PARA BANKA VE FİNANSAL SİSTEM. Doç. Dr. Mehmet GÜNAL

Transkript

1 PARA BANKA VE FİNANSAL SİSTEM Doç. Dr. Mehmet GÜNAL Ankara-2012

2 Bu kitabın tüm hakları yazarına ve yayıncısına aittir. 4. Baskı, Ocak Baskı, 2006 Yeni Dönem Yayınları ISBN Genel Yayın Yönetmeni Cuma AĞCA Grafik Tasarım Nihal ÖZGEN Kapak Tasarım Mehmet FİDANCI Baskı & Cilt Berikan Ofset Matbaa Maltepe / ANKARA BERİKAN YAYINEVİ Eti Mah. GMK. Bulvarı Bulvar Apt. No: 80/1 Maltepe / ANKARA Tel: (0312) Fax: (0312)

3 ÖNSÖZ Öğrencilik yıllarımda hep çok sayfalı kitaplara önyargıyla bakmıştım. Daha baştan pek içim ısınmazdı. Çok önemli bilgiler içerse de kitapların içerdiği bilgiler ilgimi çekmezdi. Atılım, Bilkent, Ankara ve Gazi Üniversitesinde verdiğim benzer derslerde referans olarak önerdiğim kitaplar için kendi öğrencilerimin de aynı şeyleri hissettiğini gözlemledim. Bu bağlamda, öğrencilerimin talepleri ve benim bu taleplere uyarak farklı bir ders ve başvuru kitabı hazırlama isteğim elinizdeki kitabın ortaya çıkmasını sağladı. Bu çerçevede kitap birçok kitapta eksik olduğunu tespit ettiğimiz, Türkiye deki finansal sistem ve kuruluşlar ile parasal ve finansal gelişmelere de önem veren bir yaklaşımla hazırlanmıştır. Böyle bir yaklaşımı benimsememizde, tam zamanlı öğretim üyeliğine geçmeden önce finansal sistemin en önemli kurumu olan ve para politikasının uygulanmasından sorumlu olan Merkez Bankası nda 14 yıl kadar çalışmış olmanın da önemli katkısı olmuştur. Para politikasının uygulanması konusundaki bilgi ve tecrübelerimizi de belli ölçüde yansıtmaya çalıştığımız kitaptan faydalananların hem teori, hem politika hem de güncel gelişmeler konusunda bilgi sahibi olmaları ve böylece ekonomik ve finansal konuları daha kolay anlamaları amaçlanmıştır. Bu çerçevede hazırlanan birinci baskının kısa sürede tükenmesi üzerine, kullanıcılardan gelen talep doğrultusunda güncellenmiş ve geliştirilmiş ikinci baskıyı hazırlamıştık. İkinci baskıda, kitapta yer alan bilgilerin güncellenmesinin yanı sıra bölüm sonlarına konulan grafik, tablo veya metinlerden oluşan ekler güncellenmişti. Ayrıca, para politikası açısından önemli bir husus olan enflasyon ve para ile ilişkisi konusunda bir bölüm eklenmişti. İkinci baskının da tükenmesi üzerine üçüncü baskıyı hazırlamak kaçınılmaz hale geldi. Üçüncü baskıda, Türkiye de Finansal Sistem ve Bankacılık ile ilgili bölümlerde, finansal sektörde yaşanan gelişmeler ve bazı tablolar güncellenmiştir. Para Arzı, Para Politikası ve Merkez Bankası ile ilgili bölümlerde ise;

4 para politikası, enflasyon hedeflemesi ve Merkez Bankası ndaki gelişmelere ilişkin veri ve içerik güncellemesi yapılmıştır. Ayrıca gelişmelere paralel olarak eklerde de güncelleme ve ilaveler yapılmıştır. Üçüncü baskının yapılmasından sonra son yıllarda yaşanan küresel kriz daha da derinleşti ve Avrupa da Euro krizi ve bazı ülkelerde borç krizleri yaşandı. Para ve sermaye piyasalarındaki gelişmeler tüm dünyayı ve Türkiye yi etkiledi. Kitabın elinizdeki dördüncü baskısında, yaşanan bu gelişmelere paralel olarak ilgili bölümlerde ve eklerde güncellemeler ve ilaveler yapılmış, ayrıca bazı bölümler gözden geçirilmiş ve genişletilmiştir.

5 TEŞEKKÜR Bu kitabın ortaya çıkmasında beni teşvik eden, başta öğrencilerim olmak üzere, meslektaşlarıma ve diğer tüm dostlarıma teşekkür ediyorum. Kitabın yazımı ve düzeltilmesi aşamasında çok emeği geçen arkadaşlarıma; ayrıca kitabın baskısında emeği geçen Berikan Yayınevi çalışanlarına teşekkürü bir borç bilirim. Son olarak; her zaman fedakarlık yapmak zorunda kalan ve zamanlarından çaldığım oğullarım Turgutalp ve Mete Kaan ile eşim Sunay a ve manevi desteğini hiçbir zaman esirgemeyen Anneme sonsuz şükranlarımı sunuyorum.

6 KISA İÇİNDEKİLER KISIM I PARA BANKA VE FİNANSAL SİSTEME GİRİŞ Para Banka ve Finansal Piyasaların Önemi Finansal Sistem: Piyasalar ve Araçlar Faiz Oranları ve Para Faiz Oranlarının Belirlenmesi...49 KISIM II FİNANSAL PİYASALAR VE KURULUŞLAR Parasal ve Finansal Kuruluşlar Uluslararası Finansal Kuruluşlar Türev Piyasaları ve Ürünleri KISIM III TÜRKİYE DE FİNANSAL SİSTEM VE BANKACILIK Türkiye de Finansal Sistem Türkiye de Bankacılık Sektörü Bankacılık Sektörünün Ekonomik Analizi Türkiye de Bankacılık Krizleri Dünyada ve Türkiye de Mevduat Sigorta Sistemleri Banka Birleşme ve Devirleri KISIM IV PARA ARZI, PARA POLİTİKASI VE MERKEZ BANKASI Para Arzı Para Arzının İçselliği Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası: Yapısı, Rolü, Görev ve Yetkileri Türkiye de Para Politikası ve Merkez Bankası nın Rolü Para ve Enflasyon Türkiye de Para Arzı Süreci ve Para Politikası Araçları...415

7 KISIM V PARA TEORİSİ Para Talebi Paraya Keynesgil Yaklaşım ve IS-LM Modeli Para ve Maliye Politikalarının Etkileri Paranın Üretim ve Fiyatlara Etkisi: Toplam Talep ve Arz...493

8

9 İÇİNDEKİLER KISIM I PARA BANKA VE FİNANSAL SİSTEME GİRİŞ 1 PARA BANKA VE FİNANSAL PİYASALARIN ÖNEMİ Paranın Ekonomideki Yeri ve Önemi...5 Para ve Üretim İlişkisi...5 Para ve Enflasyon İlişkisi...5 Para ve Faiz Oranları İlişkisi...6 Para ve Döviz Kurları İlişkisi...6 Para ve Bütçe Açıkları İlişkisi Paranın Tanımı ve Ölçümü...7 Para Arzı Tanımları Paranın Özellikleri ve İşlevleri...8 Paranın Temel Özellikleri...8 Paranın İşlevleri Para Standartları...10 Mal Para...11 Temsili Para...11 Kağıt Para...12 Banka Parası ve Çek...12 Elektronik Para Finansal Piyasalar ve Kuruluşların Önemi...13 Özet...15 Anahtar Kelimeler...15 Sorular FİNANSAL SİSTEM: PİYASALAR VE ARAÇLAR Finansal Sistemin Yapısı ve Rolü Finansal Piyasaların Sınıflandırması...20 Para Piyasaları- Sermaye Piyasaları...20 Birincil Piyasalar-İkincil Piyasalar...20 Organize Piyasalar- Tezgahüstü Piyasalar...21 Spot Piyasalar-Vadeli İşlem Piyasaları...21

10 2.3. Uluslar Arası Finansal Piyasalar...21 Döviz Piyasası...22 Eurocurrency Piyasası...22 Eurokredi Piyasası...23 Eurobond Piyasası...23 Uluslar Arası Menkul Kıymet Borsaları Finansal Araçlar Para Piyasaları...24 Para Piyasalarının Temel Özellikleri...24 Para Piyasası Araçları...25 Hazine Bonoları...25 Finansman Bonosu...26 Pazarlığa Dayalı Mevduat Sertifikaları...26 Repo Sözleşmeleri...26 Kabul Kredisi...27 Bankalararası Para Piyasası Fonları...27 Eurodolar Mevduatı Sermaye Piyasaları...28 Sermaye Piyasalarının Temel Özellikleri...28 Sermaye Piyasası Araçları...29 Hisse Senetleri...29 İpotek Senetleri...29 Devlet Tahvilleri...30 Şirket Tahvilleri...30 Yerel Yönetim Tahvilleri...30 Ticari ve Tüketici Kredileri...30 Özet...32 Anahtar Kavramlar...33 Sorular FAİZ ORANLARI VE PARA Faiz Oranlarının Önemi Faiz Oranlarının Hesaplanması...37 Ödeme Zamanlarına Göre Faiz Oranları...37 Basit Kredi...38 Sabit Ödemeli Kredi...38 Kuponlu Tahviller...38 İskontolu Tahvil...38 Bugünkü Değer...38

11 Vadeye Kadar Getiri...40 Basit Kredi...40 Sabit Ödemeli Kredi...40 Kuponlu Tahvil...41 İskontolu Tahvil Getiri ve Faiz Oranının Farkı Reel Faiz ve Nominal Faiz Arasındaki Fark Portföy Tercihleri...44 Portföy Tercihlerini Etkileyen Faktörler...44 Servet...44 Beklenen getiri...44 Risk...44 Likitide...45 Portföy Tercihleri Teorisi...45 Özet...46 Anahtar Kavramlar...47 Sorular FAİZ ORANLARININ BELİRLENMESİ Faiz Teorilerine Genel Bakış...51 Klasik Faiz Teorisi...51 Ödünç Verilebilir Fonlar Teorisi ve Wicksel in Katkısı...52 Keynesin Likidite Tercihi Teorisi...52 Hicks-Hansen in Faiz Oranları Teorisi: IS-LM Analizi...53 Tobinin Portföy Teorisi Ödünç Verilebilir Fonlar Teorisi...54 Talep Eğrisi...54 Arz Eğrisi...56 Tahvil Piyasasında Denge...57 Tahvil Arz ve Talebinden Ödünç Verilebilir Fonlara Geçiş Tahvil Piyasasında Denge Faiz Haddinde Değişmeler...59 Tahvil Talebinde kaymalar...59 Tahvil Arzında Kaymalar Likidite Tercihi Teorisi Para Piyasasında Denge Faiz Haddinde Değişmeler...64 Para Talebinde Kaymalar...64 Gelir Etkisi...64 Fiyat-Düzeyi Etkisi...64 Para Arzında Kaymalar...65

12 4.6. Uluslar Arası Finansal Piyasalar ve Faiz Oranı...65 Özet...68 Anahtar Kavramlar...69 Sorular...69 KISIM II FİNANSAL PİYASALAR VE KURULUŞLAR 5 Parasal ve Finansal Kuruluşlar Merkez Bankaları...76 Merkez Bankalarının Temel Görev ve Fonksiyonları...76 Merkez Bankalarının Rolü ve Bağımsızlık Sorunu...77 Merkez Bankalarının Para Politikası Araçları...78 Açık Piyasa İşlemleri...79 Doğrudan alım...79 Doğrudan satım...79 Repo...79 Ters repo...79 Reeskont Penceresi...80 Kanuni Karşılıklar Bankalar...80 Bankaların Fon Kaynakları (Yükümlülükler)...81 Vadesiz Mevduat:...81 Tasarruf Mevduatı...81 Vadeli Mevduat...81 Para Piyasası Mevduatı...82 Repo Sözleşmeleri...82 Bankalararası Para Piyasası Fonları...82 Merkez Bankalarından Sağlanan Fonlar (Reeskont Kredileri)...82 Eurodolar Piyasasından Borçlanma...82 Banka Tahvilleri...82 Banka Sermayesi...82 Bankaların Fon Kullanımları (Varlıklar)...83 Nakit...83 Krediler...83 Portföy Yatırımları...83 Bankalararası Piyasada Satılan Fonlar...83 Repo Sözleşmeleri...84

13 Eurodolar Kredileri...84 Sabit Varlıklar...84 Bilanço Dışı Faaliyetler...84 Bankaların Yönetimi...84 Bankaların Denetimi Banka Dışı Finansal Kuruluşlar...85 Sigorta Şirketleri...86 Emeklilik Fonları...86 Finansman Şirketleri...86 Aracı Kurumlar...87 Yatırım Fonları...87 Yatırım Ortaklıkları...88 Kredi Birlikleri...88 Özet...90 Anahtar Kavramlar...91 Sorular ULUSLARARASI FİNANSAL KURULUŞLAR Uluslararası Para Fonu (IMF) Dünya Bankası (IBRD)...97 Uluslararası Finansman Kurumu (IFC)...98 Uluslararası Kalkınma Birliği (IDA)...98 Çok Taraflı Yatırım Garanti Kurumu (MIGA)...98 Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıkları Çözüm Merkezi (ICSID) Dünya Ticaret Örgütü Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS) Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve Avrupa Merkez Bankaları Sistemi (ESCB).101 Kuruluşu ve Yapısı Para Politikası Araçları Açık Piyasa İşlemleri Merkez Bankası İmkanları Zorunlu Karşılıklar Ulusal Merkez Bankalarının (NCB) Rolü Özet Anahtar Kavramlar Sorular...106

14 7 Türev Piyasaları ve Ürünleri Future Sözleşmeleri Finansal Future Sözleşmesi Niçin Alınıp Satılır? Future Sözleşmelerle Spekülasyon Future Sözleşmelerle Riskten Korunma (HEDGING) Tahvil Endeksi Future Sözleşmeleri Hisse Senedi Endeksi Future Sözleşmeleri Future Sözleşmelerinin Taşıdığı Riskler Piyasa Riski: Baz (Basis) Riski: Likidite Riski: Kredi Riski: Erken Ödeme Riski: Operasyonel Risk: Opsiyon Sözleşmeleri Hisse Senedi Endeksi Opsiyonları Future Sözleşmeleri Opsiyonları Faiz Oranı Türevleri Faiz Oranı Swapları Faiz Oranı Tavan, Taban ve Yakası Döviz Türevleri Forward Sözleşmeleri Döviz Future Sözleşmeleri Döviz Swapları Döviz Opsiyonları Türkiye de Türev Piyasası ve Ürünleri Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasının (VOB) Kuruluşu VOB da Sözleşme Türleri VOB da Piyasalar VOB da Pazarlar VOB da İşlem Sistemi (VOBİS) Özet Anahtar Kavramlar Sorular...127

15 KISIM III TÜRKİYE DE FİNANSAL SİSTEM VE BANKACILIK 8 TÜRKİYE DE FİNANSAL SİSTEM Finansal Sistemin Yapısı Finansal Sistemde Gelişmeler Kamu Kesiminin Finansal Sistemdeki Rolü Türk Finansal Sisteminin Düzenleyici ve Denetleyici Kurumları Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Hazine Müsteşarlığı Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ve Kurulu Kurum ve Yapısı Kurum un Görev ve Yetkileri Kurum un Teşkilat Yapısı Başkan Yardımcılarının Görev, Yetki ve Sorumlulukları Kurum Hizmet Birimleri Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Bankalar Özel Finans Kurumları (ÖFK) (Katılım Bankaları) Yetkili Müesseseler Sigorta Şirketleri Türkiye Reasürans Şirketleri Birliği Sigorta ve Reasürans Şirketleri Sigorta Aracı Kuruluşları Sigorta Acenteleri Sigorta ve Reasürans Brokerleri Sigorta Prodüktörleri Sigorta Çeşitleri Finansal Kiralama (Leasıng) Şirketleri ) Yurtiçi Finansal Kiralama İşlemleri ) Sınırötesi Finansal Kiralama İşlemleri (Cross-Border Leasing) Faktöring Şirketleri Forfeıtıng Şirketleri Finansman Şirketleri...157

16 8.14. Aracı Kurumlar Halka Arza Aracılık: Alım Satıma Aracılık: Yatırım Fonları Yatırım Ortaklıkları Yatırım Danışmanlığı Portföy Yöneticiliği Genel Finans Ortaklıkları (GFO) Özet Anahtar Kavramlar Sorular TÜRKİYE DE BANKACILIK SEKTÖRÜ BANKACILIĞIN TARİHÇESİ Osmanlı Döneminde Bankacılık Cumhuriyet Döneminde Bankacılık : Kamu ve Özel Bankaların Kuruluş ve Gelişim Dönemi : Bankacılıkta Serbestleşme ve Dışa Açılma Dönemi : Holding Bankacılığı ve Hazine Finansörlüğü Dönemi : Krizler, BDDK ve TMSF nin Banka Patronluğu Dönemi : Bankacılıkta Yabancı Sermaye Dönemi Özel Finans Kurumları (Katılım Bankaları) Özel Finans Kurumlarının Kuruluşu ve Gelişimi Özel Finans Kurumlarının Faaliyetleri ve Finans Kesimindeki Yeri Bankacılık Sektörünün Yapısı ve Rolü Bankacılık Sektörünün Yapısı Türkiye de Bankaların Rolü Bankaların Denetimi Eski Denetim Sistemi Sayılı Bankalar Kanunu na Göre Denetim Sistemi Bankaların Yasal Yükümlülükleri Zorunlu Karşılıklar Yabancı Para Net Genel Pozisyon / Sermaye Tabanı Standart Rasyosu Krediler ve Alacaklar İçin Ayrılacak Karşılıklar Genel Kredi ve İştiraklerle İlgili Sınırlamalar Diğer Yükümlülükler: Sermaye Yeterliliği Oranı, Kur Riski Oranı ve Zorunlu Döviz Devir Oranı Özet Anahtar Kavramlar Sorular...198

17 10 BANKACILIK SEKTÖRÜNÜN EKONOMİK ANALİZİ BANKACILIK SEKTÖRÜN TEMEL SORUNLARI Oligopolistik Yapı: Rekabet Yetersizliği Grup veya Holding Bankacılığı Denetimin Yetersizliği ve Etkin Olmaması Türkiye nin Ekonomik Yapısı: Yüksek Kamu Açıkları ve Enflasyon Kamunun Finansal Sistemdeki Belirleyiciliği Kamu Bankalarının Sektördeki Ağırlığı Tasarruf Mevduatı Sigorta Sisteminin Yetersizliği ve Mevduata %100 Güvence Verilmesinin Getirdiği Sorunlar Ölçeğin Küçüklüğü ve Dışa Açık Olmama Bankacılık Sektörünün Yeniden Yapılandırılması Kamu Bankalarının Yeniden Yapılandırılması Kamu Bankalarına İlişkin Yasal Düzenlemeler Finansal ve Operasyonel Yeniden Yapılandırma İçin Alınan Önlemler TMSF Bünyesindeki Bankaların Yeniden Yapılandırılması Özel Sermayeli Bankaların Yeniden Yapılandırılması Çözüm Önerileri Kapsamlı Bir Reform Önerisi: Mali Piyasalar Yüksek Kurulu Risk Ölçümü ve Riske Dayalı Prim Sistemi Özet Anahtar Kavramlar Sorular TÜRKİYE DE BANKACILIK KRİZLERİ Bankacılık Krizlerinin Nedenleri, Etkileri ve Önlenmesi Bankacılık Krizlerinin Nedenleri ve Etkileri Bankacılık Krizlerinin Önlenmesi Türkiye de Bankacılık Krizleri Dönemi Dönemi Dönemi Dönemi Özet Anahtar Kavramlar Sorular...237

18 12 DÜNYADA VE TÜRKİYE DE MEVDUAT SİGORTA SİSTEMLERİ Mevduatın Sigortalanması ve Önemi Türkiye de Mevduat Sigortası Uygulaması: Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Tarihçe Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) Fon un Kuruluşu Fon un Hukuki Yapısı ve Denetimi Fon un İdare ve Temsili Fon un Görev ve Yetkileri Fon un Teşkilat Yapısı Fon un Kaynakları ve Kullanımı Mevduat Sigortasında Riske Dayalı Prim Sistemi Mevduat Sigortasının Doğurduğu Risk ve Riske Dayalı Prim Sistemi ABD de Riske Dayalı Prim Sistemi ve CAMEL Derecelendirmesi Risk Ölçümü ve Riske Dayalı Prim Sisteminin Türkiye de Uygulanabilirliği Özet Anahtar Kelime Sorular BANKA BİRLEŞME VE DEVİRLERİ Banka Birleşmelerinin Nedenleri ve Etkileri Banka Birleşmelerinin Nedenleri Banka Birleşmelerinin Etkileri Dünyada Banka Birleşmeleri Türkiye de Banka Birleşmeleri ve Etkileri Türk Bankacılık Sektöründe Yabancı Sermaye Girişleri Özet Anahtar Kavramlar Sorular...276

19 KISIM IV PARA ARZI, PARA POLİTİKASI VE MERKEZ BANKASI 14 PARA ARZI Para Arzı Süreci ve Merkez Bankasının Rolü Para Arzı Sürecinin Aktörleri Merkez Bankalarının Temel Fonksiyonları ve Bilançosu Yükümlülükler: Dolaşımdaki para (Emisyon) Rezervler Varlıklar Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS): Reeskont kredileri: Parasal Taban ve Kontrolü Parasal Taban Merkez Bankasının Açık Piyasa İşlemleri Bankadan Açık Piyasa Alımı Açık Piyasa Satışı Mevduattan Nakite Kayışlar Reeskont Kredileri Merkez Bankası Parasal Tabanı Ne Ölçüde Kontrol Edebilir? Mevduat Çarpanı ve Mevduat Yaratma Süreci Mevduat Yaratımı: Basit Model Tek Bankanın Mevduat Yaratımı Bankacılık Sisteminde Mevduat Yaratımı Çarpan Mevduat Daralması Çarpan Mevduat Yaratımı Formülü Basit Modelin Eleştirisi Para Arzının Belirleyicileri ve Para Çarpanı Para Çarpanının Elde Edilişi Para Çarpanını Belirleyen Faktörler Zorunlu rezerv oranındaki (rd) değişiklikler Nakit tercih oranıdakı (c) değişiklikler Aşırı rezerv oranıdaki (e) değişiklikler Para Arzını Etkileyen Diğer Faktörler Borçlanılmamış Parasal Tabandaki MBn değişiklikler: Reeskont kredilerindeki (DL) değişiklikler:...305

20 Faiz oranları Özet Anahtar Kavramlar Sorular PARA ARZININ İÇSELLİĞİ İçsellikle İlgili Gelişmeler Nakit Okulu - Bankacılık Okulu Tartışması ve İçsellik Yaklaşımına Katkıları Keynes ve İçsellik Yaklaşımı Paranın İçselliğinin Yeniden Gündeme Gelmesi ve Post-Keynesgil Teori İçsellikle İlgili Yaklaşımlar Uyum Sağlayıcı İçsellik Teorisi Yapısal İçsellik Teorisi Bankalar ve Para Arzının İçselliği: Kurumsal Analiz Para Arzı-İş Çevrimleri İlişkisi İçselliğin Makroekonomik Etkileri ve Genel Değerlendirme Türkiye'de Para Arzının İçselliği ve Etkileri Özet Anahtar Kelimeler Sorular TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI: YAPISI, ROLÜ, GÖREV VE YETKİLERİ Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nın (TCMB) Kuruluşu ve Amacı TCMB nin Yapısı ve Organları Genel Kurul Banka Meclisi Banka Meclisinin Görev ve Yetkileri Para Politikası Kurulu Para Politikası Kurulu nun Görev ve Yetkileri Denetleme Kurulu Başkanlık (Guvernörlük) Başkan (Guvernör) Görev, Temsil ve Yetki Başkan (Guvernör) Yardımcıları Yönetim Komitesi Yönetim Komitesinin Görevleri İdare Merkezi Şubeler Teşkilatı Yurtdışı Temsilcilikler ve Bürolar Teşkilatı...341

21 16.3. TCMB nin Temel Görev ve Yetkileri TCMB nın Temel Görevleri; TCMB nın Temel Yetkileri: TCBM nın Başlıca Müşavirlik Görevleri: TCMB'nin Rolü ve Bağımsızlığı Özet Anahtar Kavramlar Sorular TÜRKİYE DE PARA POLİTİKASI VE MERKEZ BANKASI NIN ROLÜ Türkiye Ekonomisinde Gelişmeler Para Politikası Uygulamaları ve Parasal Gelişmeler Dönemi Dönemi : Krize Adım Adım Nisan Kararları ve Sonrası: Reel Ekonomiden Finansal Ekonomiye Nisan Kararları Eylül Kararları : Kısa Süreli Hükümetler Dönemi Dönemi: Uyumlu Koalisyon, İstikrar Programı ve Krizler Enflasyonu Düşürme programı Kasım 2000 Krizi Şubat 2001 Krizin Ortaya Çıkması Şubat 2001 Kriziyle İlgili Bazı Rakamsal Gerçekler Krizin Sonuçlarının Değerlendirilmesi Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı ve Para Politikası Dönemi: Tek Parti İktidarı, Düşük Kur, Düşük Enflasyon ve TL ye Geçiş Özet Anahtar Kavramlar Sorular PARA VE ENFLASYON Para ve Enflasyon İlişkisi Enflasyonun Tanımı ve Ölçülmesi Enflasyonun Tanımı Enflasyonun Ölçülmesi Üretici Fiyat Endeksi Tüketici Fiyat Endeksi Toptan Eşya Fiyat Endeksi GSMH Deflatörü...391

22 18.3. Enflasyona İlişkin Teorik Yaklaşımlar Monetaristlere Göre Enflasyon Keynesgillere Göre Enflasyon Rasyonel Beklentiler ve Arz Yanlı Yaklaşım Enflasyonist Para Politikasının Orijinleri Yüksek İstihdam Hedefleri ve Enflasyon Maliyet Enflasyonu Talep Enflasyonu Bütçe Açıkları ve Enflasyon Hükümetin Bütçe Kısıtı Bütçe Açıkları ve Para Yaratma Enflasyon Hedeflemesi ve Türkiye'de Uygulanması Enflasyon Hedeflemesi Tanımı Enflasyon Hedeflemesi Rejiminin Önkoşulları Enflasyon Hedeflemesinin Avantaj ve Dezavantajları Avantajları Dezavantajları Enflasyon Hedeflemesinin Uygulanabilirliği Özet Anahtar Kavramlar Sorular TÜRKİYE DE PARA ARZI SÜRECİ VE PARA POLİTİKASI ARAÇLARI Para Arzı Süreci Türkiye'de Para Arzı Süreci Parasal Tanımlar, TCMB Bilançosu ve Para Politikası Araçları Parasal Tanımlar Merkez Bankası Bilançosu ve Parasal Göstergeler Para Politikası Araçları Zorunlu Karşılık Oranı Reeskont Oranı Mevduat Faiz Oranı Açık Piyasa İşlemleri Doğrudan Alım : Doğrudan Satım : Geri Satım Vaadiyle Alım (Repo) Geri Alım Vaadiyle Satım (Ters Repo): Bankalararası Para Piyasası Faiz Oranı Zorunlu Döviz Devir Oranı ve Kuru...427

23 Para Politikası Araçlarının Kullanımı Özet Anahtar Kavramlar Sorular KISIM V PARA TEORİSİ 20 PARA TALEBİ Miktar Teorisi Fisher Yaklaşımı Cambridge Yaklaşımı Milton Friedman ve Modern Miktar Yaklaşımı Keynes e Göre Para Talebini Etkileyen Unsurlar Keynesgil Yaklaşımda Gelişmeler: Baumol-Tobin Modeli İşlem Talebi İhtiyati Talep Spekülatif Talep Friedmanın Modern Miktar Teorisi İle Keynesgil Teorilerin Farklılıkları Özet Anahtar Kavramlar Sorular PARAYA KEYNESGİL YAKLAŞIM VE IS-LM MODELİ Toplam Hasılanın Belirlenmesi Tüketim Harcaması ve Tüketim Fonksiyonu Yatırım Harcaması Denge ve Keynesgil Çapraz Diagram Harcama Çarpanı Planlanan Yatırım Harcamalarında Değişiklerin Etkisi Otonom Harcamalarda Değişiklerin Etkisi Hükümetin Rolü: Kamu Harcamaları ve Vergilerin Etkisi Dış Ticaretin Toplam Hasılaya Etkisi Toplam Hasılayı Belirleyen Faktörler IS-LM Modeli IS Eğrisi: Mal Piyasasında Denge Faiz Hadleri ve Planlanan Yatırım Harcaması Faiz Hadleri ve Net İhracat IS Eğrisinin Türetilmesi...469

24 IS Eğrisinin Anlamı LM Eğrisi: Para Piyasasında Denge LM Eğrisinin Türetilmesi LM Eğrisinin Anlamı Toplam Hasıla ve Faiz Hadlerine IS-LM Yaklaşımı Özet Anahtar Kavramlar Sorular Para ve Maliye Politikalarının Etkileri IS Eğrisini Kaydıran Faktörler Otonom Tüketim Harcamasında Değişiklik Yatırım Harcamalarında Faiz Haddiyle İlgisi Olmayan Değişiklikler Kamu Harcamalarında Değişiklikler Vergilerde Değişiklik Net İhracatta Faiz Haddinden Kaynaklanmayan Değişiklikler LM EĞRİSİNİ KAYDIRAN FAKTÖRLER Para Arzında Değişiklikler Para Talebinde Otonom Değişiklikler: Denge Faiz Haddi ve Toplam Üretim Düzeyinde Değişiklikler Para Politikasında Değişikliğin Etkileri Maliye Politikasında Değişikliğin Etkileri Para ve Maliye Politikalarının Etkinliği Para Politikası ve Maliye Politikasının Karşılaştırması: Tam Dışlama Durumu Uzun Dönemde IS-LM Modeli IS-LM Modeli ve Toplam Talep Eğrisi Toplam Talep Eğrisinin Türetilmesi Toplam Talep Eğrisini Kaydıran Faktörler IS Eğrisinde Kaymalar LM Eğrisinde Kaymalar Özet Anahtar Kavramlar Sorular...492

25 23 PARANIN ÜRETİM VE FİYATLARA ETKİSİ: TOPLAM TALEP VE ARZ Toplam Talep Monetaristlerin Toplam Talep Görüşü Toplam Talep Eğrisinin Türetilmesi Toplam Talep Eğrisinde Kaymalar Keynesgil Toplam Talep Görüşü Keynesgil Toplam Talep Eğrisi Monetaristler ve Keynesgillere Göre Dışlama Toplam Arz Toplam Arz Eğrisinde Kaymalar Toplam Arz ve Talep Analizinde Denge Kısa Dönem Dengesi Uzun Dönem Dengesi Toplam Talepte Kaymalar Toplam Arzda Kaymalar Uzun Dönem Toplam Arz Eğrisinde Kaymalar: Reel İş Çevrimleri (Konjonktür) Teorisi ve Histeri ÖZET ANAHTAR KAVRAMLAR SORULAR KAYNAKÇA İLGİLİ WEB SİTELERİ...534