FARKLI YÖNTEMLER İLE ÜRETİLEN TÜM SERAMİK RESTORASYONLARIN UYUMU İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELERİN İNCELENMESİ

Transkript

1 T.C. Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı FARKLI YÖNTEMLER İLE ÜRETİLEN TÜM SERAMİK RESTORASYONLARIN UYUMU İLE İLGİLİ DEĞERLENDİRMELERİN İNCELENMESİ BİTİRME TEZİ Stj. Diş Hekimi Beril KOYUNCU Danışman Öğretim Üyesi: Prof. Dr. Birgül ÖZPINAR İZMİR-2015

2 ÖNSÖZ Farklı Yöntemler ile Üretilen Tüm Seramik Restorasyonların Uyumu ile İlgili Değerlendirmelerin İncelenmesi adlı tezimin planlanmasında ve hazırlanmasında tecrübelerini ve bilgilerini benimle paylaşan değerli hocam Prof. Dr. Birgül ÖZPINAR a, yıl boyunca bana olan desteğini ve yardımlarını esirgemeyen Doç. Dr. Erhan ÇÖMLEKOĞLU na, çalışmalarım esnasında bana büyük katkıları olan Dt. Fatmanur DUMRUL a ve hayatım boyunca maddi ve manevi her türlü desteğiyle yanımda olan aileme teşekkürü bir borç bilirim. İzmir-2015 Stj. Diş Hekimi Beril KOYUNCU

3 İÇİNDEKİLER GİRİŞ VE AMAÇ.1 GENEL BİLGİLER..2 1.SERAMİĞİN TARİHÇESİ..2 2.SERAMİĞİN SINIFLANDIRILMASI Metal Seramik Restorasyonlar Metal Seramik Restorasyonların Avantajları Metal Seramik Restorasyonların Dezavantajları Tüm Seramik Restorasyonlar Dental Porselenin Yapısı Dental Porselenlerin Kırılma Mekanizması ve İyon Değişimi Tüm Seramik Restorasyonların Avantajları Tüm Seramik Restorasyonların Dezavantajları Tüm Seramik Restorasyonların Endikasyonları Tüm Seramik Restorasyonların Kontrendikasyonları Porselen Veneerler Dental Porselenin Güçlendirilmesi Folyo Destekli Porselen Kronlar Alüminöz Porselen Kronlar Renaissance Sunrise Captek Ceraplatin Hi-Ceram In-Ceram (Alümina) In-Ceram Zirconia..26

4 In-Ceram Spinell Magnezyum Oksit Seramik Jaket Kronlar Cerestore Dökülebilir Cam Seramik Materyalinin Özellikleri Dicor Procera Procera All-Ceram Finesse Lösit Nedir ve Neden Kullanılır? Konvansiyonel Seramiklerin Yapım Tekniklerine Göre Sınıflandırılması Revetman Üzerinde Şekillendirilerek Elde Edilen Seramikler Dökülebilir ve Isı ile Preslenebilen Seramikler IPS Empress IPS Empress II IPS Empress e-max CAD/CAM SİSTEMLERİ CEREC Sisteminin Avantajları CEREC Sisteminin Dezavantajları CAD/CAM Sisteminin İşleyişi CAD/CAM Sisteminde Kullanılan Materyaller CAD/CAM: Ofis Tipi Model CAD/CAM: Dental Laboratuvar Modeli CAD/CAM: Dental Laboratuvar-Üretim Merkezi Modeli TÜM SERAMİK RESTORASYONLARIN SİMANTASYONU DENTAL SERAMİKLERİN BAŞARI KRİTERLERİ 61

5 6. MARJİNAL VE İNTERNAL ADAPTASYON KRİTERLERİ..62 VAKA 66 TARTIŞMA..74 SONUÇ 79 ÖZET 82 KAYNAKLAR...83 ÖZGEÇMİŞ..87

6 GİRİŞ VE AMAÇ Geçmişte insanoğlu yaşamını idame ettirebilmek amacıyla, diş kayıplarını karşılamak ve bunların yaşamını olumsuz etkilemesine izin vermemek için çeşitli formüller üretmiştir. Birçok materyali ağız içinde kullanmayı denemiştir. Geçmişte hedeflenen fonksiyonun etkilenmesine engel olmak amacı, günümüzde yerini yavaş yavaş temel olarak estetiği geliştirmeye bırakmaktadır. Medyanın ve sosyal çevrenin etkisi ile artık estetik çok ön planda olup, bazı restorasyonların birincil endikasyonu olmuştur. Estetik bu kadar öne çıkarken, restorasyon materyalleri de değişikliğe gitmek zorunda kalmıştır. Metal destekli restorasyonlardan tüm seramik restorasyonlara, hatta parsiyel kronlara geçiş bunun en önemli göstergesidir. Ayrıca, yaşadığımız devir artık bilgisayar çağı olduğu için, restorasyonların bilgisayar desteği ile üretilmesi de kaçınılmaz bir sonuçtur. Tek seansta üretilen, hastanın yeni restorasyonuyla klinikten çıkmasını sağlayan CAD/CAM sistemlerinin geliştirilmesi diş hekimliğinde bir devrim niteliğindedir. Günümüzde CAD/CAM sistemleri, tüm seramik kron ve köprüler, bölümlü kron, lamina veneer, inley, onley, bireysel dayanak yapımında kullanılır. Bu tezin amacı, geçmişten günümüze çalışılan restorasyon materyallerinin özelliklerini, üretim şekillerini incelemek, CAD/CAM sistemini detaylı irdelemek ve restorasyon uyumları bakımından konvansiyonel yöntemler ile olan farkları değerlendirmektir.

7 GENEL BİLGİLER 1. SERAMİĞİN TARİHÇESİ Seramik sözcüğü, kaynağını topraktan yapılmış anlamına gelen keramikos sözcüğünden alır lü yılların erken dönemlerinde çoğu Avrupalı, Çin ve Japonya dan porselen ithal ederken çok büyük miktarda para harcamışlardır ve 1700 lerde devlet destekli araştırmalar Fransa ve Almanya da gerçekleşmiştir. Augustus (III) adına Kont Walther Von Tschirnhaus un mineral kaynaklarını bulması diş hekimliği için önemli bir buluş olmuştur. Araştırmalar büyük gizlilik altında Almanya Meissen deki Albreichburg Kalesi nde devam etmiştir. Daha sonra Dresden deki Jungfernbastei de, Böttger laboratuvarda bulduklarını bir deftere yazmıştır. Böttger, feldsparı kullanmıştır ve bu malzeme estetik porselende ana malzeme olmuştur (15). Diş hekimliğinde kullanımına öncülük eden kişi Duchateau dur te Duchateau, kötü renklenmiş ve koku yayan protezlerinden bıktığı için Parisli diş hekimi De Chement tan yardım almıştır. Kendisi sert porselenden protez yapmayı amaçlamıştır. Pöröz ve hijyenik olmayan protezini, Fransız diş hekimi De Chement in de iş birliğiyle değiştirmiştir. Porselen formüllerini ve Guehard porselen fabrikasının yüksek teknolojisini kullanarak, 1774 te Duchateau için protez hazırlanmıştır ve bu protezin yapımı kişisel hijyen bakımından porselen protezlerde büyük bir adım olmuştur. De Chement translüsensiyi geliştirmek için feldspardan zengin bir formül elde etmiştir (2,15,23)(Resim 1). 2

8 İlk bireysel porselen diş yapımı ise Giuseppe-Angelo Fonzi tarafından 1808 yılında gerçekleştirilmiştir. Her biri platin pin içeren pişirilmiş bireysel protezi elde etmiştir. Bu bağlantılar metal altyapıya birleşme sağlamıştır. Bu keşif beraberinde parsiyel protez üretimini, tamiri ve estetiği yükseltmiştir. Platin soğutma esnasında termal büzülmesinin yakın olması sebebiyle protezi çatlatmayacak metallerden biridir (1,15). Dental porselende renk ve trasnlüsentliğin geliştirilmesi de 1838 lerde Elias Wildman ın çalışmalarına dayanır. Seramiğin diş hekimliği mesleğine tam olarak girmesi, 18.yyda Fauchard ın kullanımıyla gerçekleşmiştir yılında Charles Land porselen jaket kronun patentini almıştır lerde tanıtımı artan bu kron tipi, eksik dişi porselenle yeniden örtüleyip hazırlama, yani jaket kavramını içerir. Spoulding tarafından da gelişmeler yapılmıştır ve Capon tarafından genel üretime sunulmuştur lere kadar iç mikroçatlaklara olan direnci bilinmeden kullanılmıştır (2,12,13). Resim 1: Nicholas De Chemant tarafından hazırlanan porselen protezler (23). 3

9 Baskı kuvvetlerine dayanıklı, gerilme kuvvetlerine daha dayanıksız olan porselenin, bu kuvvete de dayanıklılığını arttırmak amacı, 20.yüzyılda metal destekli porselen restorasyonların gelişmesine önayak olmuştur. Bu sayede restorasyonun yapısında mikroçatlak riski azalmıştır lerin geç dönemlerinde Abraham Weinstein tarafından metal destekli porselen restorasyonlar üretilmiştir. Metal ve porselen arasındaki bağlantı, stres çatlaklarının oluşmasını azaltmıştır (13). Ama bu restorasyonlarda ne yazık ki, estetik geri planda kaldığı için, daha sonra tüm seramik kron köprülere ek olarak inley, onley ve lamina veneer restorasyonlar geliştirilerek estetiğe katkı sağlanmıştır (1). Kayıp mum tekniği ile yapılan metal başlıklar, porselen jaket kronda yaşanılan marjinal uyum problemlerini azaltmıştır (2) larda McLean ve Hughes alümina ile desteklenmiş seramiği geliştirmiştir (23) de yüksek potasyumlu feldsparın kullanılmasıyla büyük bir gelişme yaşanmıştır. %11 potasyum içeren feldspat çabucak eriyince ve ardından soğuyunca cam oluşturur. Bu cam çok yüksek termal genleşmeye sahiptir ve tekrar ısıtılınca orjinalde olmayan yeni bir kristalin oluşmuştur. Bu kristaline lösit adı verilir. Birçok dental alaşım x 10-6 C değerlerinde genleşmeye sahiptir ve buna denk gelen porselenlerin de %17-25 oranında lösit içerdiği bilinir. Metalden daha yüksek genleşmeye ve büzülmeye sahip olan porselenler daha uzun süreli restorasyonların yapılmasında rol alırlar. Lösitle güçlendirilmiş feldspatik porselenler tüm seramikler arasında en estetik ve en popüler dental seramiklerden olarak geçer ve klinikte oldukça güvenilir olmuşlardır deki bu olay estetik dental porselenlerin gelişmesinde katkıda bulunmuştur (15). 4

10 2. SERAMİKLERİN SINIFLANDIRILMASI Tablo 1: Dental Seramiklerin Sınıflandırılması (18) Üretim Şekli Kristalin Fazı Sinterlenme Lösit Metal Seramik Isı ve basınç ile Lösit, lösit ve florapatit Restorasyonlar metal üzerine Sinterlenme Lösit Isı basınç Lösit, lityum disilikat Kuru presleme ve Alümina sinterleme Tüm Seramik Kayıp mum ve Alümina, spinel, Restorasyonlar cam infiltrasyonu alümina-zirkonya Sinterlenmemiş fazda kazıma Alümina, alümina- işlemi ve cam zirkonya infiltrasyonu Sinterlenmemiş fazda kazıma işlemi ve Alümina, zirkonya sinterlenme Sinterlenmiş fazda kazıma işlemi Sanidin, lösit 5

11 2.1.Metal Seramik Restorasyonlar Günümüzde estetik bakımından tercih edilen restorasyonlar tüm seramikler olsa da seramikler metal altyapıyı venerlemek için de kullanılmaktadır. Metal seramik restorasyonların ömrü 1960 lı yıllara dayanmaktadır. Estetik açıdan kabul edilebilirlik amacıyla, metal altyapının üzerine seramiğin fırınlanmasıyla hazırlanmaktadır. Veneer porselenleri çoğu zaman feldspatik porselen olarak anılır ve genelde lösit bazlıdır. Feldspat düşük bir termal genleşme katsayısına sahiptir (8.6 x 10-6 / K). Veneer seramiği üretilirken feldspara lösit eklenmesi ile seramik metalin genleşme katsayısına uyum sağlar. Feldspara lösit eklenme oranına göre termal genleşme katsayısı üretici tarafından dikkatle ayarlanmaktadır. Feldspatik porselenler hacimce %15-25 lösit içerirler. Bu miktar, termal genleşme katsayısına göre ayarlanır; amaçlanan metalinkinden çok az miktarda düşük olmasıdır. Dental restorasyonlar için veneer seramikleri, oluşacak ürünün pörözitesini azaltmak için vakum altında sinterlenmektedir (18). Resim 2: Veneer seramiğinde lösit kristali (çatlak yüzeyde) (18) 6

12 Lösit kristalleri 1-5 mikron çapında poligonal şekil gösterirler (Resim 2). Lösit kristali ve camsı matris arasında termal genleşme katsayısı farkının büyük olması, soğurken kristallerin içinde ve çevresinde çekme ve gerilme streslerine neden olur ve mikroçatlak oluşmasına sebep olur. Çoklu pişirme ve yavaş soğuma lösit miktarını etkiler; dolayısıyla da termal genleşme davranışı değişir. Camsı fazın çok yüksek miktarda olması sebebiyle feldspatik porselenler, en düşük mekanik özelliğe sahiptirler. Yaklaşık 40 yıldır dental restorasyonlarda başarıyla kullanılan metalseramiklerin bu başarısı, üreticilerin seramiklerdeki kristal büyüklüğü ve opalesens gibi optik özellikleri geliştirmesine bağlıdır. Bu teknolojide estetiği yakalamak zorlu bir süreçtir ve yetenekli teknisyenlere ihtiyaç duyulmaktadır (18). Vakumla pişirilen porselenler ve porselenlerin altın alaşımlarına bağlaması yıllarında Weinstein ve arkadaşları tarafından keşfedilmiştir ve dental estetikte önemi büyüktür. Kendileri ilk metal seramik restorasyonu üretirken %11-15 miktarda K 2 O içeren porselen tozlarını öne çıkarmışlardır. K 2 O nun miktarı yükseldikçe, metale bağlanmayı sağlayan termal genleşme gerçekleşir. Porselenin ortalama bileşimi şu şekildedir: %63 SiO 2, %17.5 Al 2 O 3, %8 CaO, %5.7 Na 2 O, %11.7 K 2 O 3 ve %1 B 2 O. Metal ve seramik bağlantısı için bazı koşullar vardır. Öncelikle cam metali ıslatmalıdır ve termal genleşme-büzülme kaynaklı stresler camın gerilme gücünü etkilememelidir. Alaşımların yüksek ısı stabilizasyonu olmalıdır, ayrıca ince oksit tabakası üretilmelidir. Dental porselen, temiz ve gazdan arınmış metali her türlü ıslatabilir. Metalde uygun incelikte bir oksit 7

13 tabakası olmalıdır. Çözünmeden kalan oksit tabakası olursa bağlantı zayıf olur ki bazı nikel-krom alaşımlarında durum böyledir. Yüksek altın alaşımları ise %84 saf altın içermektedirler. İçeriğindeki 2-3 adet oksitlenebilen element (İndiyum vs.) bağlantı sürecinde rol oynamaktadır. Metal bağlantıda her atom elektron bulutu ile çevrilidir. Bu olay, yüksek çekme dayanımı, kırılma tokluğu ve korozyona direnç sağlamaktadır (16). Metal destekli seramik sistemlerinde birbirinden apayrı iki madde kullanıldığı için başarı sağlamak amacıyla ağızda streslere karşı direnç gösterebilecek bir yapının oluşturulması, doğal dişlerin sahip olduğu renk, translüsentlik, şekil ve floresans özelliklerinin restorasyona aktarılması ve mekanik, kimyasal, ısısal özellikler açısından denge kurulması geri plana atılamaz bir şarttır. Bu restorasyonlarda ne yazık ki metali maskelemek amaçlı sürülen opak, estetiği bozar ve kolelerde metal yansıması görmek istemediğimiz bir tablodur (2) Metal Destekli Seramik Restorasyonların Avantajları Tam metal kronlara göre daha estetiktir. Tüm seramik kronlara göre dayanıklılığı metal altyapı ile artmıştır. Arka bölgelerde rahatlıkla köprü ayağı olarak kullanılabilecek dayanıklılığa sahiptir ve aynı zamanda estetiktir. Dişeti ile uyumu iyidir. 8

14 Metal Destekli Seramik Restorasyonların Dezavantajları İyon salınımı nedeniyle metalin alerjik potansiyeli yüksek olabilir ve metal korozyona uğrar. Toksik reaksiyonlar ortaya çıkabilir. Yer açmak amacıyla fazla preparasyon yapılmalıdır. Isısal genleşme katsayısı dengesizliği yaşanır. Tüm seramik kronlara göre estetik değillerdir. Oksit tabakasının bağlantıyı etkilemesi söz konusudur. Metalin içerdiği gümüş, seramiğin rengini değiştirebilir (2,12) Tüm Seramik Restorasyonlar Dental Porselenin Yapısı Dental porselenler farklı oranda silika, feldspar ve alümina kristalleri içerirler. Likide benzer yapısı olan camın içinde bu kristaller, bir arada bulunurlar. Feldspar ve diğer minerallerin flux (indirgen) maddeler ile birlikte ısıtılmasıyla porselen yapımı gerçekleşir. Bu indirgen maddeler, sodyum, potasyum, lityum, boron oksitleri veya karbonatlarıdır. Bu yapıya frit adı verilir. Daha sonra ani soğutma ve sıkıştırma ile porselen meydana gelir. Porselen daha sonra doğal dişe benzer renk verilmesi amacıyla metal oksit eklenmesi ile yeniden pişirilir. Üç farklı tip porselen kullanılır: Altyapı (core), opak tabakası, insizal ve gingival. Bu sayede doğal diş kısımları taklit edilebilmektedir. 9

15 Dental Porselenin Kırılma Mekanizması ve İyon Değişimi Dental porselenler kırılgandırlar ancak zayıf değildirler. Silikon-oksijen bağının kuvvetli olması ve parçacık sınırlarının bulunmaması sonucu dental porselenlerin camsı matrisleri, yüksek iç gerilim dayanıklılıklarına sahiptir. Kırılmalar genelde çekme ile olur ve bu yüzeydeki çatlağın ucundaki stres birikimine bağlıdır. Porselen gibi vitröz materyallerde kırılma olması için, uygulanan kuvvetin çatlak ucundaki stresin matrisin kendi içsel dayanıklılığına eşit bir stres oluşturması gerekir. Çekme gerilimlerinin yüksek olduğu bölgelerde yüzeyde çatlakların olması porseleni zayıflatır. Konvansiyonel porselenleri yüzey gerilimi altında bırakarak indükleme ile çekme gerilimine olan dirençlerini arttırmak ve dolayısıyla klinik performanslarını uygun hale getirmek mümkündür. Bu olay, glazür ve ısıl işlemden geçirme veya iyon değişimi ile yapılabilir. Üçüncü yöntem ise erimiş tuzlar kullanılarak bir pasta yardımıyla gerçekleştirilir ve birçok porselen bu tür güçlendirmeye olumlu yanıt verir. Temelde iki mekanizma vardır: a- Küçük iyonların büyüklerle yer değiştirmesi, atomların sıkışmasına ve dolayısıyla yüzey gerilimine neden olur. b- Yüzey kimyasının değiştirilmesi ısıl büzülmeyi azaltarak aynı zamanda yüzeydeki tabakayı sıkıştırır. Bu mekanizmaların yararları, oluşan gerilimin şiddetine, değiştirilen yüzey tabakasının büyüklüğüne ve porselendeki çatlağın derinliğine bağlıdır. Konvansiyonel yönteme göre, seramiğin yüzeyindeki Na + iyonları yerine daha büyük olan K + iyonları getirilir (4,5). 10

16 Sabit protezlerde, metal destekli seramik restorasyonlar halen daha geniş çaplı standart tedavi olarak kullanılmaktadır. Ancak estetik beklentiler yeni dental seramiklerin gelişmesini sağlamıştır. Özellikle çok yük alan yerlerde, metalle yer değiştirebilecek şekilde, uygun mekanik özelliklerde olan seramik materyal arayışı sürmüştür ve sonuçta yüksek dayanıma sahip alümina ve zirkonya bulunmuştur. Metal kor üretilirken kullanılan konvansiyonel kayıp mum tekniğine karşılık tüm seramikler ısı ile presleme, alümina bazlı döküm tekniği ve CAD/CAM ile üretilebilirler (26) Tüm Seramik Restorasyonların Avantajları Dişetinde metal görünmez. Biyouyumluluk mevcuttur. Estetik özellikleri yüksektir. Sıkışma kuvvetlerine dayanıklılık mevcuttur. Alerjik reaksiyon söz konusu olmaz. Homojendirler (2) Tüm Seramik Restorasyonların Dezavantajları Kırılgan olup, gerilme kuvvetlerine karşı dirençleri azdır. Özel ekipman gerektiren teknikler pahalı olabilir. Uzun zaman alır, hassas ve titiz çalışma gerektirir. Diş kesimi miktarı fazla olabilir. Her türlü arka grup diş restorasyonunda veya köprülerde kullanılması uygun olmayabilir (28). 11

17 Tüm Seramik Restorasyonların Endikasyonları Çürük, abraze, kırık dişler, Travmaya uğramış dişler, Malpoze dişler, Peg lateraller, Anterior estetiğin yüksek olduğu vakalar, Endodontik tedavili dişler, Mine displazileri, Anterior diastema varlığı, Metal alerjisi Tüm Seramik Sistemlerin Kontrendikasyonları Klinik kron boyu çok uzun, periodontal hastalıklı dişler, Klinik kron boyu çok kısa dişler, Pulpa sınırları tam oluşmamış genç hastalar, Parafonksiyonel alışkanlık söz konusuysa, Yetersiz meziodistal genişlik varsa ve basamak uygulamak imkansızsa, Servikalde aşırı dar kronlar, Overbite ve overjet miktarı fazlaysa, Basamaklı kesim mümkün değilse (2). Son 30 yıl içinde, metalsiz restorasyon üretimi ihtiyacına dair gelişmeler olmuştur. Bu süreçte döküm, ısı-basınçla üretim ve CAD/CAM gibi teknikler kullanılmıştır. Her zaman mekanik açıdan daha iyi bir performans 12

18 sergileyecek şekilde tüm seramik restorasyonlar, diş hekimliği alanında ihtiyaçlara cevap verebilmek amacıyla üretilmiştir. Tüm seramik restorasyonlar metal destekli seramik restorasyonların aksine oldukça büyük miktarda yaklaşık hacimce %35-99 kristalin fazı içerirler. Kristalinlerin yüksek olması mekanik özelliklerin gelişmesini beraberinde getirir; ancak ne yazık ki, yüksek kristalin içermek yüksek opasite demektir ve opasitenin dental restorasyonlarda yüksek olması her zaman istenilen bir durum değildir. Örneğin, 3Y-TZP (3 mol %Yttria-stabilized Tetragonal Zirconia Polycrystals) mekanik özellikler bakımından sınıfı geçse de, elde bulunan tüm seramik materyallerin en opak görünen materyalidir. Kristalin içermesi, materyalin performansını etkileyen içsel bir faktör olsa da kristal büyüklüğü ve geometrisi, elastiklik modülü, faz transformasyonu ve kristal ve camsı faz ile termal genleşme uyumsuzluğu gibi faktörler de final restorasyonun mekanik cevabında çok önemli rol oynamaktadır. Uzun dönem performansta, dışsal faktörlerde de çalışma koşulları akla gelmektedir. Nem, asit-baz dengesi, ph, siklik yükleme bu faktörlerdendir. Camsı faz içeren seramik materyallerinde nemli bir ortam stres korozyonuna ve başarısızlığa yol açmaktadır. Bu olay 3Y-TZP için de geçerlidir (18) te tüm seramik restorasyonların kullanımı, endüstriyel alümina porselenlerin feldspat porselenlere eklenmesiyle arttırılmıştır. Daha önce de bahsedildiği gibi, McLean ve Hughes %40-50 alümina kristal içeren porselen jaket kronu üretmiştir ama restorasyonun opak olması büyük dezavantaj olmuştur (13). 13

19 Porselen Veneerler Porselen veneerler, 1980 lerden bu yana, estetik olmayan anterior dişleri konservatif olarak restore etmekte popülerdirler. Kullanıldıkları alan bakımından dişin bir yüzeyini kaplamaktan, tüm kronu kaplamaya kadar değişkenlik gösteren porselen veneerler, son yıllarda önemli bir evrim geçirmiştir. Bazı klinik çalışmalara göre klinik performansı, dişeti sağlığına kötü etkisinin olmaması, hastanın memnuniyetinin sağlanması ve estetiğin mükemmel olmasına bağlı olarak gayet iyidir. Başarısızlık yüzdeleri düşüktür. Başarısızlık yüzdeleri yüksek olan porselen veneerlerin başarısızlık sebeplerini bazı faktörlere bağlamak mümkündür. Bunlara örnek olarak kötü artikülasyon, dental dokularda kayıp, yeterli kesim yapılmamış dişler, simantasyon ajanının uygun olmaması, büyük dentin yüzeylerine kısmi adezyon oluşturulması verilebilir. Uygun hasta seçimi ve klinik prosedürler sonrasında kompozit laminalardan daha başarılı olduğu görülmüştür. Başarısızlık söz konusu olduğunda, mekanik ve biyolojik nedenler arasında estetik, mekanik etkenler, periodontal destek kaybı, retansiyon kaybı, çürükler ve diş kırıkları vardır. Porselen veneerlerde, çok az kalınlıkta olmaları ve translüsentlikleri açısından iki tip materyal kullanılır: Sinterize edilmiş feldspatik porselen ve preslenebilen seramikler. Öte yandan bu materyaller, CAD/CAM ile frezeleme esnasında da kullanılırlar. Seramikler translüsent olmaktan opak olmaya kadar değişkenlik gösterirler. Genelde, kristalin içermeyen yapı arttıkça translüsentlik artar, kristalin yapı arttıkça da opaklaşma meydana gelir. Translüsensiye karşı olan diğer faktörlere partikül büyüklüğü, pörözite, kırılma indeksi örnek verilebilir. 14

20 Güncel yaşamda, seramikleri kolayca elde edebilmemizi sağlayan sistemlerden biri CAD/CAM dir. CAD/CAM restorasyonlar doğal bir görünüm içerirler çünkü seramik blokların translüsentlik kalitesi mineyi taklit eder (14). Feldspatik seramikler, silikon dioksit tozu ve likit materyallerin tabakalandırılmasından oluşur. Silika veya quartz olarak bilinen silikon dioksitler, değişik miktarda alümina içerirler. Eğer bu alüminyum silikalar doğal olarak bulunursa ve değişik miktarlarda potasyum ve sodyum içeriyorsa, o zaman buna feldspar denir. Feldsparlar %60-64 silikon oksit, %20-23 alüminyum oksitten oluşurlar ve cam oluşturmak için çeşitli yollarla modifiye edilir ve alüminyum silika seramiği içinde, final morfoloji ve renk tonu vermekte kullanılır. Ayrıca, kristal optik özelliklere katkıda bulunur. Feldspatik porselen yüksek estetiğe sahiptir ve yüksek derecede translüsensiyi doğal dişlerde olduğu gibi gösterir. Ancak mekanik özellikleri düşüktür. Bükülme dayanımı MPa dır. Cam bazlı materyal olmalarından dolayı ve kor materyalinin yokluğundan ötürü, mekanik stres sonucu mikroçatlaklara daha çok açıktır. Bu yüzden mine gibi sert bir dokuya iyi bir bağlantı restorasyon hazırlanma aşamasında vazgeçilmezdir. Minimal invaziv tedavi arayışı ve estetiğin yüksek olması açısından feldspatik veneerler popülerdir. Bu materyalle, minede preparasyon olup olmaması farketmeden, 0.5 mm den az kalınlık sağlanır. Gingival dokuların sağlığını korumak ve aşırı konturu engellemek amacıyla diş yüzeyinden 0.5 mm preparasyon yeterlidir. Geriye kalan mine miktarı porselen bağlantısını etkileyecektir. İdeal bağlantı, %50 den fazla miktarda minenin diş yüzeyinde, %70 ten fazla miktarda minenin de marjinde kalmasıyla sağlanır. Seramistin anatomi derinliğini bilmesi ve güzel işlemesi, renk ve translüsentliğin verilmesi önemlidir. 15

21 1903 te Land tarafından yapılan feldspatik porselen krondan sonra metal içeriği olmayan ve biyouyumlu restorasyon materyallerine ilgi artmıştır. Cam seramiklerin mikroçatlaklara karşı olan direnci arttırılmış, mekanik ve fiziksel özellikleri geliştirilmiş, termal şok direnci arttırılmış, erozyona dirençleri arttırılmıştır. Bu özellikleri geliştirirken, kristal ve cam matrisin etkileşimi, kristallerin büyüklüğü ve miktarları önemlidir. İnce kristaller güçlü materyal üretir. Gücün arttırılması, uygun doldurucuların cam içine dağıtılarak yapılmasıyla sağlanmıştır. Bunlar alüminyum, magnezyum, zirkonya, lösit ve lityum disilikattır. Lösit ve lityum disilikatla güçlendirilmiş seramikler, estetik veneerlerde optik özelliklerinin çok iyi olması nedeniyle özellikle tercih edilir. Kimyasal bileşime ve kristalin yüzdesine göre opak yada translüsent olabilir. Optik efektlerin (opalesens, renk, opasite vb.) eklenmesi açısından ve mekanik özellikleri geliştirmeye yönelik olması için mikron büyüklüğünde lösit ve lityum disilikat cam matrise eklenir. Esneklik de bu partiküllerin şekline ve hacmine bağlıdır. Kristalin içeriği yüksek olsa bile bu materyal translüsent olabilir; bu olay partiküllerin kırılma indislerinin düşük olmasından kaynaklanır. Lösit ve lityum disilikat doldurucu içeren seramikler anterior, posterior kron, implant kron, inley, onleylerde kullanılır. Bu seramikler kayıp mum ve ısı-basınç ile şekillendirme tekniği sonucu üretilir. Dental seramiklerde ilk doldurucular lösittir ve lösit denilen kristalin seramiğe %50-55 oranında eklenir. Lösit içerikli seramiklerin kırılma indisi feldspatik porselenlere çok yakındır ve çok daha iyi dağlanır. Rezin simanların küçük yapıları yüzeyde oluşmuş düzensizliklere girer ve mikromekanik bağlantı güzelce oluşur. Lityum disilikat ise %70 oranındadır. Lityum disilikat içerikli 16

22 seramikler tam kron restorasyonlarda kullanılabilir ve çok yüksek estetik beklentide kullanılacak kadar translüsenttir (14). Dental seramiklerde bazı büzülmeyi önleyici adımlar izlenir. Bunlar; 1) Preslenmiş seramik tozu ve polimerik bağlantı (Cerestore) 2) Özel bir seramiğin kayıp mum tekniği ile yerleştirilmesi (DICOR) 3) Alüminyum oksitin hafifçe sinterlenmesi (INCERAM) 4) Lösit ve lityum disilikat içeren seramiğin kayıp mum tekniği ile katı çekirdeklere preslenmesi (Empress) 5) Katı bloklardan net şekilli restorasyonun bilgisayar desteği ile elde edilmesi (CEREC) 6) Büyük bir güdükte bilgisayar desteği ile üretim; alümina tozunun güdük üzerine preslenerek büyük boyutlu güdük elde edilmesi ve bitiş boyutlarına sinterleme (Procera) 7) Hafifçe sinterlenmiş zirkon ve alüminanın büyük boyutlarda bilgisayarda üretilmesi ve final boyutlarına ulaşması (Cercon) (15). Dental seramikler genel anlamda 3 sınıfa ayrılabilirler: 1) Camsı materyaller 2) Partikülle güçlendirilmiş camlar 3) Polikristalin seramikler olarak sınıflandırılırlar. Yüksek estetik dental seramikler camsıdır, yüksek güce sahip olanlar ise kristalin yapıdadır. Camsı seramikler, mine ve dentinin optik özelliklerini 17

23 çok iyi taklit ederler. Camlar amorf yapıdadır ya da formsuzdur. Atomların üç boyutlu özellikleri, uzaklık ve açı olarak düzgün şekil göstermezler. Camlar pişirme sırasında kristallenmeye dirençlidirler(devitrifikasyon). Biyouyumludurlar. Modifiye edilmiş olanlarda cam özellikleri değişebilmektedir. Pişirme ısıları düşer ve termal genleşme-büzülme davranışları artar (15). Partiküllerle güçlendirilmiş camlara, partiküller mekanik özellikleri arttırmak için eklenmiştir ve optik efektleri (opalesens, renk ve opasite) kontrol etmektedir. Bu partiküller genelde kristalindir ya da daha yüksek ısıda eriyen camların parçalarıdır. Kullanılan ilk partikül lösittir. Lösit, metal altyapıların üzerine pişirilmeyi sağlamak amacıyla eklenmiştir. Feldspat cama göre çok yüksek genleşme-büzülme katsayısı vardır. Dental alaşımların genleşme-büzülme katsayısı 12-14x10-6 K dır. Lösitin kütlece %17 den %25 e çıkarılması porselenin pişirilirken dental alaşımlarla termal olarak uyumunu sağlamaktadır. Güçlendirme dispersiyon güçlendirmesi ile sağlanmaktadır. İlk başarılı güçlendirme feldspatik cama yaklaşık kütlece %55 alüminyum oksit eklenmesiyle gerçekleşmiştir. Bu anlamda kütlece %40-55 arası lösit de kullanılmıştır. Lösitin tercih edilme nedenlerinden biri kırılma indisinin feldspatik cama çok yakın olmasıdır. Bu yakınlık translüsentlik sağlamak açısından çok iyidir. Bir diğer neden de, lösitin bağlanmasının hızlı olmasıdır. İyi bir mikromekanik bağlantı sağlamaktadır. Kristalin partikülleri mekanik olarak cama eklenebilir. Partiküller camın içinde büyür. Sonra kristallerin büyümesini ve çökmeyi sağlayan özel bir ısı verilir. Örneğin, Dicor ile sabit protez üretimi için hacimce %55 kristalin mika içeren 18

24 cam seramikler kullanılır. IPS Empress 2 de üretilen seramiklerde de hacimce %70 lityum disilikat bulunmaktadır (15). Polikristalin seramiklerde ise camsı materyal yoktur. Sıkıca sıralanmış atomlardan oluşurlar. Çok daha dayanıklıdır; herhangi bir çatlak oluşturmak çok daha zordur. Protez yapımı için şekillendirme camdan daha zordur. Büyük boyutlu seramik tozlarının paketlendiği Procera ya da kısmi olarak pişirilmiş bloklar kullanılır (Cercon-Lava YZ). Cam seramiklere göre opaktırlar. Bu yüzden güçlü olsalar bile estetiğin önemli olduğu alanlarda kullanılamazlar. Opasite bakımından metallerle karşılaştırılırlar ama metaller ışığı geçirmez, bütün seramikler ışığı geçirir. Bu özelliği sebebiyle polikristalin seramikler metal restorasyonlara üstünlük kurmaktadır (15). Güçlü seramikler hazırlanırken, cam iyice azaltılmış, kristalin miktarı arttırılmıştır. McLean in 1965 te yaptığı çalışmada feldspatik cama alüminyum oksit eklenmiştir lerde, alüminyum oksit miktarı %55 ten %70 e çıkarılmıştır. InCeram, %70 oranında partikül içermesine rağmen güç ve kırılma tokluğu bakımından %100 polikristalin alüminalarla eşittir. Cam seramiklerden farklı olarak polikristalinler kolaylıkla preslenemezler. Hacimce %30 büzülme gösterirler. Protezin son hali için büzülmenin tahmin edilmesi gereklidir. İki değişik yaklaşım vardır. İlk yaklaşımda öncelikle büyük güdük üretilir. Alüminyum oksit ve zirkonyum oksit büyük güdük üzerinde preslenir ve pişirilme esnasında büzülerek uyumlu tek kronlar yaratılır (Procera). Diğer yaklaşımda da, %10 oranında pişirilmiş zirkonyum oksit bloklar makinaya girerler ve tek veya çoklu sabit protez altyapıları üretilir (Cercon Lava YZ). Alüminyumun tersine zirkonyum oksit pişirilirken bir kristalin halinden diğerine geçer. Pişirilme sıcaklığında zirkonyum tetragonaldir, oda sıcaklığında 19

25 monokliniktir. Bu geçiş ne yazık ki, soğutmada büzülme yaşanacağından şanssızlık olarak algılanır lerde seramik mühendisleri tetragonal formu stabilize etmeyi öğrenmiştir. Bunun için kütlece %3-8 Kalsiyum, İterbiyum ve Seryum eklenmiştir. Dental zirkonlar opak olduğu için altyapı olarak tercih edilirler ve estetik için illa ki venerlenmelidir (15). Uygun translüsentlikte baz seramik seçimi önemlidir. Munsell sisteminde Value değerine bakılmalıdır. Üç kısım ayrı incelenmelidir. 1) Gingival yarı ve gingival 1/3 lük kısım 2) İnsizal mine karakteristikleri 3) Yüzey parlaklığı Posterior tek diş restorasyonlar için InCeram Alumina, Empress, e.max CAD ve zirkon bazlılar, çok üyeli restorasyonlarda da zirkonya tercih edilmektedir. En son aşamada, parlatma mineye daha yakın estetik yüzey elde etmemizi sağlamaktadır. Glazür ile de dümdüz bir porselen yüzeyi elde edilir. Rezin porselen bağlantısı, diş yüzeyi dağlanıp, porselen yüzeyi silan bağlayıcı ajan kullanılarak sağlanır (15) Dental Porselenin Güçlendirilmesi Porselen güçlendirme için iki farklı yöntem uygulanabilir: 1- Dağılan fazda güçlendirme 2- Kimyasal olarak güçlendirme 20

26 Alüminöz porselenler cam-kristal kompozit yapılardır. Güçlendirmenin en büyük dezavantajı opasitenin artmasıdır. Translüsentliği etkilemeden porseleni güçlendirme yöntemleri kuvvet altında oluşan çekme kuvvetlerin yüzeydeki basma kuvveti ile baskılanması temeline dayanmaktadır. Kimyasal güçlendirmede, düşük sıcaklıklarda iyonların yüzeye çıkması sağlanır. Porselen jaket kronlar güçlendirilirken şu teknikler kullanılır: 1- Metal destekli kronlar 2- Alümina ile güçlendirilmiş porselen kronlar 3- Alüminöz porselen kronları sinterize alümina partikülleri ile güçlendirme 4- Platin alt yapılı alüminöz kronlar 5- Elektroliz ile altın matris üzerine yapılan porselen kronlar 6- Platin folyonun üzerinin altın ile kaplanmasından sonra porselen kron yapımı 7- Isıya dayanıklı model üzerinde hazırlanan porselen jaket kronlar (16) Folyo Destekli Porselen Kronlar Metal folyolara porselen bağlantısı açık yüzey defektlerini önler da McLean ve Sced ilkini geliştirmiştir ve bunda 2mm lik kalay ile kaplanan platin folyo yüzeyi vardır. Kalay oksidasyonu porselen bağlantısını sağlamıştır (16). 21

27 Alüminöz Porselen Kronlar Land tarafından ilk defa 1903 te kullanılan porselen jaket kronlar kırılgandırlar ve bu yüzden 1965 te McLean ve Hughes tarafından alüminöz porselen jaket kron geliştirilmiştir. Yüksek güce sahip seramik kristallerinin dağılımı ve elastiklik modülü dental porseleni güçlendirir. Camsı matris kristallere yakın termal genleşmeye sahipse dayanımı ve elastikiyet modülünü arttırabilir. Burada, kalınlığı mm arasında değişen platin bir folyo üzerine yapılan ve alümina partiküllerinin dağılmasıyla güçlendirilmiş bir altyapı (core) porseleni ile porselen restorasyon dayanıklı hale getirilmiştir. Konvansiyonel (feldspatik) porselen bu altyapının üzerine işlenmektedir. Çekirdek, %40-50 alümina içerir ve porselen jaket kronun dayanıklılığını yaklaşık %50 oranında arttırmaktadır. Bu da iyi bir ışık geçirgenliği ve estetik sağlar. Ama alümina çok parlak olduğu için kron çekirdeği gizleyecek şekilde yapılmalıdır. Konvansiyonel feldspatlardan iki kat fazla dayanıklılığa sahiptir. Üst ön dişlerde %95 başarı gösteren alüminöz porselen jaket kronlar, estetik ve dayanıklıdırlar. Kırılma dirençlerinin düşüklüğünden dolayı, arka grup dişlerde, bruksizmli hastalarda ve köprülerde kullanılmamalıdır (6,16). Alüminöz veneer porselenleri ise kor porselenlerinden daha yüksek termal genleşmeye sahiptir. Kristalin alümina fritte çözülür. Opalesent etki yaratır. Veneerler üretilirken radyoaktif Na 2 U 2 O kullanılmıştır da Vitadur piyasaya çıkmıştır. Bunlar, termal şoka çok dirençlidirler. Yüksek alümina içerdiği için defalarca fırınlansa da translüsentliğini kaybetmemektedir. Vitadur halen piyasada mevcuttur. InCeram, Procera ve cam seramik Dicor da da kullanılır (16). 22

28 Renaissance Platin folyo dayanıklılığı %20 oranında arttırsa da, gri görünüm yaratması sebebiyle çıkartılır. Ama bu sistemde seramiğin dayanıklılığını arttırmak için altın folyo mm olarak kullanılmaktadır. Kronun rengini dişin doğal rengine daha çok benzetmeyi sağlamaktadır. Az yer kapladığı için, az madde kaybı gerektirir. Altın folyo adaptasyonuna dikkat edilmelidir çünkü güdükler aşınıp kırılabilir. Bu sorunun giderilmesi amacıyla epoksi güdüklerden yararlanılır. İyi dayanıklılık, estetik, kenar uyumu gibi avantajlara sahiptir (6) Sunrise Yine altın folyoyla destekli bir seramik sistemidir ve Ceramico II porseleni kullanılmaktadır. Folyo presleyici mekanizma vardır, bu platin folyo adaptasyonunda da kullanılabilir. Sarı renktedir, kor porseleni gerektirmez. Okluzal streslerin minimal olduğu tek kronlarda kullanılabilmektedir (6) Captek Metal altyapılı döküm tekniği gerektiren sabit protezlere alternatiftir. Bu teknikte, refrakter güdük üzerine bir mum şerit yerleştirilerek altın-platinpalladyum tozları içeren bir alaşım gömülür. Pişirme sonrasında rijit, gözenekli bir tabaka oluşur ve bu tabaka ikinci bir mum şerit ile kapiller çekim ile doldurulur. Son oluşan ince metal başlık porselen ile kaplanır. Üstün estetik ve biyouyuma sahiptir, alaşımda %88 Au olduğu için oksidasyona uğramaz. Oksitler porselenin doğal görünmesini engeller ve yok edildikleri zaman doku yanıtı da azalır (5,7). 23

29 Ceraplatin Kronlar Au, Pt, Pd, Ir gibi kıymetli alaşımlardan yararlanarak oluşturulan metal folyonun güdük model üzerine özel katlama tekniği uygulanarak seramik kron ve köprülerde altyapı olarak kullanılan bir yöntemdir. Metal folyo 40 µm kalınlığındadır. Seramik altında çok ince bir metal altyapı oluşturulmuştur. Platin folyoya göre daha fazla mekanik stabiliteye sahiptir. Protezin kenar sonlanması istenen biçimde olur. Porselen renk uyumu sağlanır. Metal folyonun inceliği sebebiyle aşırı kontur söz konusu olmaz. Pulpayı koruyucu bir preparasyondur. Hem arka grup hem ön grup köprü yapımında kullanılır (6) Hi-Ceram Alüminöz porselen jaket kronu refrakter güdük üzerine işlemek için geliştirilmiştir. In-Ceram sisteminin gelişmesinde de büyük adım olmuştur. Bilinen şekilde alınmış ölçülerden güdüklü model elde edilir. Bu dublikat materyali ile güdüğün dublikat modeli elde edilir. Üç aşamada porselen modele edip pişirilir. Önce dublikat güdük üzerine sert altyapı porseleni ince bir tabaka halinde uygulanır. Sonra altyapının yönünü değiştirmemek ve uygulanacak olan porselen kalınlığını kaybetmemek için bu yapı üzerine 0.5 mm yi aşmayacak çıkıntılar modele edilip altyapı porseleni pişirilir. İkinci ve üçüncü pişirme aşamalarında bu çıkıntı aralarındaki tüm alanlar doldurulur ve böylece altyapı oluşturulmaktadır. Kolede açıklık varsa servikale porselen eklenerek düzeltilebilmektedir. Alüminöz porselen jaket kron ile endikasyonları aynıdır (6). 24

30 Dental restorasyonlar için slip-cast teknolojisi, 1990 larda ortaya çıkmıştır. Biri camsı faz diğeri kristalin altyapı olmak üzere iki ağ oluşur. Üç kristalin fazı bulunur: Alümina (Al 2 O 3 ), Spinel (MgAl 2 O 4 ) ve Zirkonya-Alümina (12Ce-TZP-Al 2 O 3 ) (18) In-Ceram (Alümina) Alümina bazlı döküm tekniği el yapımı bir tekniktir. Alçı güdükten alümina kor yapılırken alçı refrakter duplike edilir (26). Alümina bazlı seramiklerde yine cam ve alümina arasındaki termal genleşme uyumsuzluğu, termal kalıcı stres yaratarak gücü arttırmak açısından katkı sağlar. Yüksek kırılma indisine sahip büyük alümina kristallerinin varlığı biraz opasite yaratır. Spinel bazlı olanların translüsentliği daha gelişmiştir (18). Sadoun, InCeram da yüksek dayanıklılığa sahip bir altyapı oluşturmuştur. 630 MPa ya kadar dayanıklılık gösterir. Ön bölgede dayanıklılıktan ödün vermeden estetik sağlar (16). Önce pöröz bir altyapı oluşturmak amacıyla sinterlenir ve sonrasında da sıvı cam ile ikinci pişme aşaması ile infiltre olur (25). İnce partikül boyutuna sahip alüminyum oksit kor içeren dayanıklılığı oldukça fazla bir üründür. Kenar uyumunun iyi olması için kendine özgü bir yapım tekniği vardır. Kor, özel bir fırında 10 saat boyunca pişirilir. Sonra, çekirdek porselen alt yapı üzerine 4-5 saat boyunca cam infiltrasyonu yapılarak renk ve dayanıklılık özellikleri arttırılmış olur. Artık, kontur vermek için konvansiyonel porselen kaplama yapılabilir (6). Yüksek dayanıklılıkta, poröz, alümina alt yapının cam bir matriks ile infüzyonunu takiben alüminöz dentin ve mine porselenleri ile kaplanmasından oluşan refrakter model 25

31 üzerinde işlenen bir tüm seramik sistemdir. %85 alümina içeren materyal kullanılır (13). Güdüklü alçı model üzerinde hazırlanır. Toz karıştırılarak ıslak karışım, emici refrakter matrise uygulanır, kurutulur ve sinterlenir. Bu ısıl işlem alümina partiküllerinin parçacık sınırlarını kısmen birleştirir ve alt yapının güdükten ayrılmasını kolaylaştırır. Bu esnada materyale halen son şekli verilebilir. Uyumlandırıldıktan sonra alümina alt yapı termal uyumlu, özel bir düşük ısı camı ile kaplanarak infiltrasyon pişmesi yapılır ve kapiller etki ile pişirilerek yoğun alümina ve camdan oluşan fazla materyal air-abrazyon ile kaldırılarak elmas frezlerle aşındırılır. Bu aşamada, kor materyali büyük, beyaz, opak bir kütleden güçlü, karamel rengi seramik bir alt yapıya dönüşür. Restorasyon son şekline göre bitirilerek termal olarak uyumlu Vitadur N dentin ve mine alüminöz porselenleri pişirilir. Yüksek alümina içeriği hidroflorik asit ile dağlamayı zorlaştırır. In-Ceram uygulamaları implant destekli köprüleri de kapsamaktadır. En büyük dezavantajı, laboratuvar işlemlerinin uzun olmasıdır (5,6,8) In-Ceram Zirconia Zirkonya destekli alümina hacimce %34 alümina ve hacimce %33, molce %12 Seryum stabilize zirkonya (12Ce-TZP) içerirler. Cam faz, hacimce %23 ü kaplar ve %8 pörözite bulunur. Çift kristalin güçlendirmesi bu sistemde iki tip güçlendirme mekanizması sağlar: 1-Zirkonya grenlerindeki stres değişimi, grenlerde ve onu çevreleyen camsı matriste basma kuvveti oluşumuna ve gren çevresinde çevresel çekme kuvveti oluşumuna neden olur. 2-Çatlak oluşumu ve kalkanlama büyük alümina grenleri sayesinde olur. 26

32 Bu iki mekanizmanın birleştirilmesiyle en yüksek bükülme dayanımı ve kırılma direnci sağlanır (18). In-Ceram Zirkonya arka bölgelerde kullanıma uygun olarak geliştirilmiş zirkonyum oksit/alümiyum oksit karışımı bir seramiktir. Gücü 700 MPa ya çıkmıştır. Bu altyapı üzerine bilinen şekilde kaplama porseleni (Vitadur Alpha) işlenir (13) In-Ceram Spinell In-Ceram Alümina dan daha translusenttir. Ön bölgede tek kronlarda ve inleylerde tercih edilir. Estetiği arttırmak amacıyla Vita, In-Ceram Alüminayı In-Ceram Spinell ile değiştirmiştir (13) Magnezyum Oksit Seramik Jaket Kronlar Alüminöz porselenlere alternatif olarak geliştirilmiştir. Yüzeyi kübik yapıda olup genleşme katsayısı uyumludur. Yüzey yapısı hekzagonal ve kapalıdır. Güçlendirme, magnezyum oksit kristallerinin vitröz matris içine dağıtılması ve matris içi kristalleşmelerle sağlanmaktadır (6) Cerestore 1983 te Sozio ve Riley ve Coors Biomedical Company, Cerestore sistemini geliştirmişlerdir. Bu tekniğin özelliği porselen altyapı materyalinin sıkıştırılarak küçültülmesidir. Yüksek alümina içeren altyapı üzerine termal olarak uyumlu, düşük genleşmesi olan bir alüminöz porselen işlenir. Kalınlığı 1 mm yi aşmayan mum başlık yapılır, revetmana alınır, mum eritilir ve boşluğa tabletler halinde hazırlanmış porselen çekirdek materyali sıkıştırılır (ısıtılır ve epoksi rezin güdük üzerine termoplastik bir kor materyali direkt 27

33 olarak enjeksiyonla şekillendirilir). Sonuçta, uyumlandırılıp istenen şeklin verilebildiği ince bir başlık oluşur. Öncelikle mumdan bir kor modele edilir. Model tijlenir ve epoksi güdük ile birlikte revetmana alınır. Mum eritildikten sonra seramik akışkan hale gelene kadar eritilir ve kalıba enjekte edilir. Soğuyan seramik güdükten çıkarılır, şekillendirilir ve 1300 C de saat pişirilir. Bu büzülmeyen başlık üzerine daha sonra özel olarak formüle edilmiş termal olarak uyumlu alüminöz porselenler konvansiyonel yığım tekniği ile işlenir. Çekirdek yaklaşık %70 alümina kristali içerdiğinden dayanıklılık oldukça artmıştır. Bu sistemde kenar uyumu oldukça iyidir; bu da enjeksiyonla şekillendirmeye ve uzun süreli yavaş pişirmeye bağlıdır. Ancak sistemin maliyeti fazladır. Dayanıklılığı fazladır, üstün estetik sağlar. Endikasyonları, alüminöz porselen jaket kronlarla aynıdır (6,9) Dökülebilir Cam Seramik Materyalinin Özellikleri Dökülebilir cam seramik materyalinin kristalizasyon aşamasında oluşan kalsiyum hidroksilapatit kimyasal, fiziksel ve biyolojik olarak doğal diş minesindeki kalsiyum hidroksilapatite benzer. Mekanik özellikler olarak, bu materyalin zor bükülebildiği ve normal okluzal basınçlar karşısında şekil değiştirmediği, okluzal yüzeylerde aşınmaya karşı yeterince dirençli ve karşı dişteki minenin aşınmasını engellediği, çekme ve basma kuvvetlerine dayanacak güçte olduğu saptanmıştır (10). Kimyasal olarak CaO, P 2 O 5, MgO, SiO 2, K 2 O, MgF 2, Al 2 O 3, ZrO 2 ve renklendirici ajanlardan oluşur. Temel yapısı %34 SiO 2 dir. Visközitesini MgO ve CaO sınırlandırır. Alerjen ve toksik değildir. Bakteri plağı tutma oranı doğal mineye göre 7-8 kat daha azdır. Radyografik olarak değerlendirildiğinde radyoopasitesi mine ile aynıdır, 28

34 altındaki sekonder çürükleri, siman film kalınlığını, pulpa odasının durumunu görmek mümkündür. Dökülebilir Cam Seramik Materyallerin Avantajları 1- Posterior dişlerde metal destek kullanma zorunluluğu yoktur. 2- Yapısı bozulmadan birçok kez fırınlanır. 3- Yapısı ve rengi doğal diş minesine çok benzer. 4- Kenar uyumu iyidir. Dökülebilir Cam Seramik Materyallerin Dezavantajları 1- Özel teknik gerektirir. 2- Kullanılan siman özeldir. 3- En çok 3-4 üyeli köprü yapılır. Dökülebilir Cam Seramik Materyallerin Endikasyonları 1- Çürük ve travma sonucu madde kaybına uğramış dişler, 2- Diş renklenmeleri, 3- Konjenital diş eksiklikleri, 4- Okluzyon bozuklukları, 5- Tek kron, 3-4 üyeli köprüler, inley-onley, lamina veneer. Dökülebilir Cam Seramik Materyallerin Kontrendikasyonları 1- Pulpası geniş dişlerde yetersiz preparasyon yapılıyorsa, 2- Klinik kron boyu kısa dişlerde, yeterli retansiyon ve stabilite sağlanamayacak durumlarda (6,8,9). 29

35 Dicor 1968 de Maccullach tarafından ilk olarak piyasaya sürülmüştür. Orjinal cam seramik tetrasilik floromika kristali içerir. Renk tonu modifikasyonları yüzey renklendiricileri ile yapılır ama zamanla bozulur. Dicor, yüksek translüsentliği bakımından yan dişlerle uyumludur. Yüzey renklendirici problemlerini aşmak için Dicor altyapı olarak kullanılmıştır ve üzerine de alüminöz porselenler veneer olarak gelir. Dicor, estetiği yüksek olmasına rağmen fraktürlere karşı dirençli değildir ve rezin bağlantıda asitle-yıka tekniği gerektirir (16). SiO 2, K 2 O, MgO ve MgF 2 den oluşan dökülebilir bir cam seramik sistemidir. Dayanıklılığı arttırmak amacıyla az miktarlarda Al 2 O 3 ve estetik için de floresan ajan olarak ZrO 2 eklenmiştir. Konvansiyonel olarak bir mum modelasyon yapılır, revetmana alınarak mum eritilir ve cam dökülür. Döküm uyumlandırılır ve konturları verilir. Döküm bu süreçte, mika tipi kristallerden oluşan yarı kristalize bir şekle dönüşür. Kristal oluşumunun tipi feldspat oluşumuna bağlıdır. Lösit, floromika cam, lityum disilikat ve apatit cam seramikler kullanılan bazı kristalinlerdir. Bu kristaller gücü ve sertliği arttırır (13). Bu esnada restorasyonun yüzeyinde µm kalınlığında bir dış tabaka, diğer bir deyişle seramik tabaka oluşturulur. Bu tabaka oldukça serttir ve yüzeyi oldukça opaktır. İstenen rengin elde edilmesi için yüzeye renklendirici bir porselen uygulanarak istenen görünüm elde edilene dek yaklaşık dört kez tabaka tabaka uygulanarak pişirilir. Renk dişin derinlerinde yer aldığında bu yöntem yetersiz kalır. Preparasyon genç hastalarda mm yeterlidir. Biyouyumluluğu oldukça iyidir. Yapımdaki zorluklar ve çatlak riskinin yüksek olması sebebiyle bu sistemin kullanımı iyice azalmıştır (13). 30

36 Avantajları Yapımı kolaydır. Bukalemun etkisi gösterir. Kenar uyumu gayet iyidir. Estetiğin önemli olduğu ön bölge restorasyonlarında yeterli dayanıklılık mevcuttur. Dezavantajları Yapım süresi uzundur Yapımı pahalıdır. Özel ekipman gerektirir (6,8,9) Procera Yüksek alümina seramikleri %95 saf alümina içerirler. İnce alümina tozları, büyük konturlu metallerde, sinterleme sırasında büzülmeyi karşılamak amacıyla kullanılır. Bileşenleri, sinterlenme süreci ve atomların göçü alüminöz porselenlerden bu seramikleri ayırır. Procera nın büyük hacimli güdükleri ve bilgisayar teknolojisi ile büzülme kontrol altına alınmıştır. Metal altyapıların yerine gelecek kadar güçlüdür. Procera %99.9 yüksek Alümina tozundan oluşur. Büyük konturlu güdüğe kuru presleme tekniği ile hazırlanır. Marjinal kenarlarda uyumludur. Translusentliği ve mavimsi rengi dental porselencilerden onay almıştır. Pişirme şartları yüzünden rengin kontrolü ne yazık ki alüminöz ya da normal porselenlere göre daha zor olmaktadır. Freze ve kıvılcım aşındırması işlemi ile hazırlanmış saf titanyum başlık kullanımına dayanır. Alçıdan elde edilen 31

37 güdükten kopya-freze cihazı ile üç grafit, bir plastik güdük kopya daha elde edilir. Plastik güdük üzerine metal başlığın mum modelajı yapılır. Bu güdük, dıştan başlık konturu verildikten sonra kopya-freze cihazına yerleştirilir ve dış yüzey konturlarının kopyası %99.6 saf titanyumdan elde edilir. Bu süreçte, titanyum başlık hala katıdır. Daha sonra katı titanyum başlık, kıvılcım aşındırması işlemi için yer tutan düşük ısı metaline çevrilir. Pişirme şartları yüzünden rengin kontrolü ne yazık ki alüminöz yada normal porselenlere göre daha zor olmaktadır (16). Avantajları: 1- Alaşım dökümlerde karşılaşılan sorunların hiçbirine rastlanmaması 2- Saf titanyum biyouyumluluğu 3- Konvansiyonel porselenlere göre karşıt dişlere daha az aşındırıcı etki 4- Metal duyarlılığı olan hastalarda da kullanılabilmesi (6) Procera Allceram 1990 ların ortasında Nobel Biocare tarafından tanıtılmıştır. %99.9 oranında alüminanın feldspatik seramiğe yayılmasını içerir. İlk CAD/CAM sistemi olarak sayılabilir (13). Yoğun, sinterize alümina çekirdekten oluşur. Bilgisayar kontrolünde freze ile bir güdük elde edilir ve başlığın iç yüzeyini oluşturmak üzere güdüğün üzerine alüminyum oksit tozu sıkıştırılır. Sinterizasyondan önce dış yüzey freze edilir. Anatomik form ve estetiğin son şekli konvansiyonel porselenler işlenerek verilmektedir (5,6). 32

38 Finesse Konvansiyonel yüksek ısı porselenlerinin olumlu özelliklerine ek olarak diğer dental porselenlerde olmayan kendine özgü olumlu özellikler içeren bir düşük ısı porselen sistemidir. Pişirme sıcaklığı 760 C dir. Antagonist dişlerde konvansiyonel porselenlere göre %70 oranında daha az aşındırıcı etkiye sahiptir. Translüsent düşük ısı seramik alt yapısı estetiğin uygun olmasını sağlar. Bu preslenebilen seramik kor materyali termal ve estetik olarak uyumlu Finesse porselenler ile kaplanır. Finesse sisteminin tüm bileşenleri floresandır. İçindeki özel cam sayesinde opalesent etki sağlamaktadır. Yüksek ısı porselenlerine oranla lösit içeriği az olduğu için düşük ısı seramikleri karşıt dişlere zarar vermez, mine porselenlerindeki opalesentliği arttırır, klinikte polisaj yapılabilmektedir (5,6) Lösit Nedir ve Neden Kullanılır? Yapay kristal bir feldspatoid yapıdır. Kimyasal yapısı K 2 O, Al 2 O 3, 4SiO 2 dir. Dental porselenlerin çoğunda feldspar kristalleri özel bir ısıl işlemden geçirildikten sonra cama ve lösit kristallerine çevrilmektedir. Görevi, termal genleşme katsayısını arttırarak sertliği ve bağlanmayı arttırmaktır. Dental porselenler lösit içeren tozlardan oluşurlar. Lösit, refrakter bir iskelet oluşturur ve aradaki boşluklar cam ile dolar. Lösit, porselenin termal genleşmesini arttırmak ve sabit protezlerde kullanılan dental alaşımlarla uyum sağlamak için kullanılmaktadır. Bu nedenle lösit ile camın kombinasyonu termal olarak uyumlu ve kimyasal olarak dayanıklı bir porselen meydana getirir. Düşük ısı porselenlerinin bazılarında %38 lösit bulunur. Bazıları hiç lösit içermez ve daha az aşındırıcı 33