ANMED. ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri News of Archaeology from ANATOLIA S MEDITERRANEAN AREAS. (Ayrıbasım/Offprint)

Transkript

1 ANMED ANADOLU AKDENİZİ Arkeoloji Haberleri News of Archaeology from ANATOLIA S MEDITERRANEAN AREAS (Ayrıbasım/Offprint) Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations

2 / Antalya, Kaleiçi, 113 Ada 7 Parselde Sondaj Çalışmaları Sondages at Insula 113, Lot 7 in Kaleiçi, Antalya Süleyman ATALAY Hülya YALÇINSOY Antalya, Kaleiçi Kentsel ve III. Derece Arkeolojik Sit Alanı içerisinde bulunan Kılıçarslan Mahallesi, Fırın Sokak, 113 ada 7 parselde restorasyonu devam eden tescilli yapının bahçesinde inşaat talebine esas olmak üzere 30 Nisan - 28 Eylül 2012 tarihleri arasında Antalya Müze Müdürlüğü başkanlığında aralıklarla devam eden bir sondaj çalışması gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda 1 no. lu sondaj çukuruna bağlı olarak 1A, 1B, 1C, 1D, 1E, 1F, 1G, 1H; 2 no. lu sondaj çukuruna bağlı olarak 2A, 2B, 2C, 2D, 2E; 3 no. lu sondaj çukuruna bağlı olarak 3A, 3B açmaları oluşturularak, 4 no. lu sondaj ile birlikte toplamda onaltı açma alanında parselin önemli bir bölümü kazılmıştır *. 1 No. lu Sondaj Sondaj çukurlarında; Roma Dönemi taş işçiliği özellikleri gösteren, kuzeybatı - güneydoğu doğrultulu, üzerinde kırlangıç kuyruğu kenet yuvası bulunan dikdörtgen düzgün kesme taş bloklardan oluşmuş, anıtsal bir yapıya ait duvarın 6,50 m. lik kısmı ortaya çıkarılmıştır. Parselin kuzeydoğusunda yer alan bir yapı kompleksine ait olabileceği düşünülen bu duvarın kuzeydoğu tarafında, bloklar arasında güneybatıya 90 derece açı ile 50 cm. kadar girinti oluşturacak şekilde düzenlenmiş 124 cm. uzunluğunda, iç kısımları sıvalı girintiler mevcuttur. Ayrıca aynı doğrultuda açığa çıkarılan -2,80 m. seviyedeki harçlı taban döşemesi yapının kuzeydoğusunun iç mekân olarak kullanıldığını göstermektedir. Söz konusu duvar kalıntısı Attaleia kent bütünü içerisinde ele alındığında kamusal bir yapıya (Agora?) ait bir yapı olarak değerlendirilmiştir (Res. 1). Duvarın, kuzeybatı-güneydoğu doğrultulu olarak komşu parsel sınırları içerisinde de devam ettiği anlaşılmaktadır. * Sondaj çalışmalarının yürütülmesinde önemli desteği ve katkıları bulunan Antalya Müzesi Müdürü M. Demirel e ve çalışmalara katılan arkeologlar A. Çiziltepe ve H. Toprak a teşekkür ederiz. Several sondages were conducted at Insula 113, Lot 7 of Fırın Sokak in Kılıçarslan Mahallesi within the urban and third degree archaeological area in Kaleiçi by the Antalya Museum at intervals from 30 April-28 September In the course of the work a total of 16 trenches, covering most of the lot were dug, namely Trenches 1A, 1B, 1C, 1D, 1E, 1F, 1G, 1H in the first sondage; 2A, 2B, 2C, 2D, 2E in the second sondages; 3A and 3B in the third and fourth sondages *. Sondage no. 1 A long wall approximately 6.50 m. long belonging to a monumental building of the Roman period was uncovered in the trenches. It was built with finely cut blocks bearing swallowtail clamp holes, and extending in a north-west/south-east direction. This wall might belong to a complex located in the north-east part of the lot. On the north-east side of the wall are plastered recesses 124 cm. long and 50 cm. deep protruding at a right angle south-westward between the blocks. Furthermore, mortared flooring was uncovered at m. in the same direction, which shows that the north-east side was the interior of the structure. Within the context of ancient Attaleia, this wall is thought to have belonged to a monumental public structure, perhaps an agora (Fig. 1). It is believed that this wall extends north-west/southeast further into the neighbouring lot. In a wide area extending south-west from the wall a mortared foundation filling comprised of travertine rubble has been found. This discovery shows that the south-west wall of the Roman complex was re-used as a foundation wall in the Late Roman and Byzantine periods (Fig. 2). * We would like to thank the Antalya Museum Director M. Demirel for his support and contributions and archaeologists A. Çiziltepe and H. Toprak for their participation in the sondages. 250

3 Res. 1 Parselin kuzeydoğusundaki duvar Fig. 1 Wall in north-east part of lot Res. 2 Kazı çalışmaları sonrası, genel görünüm Fig. 2 General view after excavations Parselin güneybatısına doğru uzanan genişçe bir alan üzerindeki traverten molozlardan oluşan harçlı temel dolgu, Roma yapı kompleksinin güneybatı duva rının Geç Roma ve Bizans ta temel duvarı olarak bir kez daha kullanım gördüğünü ortaya koymaktadır (Res. 2). 1 no. lu sondajda, -1,70 ila -2,60 m. seviyelerde duvara ait bloklar çevresinden çok sayıda pişmiş toprak tuğla, sırlı-sırsız seramik parçaları, İ.S yy. a tarihlenen pembe ve kırmızımsı sarı renkte hamurdan çark yapımı diskoid formlu iki kandil ve biri taban döşemesi üzerinde olmak üzere toplam dört adet sikke ele geçmiştir. Sondaj 1A, 1B ve 1C deki toprak dolgusu genel olarak tuğla, kiremit, sırlı-sırsız seramik parçaları ve moloz taşlar ile hayvan kemik parçaları içermektedir. 1A da üç lüle; 1B de bir lüle, at başı şeklinde figürün parçası, İ.S. 2. yy. a tarihlenen bir kandil, tümlenebilen bir kase, korozyonlu bir sikke ile unguentarium parçası; 1C de kuzeybatı-güneydoğu uzantılı duvarın hemen önünde iki aşık kemiği (astragallus), Roma Dönemi ne ait kireçtaşından prizmatik gövdeli ve köşe akroterli minyatür bir adak sunağı, bir kandil, bir sikke ve figürin parçası ele geçen buluntulardır (Res. 3). Parselin kuzeydoğu sınırında açığa çıkarılan Roma duvarının güneybatısındaki, traverten molozlardan oluşan harçlı temel dolgusunun güneybatı yönünde de devam ettiği Sondaj 1D, 1G ve 1H da gözlenmiştir. 1G de kuzeybatı-güneydoğu uzantılı yapı temel taşlarının batı tarafa doğru devam etmediği anlaşılmaktadır. Bu durum, nitelikli yapı kalıntısının doğuda olabileceği sonucuna işaret etmektedir. Small finds from and m. in sondage no. 1 included bricks, glazed and unglazed potsherds, two discoid lamps made on wheel from pink and reddish yellow clay dated to the 2nd-3rd centuries A.D. as well as four coins, one of which was found on the floor. The earth filling in Trenches 1A, 1B and 1C contained bricks, roof tiles, glazed and unglazed potsherds, rubble, and animal bones. In addition, 1A contained three pipes; 1B: one pipe, a fragment of a horse-head figure, a lamp of the 2nd century, a bowl, a corroded coin and unguentarium fragment; 1C: two knucklebones (astragallus) right before the north-west/south-east wall, a miniature votive offering altar of limestone with a corner acroteria and prismatic body from the Roman period, one lamp, one coin and a figurine fragment (Fig. 3). Sondages 1D, 1G and 1H revealed that the mortared foundation filling of travertine rubble south-west of the wall exposed in the north-east part of the lot extends south-westward. Foundation blocks extending northwest/south-east in 1G do not continue westward. Thus, the building remains may be in the east. 1D contained two coins and one terracotta tripod; 1G: one metal handle and an Islamic bronze coin. The earth filling in these sondages contained brick/roof tile fragments, rubble, glazed and unglazed painted potsherds, and sgraffito fragments. Soundings nos. 2 and 3 Work in Trenches 1E, 1F, 2A, 2B, 2C and 2D uncovered a wall in the north-west/south-east direction 251

4 Res. 3 Buluntulardan örnekler: tek kulplu kap (Sondaj 2D), minyatür sunak (Sondaj 1 C), sikke (Sondaj 1G), kase (Sondaj 1B), kandil (Sondaj 1) Fig. 3 Examples of finds: vessel with single handle (Sdg 2D), miniature altar (Sdg 1C), coin (Sdg 1G), bowl (Sdg 1B), lamp (Sdg 1) 1D den iki sikke, bir pişmiş toprak üç ayak; 1G den bir metal kulp ve bir İslami bronz sikke sondajın dikkate değer buluntularındandır. Açılan sondajlarda tuğla/kiremit parçaları, moloz taşlar, boyalı sırlı ve sırsız seramik parçaları ile sgrafitto tekniğinde yapılmış parçalar dolgu toprak içeriğini oluşturmaktadır. 2 ve 3 No. lu Sondajlar Sondaj 1E, 1F ile 2A, 2B, 2C ve 2D de sürdürülen çalışmalar sonucunda; parselin güneybatısında; her iki tarafından su kanalı (ark sistemi) geçen kuzeybatı-güneydoğu uzantılı bir duvar ortaya çıkarılmıştır. Traverten ana kayanın şekillendirilmesi ile oluşturulan kanalın derinliği yer yer cm., genişliği ise 9-18 cm. arasındadır. Su dağıtım sistemiyle ilgili olduğunu düşündüğümüz kanallar temiz su ihtiyacını karşılamak amacıyla inşa edilmiş olmalıdır (Res. 4-5). Kanalın, Sondaj 1E içerisinde ve parselin güneydoğu sınırında kalan kısmı üzerinde, moloz taş örgülü bir duvar ile Osmanlı Dönemi ne ait bir havuz yer almaktadır (Res. 6). Kanalın 2B sınırları içerisinde kalan bölümünün üstü Bizans Dönemi nde düzgün kesme taşlarla kapatılmıştır (Res. 4-5). 1F den iki bronz sikke; 2A, 2B ve 2C den aralarında unguentarium ve amphora dip parçalarının yer aldığı boyalı sırlı/sırsız ve sgrafitto tekniğinde yapılmış seramik parçaları, bir sikke ve bir aşık kemiği ele geçen buluntulardır. 2C ve 2D de kuzeydoğu-güneybatı doğrultulu olarak açığa çıkarılan 3 m. uzunluğundaki Roma Dönemi duvarının bazı devşirme mimari yapı elemanları da ihtiva eden üç sırası korunmuş durumdadır. Duvar, parselin güneybatısındaki traverten bloklardan inşa edilmiş 8,85 m. uzunluğundaki bir başka duvar ve bitişiğindeki su kanalı ile kesişmektedir (Res. 4-5). flanked with water channels on either side in the southwest part of the lot. The water channels hewn from travertine bedrock have a depth of cm. at places with a width of 9-18 cm. These channels should be related with a water distribution system and for supplying fresh water (Figs. 4-5). The part of the channel in 1E is topped with a rubble wall and an Ottoman period pool (Fig. 6). The part of the channel in 2B was closed with cut stones in the Byzantine period (Figs. 4-5). Trench 1F contained two bronze coins; 2A, 2B and 2C potsherds of glazed and unglazed painted pottery and sgraffito technique including unguentarium and amphora bottoms, one coin and one knucklebone. The Roman period wall extending in north-east/southwest uncovered in 2C and 2D is 3 m. long and has survived with three courses including some reused architectural elements. The wall intersects with another wall of travertine blocks 8.85 m. long in the south-west part of the lot and the adjoining water channel (Fig. 4-5). In the south-west part of the lot the use of travertine rubble and cut stones together in the walls with plaster as well as water channels hewn from bedrock can be dated to the 5th-7th centuries A.D. Small finds from 2D, 2E and 3B include a vessel with a single handle dated to the Late Roman period, greenglazed jugs from the Seljuk and Ottoman periods, one bone archer s ring, various vessel fragments and nine bronze coins. Sondage no. 3 also contained a water pool measuring 1.60x2.00 m. on the inside. This rectangular pool of the Ottoman period has rounded corners plastered inside and a basin in its front. In the south-east part of the pool is a water channel system. 252

5 Res. 4-5 Parselin güneybatısındaki su kanalları ve devşirme malzeme ile inşaa edilmiş kuzeydoğu-güneybatı doğrultulu duvar kalıntıları ve sokak (?) Fig. 4-5 Water channels in south-west part of lot, remains of north-east/ south-west wall built with reused material and street (?) Parselin güneybatı yarısındaki duvarlarda gerek traverten moloz ve kesme blokların bir arada sıva ile kullanım şekli, gerekse de ana kayanın şekillendirilmesi ile inşa edilen su kanalları İ.S. 5. yy. ile 7. yy. aralığına tarihlendirilebilirler. Geç Roma Dönemi ne tarihlenebilen tek kulplu bir kap, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait yeşil sırlı tek kulplu emzikli testiler, bir kemik zıhgir, çeşitli kap parçaları ile dokuz bronz sikke; 2D, 2E ve 3B nin başlıca buluntularıdır. 3 no. lu sondajda ayrıca; önünde kurnası bulunan 1,60x2,00 m. iç ölçülerinde, kenarları yuvarlatılmış dörtgen formlu ve içi sıvalı bir su havuzu tespit edilmiştir. Havuzun güneydoğu yönünde ise uzun bir ark sistemi mevcuttur. 4 No. lu Sondaj Parselin güneybatı sınırında 2x3 m. ebatlarında açılan 4 no lu sondaj -2,20 m. karstik ana kaya tabanına ulaşılmasıyla sonlandırılmıştır. Dolgu toprak içerisinden az sayıdaki seramik parçası yanı sıra Osmanlı Dönemi ne ait tek kulplu emzikli kap parçası ile iki lüle bulunmuştur. 113 Ada 7 Parsel içerisindeki farklı doğrultudaki duvar kalıntıları ve kuzeybatı-güneydoğu doğrultulu duvarlara paralel ana kayanın şekillendirilmesi ile inşa edilen simetrik su kanalları Geç Roma - Erken Bizans yapı kalıntıları olup, iki kanal arasındaki (Gen.: 2,30 m.) açıklık nedeniyle Antik Dönem de bir sokak olduğu değerlendirilmektedir (Res. 5). Sondaj çalışmaları sonucunda Roma dan Osmanlı Dönemi ne kadar kesintisiz yapılaşma görülen alanda Antalya Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun tarih ve 1110 sayılı kararı ile müştemilat ve serinleme havuzuna ait projenin uygun bulunmadığı ve çıkan kalıntıların (Res. 2) üzerinin jeo-tekstil ve kum ile örtülmesi gerektiği kararlaştırılmıştır. Res. 6 3 no. lu sondajın güneyindeki havuz Fig. 6 Pool in south part of sounding no. 3 Sounding no. 4 This sounding of 2x3 m. was dug at the south-west border of the lot and finalized when karstic bedrock was reached at a m. level. The filling contained a few potsherds as well as an Ottoman vessel fragment with a spout, single handle and two pipes. The wall remains running in various directions and the symmetrical water channels hewn from bedrock that extend parallel to the north-west-south-east walls date to the Late Roman-Early Byzantine periods. The 2.30 m. distance between the two channels suggests a street in antiquity (Fig. 5). As a result of the excavations here, it was observed that the area was inhabited uninterruptedly from the Roman to the Ottoman period. Thus the Regional Board of the Cultural Heritage in Antalya ruled that it was not suitable to construct an auxiliary building and a pool in this lot (dated 19 Nov. 2012, no. 1110), and that the remains exposed (Fig. 2) should be covered with geotextile and sand. 253