2017 YILI AYVACIK-ÇANAKKALE DEPREM AKTİVİTESİNİN SİSMOTEKTONİK ÖZELLİKLERİ

Transkript

1 2017 YILI AYVACIK-ÇANAKKALE DEPREM AKTİVİTESİNİN SİSMOTEKTONİK ÖZELLİKLERİ S. Altuncu Poyraz 1,A. Pınar1, K. Kekovali 1, Y. Güneş 1, D. Kalafat 1, T. Ergün 1, M. D. Cambaz 1, A. Koseoglu 1, Z. Öğütçü 1, M. Kara 1, M.F Akkoyunlu 1, R. Pektaş 1, M. Çomoğlu 1, M. Yılmazer, F. Özdemir 1, P. Hisarli, D. Aksarı 1, R. Polat 1, S. Çetin 1, M. Gül 1 1 Bölgesel Deprem- Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul selda.altuncu@boun.edu.tr ÖZET: 06 Şubat 2017 tarihinde Gülpınar-Ayvacık (Çanakkale) merkez üstünde yerel saat ile 06:51 de aletsel büyüklüğü ML=5.5 (Mw=5.3) olan orta şiddette bir deprem meydana gelmiştir. Ana şok, odak derinliği 6 km olan sığ bir depremdir. Artçı depremlerin odak derinlikleri 5 ile 20 km arasında değişmektedir. Depremi takip eden günlerde büyüklüğü 5 den büyük (ML 5.0) 4 adet daha deprem meydana gelmiştir. 06 Şubat 06:51 yerel saat ile başlayan Ayvacık-Çanakkale deprem etkinliğinde 15 Mart itibarıyla yaklaşık 4231 adet (1.0 M 5.5) deprem çözümü yapılmıştır. Şu ana kadar olan deprem etkinliği bölgenin genel tektonik yapısı içerisinde değerlendirildiğinde, Gülpınar-Ayvacık (Çanakkale) deprem aktivitesinin deprem dizileri şeklinde geliştiği gözlenmektedir. Bu tür deprem dizileri içlerinde birden fazla deprem fırtınası barındırırlar. Bölgedeki deprem etkinliği fırtına karakterinde başlar ve uzun bir süre devam eder. Bölgede meydana gelen ve aletsel büyüklüğü M 3.5 olan 40 adet depremin faylanma mekanizma çözümlerine bakıldığı zaman deprem etkinliğine neden olan fayların büyük çoğunluğunun düşey atımlı normal faylanmalarla meydana geldiğini işaret etmektedir. Bu ise Batı Anadolu da halen egemen olan açılma tektonik rejimini işaret etmektedir. ANAHTAR KELİMELER : Gülpınar-Ayvacık Deprem Etkinliği, Faylanma Mekanizması, Artçı Deprem, Normal Faylanma SEISMOTECTONIC IMPLICATIONS OF 2017 S AYVACIK-CANAKKALE EARTHQUAKE ACTIVITY S. Altuncu Poyraz 1,A. Pınar 1, K. Kekovali 1, Y. Güneş 1, D. Kalafat 1, T. Ergün 1, M. D. Cambaz 1, A. Koseoglu 1, Z. Öğütçü 1, M. Kara 1, M.F Akkoyunlu 1, R. Pektaş 1, M. Çomoğlu 1, M. Yılmazer, F. Özdemir 1, P. Hisarli, D. Aksarı 1, R. Polat 1, S. Çetin 1, M. Gül 1 1 Regional Eartquake- Tsunami Monitoring Center, Kandilli Observatory and Earthquake Research Institute, Boğaziçi University, İstanbul selda.altuncu@boun.edu.tr ABSTRACT: On 6 February 2017, a moderate-size earthquake occurred at Gülpınar-Ayvacık (Çanakkale) at 6:51 pm local time with the instrumental size ML = 5.5 (Mw = 5.3). The main shock was a shallow earthquake and its depth was 6 km. The depths of aftershocks change between 5 and 20 km. In the days following

2 the earthquake, 4 more earthquakes occured with magnitudes of greater than 5 (ML 5.0). Between 06 February and March , approximately 4231 earthquake solutions (1.0 M 5.5) were made during the earthquake activity of Ayvacik-Canakkale. It is observed that the earthquake activity of Gülpınar-Ayvacık (Çanakkale) developed as earthquake sequences in the same manner with the general tectonic regime in the region. Such earthquake sequence contain more than one earthquake storm. The earthquake in the region begins with an activity storm and continues for a long time. When we consider the solutions of the 40 earthquake fault mechanisms (M 3.5), it is pointed out that the great majority of the earthquakes are caused by verticalslip normal faulting. This indicates the extensional tectonic regime which is still dominant in Western Anatolia. KEYWORDS : Gülpınar-Ayvacık Earthquakes Activities, Fault Mechanism, Aftershock Activities, Normal Fault :51 Depremi 06 Şubat 2017 tarihinde Gülpınar- Ayvacık (Çanakkale) merkez üstünde yerel saat ile 06:51 de aletsel büyüklüğü Ml: 5.5 (Mw:5.3) olan orta şiddette bir deprem meydana gelmiştir. Depremin odak derinliği yaklaşık 6 km. civarında olup sığ odaklı bir depremdir. Depremden kısa süre sonra Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü (KOERI), Bölgesel Deprem ve Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi (BDTIM) tarafından otomatik hazırlanan tahmini şiddet haritası Şekil 1 de verilmektedir. Depremin merkezinde şiddet değerinin Io= V, Çanakkale de Io= IV olduğunu görmekteyiz. Şekil 1. Ayvacık-Çanakkale depremine ait tahmini şiddet haritası Şubat 2017 Deprem aktivitesi

3 06 Şubat 2017 tarihini takip eden günlerde yerel saat ile sırasıyla; :58 Mw:5.1, :24 Mw:5.3, :48 Mw:5.2 olmak üzere 3 adet büyüklüğü 5 ve üzeri deprem meydana gelmiştir. Aylara göre deprem aktivitisi Şekil 2 de verilmektedir. Depremlerin önemli bir bölümü Tuzla fayı nın deformasyon zonu boyunca ve fayın düşen bloğu üzerindeki Tuzla ile Assos arasındaki bölgede meydana gelmiştir. Şekil 2. Ocak, Şubat ve Mart 2017 aylarına ait Ayvacık-Çanakkale deprem aktivitesi

4 Şekil Şubat 2017 Gülpınar - Ayvacık depremlerinin saatlik (UTM) ve günlük dağılım grafiği 2. Bölgenin Tarihsel ve Aletsel Dönem Deprem Etkinliği Kuzey Batı Anadolu ve Kuzey Ege Denizi, Avrasya ve Afrika tektonik plakalar arasındaki en önemli aktif sismik ve deformasyon alanlarından birisidir. Bölge, gerek KAFZ nun genel karakteristiği olan doğrultu atımlı tektonik rejimden, gerekse Batı Anadolu nun açılma rejiminden etkilenmektedir. Tarihsel dönem deprem etkinliği de Şekil 4 de verilmektedir. Tarihsel dönemde bölgeye en yakın hasar yapıcı deprem 1867 yılında Midilli Adası (I0=IX; Altinok vd, 2012) yakınlarında meydana gelmiştir. Bu deprem sonucu Ayvalık ilçesinin kıyılarında tsunami dalgaları oluşmuştur.

5 Şekil 4. Bölgenin Tarihsel dönem deprem etkinliği Aletsel dönemde (1900 yılı sonrası) meydana gelmiş en etkili depremler 1981 yılı Ege Deniz Depremi M= 7.2, 1919 yılı Ayvalık-Çanakkale M=7.0 ve 1944 yılı Edremit Körfezi M= 6.8 büyüklüğündeki depremlerdir (Şekil 5). Bölgeye en yakın hasar yapıcı deprem 1944 yılında Edremit Körfezi nde (M=6.8) meydana gelen depremdir. Depremin faylanma mekanizması (sismik kesitlerden de yararlanılarak çiizilen) Ayvacık depremleri gibi bölgede hakim olan Batı Anadolu nun açılma rejimini göstermektedir (Şekil 6). Şekil 5. Bölgenin Aletsel dönem deprem etkinliği (1900 sonrası M>5.0).

6 Şekil Edremit depremine ait faylanma mekanizması 3. Depremlerin Faylanma Mekanizması Depremlerin faylanma mekanizma çözümleri ISOLA software kullanılarak yapılmıştır (Sokos and Zahradnik, 2008) Ana şok için yapılan mekanizma sonucu Şekil 7 de verilmektedir. Bölgede meydana gelen ve aletsel büyüklüğü M 3.5 olan depremlerin faylanma mekanizma çözümleri deprem etkinliğine neden olan fayların büyük çoğunluğunun düşey atımlı normal faylanmalarla meydana geldiğini işaret etmektedir (Şekil 8). Bu ise Batı Anadolu da halen egemen olan açılma tektonik rejimini işaret etmektedir. Haritadan da görüleceği gibi depremlerin dış merkezlerinin birbirine çok yakın olması aynı fay sistemi içerisinde ve dar bir alan içinde meydana geldiğini göstermektedir. Şekil :51 (UTM) depremine ait odak mekanizması sonucu

7 Mevcut Şekil Şubat 2017 Gülpınar-Ayvacık depremlerinin (M 3.5) faylanma mekanizma çözümleri 4. Sonuçlar 06 Şubat 2017 de meydana gelen Ayvacık-Çanakkale deprem aktivitesinin KOERI tarafından yaplan lokasyon çözümlerine baktığımız zaman Gülpınar-Ayvacık (Çanakkale) deprem aktivitesinin deprem dizileri şeklinde geliştiği gözlenmektedir. Bu tür deprem dizileri içlerinde birden fazla deprem fırtınası barındırırlar. Bölgedeki deprem etkinliği fırtına karakterinde başlar ve uzun bir süre devam eder. Örneğin depremlerin büyüklükleri M= arasında benzer büyüklüklerde birkaç deprem şeklinde meydana gelir. Bu tür deprem dizileri art arda gelen yakın büyüklükteki depremlerden sonra, sıklıkları ve büyüklükleri zaman içinde azalarak haftalarca hatta aylarca sürebilmektedir. Deprem dizilerinin yoğun görüldüğü yerlere örnek olarak özellikle güney batı kıyıları, Denizli civarları, Midilli-Edremit-Karaburun açıkları, Oniki Adalar bölgesi ve Marmaris civarları verilebilir. 3.5 ve üzeri depremler için bulunan odak mekanizması sonuçları baskın olarak KB-GD uzanımlı eğim atımlı normal faylanmaya işaret etmektedir. Bölgedeki aktivite halen etkin bir şekilde devam etmektedir. KAYNAKLAR Altınok, Y., Alpar, B., Yaltırak, C., Pınar, A., Özer, N., The earthquakes and related tsunamis of October 6, 1944 and March 7, 1867; NE Aegean Sea, Natural hazards 60 (1), 3-25

8 Sokos, E., and J. Zahradnik (2008). ISOLA a FORTRAN code and MATLAB GUI to perform multiple point source inversion of seismic data, Comput. Geosci. 34, Soysal, H., Sipahioğlu, S., Kolçak, D., and Altınok, Y., (1981). Türkiye ve Çevresinin Tarihsel Deprem Kataloğu (MÖ) 2100-MS 1900), Tubitak, TBAG Proje No. 341, Istanbul.