TMMOB. Şehir Plancıları Odası. Belirsizlik Ortamında İstanbul un Planlama Gündemi. 8 9 Ekim Yayına Hazırlayanlar. Yrd. Doç. Dr. P.

Transkript

1 TMMOB Şehir Plancıları Odası SEMPOZYUM: İSTANBUL BULUŞMALARI Belirsizlik Ortamında İstanbul un Planlama Gündemi 8 9 Ekim 2008 Yayına Hazırlayanlar Yrd. Doç. Dr. P. Pınar Özden Yılma Karatuna Gökçen N. Taşkın

2 EKİM, 2009 İSTANBUL Basım Yeri ve Yılı İstanbul, Ekim 2009 Baskı: Kurumsal Baskı Hizmetleri ISBN:

3 İletişim ve Sekretarya TMMOB Şehir Plancıları Odası İstanbul Şubesi Adres Çıkmazı Sok. No: 1/1 Beşiktaş : Emirhan Cad. Bayındır Tel : Faks : GSM : e-posta Web adresi : : spoist@spoist.org TMMOB Şehir Plancıları Odası yayınıdır. Bütün hakları saklıdır.

4 Bu eserin bir kısmı veya tamamı TMMOB Şehir Plancıları Odası nın izni olmadan, hiçbir şekilde çoğaltılamaz, kopya edilemez.

5 İSTANBUL BULUŞMALARI 2008 PROGRAM Yer:YTü Oditoryumu BİRİNCİ GÜN 08 EKİM 2008 Carşamba 09:45-10:15 Kayıt işlemleri 10:15-10:45 AÇILIŞ KONUŞMALARI 10 Prof.Dr. Zekai GÖRGüLÜ YTÜ Mim.Fak.Dek. Prof.Dr. Hüseyin Cengİz, YTÜ Mim. Fak. Sehir ve Bolge Planlama Bolum Bsk. 10:45-11:15 DAVETLİ KONUŞMACILAR.16 Daniel DROCOURT, Marsilya Tarihi Miras Atöl. Yön. 11:15-12:00 TEMATİK SUNUŞ 22 Yrd. Doç. Dr. Pelin Pınar ÖZDEN, ŞPOİst II. Bsk. 12:00-13:00 Yemek arası 8

6 13:00-15:30 Yuvarlak Masa 1: 29 Üst Ölçekli Planlama Moderatör: Prof.Dr. Ayşenur ÖKTEN, YTÜ Işıl Nadire Yener, DPT Müsteşarlığı Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müd. Ahmet Kindap, DPT Müsteşarlığı Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müd. Güzin Kaya, MSGSÜ Prof. Dr. Betül Şengezer, YTÜ Doç. Dr. Ferhan Gezici, İTÜ Hakan Genç, Arkas Holding Müd. Dinçer Mete, Makina Mühendisi Fikret Kasapoğlu, İstanbul Vali Yardımcısı Namık Kemal Döleneken, Şehir Plancısı Özcan Biçer, Şehir Plancısı 15:30-15:45 Çay/Kahve arası 15:45-18:15 YUVARLAK MASA 9

7 2:...84 Kentsel Ölçekli Planlama Moderatör: Prof. Dr. Güzin KONUK, MSGSÜ Hasan Büyükdede, İstanbul İl Genel Meclis Başkanı Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali Yüzer, İTÜ Adnan Gürdal, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı Prof. Dr. Haluk Gerçek, İTÜ Asuman Yeşilırmak, Mimar Zeynep Sindel Buket, DLH Eyüp Özgüç, 2010 AKBAjansı Genel Sekreteri Faruk Pekin, Türkiye Seyahat Acentaları Birliği Tayfun Kahraman, ŞPOİST 09 EKİM 2008 Perşembe Yer:YTü Oditoryumu 09:45-10:30 DAVETLİ KONUSMACI.153 Prof. Dr. George PREVELAKIS, Sorbonne Uni. 10:30-13:00 YUVARLAK MASA 3: 161 Tarihi Kent Merkezlerinde Planlama Moderatör: Doc. Dr.İclal DİNÇER, YTÜ 10

8 Sait Karabulut, İstanbul 2. nolu KTVKK Üyesi Mehmet Gürkan, Kültür ve Turizm Bakanlığı Cem Eriş, İBB Tarihi Çevre Müdürü Muzaffer Şahin, İBB Planlama Müdürlüğü Yrd. Doç. Dr. Gülşen Özaydın, MSGSÜ Mehmet Erdal, İstanbul Yenileme Alanları KTVKK Başkanı Prof. Dr. Nuran Zeren Gülersoy, İTÜ Doç. Dr. Cengiz Can, YTÜ Ömer Kanıpak, Arkitera Neşe Ozan, Sulukule Platformu Yrd. Doç. Dr. Oya Akın, ŞPOİST 13:00-14:00 Yemek arası 14:00-16:30 YUVARLAK MASA 4: Kentsel Dönüşüm Alanlarında Planlama Moderatör: Prof. Dr. Fulin BÖLEN, İTÜ. Prof. Dr. Ali Turel, ODTÜ Yrd. Doç. Dr. Fatma Ünsal, MSGSÜ Yrd. Doç. Dr. Mehmet Ali Yuzer, İTÜ Uğur İnan, İBB Şehir Planlama Müdürü Lütfü Altun, İBB Kentsel Dönüşüm Müdürü 11

9 Kübra Şen, Zeytinburnu Belediyesi Hacer Bakkal, Zeytinburnu Belediyesi Celal Erdoğdu, İstanbul Gayrimenkul Değerleme Gül Deliktaş, TOKİ Prof. Dr. Gülden Erkut, İTÜ Ayşe Yazıcı, Mahalle Dernekleri Platformu Öğr. Gör. Levent Yarar, MSGSÜ Doç. Dr. Murat Cemal Yalçıntan, ŞPOİST Ahmet Gün, Tarlabaşı Derneği 16:30-17:15 Çay/Kahve arası 17:15-18:00 RAPORTÖR SUNUMLARI ve SERBEST KÜRSÜ Yuvarlak Masa 1: Yrd. Doç. Dr. Yiğit EVREN, YTÜ Arş. Gör. Dr. Nazire DİKER, YTÜ Yuvarlak Masa 2: Yrd. Doç. Dr. Hürriyet ÖĞDÜL, MSGSÜ Arş. Gör. Dr. Ebru Firidin ÖZGÜR, MSGSÜ Yuvarlak Masa 3: Arş. Gör. Dr. Elif ÖRNEK, YTÜ Arş. Gör. Tolga İSLAM, YTÜ 12

10 Yuvarlak Masa 4: Yrd. Doç. Dr. Özlem ÖZÇEVİK, İTÜ Arş. Gör. Burçin YAZGI, İTÜ 18:00 KOKTEYL VE MÜZIK DİNLETİSİ 13

11 SUNARKEN 2000 li yıllar İstanbul için sanayi kentinden hizmet kentine evirilme sancılarının yaşandığı dönem olarak tanımlanabilir. Ancak üretici sektörler üzerinden olmayan ve tüketimi tetikleyen bu dönüşüm süreci, bir taraftan kentsel arsa değerlerini spekülatif olarak artırırken, diğer taraftan da kenti dünyadaki sosyo-ekonomik ve kültürel yapılanmalara ve dolayısıyla belirsizlik ortamına çok daha açık hale getiriyor. Bu belirsizlik ortamı, nüfusu 12 milyona ulaşan metropolün ulaşım ve altyapısının yönetilmesini zorlaştırırken, bir yandan üst ölçekli ve kentsel ölçekli planlama süreçlerini bilinmezliğe sürüklüyor, diğer yandan da tarihî kent merkezlerinin sağlıklaştırılmasını ve merkez ile çeperlerdeki yasadışı ve/veya sağlıksız konut stoğunun, yenilenmesi süreçlerini tehdit ediyor. Belirsizlik ortamı, kentin gelişimi bağlamında hem kentte yaşayanlar hem de yatırımcılar için bir yönüyle fırsat, diğer yönüyle ise tehdit olarak algılanabilecek ikili yapıları içeriyor. Buna karşın toplumda sürdürülebilirlik kavramının etkisinin güçlenmeye başlaması ve planlama sürecine yönelik olarak toplumsal hassasiyetlerin oluşması bu belirsizlik ortamıyla mücadele için bir fırsat olarak büyümekte. Bilindiği üzere, İstanbul gerek 1/ ölçekli planlama süreci, gerek noktasal ölçekli büyük projeler ve gerekse üst ölçekli planlama kararlarından bağımsızca ele alınan dönüşüm ve yenileme projeleri gibi konularda büyük belirsizlikler taşıyor. Halen tümüyle üst karar vericiler tarafından yönlendirilen, bilimsel veriler ve yerel aktörleri yok sayan yaklaşımlar, yerelleşme yönündeki çabaların önünde önemli bir engel olarak etkisini sürdürüyor. Bölgesel ölçekte yapılan, ancak kenti doğrudan etkileyen planlama çalışmaları, deprem odaklı çalışmalar ile İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkentliği süreci konusundaki belirsizlikler 14

12 de üzerinde durulması gereken diğer önemli gündem konuları arasında bulunuyor. Bu çerçevede, Ekim 2008 tarihlerinde gerçekleştirilen İstanbul Buluşmaları nın ikinci etkinliğinin teması, Belirsizlik Ortamında İstanbul un Planlama Gündemi olarak belirlendi. Etkinlik kapsamında, "Üst Ölçekli Planlama, Kentsel Ölçekli Planlama, Tarihî Kent Merkezlerinde Planlama ve Kentsel Dönüşüm Alanlarında Planlama" temalı dört yuvarlak masa toplantısı gerçekleştirildi. Planlama, hukuk, yönetim ve bilgi alanı zeminlerinde sürdürülen etkinlik, ilk toplantıda olduğu gibi ilgili tüm kesimleri bir araya getirerek, konuyu çok yönlü bir bakış açısı ve ortak akıl geliştirerek gündeme taşımayı, kamuoyuyla paylaşmayı ve sorunlara çözüm aramayı hedef olarak saptadı. İstanbul Buluşmaları 2008 in başarıya ulaşmasında yuvarlak masa toplantılarının moderatörlüğünü üstlenen Prof. Dr. Güzin Konuk, Prof. Dr. Ayşenur Ökten, Prof. Dr. Fulin Bölen ve Doç. Dr. İclâl Dinçer in büyük katkıları olmuştur. Ayrıca, yuvarlak masa toplantılarının raportörlüğünü üstlenen değerli akademisyenlerimiz, tartışmaların sonuca ulaşmasını sağlamışlardır. İstanbul Buluşmaları 2008 in gelecek buluşmalara katkı sağlamasını umuyor, gelecekte de devamını diliyoruz. İstanbul Buluşmaları 2008 Bilim ve Düzenleme Kurulu adına, Yrd. Doç. Dr. Pınar ÖZDEN 15

13 TMMOB ŞEHİR PLANCILARI ODASI İSTANBUL BULUŞMALARI BELİRSİZLİK ORTAMINDA İSTANBUL UN PLANLAMA GÜNDEMİ BİRİNCİ GÜN: 8 Ekim 2008 Sayın dekanım, sayın bölüm başkanları, sayın oda başkanları, değerli meslektaşlarımız, değerli konuklar, sevgili öğrenciler; Belirsizlik Ortamında İstanbul un Planlama Gündemi konulu İstanbul Buluşmalarına hoş geldiniz. Açılış konuşmasını yapmak üzere Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölüm Başkanı Sayın Prof. Dr. Hüseyin Cengiz i davet ediyorum. Prof. Dr. HÜSEYİN CENGİZ- Teşekkür ederim. Sabah herkes yoldan geldi, epey kalabalık görüyorum. Günaydın diyerek sözlerime başlamak istiyorum. Sayın Dekanımız, Sayın Bölüm ve Oda Başkanları, üniversitelerimizin değerli mensupları, değerli konuklar ve sevgili öğrencilerimiz, hepiniz tekrar hoş geldiniz. Bilindiği gibi İstanbul günümüzde sanayi sonrası küresel hizmet kenti olma koşutunda yeniden yaratılma süreci yaşamaktadır. İstanbul un daha önce çok hızlı olarak yaşadığı, doğal kaynaklar ve çevre kapsamında ağır bedeller ödediği hızlı sanayileşme ve kentleşme sürecine benzer bir süreç, çok hızlı, çarpık ve bütüncül planlamalardan yoksun olarak yeniden yaşanmaktadır. Sanayileşme, hızlı ve çarpık kentleşme sürecinde yasadışı olarak gelişmekte, aşılmaması gereken doğal eşikleri aşmaktadır. Yatayda gelişme alanlarını yitiren İstanbul 16

14 metropolü, düşeyde saçaklanarak gelişmesini sürdürmekte, ve bu süreç, dönemin en belirgin özelliği olarak karşımıza çıkmaktadır. Metropolün gelecekteki vizyonu kapsamında yeniden yaratılma süreci tüm iyi niyetler ve çabalara rağmen çok hızlı, bize özgü biçimde bütüncül planlamadan yoksun olarak belirsizlik ortamında gerçekleşmektedir. Yatırımcılar için parçacıl planlama çok acele, hızlı, islim sonradan gelsin biçiminde planlama anlayışı hükümet politikalarının özellikle ulaşıma ilişkin alınan kararlarının mekana yansıtılması bu dönemin en belirgin özelliği olarak, ancak üst ölçekli ve çeşitli ölçeklerdeki planlama kademelerine uç vermeyen, planlama açısından en belirsiz özellikleri olarak dikkat çekmektedir. Bu yıl ikincisi Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü nün ev sahipliğinde gerçekleştirilecek ve iki gün sürecek olan İstanbul Buluşmaları nda, güncel planlama sorunlarından yola çıkılarak, belirsizlik ortamında İstanbul un planlama gündemi dört ana başlık altında yuvarlak masalara yatırılarak, tartışmaya açılacaktır. Belirsizlik ortamında kesinlikle belli olması gereken konu, metropolün aşılmaması gereken doğal eşiklerinin korunması ve kullanılması konusunda ilkeleri saptayan ve her ölçekteki planlamaya girdi verecek olan, metropolün vazgeçilmez eşik planlaması dır. Sözlerimi 2008 İstanbul Buluşmalarının gerçekleşmesi koşulunda maddi ve manevi emek ve destek veren tüm kurul, kurum, kuruluş ve kişilere ev sahibi olarak Düzenleme Komitesi adına teşekkür ediyor, bu buluşmanın ülkemize ve İstanbul metropolüne yararlı olması temennisiyle katılımcılara başarılar diliyorum. Hepinize sevgi ve saygılarımı sunuyorum. Teşekkür ederim. 17

15 SUNUCU- Açılış konuşmasını yapmak üzere Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dekanı Sayın Prof. Dr. Zekai Görgölü yü davet ediyorum. Prof. Dr. ZEKAİ GÖRGÜLÜ- Efendim, hepinize günaydın. Sizleri bir kez daha üniversitemizde ağırlamanın keyfi içerisinde fakültem adına sevgi ve saygılarımı sunuyorum. Tabii umuyorum ki, bu toplantı başarıya ulaşsın, her toplantıdaki dileğimiz budur ya da sonuçlarından bizim dışımızda birileri yararlanabilsin. Amaçlardan biri de bu, ama bu konuda çok umutlu muyum? Çok da umutlu değilim. Ben hiç karamsar ya da umudunu yitiren insan olmamışımdır birçok konuda, ama özellikle son 10 yıla baktığımızda bu galiba birazcık daha somutlaştı, birazcık daha öne çıkar gibi oldu. Böyle baktığımızda gerçekten biz planlama adına belirsizlik ortamı yaşıyoruz. Genelde tüm aktörleri kapsayacak şekilde yoksa bu belirsizlik ortamı başka akademiye olmak üzere bizim gibi düşünen ve o düşündüğünü, yani aklı egemen kılmak, bilimi egemen kılmak adına ve onu pratiğe dökmek adına düşünen insanların yaşadığı bir belirsizlik mi? Galiba ikincisi, çünkü baktığınız zaman bu işi sürdüren yönetsel erki elinde tutan kesimler, tarihsel süreç içinde de, cumhuriyet döneminde de baktığınızda -ülkenin yaşadığı eklemlenme süreçlerindeki belirsizlikler dışında- yapacaklarını planlama adına çok kararlı yaptılar. Bu da sürüyor, o anlamda bir belirsizlik yok. Son yaşadığımız örneklere baktığımızda Sulukule belirsiz midir, Galata belirsiz midir, Haydarpaşa belirsiz midir? Kamuoyuna da yansıyan popüler olan örneklere baktığınızda bunlar son derece nettir. O anlamda planlama yasal tabanını bulmuş mudur? Bulmuştur. Tüm kesimlere mi dönmüştür olay? Hayır dönmemiştir. Sınırlı aktörlerle mi yapılmıştır? Evet, sınırlı aktörlerle yapılmıştır. Biz hep bu tarafa doğru çekmeye çalışıyoruz, 18

16 kendimiz o sürece eklemlenip gerçekten dürüst ve ahlaklı bir tavır içerisinde planlamayı gerçek anlamında bir yere taşıyalım, gelin beraber yapalım dediğimiz zaman da onu çoğunlukla kapalı görüyoruz. Açık mı o kanallarımız? Değil. Öyle baktığımda dediğim gibi bu belirsizliği, bu temayı ben kendi adımıza çok önde diye düşünüyorum. O anlamda da bütün dileğim şu: Biz buna ne kadar dayanacağız? Bu belirsizlik yakın bir süre içerisinde bizler adına yine de umutsuzluğa dönüşmemek durumundadır, yine de bunu sürdürmek zorundayız. İşin bizler açısından bence son noktada tıkandığı yer bu olacak gibi gözüküyor, ama yine de şu anda sınırlı aktörlerle buradayız, yine de buna rağmen izin vermemek durumundayız kendi kendimize diye düşünüyorum sevgili meslektaşlarım. Bu toplantı önceden planlandı, ama şu anda günümüze baktığımızda gerçekten küresel sistem adına ciddi bir kriz var. Her gün dinliyoruz, bu bekleniyordu, çok sürpriz değildi, ama mesela, orada enteresan gelişmeler var. Acaba onlar bizi ve planlamayı, mesleğimizi, ülkemizi nereye taşıyacak? Herhalde çok somut belirsizlik böyle bir noktada duruyor gibi, galiba şu bitiyor: Bakın, çok enteresan, bize sürekli yeni politikalardan vazgeçmeyeceksiniz; tüm sorunlarınızı küresel süreç içerisinde, serbest piyasa ve serbest pazar içinde çözeceksiniz diyen küresel söylemin merkezi ülkeler muhteşem bir devletçi politika içerisinde, devletin gücüyle, devletin sübvansiyonuyla bunu çözmeye çalışıyorlar ve onlar bize göre boş verin planlamayı, her anlamda planlamayı boş verin diyen, ama kendileri son derece güçlü bir planlama geleneğine ve uygulamasına sahip olan ülkeler olmasına karşın şimdi bunu yapar durumdalar. Peki, bu acaba bizleri nereye götürecek ve bu bağlamda planlama bundan nasıl etkilenecek? Ülkemiz nasıl etkilenecek, kentlerimiz nasıl etkilenecek? Galiba şu bitiyor sevgili arkadaşlarım, öyle gibi gözüküyor, tabii şimdi ortalık biraz toz duman, belki kısa 19

17 bir süre sonra biraz daha somut konular üzerinde konuşulabilecek, ama acaba bu tek kutupluluk sürecek mi? Başka merkezler mi çıkacak? O merkezler çıktığında küresel ilişkiler nereye gelecek? Kentlerin rolleri ne olacak? Hâlâ bu yarışma bu boyutuyla bu vahşiliğiyle mi sürecek? Kentler hâlâ bu vahşiliğiyle mi buradan pay almaya çıkacaklar, yoksa biraz daha kutupların arttığı bir dünya mı olacak? Bunlar hakikaten şu anda belirsiz. O zaman biz belki kısa bir süre sonra başka şeyleri konuşmaya başlar hale geleceğiz, ama net olan galiba bir şey var: Dün akşam sevgili İclâl Hocayla konuşuyorduk, öyle bir şey söylemiştim. Yeni tüketim normları ve formları galiba değişecek, artık 2 lira kazanıp 10 lira harcayacağınız bir ortam yok. O zaman o kentler ne hale gelecek? Çünkü bakın, çok etkilenen örneklere baktığınızda hep gayrimenkul eksenli, bütün birikimini ona dayamış olan bankalar sistemi öncelikle etkilenmeye başladı, önce onlar çöküyor. Şimdi neye dönmeye başladılar? Aman mevduat, aman yatırım dursun, aman mevduat toplayalım. Yani parayı başka türlü tutmaya çalışmak, o zaman bizde çok daha kolay sorgusuz sualsiz bir anlamda çok kolay yasal taban bularak uygulanan bu örnekler sonlanma demeyeceğim, ama bizlerin çabalarıyla belki birazcık daha şeffaf, birazcık daha akılcı, birazcık daha bilimin egemen kılınabileceği süreçler çıkabilir diye de böyle bir umudu taşıyorum. O anlamda da başta evet, şimdi çok somut bir belirsizliğin içerisindeyiz. Onu yönlendirebilmek adına galiba biraz biraz başka şeyleri konuşuyor olmamız lâzım. Şunu da biraz netleşecek gibi görüyorum: O 2 lira, 10 lira örneğini öyle verdim sevgili arkadaşlarım, artık galiba ürettiğinizden fazlasını tüketemeyeceksiniz. Hatta daha azını tüketmek zorundasınız. O zaman bu da kent adına da, yatırımlar adına da o kentte yaşayanlar adına da, ülke adına da galiba bizi farklı süreçlerle biraz daha karşı karşıya getirecek ve umudum odur ki, bu bizde birazcık daha 20

18 şeffaflığı getirebilsin. Çünkü biliyorsunuz şeffaflık geldiği sürece, yolsuzluk ve yoksulluk hep azalır. Bugün buraya gelirken, üniversiteye gelirken çok enteresan bir haber okudum, ama çok kısa okuyabildim. Hangi verilere göre öyle bir araştırma yapılmış bilemiyorum, bakarız sonrasında tabii, bu şeffaflık konusunda en yüksek puanı Danimarka almış, notu 9; 1 puan alan Somali ve benzeri birkaç ülke var. Türkiye 4 puanla 58, 60. sıralarda. Kriterlere baktığınız zaman, yani yolsuzluk ve yoksullukla en az mücadele eden ülkelerden biri, bunların odağında kent olduğunu düşünürseniz, o kentlerin içerisinde İstanbul un çok ağırlığı olduğunu düşünürseniz, o ağırlık içerisinde planlamanın ne olduğunu ortaya koyarsanız, galiba gelecek politikalarımız birazcık daha farklılaşmak durumunda kalacak, ama bir kez daha diyorum, bir süre sonra bu toz duman ortadan kalktıktan sonra mesele netleşecek gibi geliyor. Ben o anlamda bütünü biraz böyle algılayarak bu konuya bakmaya çalıştım. Yoksa toplantının metni okunduğunda, tabii çok anlamlı, çok derinliği olan konular var. Tartıştığımız konular, ama günceli yakalamak adına tekrar bunları tartışıyor ve yeniliyor olmak ya da bir şekilde dinamiklerini bir kez daha gözden geçiriyor olmak çok önemsenmesi gereken bir iştir. Onun için gerçekten sanayi sektöründen hizmet sektörüne doğru geçiş, bunun sancıları, burada yaşanan problemler var. Ama hakikaten kısa bir süre sonra yatırım meselesi çok öne çıkacaksa, bu noktada hizmet kentinden tekrar sanayi kentine ya da farklı tür üretimler kentine geçişteki sancılarımız acaba ne olacak meselesini belki yeniden konuşur hale geleceğiz diye düşünüyorum. Bu anlamda aklımdan geçenleri sizlerle paylaşmak istedim. Tekrar sizlerle birlikte olmanın çok keyifli ve güzel olduğunu söylemek istiyorum, tekrar hoş geldiniz demek istiyorum. Sevgili konuğumuz Daniel Drocourt a da teşekkürlerimi sunuyorum hepimiz adına, o da kırmadı bizi, 21

19 geldi. Biraz sonra da onun konuşmasını dinleyeceğiz. Sevgiyle kalın, sağlıkla kalın, keyifle kalın. Çok teşekkür ediyorum. (Alkışlar) SUNUCU- Davetli konuşmacımız Daniel Drocourt un yoğun programı nedeniyle akışta bir değişiklik yaparak konuşma sırasını kendisine vereceğiz, ama öncelikle Daniel Drakor u sizlere tanıtmak istiyorum. Kendisi Marsilya Kültür Varlıkları Atölyesi Müdürü, Marsilya Akademisi Başkanı, Birleşmiş Milletler Çevre Programı Akdeniz Eylem Programı Yüz Tarihi SİT ler Programı Alan Koordinatörü, UNESCO kültür varlıkları eksperi ve aynı zamanda İstanbul un kültür projeleri direktörü. Kendisi İstanbul da bu görevi nedeniyle bulunurken bizi kırmayıp İstanbul Buluşmalarında konuşmayı kabul ettiler. Kendisine tekrar teşekkür ediyor ve konuşmasını yapmak üzere kendisini davet ediyorum. Ancak rahatsızlığı nedeniyle kalkamayacağı için konuşmasını yerinden yapacak, bunu da belirtmek istiyorum. DANİEL DROCOURT - (TERCÜME)- Merhaba, Daniel Drakor Fransızca konuşacağı için biraz yavaşlayacağız, çünkü arada çevireceğim. Bu sabah Marsilya daki kültür varlıklarıyla ilişkili kurumlar arası ilişkiler konusunda bir konuşma yapmam istendi ve bu çok eğlenceli bir şey değil. Marsilya yalnızca 800 bin kişilik bir kent, dolayısıyla aslında Beyoğlu Mahallesi kadar; yani İstanbul la karşılaştırılacak bir ölçeği yok. İdari yapılanma bizdeki valiliğe denk gelen bir resmi yapılanma, onun altında bölgesel, yerel yönetim bir senato, bölge senatosu gibi bir yapılanma, onun altında kent, yani bizim belediye dediğimiz yerel idare, onun yanında kent yönetimi denilen, meclis gibi seçilerek oluşan bir yapı daha var ve onun dışında da Marsilya nın çevresindeki ilçelerle birlikte 17 22

20 komünel alanı bir araya getiren bir başka yapılanma daha var. Bizdekinden bile daha karmaşık. Yakın bir zamana kadar Marsilya kent belediyesi bütün sorumlulukları üzerine alarak daha bütünsel bir yapı gösteriyordu. Yakın zamanda kentsel grup, kentsel komünite denilen ayrı bir birim kurularak, biraz önce bahsettiğimiz seçilerek gelinen meclis yapısı gibi bir yapılanma oluşturarak kentsel planlamayla ilgili şehrin altyapı sorunlarıyla ilgili bütün teknik işlevler ve teknik hizmetler buranın kontrolüne geçti. Kültür gibi, kültür varlıkları gibi daha kentsel, sosyal yaşama değin konular da belediyenin hizmetleri olarak sürdürülüyor. Mimari ve kent planlama anlamında bunlar en çok ilginizi çekecek konulardır. Tabii ki belediyenin, kent belediyesinin yönetimiyle yapılan çalışmalar var. Fakat bunun dışında da Marsilya yı, çevresinde yer alan başka yerleşim birimleriyle -bizdeki ilçeler gibi- birlikte toplu olarak ele alan yaklaşımlar da var. Kentin çevresini de ilgilendiren konular için mimari kent planlama ve çevre konseyi diye bir yapılanma söz konusu. Bu konseyin içinde halk tarafından seçimle gelen kişilerin yanı sıra, memur olarak, idari birimlerden bu konseye tayin edilmiş kişiler de var. Ben Marsilya kent belediyesinin mimari danışmanıyım, aynı zamanda mimarlık ve şehir planlama konusunda yapılan çalışmalara onay vermek, onları değerlendirmekle yükümlüyüm. Bu görevimin yanında bağlantılı olduğu için az önce sözü geçen Çevre Mimari ve Kent Planlama Konseyi nin de seçilmiş bir üyesiyim. Bu konseyin dışına, yani kent planlama ve altyapı çevreyle ilgilenen konseyin dışında özel olarak kültür varlıkları ve arkeolojiyle ilgilenen bir ayrı birim de var. Arkeoloji işleri bölgesel konseyin merkez yönetimden görevlendirdiği bir yapı içinde bulunuyor. Bölgesel konsey bizdeki vilayet, yani il konseyine bir miktar denk geliyor. Onların arkeoloji işlerini denetleyen bir 23

21 birimi var ve yüzey araştırmalarıyla kent içindeki ve çevresindeki yüzey araştırmaları ve yapılması gereken kazılara onlar karar veriyor. Örneğin, İstanbul un da altı Marsilya gibi tamamen arkeolojik katmanlarla kaplı olduğu için yapılacak olan her türlü kentsel çalışmada mutlaka yüzey araştırması ve sondaj yapılıyor olması gerekiyor. Arkeoloji konusunda çalışabilmek için, kazı yapabilmek için devletin birimlerinin kesin onayı gerekiyor. Onun dışında da bu kazıyı yürütecek, sorumluluğunu alacak kişilerin, kurumların ya da kuruluşların - çünkü Fransa da bunu özel sektör de yapabiliyor- bir yetki onayı olması gerekiyor. Yani yetkin olduklarının da gene devlet tarafından onaylanması gerekiyor. Arkeoloji alanı aslında özelleştirildiği için şu anda birçok ekip kent içindeki bu tür kurtarma kazılarının yanında sondajlar yapabilmek için birbiriyle rekabet halinde, aynı şekilde inşaatlarda da, aynı şekilde benzer bir düzen de kültür varlıkları için, özellikle taşınmaz kültür varlıkları için geçerli. Bunlar da, bunların korunması da devletin sorumluluğu alında. Fransa da her bölge için, yani birden fazla kenti içine alabilecek her bölge için bir yerel organizasyon var. Mimari ve şehir ve bölge planlamayla ilgili kararların verildiği ve çalışmaların yapıldığı bir yerel organizasyon var. Bu organizasyonlar sorumlu oldukları bölgede yapılacak her türlü kentsel planlama ya da mimari çalışması için kültür varlıkları üzerine ve kültür varlıklarının çevresindeki 500 metreye kadar olan yerlerde yapılabilecek her şey için görüş bildirmek ve izin vermekle yükümlüler. Bu belediyenin hizmetleri içinde değil, fakat belediye hizmetleriyle paralel yürüyen bir sistemdir. Marsilya gibi büyük kentlerde kültür varlıkları hakkında ne yapılacağı, bu iki birbirine paralel görüşle saptanıyor: Bunlardan biri devletin verdiği görüş, ikincisi de belediyeye bağlı mimari danışmanların, mimari yapının verdiği görüş. Bu iki görüşün ortak hareket 24

22 etmesiyle kültür varlıkları konusunda ne yapılacağına karar veriliyor. Küçük ölçekli onarımlarda, devletin koruması altındaki kamusal yapıların küçük ölçekli onarımlarında şehir ve bölge planlama ve mimarî servislerinin görüşü yeterli oluyor. Tarihi eserlerde daha kapsamlı çalışmalar söz konusu olduğunda bunlar kentin malı bile olsa, kentin kamu binaları bile olsa devletin koruması altında ve özünde devletin mülkiyetinde olduğu için orada yapılacak olan çalışmalara, Tarihi Eserler Baş Mimarı ünvanlı kişi ve onun ekibi bu karar veriyor. Fransa da liberalleşme her alanda yoğun olarak uygulamaya konulmaya başlandığı için bu sene başından itibaren, restorasyon işlerine karar verecek baş mimarlar arasında da bir rekabet oluşmaya başladı ve artık çok sayıda baş restoratör mimardan teklifler alınarak bu işler yapılıyor. Kentsel yönetim anlamında özellikle planlama üzerinde durmak istiyorum. Kentsel yönetim planlamasında belediye bünyesinde hem Marsilya nın çevresini hem de kent merkezini kontrol eden birim var. Görevleri ve yetkileri arasında her türlü ruhsatı vermek, küçük onarım ruhsatları, inşaat ruhsatları ve ikametle ilişkili olan her türlü ruhsatlandırmayı ve kontrolü yapmaları görevleri arasındadır. İnşaat ruhsatı alabilmek için beş ayrı birimin görüşüne ihtiyaç var. Bir inşaat talebi için hazırlanan dosya öncelikle şehir planlama ofisine geliyor. Bir ya da iki ay boyunca inceleniyor. Bu sürenin sonunda ön onay veriliyor. Yeni çıkan bir kanunla bu süre bu kadar kısıtlandı. Dolayısıyla dosyanın tamamlanması, iznin çıkması için bir-iki aylık sürenin yeterli bir süre olmadığını düşünüyoruz. Belediyenin içindeki bu birimin bir-iki ayda yapılması gereken işe paralel biçimde işleyen bir başka kentsel planlama birimi Bölge ve Kent Planlama Grubu. Belediyeye ait şehir planlama ofisi bir-iki ay içinde dosyayı tamamlayamadığı için, işi genelde 25

23 Bölge ve Kent Planlama Ofisine gönderiyor ve orada üç-dört aylık bir süreye yayılarak tamamlanmaya çalışılıyor. Tüm bu beş değişik servisin - ki, bunların içinde hijyenle ilgili servisler de var, itfaiye ve güvenlik servisler var, sosyal yapıyla ilgili servisler de var- inşaat ruhsatı alınacak olan alan için görüş bildiriyor olması ve diğer tüm bu gitti-geldiler bir aydan daha az sürmüyor. Semt belediyesinden görüş alınıyor ve mimari görüş alınıyor, yani son derece kompleks bir yapı var. Bütün bu anlattıklarım birazcık yabancı geliyor olabilir, ama Fransa da çok başlı bir sistem var. Bizdekinde niye olmasın? O kadar bölünmüş bir sistem var ki, bütün bu sistemler arasındaki ilişkiler idari olarak da aynı şekilde yapılanmadığımız için onların katmanları, yani Türkiye de il, Büyükşehir Belediyesi ve diğer ilçe ve belde belediyeleri şeklindeki sistem, Fransa da altı seviyeye çıkıyor bölgesel anlamda, dolayısıyla biraz daha komplike bir yapılanma söz konusu; bitirdikten sonra sorularla açabilirsek daha iyi olacak. Şu anda her şeyi bilgisayar üzerinden, sanal ortam üzerinden yapmaya ve artık sanal dosyalama sistemine geçmeye çalışıyoruz. Hem dosyaların teslim edilmesinde, hem de bu dosyaların incelenmesinde rahatlamaya başlıyoruz; çünkü bu şekilde hem boyut, hem de zaman olarak oldukça küçüldüler. Genel olarak iki dosyadan biri mutlaka tamamlanmamış halde geliyor. Bu noktada da işin uzamaması ve çok gidip gelmemesi için ona izni vermeyip neden izin vermediğimizi hemen yazıp yolluyoruz ki, yeni ve tam bir dosyayla gelebilsinler. Marsilya daki bu tür inşaat işleriyle ilgili bize yaklaşık senede 4 bin dosya geliyor. Bunlardan yaklaşık üne inşaat ruhsatı veriliyor. Bunların içinde onarımlar da var tabii, sadece yeni inşaat değil, aynı zamanda onarım ruhsatları da veriliyor. Bunların yaklaşık 26

24 1.200 ü cephe temizliği, küçük iç onarımlar üzerinde yoğunlaşıyor. Yaklaşık 400 yıkım ruhsatı veriyoruz ve geri kalanı da genel olarak ticari alanlardaki girişler, ticari alanların cepheleri ve onların düzenlenmesi üzerine yapılan uygulamalar. Bunlar için tabii ki yeterli zaman olması gerekiyor. Yalnızca bakmakla yetinmiyoruz, aynı zamanda projelerin kentsel çevreye ve Marsilya nın çok katı kuralları olan koruma planına uygunluğu için yapılması gereken şeyleri de tek tek not etmek zorunda kalıyoruz. Küçük bir ev için de olsa, 50 katlı bir bina için de olsa genelde aynı önemi vermek ve hepsiyle teker teker ilgilenmek gerekiyor. Kentin bütünsel gelişimi için ve kentsel alanın yönetimi için bütün bu detayları ve ince noktaları aynı önemle ve tek tek ele almak gerekiyor. Bu aynı zamanda aynı konu üzerine çalışan farklı servislerin, farklı birimlerin de koordinasyon içinde çalışmasını gerektiriyor ki, bunlar belediyenin birimleri, yerel konseyin birimleri ve bölgesel konseyin birimleridir. Planlamayla ilgili gündemin içinde yer alan konular aynı zamanda arkeoloji ve kültür varlıklarıyla ilişkilendirilerek de değerlendirilmelidir. Genel olarak yeni bir inşaatın başlamasından önce alan üzerinde yaptığımız arkeolojik kazılar birkaç aydan daha fazla sürüyor. Bir yüzey araştırması yaklaşık 15 gün sürüyor. Kurtarma kazısı niteliğinde yapılan daha kapsamlı bir arkeolojik kazıysa 8 ay civarında sürüyor. Yaklaşık 20 yıldır üzerinde çalıştığımız ve artık oluşturmaya başladığımız sistemle, hem arkeoloji hem de mimari anlamındaki işlerin benim çalıştığım serviste olduğu gibi aynı çatı altına toplanıyor olması, sistemin birbiriyle daha koordineli ve daha hızlı kararlar üreten bir mekanizmaya kavuşmasını sağladı. Kentsel planlamayla ilgili var olan bir yapının, bir servisin mutlaka bilimsel araştırmalarla, arşivlerle, belgeleme konusunda çalışan diğer birimlerle ortak iş yapıyor olması ve kentsel anlamda 27

25 ortaya konulan tüm verilerin bütünsel olarak ele alınıp bu alan içinde değerlendirilmesi gerekiyor. Yaklaşık 2 yıldır gelişkin olarak elimizde bulunan yaklaşık 800 paftalık bir Marsilya arkeoloji haritasına sahibiz. Kentle ilgili tüm bilgiler, yani var olan yapılar, arkeolojik alanlar, kültür varlıklarına ilişkin tüm bilgiler hem dijital olarak hem kağıt olarak bunun üzerine işlenmiş halde elimizde var ve bu işimizi çok kolaylaştırıyor. Böyle bir belge olmadan önce inşaat yapmak isteyenler burada hiçbir şey bulamadık diye yıkabiliyorlardı ve arkeolojik alanları tahrip edebiliyorlardı. Zaman zaman politik güçler tarafından rahatsız edilip dönüştürülmeye çalışılıyor bile olsa şu anda artık bu çok mümkün değil, çünkü kent planlama belgelerinin üzerinde birbiriyle ilişkili arkeolojik alanların hepsi görünüyor ve eskiden ne olduğu, yani arşivlerden çıkmış birtakım bilgileri de onun üzerine işledikleri için potansiyel olarak yeni bir çalışma yapılacak alanda ne olabileceği en azından tahmin ediliyor ve ümit ederiz bu, bu şekilde devam edecek. Çok teşekkürler. SUNUCU- Daniel Drocourt a ve çevirisine yardımcı olan Burçak Madran a çok teşekkür ediyoruz. Burçak Madran aynı zamanda Yıldız Teknik Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi öğretim üyesi, müzeler uzmanı ve koruma çalışmalarını Drocourt la beraber sürdürmekte. Tekrar teşekkür ediyoruz. Tematik sunuşu yapmak üzere TMMOB Şehir Plancıları Odası İstanbul Şube İkinci Başkanı Sayın Yrd. Doç. Dr. Pelin Pınar Özden i davet ediyorum. Yrd. Doç. Dr. PELİN PINAR ÖZDEN- Sayın Dekanım, sayın bölüm başkanlarım, sayın öğretim üyeleri, sevgili meslektaşlarım, değerli konuklar ve sevgili öğrenciler; TMMOB Şehir Plancıları Odası İstanbul Şubesi olarak İstanbul Buluşmaları nın ikincisine hoş geldiniz 28