T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ SAHNE SANATLARI ANASANAT DALI

Transkript

1 T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ SAHNE SANATLARI ANASANAT DALI G.VERDI NİN RIGOLETTO OPERASININ ŞAN TEKNİĞİ VE YORUMLAMA PROBLEMLERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ Levent AYAN YÜKSEK LİSANS TEZİ ADANA, 2010

2 T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ SAHNE SANATLARI ANASANAT DALI G.VERDI NİN RIGOLETTO OPERASININ ŞAN TEKNİĞİ VE YORUMLAMA PROBLEMLERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ Levent AYAN Danışman: Prof. Rusko Vasilev RUSEV YÜKSEK LİSANS TEZİ ADANA, 2010

3 Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü`ne, Bu çalışma, jürimiz tarafından Sahne Sanatları Anasanat dalında YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir. Başkan : Prof. Rusko Vasilev RUSEV (Danışman) Üye : Yrd. Doç. Dr. Mustafa BAYIK Üye : Yrd. Doç. Dr. Mehmet BİLGİN ONAY Yukarıdaki imzaların, adı geçen öğretim elemanlarına ait olduklarını onaylarım.././. Prof. Dr. Azmi YALÇIN Enstitü Müdürü Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişler çizelge, şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ndaki hükümlere tabidir.

4 i ÖZET G.VERDI NİN RIGOLETTO OPERASININ ŞAN TEKNİĞİ VE YORUMLAMA PROBLEMLERİ AÇISINDAN İNCELENMESİ Levent AYAN Yüksek Lisans Tezi, Sahne Sanatları Anasanat Dalı Danışman: Prof. Rusko Vasilev RUSEV Nisan 2010, 137 sayfa Bu çalışmada opera bestecisi, Giuseppe Verdi nin en ünlü operalarından biri olan, Operası, şan tekniği ve yorumlama problemleri açısından incelenmiştir. Opera nın önemli solo partileri, düetleri, terzet, kuartet ve koro partisi, şan tekniği ve yorumlama problemleri açısından ayrıntılı olarak araştırılmış ve pedagojik olarak incelenmiştir. Ayrıca örnek olması açısından bir de ansamble incelenmiştir. Araştırmada, ayrıca bestecinin hayatı ve eserleri, Operası`nın üç perdelik konusu ve Türkçe Librettosuna da yer verilmiştir. Opera nın icra bakımından zor olması nedeniyle, eserin, öncelikle ses tekniği açısından analizi yapılmış ve elde edilen bulgular, önce kendi ses tekniğimi de baz alarak, eserdeki diğer karakterlerin ses gruplarına göre, şan öğrencilerimin sesleri üzerinde denenmiştir. Öğrencilerle yapılan bu çalışmalarda, ciddi bir şekilde ortaya çıkan nefes problemlerinin giderilmesi için, düz tonlarda uzun müzik cümleleri üzerinde nefes çalışmaları yapılmıştır. Operası, çeşitli dönemlerde farklı teknikler kullanılarak icra edildiği için, bu eserin, gerek internetten, gerekse dvd kayıtlarından ses ve görüntüleri, çeşitli dönemlerdeki kayıtlara göre analiz edilmiş, bu kayıtlardan elde edilen bulgular, öğrencilerin sesleri üzerinde uygulanmıştır. Opera nın dramatik yapısı da göz önünde bulundurularak, eserdeki karakterlerin de analizi yapılmış, yine buradan elde edilen bulgular, daha önce ses tekniği açısından yapılan analiz sonucunda elde edilen bulgularla bütünleştirilmiştir. Böylece ortaya eserin dramatik yapısı çıkarılmıştır.

5 ii Eserin fonetik yapısı analiz edilmiş, bu analizden elde edilen bulgular, öğrencilerin ses renklerine ve ses fizyolojisi özelliklerine göre her öğrencide farklı uygulamalarla denenmiştir. Subjektif değerler taşıyan opera eserlerinin analizleri her zaman zor olmuştur. Çünkü kişiden kişiye göre değişen seslerin, fiziksel özellikleri ve gırtlak yapıları için belli ortak teknikler oturtmak titiz çalışmalar yapmak, sesin fiziksel yapısını iyi anlamak gerekmektedir. Öğrencilerin; ses özelliklerini, diş, dil, damak ve çene yapısı özelliklerini de göz önünde bulundurarak, bu eseri en iyi şekilde yorumlamaları hedeflenmiş ve bu anlamda ciddi bir performans çalışması yapılmıştır. Opera eserinin özellikle arya bölümlerinin, yorumsal ve ses tekniği açısından problemleri tespit edilme aşamasında aryaların teknik özelliklerine göre, her öğrenciyle önce birer saat şan, nefes ve vücut egzersizleri yapılmış, sonraki aşamada aryalar piyano eşlikli olarak çalışılmıştır. Bu çalışmada ses tekniği olarak, Belcanto ses tekniği kullanılmıştır. Sonuç olarak; Giuseppe Verdi nin en önemli eserim dediği, Operası, bir kariyer operasıdır ve dünyanın bütün opera evlerinin her yıl repertuarlarına aldıkları bu opera eserinin yorumlanması için, iki oktav ses aralığı, düzgün artikülasyon, güçlü bir nefes tekniği, ve oyunculuk bilgisi gerekmektedir. Fakat sadece bu özelliklerin bir arada olması yeterli olmamakla beraber, diğer bir önemli husus ise, disiplin, sabır ve tecrübedir. Anahtar Sözcükler: Giuseppe Verdi, Operası, Libretto.

6 iii ABSTRACT THE EXAMINATION OF THE OPERA RIGOLETTO BY G. VERDI IN TERMS OF SINGING TECHNIQUE AND ITS INTERPRETATION PROBLEMS Levent AYAN Master Thesis, Department of Performing Arts Supervisor: Prof. Rusko Vasilev RUSEV April 2010, 137 Pages The opera composed by Giuseppe Verdi is considered to be one of the most famous operas in the world. In this study, it is examined from the standpoint of singing techniques and interpretation problems. Important solo parts, duets, terzett, Quartet and Choir parts are detailed and studied in ways of singing techniques, interpretation problems and pedagogically. The study also includes the life of the composer and his work of art; the synopsis of the three act opera and the Turkish translation of the libretto. The piece was first analysed for its' techniques because of the difficulty in performing it. The results obtained were tried first using my voice technique as a base, then according to the other vocal groups which the piece contains, and finally on the voices of my students. The workout done with the students showed serious breathing difficulties. To solve this problem, breathing exercises were performed on flat tone long music phrases. The piece was also analysed by internet, dvd,voice and video recordings from different periods, because the opera was performed using different techniques in various periods. The information gained was used during the workout with the students. Considering the dramatic structure of the piece, an analysis of all the characters was also carried out. The information obtained in this research and the information obtained from the technique analysis were integrated to expose the dramatic structure of the piece.

7 iv Opera arts with subjective values are always difficult to analyse, and, because of this a very careful workout must be done. To clarify a common technique, the physical structure of the voice and pharyngeal, which varies form person to person, must be understood very well. The vocal characteristics, teeth, tongue, palate and chin structure of the students were all considered to obtain the best interpretation of the piece. Also a very serious performance workout was done to achieve a significant result. The aria parts of the opera were distinguished especially due to their technical features to determine their interpretation and voice problems. A one hour singing exercise was done with the students, and after this practice, a piano accompaniment was also studied. This kind of vocal technique is called Belcanto To conclude: My most important work of art called " by Giuseppe Verdi is a carrier opera. To perform this opera which is picked up for every repertoire in all opera houses in the world, it needs a two octave sound interval, correct articulation, a strong breathing technique and acting knowledge. All these features combined, are still not enough for a good performance. They also require discipline, patience and experience. Keywords : Giuseppe Verdi,Opera,Libretto

8 v ÖNSÖZ Giuseppe Verdi nin en iyi eserim dediği operası, başrol karakterinin bariton renk olduğu az sayıda operalardan biridir. Bu yüzden Operası, günümüze kadar bariton opera sanatçılarının kariyer rolü olmuştur. Bana göre de Verdi nin en iyi eseri, Operası`dır. Güçlü ve zayıf iki karakterin bir karakterde toplanması, yorumlanması oldukça zor, güçlü bir oyunculuk gerektirmektedir. Kendi içine döndüğü durumdan aniden dışa dönmesi, iki karakter arasındaki gel gitlerin bu kadar hızlı olduğu başka bir operası yoktur. Bir tarafta kızına oldukça düşkün duygusal bir baba karakteri, diğer tarafta, soytarısı olduğu Dük ün çapkınlıklarını içine sindiren vücudu deforme olmuş yaşlı bir zavallı, kızını koruma içgüdüsüyle, soylulara isyan eden bir karakterdir. Bütün bu karakterlerin yorumlanması, güçlü bir ses tekniğini zorunlu hale getirmektedir. Ses ve vücut tekniğinin bu kadar zor olması, fonetik açısından oldukça büyük önem taşır. İki nedenden dolayı, bu eseri tez konusu yapmaya karar verdim. Birinci neden, yukarı da açıkladığım detaylardan dolayı, profesyonel opera sanatçılarının, özellikle ve karakterleri için kariyer eseri olarak kabul edilmesidir. Bestecinin en önemli eserini, şan pedagogu olarak ses tekniği ve yorumlama teknikleri açısından analiz edip, konservatuvar şan öğrencilerinin eğitimlerinde kaynak olarak faydalanmaları açısından önemli buluyorum. İkinci neden ise, kızını erkeklerden korumak için eve kapatacak kadar seven Dük ün soytarısı bir babanın, kızını çapkın Dük ten korumak için yaptığı planın, sonunda kızının ölümüne sebep olması beni hep etkilemiştir. Orkestra partisi de dahil olmak üzere solo ve vokal partilerini oldukça iyi bildiğim bu eseri, tez konusu yapmaya karar verdiğim andan itibaren, bu eseri önce dvdlerden, her biri ayrı castlardan oluşan opera sanatçılarından defalarca seyrettim. Her bir karakteri ayrı ayrı analiz ettim. Amaç, bu eserde kullanılması gereken ses tekniklerinin, öğrenci materyallerine zarar vermemesi için, yapılan analizlerin hassasiyetle ve titizlikle yapılması gerekliliği idi. Bu tez çalışmasının daha önce yapılıp yapılmadığını, internetten detaylı olarak araştırdım. 14 Ocak 2010`da Amerika Birleşik Devletleri`nin New York kentine yaptığım ziyaret nedeniyle dünyaca ünlü Barns&Nobble Yayım Evine gittim. Yayım

9 vi evinin sanat departmanıyla görüştüm ve bu tez konusuyla ilgili hiçbir bilgi ve belgeye ulaşamadım. Araştırmanın planlanıp uygulanması ve değerlendirilmesinde en fazla katkıyı sağlayan değerli hocam, danışmanım Prof. Rusko Vasilev Rusev e, tez süresi boyunca her konuda bana destek olan sevgili meslektaşım Doç. Vania Batchvarova ya, araştırmama fikirleriyle katkıda bulunan Yrd. Doç. Dr. Mustafa Bayık a, Yrd. Doç. Dr. Mehmet Bilgin e teşekkür ederim. Yabancı kaynaklı çevirilerimde bana yardımcı olan Seda Uzun Kelçeoğlu na ve Şenay Kurt a özel bir teşekkür borçluyum. Ayrıca tüm bir yüksek lisans süreci boyunca bana desteğini esirgemeyen sevgili eşim Esra Ayan a ve kızlarım Beliz ve Deniz e de şükranlarımı sunuyorum.

10 vii İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET. i ABSTRACT iii ÖNSÖZ.v BÖLÜM I GİRİŞ 1.1. Giriş Problem Araştırmanın Amacı Araştırmanın Önemi ve Gerekçesi Sayıltılar Evren ve Örneklem Sınırlılıklar Tanımlar.. 3 BÖLÜM II KURAMSAL AÇIKLAMALAR 2.1. G.Verdi nin Biyografisi G.Verdi nin Eserleri G.Verdi nin Operası`nın Konusu Mektuplarla nun Oluşum Öyküsü yu Taşıyan Dramatik Yapı Victor Hugo nun Le Roi s amuse Romanı Operası Dünya Prömiyeri Tarihte Yorumları ve Sanatçılar Operasının İlk Oynanışı (Cast ve Karakterler)

11 viii Operası İçin Seçilmiş Ses Kayıtları BÖLÜM III YÖNTEM 3.1. Operasının Önemli Bölümleri Şan Tekniği ve Yorumlama Problemleri Açısından İncelenmesi Eğitim Açısından Hedefler ve Gerekli Ön Hazırlama Operası`nın Yorumlanmasında Şan Pedagog unun Rolü.81 BÖLÜM IV SONUÇ ve ÖNERİLER 4.1. Sonuçlar Öneriler. 83 KAYNAKÇA EK...87 ÖZGEÇMİŞ

12 1 BÖLÜM I GİRİŞ 1.1. Giriş Bu çalışmada G.Verdi nin Operası` nı pedagojik açıdan gerektiği gibi bütünüyle inceleyebilmek amacıyla, bestecinin yaşamı, eserleri, opera tarihindeki yeri ve önemini detaylarıyla ortaya koymak ve ayrıca opera-şan eğitimi alan genç sanatçılara ışık tutması açısından nun karakteristik ve melodik yapısının incelenmesine yer verilmektedir. partisinin şan tekniği ve müzikal yorumlama açısından zorlukları, nefes tekniği ve vücut performansı şan pedagogu açısından incelenmektedir. karakterinin opera içindeki aryaları (Pari Siamo) ve (Cortigiani), diğer karakterler Herzog,, Sparafucile ve Magdalena arasındaki düet, terzet ve kuartetlerin şan tekniği ve birlikte söylemeye açısından analizleri yer almaktadır. nun, diğer önemli solo karakterler olan Herzog ve üzerinde yoğunlaşan karakter çatışmaları ve bu ana tema üzerinden Sparafucile ve Magdalena karakterleri ile olan ilişkiler teknik açıdan incelenmektedir. Operası`nda orkestranın ve koronun kullanımı teknik olarak ayrıntılı şekilde incelenmektedir Problem Bu araştırmanın temelini oluşturan G. Verdi nin Operası`nın icra edilmesi belli kriterler gerektirmektedir. Bu kriterlerden en önemlisi, bu eseri yorumlayacak olan opera sanatçılarının ya da şan eğitimi alan öğrencilerin, materyallerinin bizzat kendileri olmasıdır. Bu durumda ortaya, cevaplanması gereken bir takım sorular çıkmaktadır. a) Komple bir opera eserini yorumlamak için nasıl bir eğitim gerekmektedir? b) Komple bir opera eserinin; ses, nefes ve rol tekniği açısından enine boyuna araştırılması ve karakterlerin yorumlanmasında, şan ve nefes tekniği problemlerinin nasıl giderilebileceğidir? c) Komple bir opera eserinin yorumlanmasında karşılaşılabilecek sorunların giderilmesi için seçilen eser doğru mudur?

13 Araştırmanın Amacı Bu çalışmanın amacı; G.Verdi nin en önemli operalarından biri olan Operası` nın başrol karakterini, şan nefes tekniği ve yorumlama problemleri açısından analiz etmektir. Aynı zamanda karakterinin, diğer başrol karakterler olan Herzog,, Sparafucile ve Magdalena ile dramatik kurgu açısından çatışmaları ve bu çatışmaların, şan partilerinin ifadeleri üzerine olan etkilerini analiz etmek ve yorumlama tekniklerini incelemektir. Sonuçları, şan pedagoglarına, profesyonel opera sanatçılarına ve şan eğitimi alan konservatuar öğrencilerine faydalanabilir hale getirmektir Araştırmanın Önemi ve Gerekçesi Bu tez konusunun önemini vurgulamak için önce G.Verdi nin ve en önemli eserlerinden biri olan Operası`nın önemini vurgulamak gerekir. Giuseppe Verdi, Donizetti den sonra İtalyan opera tarihini oluşturan 19.yüzyıl Romantik İtalyan Operası`nın en önemli bestecisidir. La Traviata, İl Trovatore, Don Carlos,, Aida, Otello, La Forza Del Destino ve Falstaff gibi operaları ile her zaman gündemde kalmış bir bestecidir. İlk dönem çalışmalarında bir önceki kuşağın izinde, Bellini ve Donizetti nin dilini kullanır. Yapıtlarındaki en önemli etkinlik vokal çizgidir. Arya ve recitativlerde yalın bir enstrüman eşliği kullanması, operanın akışı içinde bir parçadan diğerine geçişteki doğal akıcılığı ve sahnelerin birkaç geleneksel kalıptan oluşması Verdi Operalarının teknik özelliklerindendir. Eserlerinde kullandığı güzel ve dokunaklı melodileri, dramatik etkinliği ve orkestra zenginliği ile opera tarihinin geleneğini zenginleştirmiştir. Aryalar, legato kurgusu içerisinde güçlü, nefese dayalı bir ses ve üst düzey performans gerektirmektedir. G.Verdi`nin operalarında kullandığı bu özelliklerin tamamı Operası` nda en üst seviyede kullanılmıştır. yu ses, nefes ve rol tekniği açısından enine boyuna araştırmak ve karakterinin yorumlanmasında ortaya çıkan şan ve nefes tekniği problemlerini analiz etmek, bu problemleri sahne kurgusu içerisinde ele almak ve buna göre yeni bir çalışma sisteminin oluşturulması hedeflenmiştir. Opera-Şan eğitmeni gözüyle yukarıdaki teknik unsurların detaylı şekilde analiz edilip yeni çalışma teknikleri üretilmesi Opera-Şan eğitimi alan genç sanatçılara yol göstermesi açısından önemlidir.

14 3 1.5.Sayıltılar 1. Örneklem olarak seçilen Giuseppe Verdi nin Operası` nın teknik analizi ve yorumlama problemleri, araştırmanın evrenini temsil edeceği varsayılmaktadır. 2. Operası içinden seçilen bölümlerin, (reçitativo, arya ve ansamble) operanın bütününü kapsadığı varsayılmaktadır Sınırlılıklar 1. Yüksek Lisans Tez süresi ile sınırlıdır. 2. Opera literatürü nün geniş olmasından dolayı, bu araştırma G. Verdi nin Operası ile sınırlıdır. 3. Opera eserinin orijinal dilinin İtalyanca olması ve dünyanın bütün opera evlerinde, orijinal dilde yorumlanmasından dolayı, yapılan teknik analizler, İtalyanca libretto ile sınırlıdır Evren ve Örneklem Bu araştırmanın evreni, Giuseppe Verdi nin nin Operası` dır. Operası`nın içinden alınan şan partilerinin (recitativ, arya, ansamble) operanın tümünü temsil ettiği varsayılmaktadır Tanımlar Accelerando: Giderek hızlanarak. Adagio: Ağır, yavaş. Agilita: Çeviklik, atiklik. Agitato: Hızlı, sarsıntılı, heyecanlı. Allegro: Neşeli. Alto: Kalın kadın sesi. Andante: Orta yavaşlıkta tempo. Ağırca, ağıra yakın, yürük. Ansamble: Beraberlik, topluluk. Arpej: Akor seslerinin birbiri arkasından çalınması. Arya: Solo şarkı. İnsan sesi için beste. Assai: Çok. (Allegro assai: Çok hızlı. Largo assai: Çok yavaş).

15 4 Ballad: Dans müziği eşliğinde halk şarkısı. Bariton: Orta (tenor ile bas arasında) erkek sesi. Bas: Kalın erkek sesi. Bas bariton: Bariton ile bas arasındaki erkek sesi. Bel Canto: İtalyan opera geleneklerine göre güzel şarkı söyleme sanatı. Bemol: Bir notayı yarım aralık pesleştiren işaret. Boğumlama: Söyleyiş, telaffuz. Bravura: Bel Canto cümlelerde teknik ve müzikal anlamda ulaşılan üst seviye. Coloratura: Klasik şarkı söylemede süslenmiş, renklendirilmiş stil. Crescendo: Sesin gürlüğünün, hafiften başlanarak yavaşça artmasını belirten terim. Dans Le Masque: Maskede; sesin bas içindeki tını bölgelerine yönlendirilmesi amacıyla ses eğitiminde sıkça kullanılan terim. Declamation: Hitap. Deklamasyon. Metne yaraşır biçimde, iyi telaffuz edilmiş, recitativ tarzda söyleme. Decrescendo: Ses gürlüğünün giderek azalması. Detone: Tondan düşme. Diksiyon: Sözcüklerin söyleniş biçimi, telaffuz. Diminuendo: Sesin giderek azalması Diyafram: Göğüs ve karın boşluklarını birbirinden ayıran kubbe biçimindeki ince ve geniş zar. Düet: İki ses için müzik. Ekspirasyon: Nefes verme. Enspirasyon: Nefes alma. Entonasyon: Doğru tonlama. Eşlik: İnsan sesi ya da tek çalgı için yazılmış yapıtlarda, yardımcı durumda olan çalgı. Falsetto: Kafa sesi. Yanlış, doğal olmayan ses. Farenks: Yutak. Fioritura: Çiçeklenme. Çesitli süs armonileri ile melodiyi güzelleştirmek. Fonasyon: Ses çıkarma. Fonetik: Dildeki seslerin nasıl oluştuğunu, bunların zamana ve yerlere göre geçirdiği evrimi araştırıp standart dili ortaya çıkarmaya çalışan bilim. Formant: Ses sisteminin rezonansı. Frekans spektrumun doruk noktada tınlaması. Forte: Güçlü Fortissimo: Olabildiğince güçlü

16 5 Gırtlak: Hançere, larenks. Glottal: Gırtlakla ilgili. Glissando: Kaydırma. Gruppo: Trill, sallantı grubu. Intermezzo: İtalyan trajedilerinin perde aralarında çalınan hafif karakterli müzik. Interval: Aralık. İki ses arasındaki yükseklik farkı. Kafa sesi: Tiz seslere genel olarak verilen ad. Kontralto: En kalın kadın sesi. Kuartet: Dört ses için müzik. Larenks: Ses tellerini barındıran kıkırdak yapı. Gırtlak. Legato: Bağlı. Notalann kesintisiz birbirini izlemesi gerektiğini belirten terim. Leggiero: Hafif. Libretto: Küçük kitap. Opera metni, opera oyunu. Lutte Vocale: Nefes alma ve verme kasları. Medyum: Orta. Medyum register: Orta sesler bölgesi Meno: Daha az. Meno mosso: Pek canlı değil. Messa di Voce: Ton, tını ve renk kaybı olmadan sesin yükseltilerek güçlenmesi ve tekrar eski haline dönmesi. Mezzo voce: Yarım ses. Mezzo: Yarım. Mezzo-forte: Yarı güçlü. Mezzo soprano: Orta kadın (soprano ile kontralto arasında) sesi. Moderato: Orta hızda. Motif: Bir yapıtın kuruluşunun ana öğelerinden biri olarak kullanılan ve bir müzik fikrinin kaynağı olan parça. Musica-Poetica: Ruhu hareketlendiren, göz yaşlarına boğan, zevki uyandıran ve dosdoğru kalbe hitap etmesine imkan veren müzik-şiir ilişkisi. Nota: Müzik yazısı. Sesleri gösteren işaretler. Partisyon: Çalgı ya da ses bölümlerinin birlikte okunmasını sağlamak amacıyla birbiri üstüne sıralanış notası. Oktav: Bir notadan, inceye ya da kalına doğru sekiz ses aralığı. Opera Buffo: İtalyan komik operası.

17 6 Passaggio: Registerlar arasında geçiş. Pes register: Kalın sesler bölgesi. Piangendo: Hıçkırarak ağlar gibi. Pianissimo: Olabildiğince hafif, yumuşak. Piano: Yavaş, hafif, yumuşak sesli. Portamento: Sesi bir notadan diğerine köprü kurarak yumuşak bir şekilde taşımak. Postür: Bedenin genel duruşu. Puandorg: Duraklama. Üzerine geldiği notayı yarı değeri kadar uzatır. Rallentando: Yavaşlayarak. Ritardando: Gecikerek. Yavaş yavaş ağırlaşarak. Recitativo: Opera veya oratoryo eserleri içinde konuşurcasına söyleme şekli. Register: Sıra sesler arasında oluşan, tını ve renk karakteri ile aynı insan sesi. Rezonans: Titreşim. Akustik oluşum. Rezonator: Rezonansın oluşumunu sağlayan boşluk. Staccato: Kesik kesik. Stile Concitato: Sinirli, huzursuz tarzda söyleme. Soprano: Kadın ya da erkek çocuklarda en ince ses. Sostenuto: Ses değerlerini tam tutmak. Sotto Voce: Hafif ses. Subglotal Basınç: Ses tellerinin dinamiklerini etkileyen alt gırtlak basıncı. Sul Fiato: Nefesin üstünde. Sesin nefesin üstünde havadan arındırılarak desteklenmesi. Suproglotal Basınç: Üst gırtlak basıncı. Surtone: Tondan çıkarak tizleşme. Tedium: Tekdüze. Eski dönem recitativlerini tasvir etmek üzere verilen ad. Tempo Rubato: Melodinin sözlere uygun ifadeler için bilinçli yavaşlatılması ya da hızlandırılmasına karşın eşlik temposunda buluştuğu icra estetiği. Tenor: İnce erkek sesi. Tirata: Uzun gam cümlesini içeren bir çeşit barok tarzda süsleme. Ton : Kulağımızla algıladığımız belli bir yükseklikteki düzenli titreşimler. Tonalite: Belli bir tonda yazılmış müzik parçasının niteliği. Tremolo: Gırtlak kaslarının yanlış hareketiyle ortaya çıkan gerilim. Trillo:Bir notayla tam ya da yarım ton üstündeki veya altındaki notaların birbiri ardına titretilmesi. Ünlü: Ses yolunda hiçbir engele çarpmadan çıkan ses; sesli harf.

18 7 Ünsüz: Ses yolunda bir engele çarparak çıkan ses; sessiz harf. Vibrato: Sesde dalgalanma. Virtüözite: Virtüöz, usta tarafından sergilenen parlak teknik gösterisi. Voix Couverte: Sesi örtmek. Koyu ancak parlak ses kalitesi. Voix Sombree: Sesi koyultmak. Vokal: Herhangi bir şekilde engellenmeden ağızdan çıkan konuşma sesi. Vokal kord: Ses telleri. Vokaliz: Bir ünlü üzerinde yapılan ses alıştırması. Wobble: Sesin normalin üstünde bir hacimle ortaya çıkan ses sallanması. (Kayabınar, 2005, 71).

19 8 BÖLÜM II KURAMSAL AÇIKLAMALAR Bu bölümde eserleri günümüze kadar önemini kaybetmeden gelmiş opera bestecisi Giuseppe Verdi nin doğumundan itibaren ölümüne kadar hayatı ve eserleri yer almaktadır. Bestecinin eserlerini anlamak için hayatını da bilmek gerekmektedir. Bu amaçla Operası`nın dramatik yapısının incelenmesine ışık tutması açısından G. Verdi nin hayatına bu araştırmada geniş bir şekilde yer verilmiştir Giuseppe Verdi nin Biyografisi Yoksul bir ailenin çocuğu olan Giuseppe Verdi, 10 Ekim 1813 te Kuzey İtalya nın Le Roncole kasabasında doğmuştur. Babası bir meyhane işletmeteydi. Verdi nin doğumundan birkaç ay sonra, Fransızların yönetimi altında olan Le Roncole kasabası, Avusturya`lıların eline geçmiş ve yağma edilmiştir. Verdi nin annesi, yağmacıların elinden kurtulmak için, bebeği ile birlikte kilisenin korunmasına girmiştir. Bu konudaki belgeler, Le Roncole kasabasının kilisesinde bulunmaktadır. Küçük Giuseppe nin yaşamı babasının eve eski bir piyano almasıyla değişmiştir denilebilir. İlk müzik derslerini organist Provesi den alan ve piyano çalmayı çabucak öğrenen Giuseppe, on yaşında kasabanın kilisesinde çalmaya başlamıştır. Yıllık kazancı olan yaklaşık 15 dolar, onun Busseto kasabasında okuma yazma öğrenmesi için harcanmaktaydı. İki yıl Bussetto kasabasında yaşayan Giuseppe, her pazar Le Roncole kasabasının kilisesinde org çalarak yaşamını kazanmak üzere, üç mil kadar bir yolu yürüyerek gitmiş ve gelmiştir. Bu arada, müzikle yakından ilgisi olan tüccar Barezzi, çocuğun müziğe olan yeteneğini fark etmiş, ona iş bulmuş, evine almış ve kızı ile birlikte piyano çalmasına izin vermiştir. Verdi, yaşamının olgunluk döneminde, çocukluk günlerinden bahsederken şöyle der; Pek çok insan tanıdım ama Barezzi kadar iyisine rastlamadım. O beni kendi çocuğu gibi sevdi, ben de onu öz babam gibi sevdim. Verdi, 18 yaşına girdiği zaman, Barezzi müzik eğitimini sürdürebilmesi için ona, Milano Konservatuvarı ndan burs bulmaya çalışmış, fakat sanatçı giriş sınavlarında başarılı olamamıştı. Özel kompozisyon ve orkestra dersleri alarak iki yıl Milano da kalan Verdi nin piyano çalışı hiçbir zaman mükemmel bir düzeye ulaşamamıştır. Bu

20 9 durum Rossini nin: Verdi, beşinci derece piyanist diye takılmasına bile neden olmuştur. Bir süre organist olarak Busseto kasabasında yaşayan Verdi, Busseto kasabası Filarmoni Derneği ne şef olarak getirildikten sonra, Barezzi nin kızı Margherita ile 1836 yılında evlenmiştir de Milano ya yerleşen sanatçı, 1839 yılında ilk operası olan Oberto, Conte di Bonifacio yu tamamlamış ve bu opera La Scala da sahneye konmuştur. Elde edilen başarı büyüktür. Kendisnden, La Scala için üç büyük opera yazması istenmiş, Rossini nin operalarının basımını üstlenmiş olan ünlü basımevi sahibi Giovanni Ricordi de, bestecinin ilk operasını satın almıştır. Verdi nin özel yaşamında şansızlıklar birbiri ardına gelmektedir. Önce çocukları ölmüş, 1840 yılında da karısını kaybetmiştir. Bu koşullar altında yazılan komik opera Un Giomo di Regno hiç beğenilmemiştir. Verdi, bir daha hiç yazmamaya karar verecek kadar etkilenmiştir. Ne var ki, Merelli nin cebine zorla koyduğu Kral Nabuchadnezzar librettosu, Verdi nin yeniden müziğe dönmesini sağlamıştı. Nabucodonosor ya da Nabucco Operası 1842 yılında sahneye konmuş ve büyük başarı kazanınca da bu operayı I Lombardini, Ernani ve I Due Foscari Operaları izlenmiştir. Verdi artık İtalya nın genç opera bestecileri arasında, önde gelen sanatçıdır. İtalya nın bağımsızlığını savunan Verdi, 1840 yıllarından başlayarak Avusturya`lılara karşı olan nefretini sık sık yinelemiş, bestelerinde devrinin mücadelesini yansıtmıştı. La Battaglia di Legnano, Giovanna d Arco, Alzira, I Masnadieri, Il Corsaro gibi operalarda tarihi olayları tema olarak işleyen sanatçı, aryalar ve koro için İtalya nın bağımsızlığı ile ilgili şarkılar yazmıştı. Ne yazık ki, bu büyük heyecan, kahramanlık duyguları ve İtalya nın bağımsızlığına duyulan özlem, pek az işe yaramış, 1848 yılında Verdi Paris te iken, İtalya nın yenilgisi kesinleşmişti. Operalardan gelen gelirle Verdi, Busseto kasabası yakınlardaki Sant Agata villasını satın almış ve orada, günlerini toprakla uğraşarak, şiir ve felsefe ile ilgilenerek geçirmiştir yılından beri beraber olduğu sevgilisi Giuseppina Strepponi de kendisi ile birliktedir. Sanatçı 1859 yılında yeniden evlenmiş ve bu beraberlik 1897 yılında Giuseppina ölene dek sürmüştür. Verdi, bir yazısında kendisinden söz ederken şöyle der: Herkesin yeniden doğduğu Paris te bir buçuk yıl yaşadığım gerçek. Ama içtenlikle itiraf etmem gerekirse,

21 10 burada her zamankinden daha da yabani oldum. Altı yıldır, opera yazıyorum ve pek çok yer dolaştım. Ne var ki, başarı kazanmak için, ne bir gazeteci ile konuştum, ne bir arkadaşımdan istekte bulundum, ne de zengin bir kişiye yanaştım. Hayatımda hiç, ama hiçbir zaman bu tür bir şey yapmadım, hiçbir zaman da yapmayacağım. Daha önce hazırladığı Luisa Miller eseri ile başarısızlığa uğrayan Verdi, kariyerinin orta döneminde bu eseri ile bir çığır açmış ve bu yeni yaklaşımları ile çok başarı kazanmıştır. Eserin baş kahramanı olan Mantua Dük'ünün soytarısı olan 'nun, ihtiras, hilekarlık, evlat sevgisi ve intikam hislerini çok dramatik bir şekilde işleyen bu yapıt dünya opera evlerinin reperetuvarlarının vazgeçilmez bir öğesi olmuştur (Parker, 1994, 192) yılları arasında, Verdi nin, II Trovatore ve La Traviata Operalarını yazdığını görüyoruz. Bu üç opera, sanatçının başarısını ve ününü daha da arttırmıştır yılında, Sardunya ve Avusturya arasındaki savaş, İtalya ya bağımsızlık getirirken, Verdi nin doğduğu bölge de, Avusturya nın egemenliğinden çıkarak İtalya ya katılmıştır. Sanatçı, bu olaydan sonra, gerek operaları gerek adı ile ulusal kahraman olarak anılmıştır. Adı slogan olarak kullanılmış, (Viva Vittorio Emanuele, Re D İtalia- Viva Verdi) kendisine pek çok kentin onur vatandaşlığı verilmiş ve parlamentoya üye seçilmiştir. Yaşamının bundan sonraki döneminde Verdi, Paris te Les Vepres Siciliennes (1855), Venedik te Simon Boccanegra (1857) operalarını yazmış, Sitiffelio Operası`nı elden geçirerek Aroldo (1857) adı ile yeniden yayımlamıştı. Un Ballo in Maschera (1858) Operası Roma da La Forza del Destino (1862) Operası St. Ptersburg da yazılmış, Macbeth (1865) Operası yeniden düzenlenmiş ve Don Carlos (1867) Operası ilk şekli ile ortaya çıkmıştır. İki yıl sonra Kahire Operası`nın açılışını kutlamak ve opera yazmak üzere iki kez davet edilen ilk teklifleri red eden Verdi, daha sonra frank ücreti kabul ederek yeni bir opera üzerinde çalışmaya başlamıştır. Aida operası ilk kez, 1871 yılının sonralarında Kahire de sahnelenmiş, 1872 yılında da İtalya da Milano da, La Scala Operası`nda oynanmıştır. Verdi artık opera üzerinde çalışmayı düşünmemektedir yılında yaylı sazlar dörtlüsü bestelenmiş, 1874 yılında da büyük Requiem tamamlanmıştır. Altmış yaşında olan ve dinlenmek isteyen Verdi, müziğe veda etmeyi düşünmektedir. Kışı Cenevre de, Palazzo Doria da, yılın diğer zamanlarını da köpekleri ve atlarıyla birlikte, Sant Agata villasında geçirmektedir.

22 11 Kendim hakkında pek az şey söyleyebilirim. Hiçbir şey bilmiyorum, hiçbir şey yapmıyorum. Yoruluncaya kadar kırlarda dolaşıyor, sonra da yemek yiyip uyuyorum. İşte hepsi bu. Bu ne biçim yaşam diyeceksiniz. Yaşamın romantik bir yanı olmadığı bir gerçek ama daha kötü yaşam biçimleri arasında benimki, yaşamı değerlendirmek açısından en iyisi. Verdi köşeye çekilmemeliydi. Sanatçı eski arkadaşı, müzisyen Arrigo Boito, Otello nun librettosunu getirmiştir yılında tamamlanan bu operayı 1893 yılında sahneye konan Falstaff Operası izler. Verdi seksen yaşındadır yılında karısı Giuseppina nın ölümünden sonra Verdi nin sağlığı bozulmaya başlamıştır. Kendi içine kapanan ve melankoliğe kapılan besteci, 1901 yılında arkadaşlarıyla birlikte tatil yapmak üzere gittiği Milano da kalpten ölmüş ve orada gömülmüştür. Ölümünden sonra servetinin çoğu Milano da sakat müzisyenlerin yaşadığı düşkünler evine bağışlanmıştır. Verdi; basit, dürüst, kurnazlık düşünmeyen güçlü bir karaktere sahipti. Ona, bu nedenle Busseto nun Aslanı denmiştir. Sert, kaba, yaklaşılması güç ve nezaket kurallarına uymayan dış görünüşün altında sıcak ve yaşam dolu bir kişilik yatmaktaydı. Verdi, estetik kurallara fazla önem vermeyen bir besteci olarak çalışmaya başlamıştı. Bununla beraber, doğal bir tiyatro yeteneğine sahip olan sanatçı, sahne için doğru olanı bulmakta hiç güçlük çekmemiştir. Devrinin politik değişimleri ve İtalya nın bağımsızlığı operalarını renklendirirken, Verdi belki de farkında olmadan ulusal besteci niteliğini elde etmiştir. Verdi nin doğal melodi yaratıcılığı vardı. Müziği sıcak kanlı, yaşam dolu, heyecanlı, dürüst ve doğrudur. Yarattığı karakterlerde şiddeti vurgulamaktan kaçınmamış, gerçeği ve doğru olanı basit ve dürüst olarak, olabildiğince etkili bir biçimde anlatmaya çalışmıştır. Besteci olarak, Verdi nin müziği oldukça farklı bir gelişim göstermektedir. Son çalışmalarında Verdi, kendi öz stilinden tümden ayrılmıştır denebilir. Bununla beraber, onun ilk çalışmaları ile son çalışmaları arasında gerçek bir ara bulmak olanaksızdır. İngiliz araştırmacı Francis Tovey ( ) bir yazısında şöyle der: Verdi nin teknik ustalığı, çok büyük bir gelişme gösterirken, anlatım gücündeki incelik ve uzmanlığı da giderek arttı. Buna karşın, kendine özgü temel karakteristik müzik kalitesinde, pek az değişme oldu Wagner in etkisi altında kaldığı düşüncesi, Verdi yi her zaman çok kızdırmıştır. Wagner in müziğine hayran olduğu doğrudur. Ne var ki, İtalyan operasına kötü etkisi