özellikleri dolayısıyla başkasına üstünlüğü olamaz. İslam dininin temel inanç esası, Allah ın varlığına ve birliğine (tevhide) inanmaktır. Bunun yanı sıra Allah ın gönderdiği bütün ilahî kitaplara ve peygamberlere, ahiret gününe, meleklere, kadere inanmak da İslam ın inanç esaslarındandır. İslam dininde, namaz kılmak, oruç tutmak, zekât vermek ve hacca gitmek temel ibadetlerdir. İslam dini, inanç ve ibadetlerin yanı sıra ahlaka da büyük önem vermiştir. İslamiyetin kutsal kitabı Kur an-ı Kerim dir. Kur an-ı Kerim 610 yılının ramazan ayında, Kadir Gecesi nde indirilmeye başlanmış, 23 yıl içerisinde tamamlanmıştır. Kur an ayetleri ilk indirildiği günden itibaren ezberlenerek ve yazılarak korunmuştur. Kur an-ı Kerim de inanç esasları, ibadetler ve sosyal ilişkilere yönelik bilgiler ile insanları iyiye, güzele yönelten ahlaki öğütler bulunur. Ayrıca 25

26 1. ÜNİTE geçmişte yaşamış bazı peygamberlerin, toplumların yaşam öyküleri, evrenin ve insanın yaratılışı gibi konular da yer alır. İslam kolaylık dinidir. İnsanları yapamayacakları şeylerle sorumlu tutmaz. İnsanların işledikleri günahları sadece Allah affeder. Bunun yolu da tam bir pişmanlık olan tövbedir. Bu nedenle İslam dininde ayrıcalıklı bir din adamı sınıfı yoktur. Ayrıca doğan her çocuk günahsız doğar. Müslümanların toplu hâlde ibadet ettikleri yerler, cami ve mescitlerdir. Bununla birlikte temiz ve uygun olan her yerde ibadet edilebilir. İslam da Ramazan ve Kurban bayramları olmak üzere iki bayram vardır. İslam dini evrensel bir dindir. Mesajı bütün insanlara yöneliktir. Getirdiği esaslar kıyamete kadar geçerlidir. Dolayısıyla İslam dininden sonra başka bir din gelmeyecektir. TAMAMLAYALIM Aşağıdaki şemada yer alan boşlukları verilen bilgiler doğrultusunda tamamlayınız. Dinin Adı Tanrısı Peygamberi Kutsal Kitabı İnanç esasları İbadetleri İbadet yeri Sembolü İslamiyet Allah Yahudilik Hz. Musa Hristiyanlık İncil 26

27 Din Kavramı ve İslam Dini ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM A. Aşağıdaki açık uçlu soruları cevaplayınız. 1. İnsanın inanmasında etkili olan faktörler sizce nelerdir? Açıklayınız. 2. İnsanlar niçin farklı dinlere inanmaktadır? 3. Tevhit inancının belirgin nitelikleri nelerdir? Açıklayınız. 4. Yahudilik, Hristiyanlık ve İslam dinini tanrı inançları bakımından karşılaştırınız. 5. İslam dininin temel özelliklerini belirtiniz. B. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruların doğru seçeneklerini işaretleyiniz. 1. Aşağıdaki inanç türlerinden hangisi vahiy kaynaklıdır? A) Çok tanrıcılık B) Gizemcilik C) Tek tanrıcılık D) Ateizm E) Agnostisizm 2. Aşağıdakilerden hangisi tek tanrı inancıyla bağdaşmaz? A) Tanrı, buyruklarını vahiyle bildirir. B) Tanrı nın varlığı bilinemez. C) Tanrı birdir. D) Evreni yaratan Allah tır. E) Tek tanrılı inancın özünü tevhit oluşturur. 3. Aşağıdakilerden hangisi ilahi dinlerin özelliklerinden biri değildir? A) Kutsal kitabı vardır. B) Allah tarafından gönderilir. C) Ahiret inancı vardır. D) Peygamberi vardır. E) Ölen insanın ruhu bir başka bedende tekrar doğar. C. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri verilen kelimelerden uygun olanı ile doldurunuz. ( müşrik, Kur an, akıllı, Kadir, karma, mevlit, Agnostisizm ) 1. İnsanı diğer varlıklardan ayıran en belirgin özelliği. olmasıdır. 2. İslamiyetten önce Mekkelilerin büyük çoğunluğu Allah la birlikte birden çok tanrıya da inandıkları için. olarak isimlendirilmişlerdir. 3. Reenkarnasyon inancı Hinduizmdeki.. inancına bağlı olarak ortaya çıkmıştır. 4.., Tanrı nın varlığı konusunda şüpheci bir tavır benimseyen ve Tanrı nın varlığının bilinemez olduğunu ileri süren bir akımdır. 5. İslamiyetin kutsal kitabı. ramazan ayında..gecesi nde indirilmeye başlanmıştır. 27

28 TEMEL DİNÎ BİLGİLER 2. ÜNİTE İslam da İman Esasları ÜNİTEMİZE HAZIRLANALIM 1. İman, tevhit, ahiret ve kader kelimelerinin anlamlarını öğreniniz. 2. İslam da temel iman esasları ile ilgili birer ayet meali bulunuz. 3. İman, kalp ile tasdik ve dil ile ikrardır. sözünden ne anlıyorsunuz? Düşüncelerinizi yazınız. 4. İnsanın özgürlüğü ile sorumluluğu arasında nasıl bir ilişki vardır? Düşününüz. 28

29 İslam da İman Esasları 1. İman Kavramı İman, kelime olarak tasdik etmek, doğrulamak, şüpheye yer vermeyecek biçimde yürekten inanmak anlamına gelir. Dindeki anlamı ise Peygamberimizin Allah tan getirdiği herşeyi tasdik etmek ve bunların doğru olduğuna gönülden inanmaktır. İmandır, o cevher ki ilahî ne büyüktür. İmansız olan paslı yürek sinede yüktür. Mehmet Âkif ERSOY, Safahat, s. 15. Şiirde vurgulanmak istenen ana düşünce nedir? İmanda esas olan kalp ile tasdiktir. Bu nedenle kişi iman esaslarını hür iradesiyle benimsemeli ve tasdik etmelidir. Buna göre imanın kalple ilgili bir husus olduğu şüphesizdir. Bu husus Kur an-ı Kerim de şöyle ifade edilmiştir:...işte onların kalbine Allah imanı yazmış... 1 Peygamberimiz de bu konuda şöyle buyurmuştur: Allah, kalbinde hardal tanesi kadar (azıcık) imanı olan birini bulursanız, onu cehennemden çıkarın, diyecektir. 2 Bir kimse diliyle inandığını söylese bile kalbiyle tasdik etmezse mümin olmaz. Yüce Allah, bir ayette şöyle buyurmaktadır: Ey Peygamber, kalpleri iman etmediği hâlde, ağızlarıyla inandık diyenler ve küfür içinde koşuşanlar seni üzmesin 3 Buna karşılık kalbiyle inandığı hâlde farklı sebeplerle inancını söyleyemeyen kimse mümin kabul edilir. Diğer taraftan imanda asıl olan kalbin tasdiki olmakla birlikte inancın söylenmesi öğütlenmiştir. Buna da ikrar denir. Bu nedenle genellikle iman, Kalp ile tasdik ve dil ile ikrardır. şeklinde ifade edilmiştir. KONUŞALIM Sahabelerden Hz. Ammar b. Yasir, Kureyş müşriklerinin ağır baskılarına ve ölüm tehditlerine dayanamayarak kalben inanmakla birlikte, diliyle Müslüman olmadığını söylemiştir. Bu olay hakkında inen ayet, aslında Ammar ın mümin bir kimse olduğunu belirtmiştir: Kalbi imanla dolu olarak mutmain iken, dini inkâr etmeye mecbur bırakılıp da yalnız dilleriyle inkâr sözünü söyleyenler hariç, kim imanından sonra Allah ı inkâr ederek gönlünü inkâra açar, göğsüne küfrü yerleştirirse onlara Allah tarafından bir gazap, hem de müthiş bir azap vardır. Nahl suresi, 106. ayet. Yukarıdaki metnin ana fikri üzerinde arkadaşlarınızla konuşunuz? İmanlı insan, sorumluluklarının bilincine sahip insandır. Çünkü inanan insan, bir gün Allah ın huzurunda yaptıklarının hesabını vereceğine inandığı için, Allah a ve insanlara karşı olan görevlerini ve sorumluluklarını en iyi şekilde yerine getirmeye çalışır. Sözlerinde ve davranışlarında ölçülü olur. Her türlü aşırılıktan sakınır. Ailesine, çevresine, tüm insanlara ve hatta hayvanlara karşı şefkat ve merhamet gösterir. Felaketler karşısında sarsılmaz, ümitsizliğe düşmez, Allah a sığınır ve güvenir. Bütün bunlar, insanın huzurlu ve mutlu olmasını sağlar. 1 Mücâdele suresi, 22. ayet. 2 Buharî, İman, 15; Müslim, İman, Mâide suresi, 41. ayet. 29

30 2. ÜNİTE İMAN YÖNÜNDEN İNSANLAR MÜMİN Allah a inanan kimse KÂFİR Allah a inanmayan kimse MÜNAFIK Allah a inanmadığı hâlde inanmış gözüken kimse MÜŞRİK Allah tan başka ilah olduğunu kabul eden kimse 2. İslam da İmanın İfadesi: Kelime-i Tevhit ve Kelime-i Şehadet Kelime-i tevhit ile kelime-i şehadet, yakın anlamlara ve farklı söyleyiş biçimlerine sahiptir. Kelime-i tevhit ve kelime-i şehadet, İslam dinini kabulün, yani imanın göstergesi ve ifadesidir. Tevhit, kelime olarak birlemek anlamına gelir. Allah a, onun birliğine, bütün yüce nitelikleri kendisinde topladığına inanmaktır. Bu inanç en özlü biçimde kelime-i tevhit te ifade edilmiştir. Kelime-i tevhit: Lâ ilâhe illallah Muhammedün Resulullah sözüdür. Anlamı: Allah tan başka ilah yoktur. Hz. Muhammed onun elçisidir. Kelime-i tevhidi davranışlarımızla da ortaya koyabiliriz. Bu da ancak Allah a ibadet etmekle, onun emir ve yasaklarını tereddütsüz bir şekilde kabul etmekle gerçekleşir. Tevhit inancı, peygamberlerin getirmiş oldukları ilahî mesajların tamamında değişmeyen ve en önde gelen husustur. Kelime-i tevhit Yüce Allah, Kur an-ı Kerim de tevhit inancı ile ilgili olarak şöyle buyurmaktadır: De ki: O Allah birdir. Her şey ona muhtaçtır. O, doğurmamış ve doğmamıştır. Onun hiçbir dengi de yoktur. 1 Şehadet, kelime olarak bir şeyin gerçekliğini doğrulama ve tasdik etme anlamlarına gelir. Kelime-i şehadet ile Yüce Allah ın tek olduğu ve Hz. Muhammed in onun peygamberi olduğu vurgulanmaktadır. İnsanlar bu sözü söyleyerek hem Müslüman olurlar hem de Müslüman olduklarını herkese ilan ederler. Kelime-i şehadet: Eşhedü en lâ ilâhe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abdühû ve Resulüh sözüdür. Anlamı: Ben Allah tan başka ilah olmadığını, Hz. Muhammed in, onun kulu ve elçisi olduğunu kabul ederim. 1 İhlâs suresi, 1-4. ayetler. 30

31 İslam da İman Esasları Kelime-i şehadeti inanarak söyleyen kimse, İslam dininin kapısından içeri girer. Gerçekte Allah ı yegâne ilah kabul edip Hz. Muhammed i, onun peygamberi olarak kabullenen kişi, diğer iman esaslarını ve Peygamberimizin getirdiği bütün esasları da kabullenmiş olur. BELİRTELİM Kelime-i tevhit ve kelime-i şehadetin önemi nedir? Belirtiniz. 3. İslam da Temel İman Esasları İnsan, kelime-i tevhit ve kelime-i şehadeti söylemekle Müslüman olur. Fakat dinini güzel bir şekilde yaşayabilmesi için İslam da temel iman esaslarının her birini öğrenmesi gerekir. İman, bir bütün olup bölünme kabul etmez. Yani inanılması gerekli olan esasların tamamını kabul etmek gerekir. İnanmış olan bir kimse, dinin temel esaslarından herhangi birini inkâr edici söz ve davranışlardan kaçınmalıdır. Hz. Peygamber kendisine, İman nedir? diye sorulduğunda, İman; Allah a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, ahiret gününe, hayır ve şerrin Allah tan olduğuna inanmaktır. 1 diye cevap vererek İslam dininin temel iman esaslarını ortaya koymuştur. NOT EDELİM İnanılacak şeylere kısaca ve toptan inanmaya icmalî iman ve onları ayrıntılı öğrenip inanmaya da tafsilî iman denir. KONUŞALIM Anlamı: Allah a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, ahiret gününe, kadere, hayır ve şerrin Allah tan olduğuna inandım. Öldükten sonra tekrar diriliş haktır. ا م ن ت ب االله و م ل ي ك ت ه و ك ت ب ه و ر س ل ه و ال ي و م ا لا خ ر و ب ال ق د ر خ ي ر ه و ش ر ه م ن االله ت ع ال ى و ال ب ع ث ب ع د ال م و ت ح ق ا ش ه د ا ن لا ا ل ه ا لا االله و ا ش ه د ا ن م ح م دا ع ب د ه و ر س ول ه Allah tan başka ilah olmadığına, Hz. Muhammed in, onun kulu ve elçisi olduğuna şahitlik ederim. Amentü duasının önemi üzerinde arkadaşlarınızla konuşunuz. 1 Müslim, İman, 1. 31