BĠRĠNCĠ KISIM AVRUPA KONSEYİ AİHS VE AİHM

Transkript

1 BĠRĠNCĠ KISIM AVRUPA KONSEYİ AİHS VE AİHM 1

2 2

3 1. BÖLÜM AVRUPA KONSEYĠ VE ĠNSAN HAKLARI SÖZLEġMESĠ I.AVRUPA KONSEYĠ 1.KURULUġU VE FAALĠYETLERĠ Avrupa Konseyi'nin oluģturulması fikri, Ġkinci Dünya SavaĢı'ndan maddî ve manevî büyük kayıplarla çıkan Avrupa'da bir daha aynı trajedilerin yaģanmamasını sağlamak amacıyla ortaya atılmıģtır. Avrupa'da gerginliğin ve çatıģmanın yerini güven ve iģbirliğinin alması hedeflenmiģtir. Ġkinci Dünya SavaĢının ertesinde, Winston Churchill 1946 da Zürih te yaptığı ve savaģ sonrası Avrupa halklarının duygularını yakalayan bir konuģmasında, bir Avrupa BirleĢik Devletleri nden bahsetmiģ ve ilk adım olarak Avrupa Konseyi ni önermiģti. Bu ortamda, 5 Mayıs 1949'da 10 Avrupa ülkesi, Belçika, Danimarka, Fransa, Hollanda, Ġngiltere, Ġrlanda, Ġsveç, Ġtalya, Lüksemburg ve Norveç Avrupa Konseyi'ni kuran anlaģmayı imzalamıģlardır. 9 Ağustos 1949 tarihinde Yunanistan, 7 Mart 1950 tarihinde Ġzlanda ve 13 Nisan 1950 tarihinde de Türkiye, Avrupa Konseyi'ne katılmıģtır. Sonraki yıllarda sırasıyla Federal Almanya (1950), Avusturya (1956), Kıbrıs (1961), Ġsviçre (1963), Malta (1965), Portekiz (1976), Ġspanya (1977), LihtenĢtayn (1978), San Marino (1988), Finlandiya (1989), Macaristan (1990), Polonya (1991), Bulgaristan (1992), Estonya, Litvanya, Slovenya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya ve Roman- 3

4 ya (1993), Andorra (1994), Letonya, Arnavutluk, Moldova, Ukrayna ve Makedonya (1995), Rusya ve Hırvatistan (1996) Gürcistan (1999) Azerbaycan ve Ermenistan (2001), Bosna-Hersek(2002), Sırbistan- Karadağ ın ( tarihinde) ve son olarak da katılımıyla kuruluģ bugünkü 46 üyeli Ģeklini almıģtır. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi nezdinde gözlemci statüsü taģıyan ülkeler ABD, Japonya, Kanada, Vatikan ve Meksika'dır. Ġsrail, Kanada ve Meksika ise, Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi nezdinde gözlemci statüsünü haizdir. Beyaz Rusya (Belarus) nın Avrupa Konseyi'ne üyelik baģvurusu ile Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi nezdindeki özel davetli statüsü askıya alınmıģ bulunmaktadır. Avrupa Konseyi'nin statüsü gereği, hukukun üstünlüğü, temel insan hakları ve özgürlüklerine saygı ilkelerine bağlı tüm Avrupa ülkeleri Konsey'e üye olabilirler. Konsey, Atlas Okyonusu sahilinden Rusya nın uzak doğusuna kadar uzanan bir alanda, yaklaģık 800 milyon insanın kaygı, umut ve isteklerinin seslendirildiği bir forum olmuģtur dan beri Konseyin baģlıca hedefi, Avrupa ulus ve vatandaģlarının vakarını, temel değerleri olan demokrasiye, insan haklarına ve hukuk düzenine saygıyı sağlamak yolu ile güvence altına almak olmuģtur. Konsey, çocuk hakları, uyuģturucu bağımlılığı, hoģgörüsüzlük, azınlıkların korunması, biyoetik ve gençlere daha geniģ eğitim fırsatı sağlanması alanlarında Avrupa ülkeleri vatandaģlarının artan kaygılarına cevaplar getirmiģtir. Avrupa Konseyi savunma konuları hariç toplumların karģılaģtığı tüm temel sorunlar ile ilgilenmektedir. Bunlar, insan hakları, hukukî iģbirliği, medya, eğitim, kültür, spor, gençlik, sağlık, yerel yönetimler, bölgesel planlama, çevre, aile iģleri, sosyal güvenlik sorunlarıdır. Örgütün statüsünde ekonomik konularda da faaliyet gösterilmesi öngörülmekle birlikte, uygulamada bu alandaki çalıģmalar sınırlı kalmaktadır. Konsey'in yukarıda belirtilen alanlardaki çalıģmaları genellikle SözleĢme ya da Protokoller hazırlanması ile sonuçlanmaktadır. Konsey'in halen 174 SözleĢme ve Protokolü mevcuttur. Türkiye, bunlardan 76 adedine taraf bulunmaktadır. Ülkemiz, 33 SözleĢmeyi de imzalamıģ, ancak henüz onaylamamıģtır. Türkiye, onay sayısı sıralamasında orta sıralarda yeralmaktadır. SözleĢme ve Protokoller üye ülkeler mevzuatlarının uyumlaģtırılması, bu suretle ortak normlar ve bir Avrupa hukuk düzeni oluģturulması amacına yöneliktir. Bu 4

5 anlaģmalar Bakanlar Komitesinin üye devletlere yönelik olan ve ortak sorunlara çözüm bulmakta kesin etki sağlayan kararları ve tavsiyeleri ile desteklenir. Bu bağlamda, Avrupa Ġnsan Hakları SözleĢmesi taraf ülke vatandaģları hak ve özgürlüğünü koruyacak bir sistem kurmuģtur. SözleĢmedeki haklarının ihlâl edilmiģ olduğuna inanan her Ģahıs, ulusal mahkemelerde yasal çare imkanlarının tükenmiģ olması Ģartı ile, Strasbourg daki Avrupa Ġnsan Hakları Mahkemesine Ģikayette bulunabilir. ĠĢkencenin Önlenmesi SözleĢmesi, özgürlüklerinden mahrum Ģahısları güvence altına almaktadır. Avrupa Sosyal ġartı, temel sosyal ve ekonomik hakları güvence altına almaktadır. Yerel Yönetimler Avrupa ġartı, demokratik sistemde yerel yönetimlerin uymaları gereken ilkeleri belirlemektedir. Ulusal Azınlıklar Çerçeve SözleĢmesi, ulusal azınlıkların haklarını koruma hedefine yönelik ilkeleri içermektedir. Ġnsan Hakları ve Biyo-Tıp konusunda Avrupa SözleĢmesi, insan kopyalanmasını yasaklamakta ve bireyin tıbbi tedavi konusundaki haklarını tanımlamaktadır. Verilere ĠliĢkin SözleĢme, kiģisel bilgilerin dürüst ve yasal bir biçimde toplanması ve kullanımı için bazı ilkeleri tanımlamaktadır. Sınır Ötesi Televizyon Yayınları Avrupa SözleĢmesi, sınır ötesi yayınlanan televizyon programlarının dağıtım ve alım özgürlüğünü güvence altına almaktadır "Bern SözleĢmesi", Avrupa yabani hayatını ve yok olma tehlikesi ile karģılaģan bitki ve havyan türlerini kendi doğal ortamlarında korumayı amaçlamaktadır. Avrupa Kültür SözleĢmesi, eğitim, kültür, müģterek miras, spor ve gençlik konularında hükümetlerarası iģbirliği için bir temel oluģturmaktadır. Sosyal GeliĢme Fonu, sosyal projelerin finansmanı ve üye devletlerde acil durumları karģılamak için kredi vermektedir. Avrupa Farmakopisi, ilaçların kalitesinin standart hale getirilmesinde çok önemli bir rol oynamaktadır. Pompidou Grubu, uyuģturucu bağımlılığı ve kaçakçılığı ile mücadele ve bağımlıların tedavi ve rehabilitasyonu için üye devletlerin politikaları arasında eģgüdüm sağlamaktadır. 5

6 Özel yardım ve iģbirliği programları, yeni üyeler ve Konsey e üyelik için baģvuran devletlere demokratik ve yasal reformların, yerleģtirmek, güçlendirmek ve hızlandırmak için teknik yardım sağlamaktadır. YaklaĢık 400 hükümet dıģı kuruluģ, tüm alanlarda Konsey çalıģmalarına katılmaktadır. 2.AMAÇLARI Çoğulcu demokrasi, insan hakları ve hukuk düzenini savunmak ve güçlendirmek. Avrupa Toplumunun karģısındaki sosyal sorunlara; ırkçılığa, hoģgörüsüzlüğe, azınlıklara farklı muameleye, uyuģturucu bağımlılığına, biyo-etik sorunlara, sosyal dıģlanmaya ve organize suçlara çözüm bulmak. Bir Avrupa kimliği bilincini teģvik etmek ve farklı kültürlerden gelen insanlar arasında karģılıklı anlayıģı geliģtirmek. Gerçekten, Avrupa Konseyi'nin baģta gelen hedefi 45 üye devlet arasında, tüm gerçek demokrasilerin temelini oluģturan ve bütün Avrupalıların yaģamlarını türlü Ģekillerde etkileyen prensipler olarak bireysel özgürlüklerin, siyasal serbestliğin ve hukuk düzeninin korunmasında daha büyük birlik sağlamaktır. Bütün üye devletler özgürlük, insan onuru ve bireylerin refahını hükümet faaliyetleri için kesin ilkeler olarak benimsemekle yükümlüdürler. Bugün, Avrupa Konseyi, 800 milyon Avrupalının insan haklarına, demokrasi ve hukuk düzenine olan ortak yükümlülüklerini kurumsallaģtırmaktadır yılında kuruluģundan beri Konsey ortak mirası olan insan hakları ve demokrasiye bağlı kalarak barıģ ve iģbirliği için bir güç olmuģtur. 1989'da Berlin Duvarının yıkılması ve demokratik değerlerin bütün Avrupa'ya yayılması ile TeĢkilat yeni bir siyasal boyut kazanmıģtır. Gerçekten de Avrupa Konseyinin geniģlemesi hemen hemen tamamlanmıģtır. Konsey statüsünün 3. maddesinde, her üye devletin hukukun üstünlüğü ilkesini ve kendi yargı alanı içindeki herkesin insan hakları ve temel haklardan yaralanması ilkesini kabul ettiği açıkça belirtilir. Bu ilkeleri ciddî biçimde ihlâl eden üye devletlerin Avrupa Konseyindeki temsil haklarının askıya alınması ya da Konsey üyeliğinin sona erdirilmesi yolu ise statünün 8. maddesinde bir yaptırım olarak öngörülmüģtür. 6

7 Konsey bünyesinde ayrıca, 1999 da kurulan Ġnsan Hakları Komiseri Bürosu bulunmaktadır. Komiser, üye ülkelerde insan hakları eğitimi ve bilincini artırmakla ve AĠHS ve Konsey in tavsiyeleri ile Bakanlar Komitesi nin kararlarına üye ülkelerin tam ve etkili bir Ģekilde saygı göstermelerini sağlamakla da yükümlüdür. Komiserin yasal bir yaptırım gücü bulunmamaktadır. Ancak insan haklarını korumak ve bu alanda ihlalleri engellemek için devletlere enformasyon sağlar ve gerektiğinde tavsiyelerde bulunabilir. 3.ORGANLARI KuruluĢun temel organları, karar organı olan Bakanlar Komitesi, danıģma organı olan Parlamenterler Meclisi ve yerel yönetimlerin geliģtirilmesini amaçlayan Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi'dir. A. Bakanlar Komitesi Bakanlar Komitesi, karar organıdır. Komite, bütçe, yeni üye alımı ve TeĢkilatın politika ve faaliyetlerinin ana hatlarını karara bağlar. Kararları, üye devletlere tavsiyeler ve onaylayan devletler için bağlayıcı nitelik taģıyan sözleģmeler veya anlaģmalar Ģeklinde olur. Bakanlar Komitesi başkanlığı, alfabetik sıraya göre üye devletlerin temsilcileri tarafından yürütülür. Bakanlar Komitesi'nde üye ülkeler DıĢiĢleri Bakanları, Bakanlara vekaleten daha sık toplanan Delegeler Komitesi'nde ise Daimî Temsilciler yer alır. Komitenin görevlerini sürekli olarak yerine getirebilmesi için, üye Devletler AK nezdinde daimi temsilcilikler oluģturmuģlardır. Üye ülkeler DıĢiĢleri Bakanları, yılda iki kez, Mayıs ve Kasım aylarında toplanmaktadırlar. Toplantıların gündemlerini, Daimî Temsilciler, Delegeler Komitesi toplantılarında belirlemektedirler. Bakanlar Komitesi'nde genellikle güncel siyasî konular ele alınmakta ve Avrupa Konseyi'nin izlemesi gereken yol belirlenmektedir. Bakanlar Komitesi toplantılarına, benzer alanlarda faaliyet gösteren diğer uluslararası kuruluģların üst düzey yöneticileri de davet edilmektedir. Bakanlar Komitesinin Konsey Statüsündeki görevlerinin yanı sıra AĠHS ne göre de önemli görevleri bulunmaktadır. B. Parlamenterler Meclisi Parlamenterler Meclisi, Konseyin tartıģma forumunu ve itici gücünü oluģturur. Bir yasama organı değil, müzakere organı niteliği taģır. 7

8 Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi (AKPM), üye ülkelerin parlamentolarından seçilen 313 asil, 313 yedek üyeden oluģur. AKPM üyeleri, her üye ülke parlamentosundan, parlamentodaki güç dengesini yansıtacak Ģekilde seçilmektedir. Her üye devlete ayrılan parlamenter sayısı, söz konusu ülkenin nüfusuyla orantılıdır. AKPM Genel Kurulu yılda 4 kez, Ocak, Nisan, Haziran ve Eylül aylarında 5' er gün süreyle toplanmaktadır. AKPM'nin çeģitli komisyonlarında oluģturulan raporlar Genel Kurul'a sunulmaktadır. Raporların iģlem bölümleri, bir baģka deyiģle kararlar, Bakanlar Komitesi'ne yönelik tavsiye kararları ya da yönergeler, tartıģılarak oylanmaktadır. ÇalıĢmalarını ihtisas Komiteleri hazırlar. Meclis, Konseyin ba- Ģarılarının pek çoğunu Bakanlar Komitesine yaptığı tavsiyelerle baģlatmıģtır; onayı olmadan Konsey e yeni üyeler alınamaz. Ayrıca AĠHS gereği AĠHM hâkimlerini seçmektedir. AKPM'nde, "Sosyalist Grup", "Avrupa Halk Partileri Grubu", "Avrupa Demokratları Grubu", "Liberal, Demokrat ve Reformcu Grup" ve "Avrupa BirleĢik Sol Grubu" olmak üzere 5 siyasi grup mevcuttur. C. Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi (AYBYK), bütün üye devletlerin temsilcilerinden oluģmaktadır. Yılda bir defa Strasbourg da genel toplantısını yapmaktadır. Avrupa Konseyi ilkelerinin yerel yönetimler düzeyinde de geliģtirilmesini amaçlar. Yerel ve bölgesel yönetimlerin güçlendirilmesi, bu yapılanmaların hukukî ve idarî açıdan incelenmesi ve aralarındaki sınır ötesi iģbirliğinin artırılmasına yönelik çalıģmalar yapmaktadır. Üye ülkelerin belediye baģkanlarından ve mahalli idareler temsilcilerinden seçilen asil ve yedek üyelerin katılımıyla oluģur. Bölgesel Meclis ve Yerel Meclis olmak üzere iki alt organı bulunmaktadır. Türkiye, 12 asil, 12 yedek üyeden oluģan bir heyetle Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi'nin çalıģmalarına katılmaktadır. D. Genel Sekreterlik Genel Sekreterlik,bir Genel Sekreter, bir Genel Sekreter yardımcısı ve 1800 dolayında memurdan oluģmaktadır. Genel Sekreter ve yardımcısı, Bakanlar Komitesinin tavsiyesi üzerine Parlamenterler Meclisi tarafından seçilir. Genel Sekreterliğin AĠHS nden kaynaklanan görevleri de vardır. Ġngilizce ve Fransızca olmak üzere iki 8

9 resmî dil ve yaklaģık 175 milyon euro tutarında (2003) bir bütçe ile çalıģmaktadır. Sekreterliğe yardımcı şu müdürlüklükler vardır:insan Hakları; Siyasi İşler; Hukuk İşleri; Sosyal Sorunlar; Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor;Yönetim ve Destek Genel sekreter, faaliyetlerinden dolayı Bakanlar Komitesine karşı sorumludur. II.AVRUPA ĠNSAN HAKLARI SÖZLEġMESĠ 1.ÖNEMĠ, KAPSAMI, NĠTELĠĞĠ Avrupa Konseyi bünyesinde 4 Kasım 1950 de Roma da benimsenen ve 3 Eylül 1953 de yürürlüğe giren Ġnsan Haklarının ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına ĠliĢkin SözleĢme ya da çok bilinen ismiyle AĠHS günümüzde, uluslararası planda ilan edilen insan haklarının en yetkin fiilî garanti modelini teģkil etmekte ve bireylerin, haklarına riayetin yargısal kontrolünden yararlanmalarını sağlamaktadır. BirleĢik ve demokratik bir Avrupa nın inģasının öncelikli ekseni olan AĠHS, Sovyetlerin çöküģünden beri çok sayıda yeni ülkenin katılımıyla Avrupa Konseyinin oluģturmak istediği demokrasiler kulübünün referans belgesi olmuģtur. 1 SözleĢme BM Ġnsan Hakları Evrensel Beyannamesi gibi, bir insan hakları oluģturma faaliyeti değil, her türlü politik eylemden önde gelen sürekli bir değerin bir insan olmanın tanınmasıdır. AĠHS ile, insan hakları Avrupa planında tam olarak pozitif hukuk alanına girmiģ ve böylece bir Avrupa insan hakları hukuku ortaya çıkmıģtır. SözleĢme tarafından tesis edilen koruma araçları, insan haklarını koruyan ulusal sistemlerin yardımcısıdır. SözleĢme, ilk planda kutsal kabul ettiği hakları ve özgürlükleri koruma ödevini sözleģmeye taraf Devletlere bırakır. Bu nedenle AĠHM kararlarında sık sık kendi kararlarını ulusal mahkemelerin kararlarının yerine geçirmeye çalıģmadığını vurgular. SözleĢmenin insan hakları alanına en devrimci katkısı belki de bireylere AĠHM önünde dava (bireysel baģvuru) hakkını tanıyan 34. maddesidir. 1 Frédéric SUDRE, La Convention européenne des droits de l homme, que-sais-je, Paris 2002 s.5. 9

10 SözleĢme Taraf devletlerin kendi yargı yetkilerine tâbi herkesi (madde 1) Strazburg da yeralan uluslararası organların denetiminde temel hakları tanıyan (Bölüm 1) kurucu bir anlaģmadır. Uzun yıllar boyunca, bağımsız üyelerden oluģan Komisyon ve Mahkeme (Divan) olmak üzere baģlıca iki özel organ söz konusuydu. Ayrıca Bakanlar Komitesi de çok önemli bazı yetkilere sahipti. Ancak, 1 Kasım 1998 de 11 nolu protokol ün yürürlüğe giriģinden itibaren yargısal kontrolün tekeli artık daimî olarak faaliyet gösteren tek bir mahkeme(aġhm) ye aittir. Böylece, AĠHS bireylerin hak ve özgürlüklerinin korunması alanında halen yürürlükte olan en ileri uluslararası belge halini almıģtır. SözleĢmeyi onaylayan devletler otomatik olarak 1. maddeden çıkan çifte yükümlülüğü kabul etmektedir. Ġlk olarak iç hukuklarının bu SözleĢme ile uyumlu olmasını taahhüt etmek zorundadırlar. 57. maddede ifade edilen genel nitelikli çekince koyma yasağı ile uyumlu bu gereklilik, bu belgeyi onaylayan devletlerin SözleĢmenin ülkelerinde yürürlüğe girmesinden itibaren bu yükümlülüğe uygun davranmasını gerektirmektedir. Kimi durumlarda, bunu yapmak için devletlerin mevzuat ve uygulamalarında bazı uyarlamalar yapmaları gerekecektir. Ġkinci olarak ise, SözleĢmeyi onaylamayı seçen devletler, SözleĢme tarafından güvence altına alınan hak ve özgürlüklerin her türlü ihlâlini gidermek zorundadırlar. SözleĢmenin 57. maddesi, çekince konulmasını bazı Ģartlara bağlamıģ ve bu çerçevede genel nitelikte çekince koymayı yasaklamıģtır. Bir çekincenin geçerli olup olmadığını AĠHM incelemektedir. Mahkeme ilk defa 29 Nisan 1988 tarihli Belilos/Ġsviçre baģvurusunda Ġsviçre tarafından çok genel bir beyanı çekince olarak geçersiz saymıģtır. AĠHS ne ek olarak, onu tamamlayan ya da değiģiklikler getiren 13 ek protokol meydana getirilmiģtir. Bu protokoller iki sınıfa ayrılmaktadır. Bazıları 3,5,8, 9 ve 10 nolu protokoller gibi usulî nitelik taģımaktadır. 2 nolu protokol ise, Bakanlar komitesine AĠHM den istiģari mütalaa talebinde bulunma yetkisi vermektedir. 11 Nolu protokolle birlikte 2 nolu protokol hükümleri sözleģme içine alınmıģ usuli hükümler getiren diğer protokoller ise kaldırılmıģtır. Ġkinci sınıfta ise, 4 ü yürürlükte olmak üzere, AĠHS nde garanti edilen haklar listesini tamamlayan 6 normatif - maddî hükümler içeren-protokol söz konusudur. 1 Nolu protokol, mülkiyet hakkı, eğitim ve öğrenim hakkı ve serbest seçim yapma hakkını, 10

11 4 Nolu protokol, borçtan dolayı özgürlüğünden yoksun bırakılma yasağını, serbest dolaģım özgürlüğünü, vatandaģın sınır dıģı edilme yasağını ve yabancıların toplu sınır dıģı edilmeleri yasağını, SözleĢmeye eklemekte; 6 Nolu protokol, ölüm cezasını yasaklamakta; 7 Nolu protokol, yabancıların sınır dıģı edilmelerine iliģkin usulî güvenceler, cezaî konularda üst derece mahkemeye baģvuru hakkını, yanlıģ mahkumiyet halinde tazminat, aynı suçtan dolayı iki kez yargılanmama ve cezalandırılmama ve evlilikte eģler arasında eģitlik haklarını, 12 Nolu protokol, genel olarak ayrımcılığın yasaklanması baģlığı altında, -yasalarda öngörülen bütün hakların kullanımının cinsiyet, ırk, renk, dil, din, siyasî veya baģka görüģ, ulusal veya sosyal köken, ulusal azınlık, mülkiyet veya diğer statülerine bakılmaksızın güvence altına alınacağını ve -Hiç kimsenin bir kamu makamı tarafından özellikle 1. fıkrada belirtilen gerekçelerle ayrımcılığa tâbi tutulamayacağını, 13 Nolu protokol ise, 6 Nolu protokolün savaģ ve yakın savaģ tehdidi durumunda ölüm cezasını kaldırmadığını göz önüne alarak, her durumda ölüm cezasının kaldırılmasını, öngörmektedir. Belirtmek gerekir ki, SözleĢme hak ve hürriyetler listesini geniģleten protokoller ancak bu protokolleri onaylayan devletler için bağlayıcılık kazanır. SözleĢme'nin önemi özellikle iki nedenden kaynaklanmaktadır: Birincisi, içerdiği hak ve özgürlüklerin yanında, getirdiği bireysel baģvuru mekanizmasıyla bireylere doğrudan Mahkeme'ye baģvuru imkanı tanımıģ olmasıdır; ikincisi, bir davada Mahkeme'nin ihlâl tespit etmesi halinde, Devletin bireysel veya genel tedbirler almakla yükümlü olmasıdır. Bu tedbirler ihlalin kaynağına göre, ihlali durdurma, ihlalin sonuçlarını giderme ve ihlâlin tekrarını önleme amacını güder. Dolayısıyla, ülkenin bir köģesinden baģlatılan bir dava, o ülkenin ve hatta SözleĢme'ye taraf diğer ülkelerin hukuk düzenlerini etkileyebilmektedir. 2.SÖZLEġME VE TÜRK HUKUKU 11

12 1982 tarihli Anayasamız hazırlanırken Avrupa Ġnsan Hakları SözleĢmesi de esas alınmıģtır. Nitekim Anayasanın Temel Haklar ve Ödevleri kısmının genel gerekçe sinde aynen Ģöyle denilmektedir: Ġnsan hakları ve temel hürriyetlerin düzenlendiği bu bölüm hükümlerinde, insan hakları doktrinini günümüzdeki geliģmesi ve durumu, geçirmiģ bulunduğumuz kötü deneyimlerden çıkarılan sonuçlar; insan hakları konusunda Türkiye nin imzalayıp onaylamıģ bulunduğu ve bu sıfatla millî hukukumuza dahil sayılan uluslararası andlaģma ve sözleģmeler, özellikle 1948 BirleĢmiĢ Milletler Ġnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve 1950 Ġnsan Haklarının ve Temel Hürriyetlerin Korunmasına Dair Avrupa SözleĢmesi göz önünde tutulmuģtur. Bireysel baģvuru hakkının tanınmasından itibaren 2 AĠHS her geçen gün Türkiye de daha da güncel hale gelmiģtir. Siyasî gündemi oluģturan bazı hak ihlâlleri dahi, SözleĢme'ye aykırılık savı ile Avrupa Ġnsan Hakları Mahkemesi önüne getirilmiģ ve Strazburg'da çözüm aranmıģtır SözleĢmenin, bir iç hukuk belgesi olarak bireyler ve yargı organları tarafından içselleģtirilmemiģ olması zamanla Türkiye den yapılan baģvuruların sayıca çok fazla olmasına ve dolayısıyla Türkiye nin bol zayıflı bir insan hakları karnesi almasına yol açmıģtır. 10. AB uyum paketi çerçevesindeki değiģiklikten önce, Anayasanın 90. maddesinin son fıkrasındaki usulüne göre yürürlüğe konulmuģ milletlerarası sözleģmeler kanun hükmündedir ve bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiasıyla Anayasa Mahkemesine baģvurulamaz hükmüne, önemli bir ekleme yapılmıģtır. Buna göre, usulüne göre yürürlüğe konulmuģ, temel hak ve özgürlüklere iliģkin milletlerarası 2 Türkiye, uzun bir süre yalnızca zorunlu olan devlet başvuruları yoluna izin vermekle yetinmiş, nihayet Avrupa Topluluğuna tam üyelik başvurusu yapma kararının arifesinde AİHS m.25 ye göre, tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, AİHK e bireysel başvuruyu kabul etmiş ve daha sonra da, tarihinden geçerli olmak üzere AİHM nin zorunlu yargı yetkisini tanımıştır. Türkiye, mahkemenin zorunlu yargı yetkisini tanırken, o dönemde AİHS in (11 No lu Protokolün yürürlüğe girmesinden önceki) eski 46. maddesine göre yapılan beyana yer ve zaman yönünden sınırlama koymuş ve bu sınırlama ile örneğin daha önce Güney Kıbrıs ın Kıbrıs Devleti sıfatıyla Türkiye aleyhine AİHK nezdinde yaptığı devlet başvurularına konu olan mülkiyet hakkı ile ilgili Ek 1 No lu Protokolün muhtemel olumsuz sonuçları gibi konularda doğabilecek olası sıkıntıları aşabileceğini düşünmüş ise de, gelişmeler böyle olmamış, Birleşmiş Milletler bünyesinde siyasi bir çözüm aranan Kıbrıs sorununda AİHM nin Kıbrıs Rumlarının Kuzey Kıbrıs taki mallarından yararlanmalarının engellenmesinden Türkiye yi sorumlu tutma yönünde aldığı tarihli 40/1993/435/514 sayılı Loizidou ön kararı ve bu karar doğrultusunda Sözleşme nin eski 50 (Yeni 41.) maddesine göre AİHM nin tarihli kararıyla belirlenen avukat ücreti ile maddi ve manevi tazminat, Türkiye nin kişisel başvuru hakkını ve Divanın zorunlu yargı yetkisini tanırken yaptığı beyanları geçersiz kılmış ve Kıbrıs sorunu, Türkiye yi siyasi çözüm aranan bir konuda Avrupa Konseyi ile ilişkilerini sorgulama noktasına getirecek bir görünüm kazanmıştır. 12

13 antlaģmalar ile kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkacak uyuģmazlıklarda, milletlerarası antlaģma hükümleri esas alınır. Bu durumda, mahkemede görülen bir davada, ulusal yasa ile örneğin Avrupa Ġnsan Hakları SözleĢmesi arasında çatıģma çıkması halinde, AĠHS kesin bir Ģekilde ulusal yasaya karģı üstünlük taģıyacaktır. 3 Bu itibarla, AĠHS ve AĠHM içtihatlarının iç organlarımız ve bu arada yargı mercilerimiz tarafından bilinmesi ve izlenmesi artık daha büyük önem taģımaktadır. 3 Kitabımızın ilk baskısında bu konuya iliģkin aģağıdaki görüģleri ileri sürmüģtük: Ülkemizce onaylanan SözleĢme ve Ek protokoller Anayasanın 90. maddesi gereğince, kanun gücündedir ve mahkemelerimizce uygulanmaları gerekir. Anayasanın 90. maddesinin son fıkrasındaki usulüne göre yürürlüğe konulmuģ milletlerarası sözleģmeler kanun hükmündedir ve bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiasıyla Anayasa Mahkemesine baģvurulamaz hükmünün ne anlama geldiği konusunda doktrinde değiģik görüģler vardır. Ancak bütün değiģik görüģler bir yana, sonuçta Ģu söylenebilir. AĠHS onaylandığı andan itibaren iç hukukumuzun bir parçası haline gelmiģ ve Türk Hukuk düzeni, milletlerarası hukuk ile iç hukuk arasındaki iliģkisi konusunda da tekçi görüģü benimsemiģtir. Milletlerarası SözleĢmelerin hiyerarģik konumu bakımından ise, gerek Anayasanın 90. maddesinin son fıkrası; gerekse, Anayasanın 15. maddesinde hak ve özgürlüklerin kullanılmasının durdurulması konusu iģlenirken, ancak milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlâl edilmemek kaydıyla durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve özgürlüklerin kullanılmasının kısmen veya tamamen durdurulabileceğinden söz eden anayasal hüküm karģısında, milletlerarası hukukun bir parçası olan uluslararası sözleģmelerin yasaların üzerinde olduğu kabul edilmek gerekir. SözleĢmenin kanunlarımızda öngörülmeyen bir kuralı içermesi halinde, SözleĢme kuralının uygulanması gerekir. Bir sözleģme kuralının kanunlarımızla çatıģır görünmesi halinde, uygulama merciine düģen görev kanunu sözleģme ile bağdaģır Ģekilde yorumlamaktır. Daha alt derecedeki hukuk kurallarının sözleģmeye aykırılığı halinde bunların değil, sözleģmenin uygulanması doğaldır. Uygulamada ise, Anayasa nın 90. maddesinde öngörülen kurala iliģkin mahkemelerce geliģtirilen içtihatlara göre, ulusal yasalarımızla Avrupa Ġnsan Hakları SözleĢmesi arasında çatıģma bulunması halinde mahkemelerce sözleģme hükümleri uygulanamamakta, bireyler, uluslararası hukuktan doğan haklarını ulusal yargı organları aracılığıyla elde edememeleri sonucu, giderek daha fazla Avrupa Ġnsan Hakları Mahkemesine baģvurmaktadırlar. DanıĢtay 5. Dairesi, tarih, E: 1986/1723 sayılı tek bir kararında, ifade özgürlüğü konusunda doğrudan Avrupa Ġnsan Hakları SözleĢmesi nin 10. maddesi hükmünün uygulanması gerektiğini karara bağlamıģ, fakat bu karara genellik ve süreklilik kazandırılarak içtihat oluģturulmamıģtır. 13

14 2. BÖLÜM AVRUPA ĠNSAN HAKLARI MAHKEMESĠ, ÖRGÜTLENMESĠ, YARGILAMA USULÜ VE KARARLARININ ĠNFAZI Avrupa Ġnsan Hakları Komisyonunu kaldıran ve Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin yargısal yetkisine son vererek görevini mahkeme kararlarının yerine getirilmesinin takibine indirgeyen 11 nolu protokolle, AĠHM SözleĢmenin yegane organı haline gelmiģtir. Bu durumda yeni bir içtüzük yapılması gereği ortaya çıkmıģtır. Mahkemenin yeni içtüzüğü 4 Kasım 1998 tarihlidir. Bu bölümdeki açıklamalarda SözleĢme nin 2. bölümünün yanısıra özellikle içtüzük, Mahkeme ve Komisyonun içtihatları temel alınmıģtır. I. MAHKEMENĠN GENEL TEġKĠLATI 1-MAHKEMENĠN ÇALIġMA YERĠ AĠHS ve Protokollerine, taraf devletlerce kabul edilen taahhütlere uyulmasını sağlamak amacıyla kurulan Avrupa Ġnsan Hakları Mahkemesi daimî olarak görev yapar. Mahkemenin masrafları, Avrupa Konseyi tarafından karģılanır Mahkeme nin çalıģma yeri, Avrupa Konseyi nin Fransa nın Strasbourg Ģehrindeki merkezidir. Ancak Mahkeme gerekli gördüğü taktirde, Avrupa Konseyi ne üye Devletlerin ülkeleri içinde herhangi bir yerde çalıģabilir. 14

15 Ayrıca, Mahkeme, bir baģvurunun görülmesinin herhangi bir aģamasında, kendisi veya bir veya birden fazla üyesi tarafından baģka bir yerde bir araģtırma yapılmasına veya diğer bir görevin yerine getirilmesine karar verebilir. 2- HÂKĠMLER A. Sayıları, Seçilmeleri ve Aranan Nitelikler Mahkeme, Avrupa Ġnsan Hakları SözleĢmesine taraf olan devlet sayısı kadar hâkimden oluģmaktadır yılı Ocak ayı itibariyle Avrupa Ġnsan Hakları SözleĢmesine kırk beģ devlet taraf olduğundan dolayı, her bir devletten bir hâkim olmak üzere Mahkemede kırk beģ hâkim görev yapması gerekmektedir. 4 Bir devletin birden fazla vatandaģının hâkim olması mümkündür. Örneğin, Ġtalya, San Marino ve Malta adına görev yapan üç Ġtalyan hâkim mevcut olabilmektedir. Hâkimler her Taraf Devlet için, Taraf Devletler tarafından gösterilen ve üç aday içeren bir liste üzerinden Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi tarafından oy çokluğu ile seçilirler. Hâkimlerde aranılan Ģartlar SözleĢme de, yüksek ahlakî karaktere sahip olma, yüksek mahkeme üyesi olabilme niteliklerini taģıma ve ehliyetiyle tanınmıģ hukukçu olma olarak sayılmıģtır. B. Görev Süreleri Hâkimler 6 yıl için seçilirler. Tekrar seçilmeleri mümkündür. Görevi bitmemiģ bir yargıcın yerine seçilen bir hâkim selefinin görev süresini tamamlar. Hâkimlerin görev süreleri 70 yaģında sona erer. Her üç yılda hâkimlerin yarısının yenilenmesini sağlamak amacıyla ilk seçimde seçilen hâkimlerin yarısının görev süresinin üç yıl sonra sona ermesi öngörülmüģtür. Bu hüküm gereği Mahkemede görev süresi 2001 yılında sona eren Türk hâkim 6 yıllık süre için yeniden seçilmiģtir. AnlaĢılacağı üzere, hâkimlerin yeniden seçilmesi mümkündür. 5 4 Ancak yeni üyelerden Bosna Hersek henüz hakimini seçmediğnden halen 44 hakim bulunmaktadır. 5 AĠHM de kuruluģundan beri dört Türk hâkim görev yapmıģtır. Bunlar sırasıyla, yılları arasında Kemal Fikret ARIK, yılları arasında Suat BĠLGE, yılları arasında Ali Bozer ve yılları arasında Feyyaz GÖLCÜK- LÜ dür. Halihazırda Mahkeme de görev yapan Türk hâkim ise 1999 da göreve baģlayan ve 2001 yılında tekrar seçilen Eski Büyükelçi Rıza TÜRMEN dir. 15

16 SeçilmiĢ bir yargıcın görev süresi, seçimden itibaren hesaplanır. Ancak bir hâkim, görev süresinin sona ermesi üzerine yeniden seçildiği zaman veya görev süresi sona eren veya sona erecek olan bir yargıcın yerine seçildiği zaman, her iki durumda da görev süresi, bu sona erme tarihinden itibaren hesaplanır. Yerine yenisi seçilen hâkim, kendinden sonraki yargıcın, yemin etmesine veya resmen beyanda bulunmasına kadar görevini sürdürür. Ayrıca, kendine havale edilmiģ davalara bakmaya devam eder. Her hâkim göreve baģlamadan önce kendisinin de katıldığı Mahkeme Genel Kurulunun ilk oturumunda, eğer ihtiyaç varsa Mahkeme BaĢkanının önünde aģağıdaki yemini eder veya resmî beyanı yapar: "Bir hâkim olarak görevlerimi Ģerefli, bağımsız ve tarafsız bir biçimde yerine getireceğime ve müzakerelerin gizliliğine riayet edeceğime yemin ederim -veya resmen söz veririm". C. Statüleri Hâkimler görevlerini yaparken Avrupa Konseyi Statüsünün 40. maddesinde ve bu madde uyarınca imzalanan anlaģmalarda öngörülen ayrıcalık ve dokunulmazlıklardan yararlanırlar. 6 Hâkimler kendi devletlerini temsilen değil, kendilerini temsilen görev yapmaktadırlar ve görevlerini yerine getirirken tamamen bağımsız ve tarafsızdırlar. Tam zamanlı olarak çalıģan hâkimlerin hâkimlik göreviyle, tarafsızlıkla veya bağımsızlıkla bağdaģmayan herhangi bir iģ yapmaları yasaktır. Her hâkim, bütün ek faaliyetlerini Mahkeme BaĢkanına bildirir. Mahkeme BaĢkanı ve ilgili hâkim arasında uyuģmazlık halinde, ortaya çıkan sorun Mahkeme Genel Kurulunca karara bağlanır. 3 D. Kıdem Sıraları 6 Bu konuda, Türkiye Cumhuriyeti adına 15 ġubat 1999'da Strazburg'da imzalanan ve 4/6/2003 tarihli ve 4869 sayılı Kanunla onaylanması uygun bulunan "Avrupa Konseyi'nin Ġmtiyaz ve Muafiyetlerine Müteallik Umumi AnlaĢma'ya Ek 6 Numaralı Protokolün onaylanması; DıĢiĢleri Bakanlığı'nın 12/6/2003 tarihli ve AKGY/ sayılı yazısı üzerine, 31/5/1963 tarihli ve 244 sayılı Kanunun 3 üncü maddesine göre, Bakanlar Kurulu'nca 23/6/2003 tarihinde kararlaģtırılmıģtır. R.G.9 Temmuz Bu mecburiyet bazı kiģilikleri hâkim olmaktan caydırma riski taģımaktadır. Rene Cassin, Garshıf Van der Meerseh, Pierre-Henri Teitgen, Louis Pettiti ya da Lord MeNair gibi kiģiler bu koģullarda hâkim olmayı kabul ederlermiydi? (Gerard Cohen-Jonathan, Aspect européens de droits fondamentaux, s. 24) 16

17 SeçilmiĢ hâkimler, Mahkeme BaĢkanı ve BaĢkan Yardımcıları ile Bölüm BaĢkanlarından sonra, seçilme tarihlerine göre kıdem alırlar, yeniden seçilme halinde, bu yeniden seçilme hemen seçilme olmasa bile, ilgili yargıcın daha önce görev yaptığı süre kıdemde dikkate alınır. Mahkeme BaĢkan Yardımcılığı görevine aynı gün seçilenler, hâkim olarak görev yaptıkları süreye göre kıdem alırlar. Hâkim olarak görev yaptıkları süre aynı ise yaģlarına göre kıdem alırlar. Aynı kural, Bölüm BaĢkanları için de uygulanır. Hâkim olarak aynı süre görev yapan hâkimler, yaģlarına göre kıdem alırlar. Ad hoc (geçici, özel) hâkimler, seçilmiģ hâkimlerden sonra yaģlarına göre kıdem alırlar. E. Ad Hoc-Özel, Geçici- Hâkimler Bir SözleĢmeci Devlet bakımından seçilmiģ bir yargıcın Dairede bulunamaması veya davadan çekilmesi halinde, Daire BaĢkanı o Devleti, seçilmiģ baģka bir yargıcı dava yargıcı olarak veya SözleĢme de hâkimlik görevi için aranan niteliklere sahip baģka bir kimseyi bir ad hoc hâkim olarak atamak isteyip istemediğini, atamak istediği taktirde söz konusu kiģinin adını otuz gün içinde bildirmeye davet eder. Bu suretle atanan kiģinin Dairede bulunamaması ve çekilmesi halinde de aynı kural uygulanır. Ġlgili SözleĢmeci Devlet otuz gün içinde yanıt vermemesi halinde, atamada bulunma hakkından vazgeçmiģ sayılır. Bir ad hoc hâkim, hâkim olarak atanmasından sonra, davanın görüleceği ilk oturumun açılıģında, seçilmiģ hâkimler için öngörülen yemini eder veya resmî beyanı yapar. F. Ġstifa ve Görevden Alınmaları Bir yargıcın istifası, Mahkeme BaĢkanına sunulur. BaĢkan bu istifayı Avrupa Konseyi Genel Sekreteri ne iletir. Ġçtüzüğün 24.maddesinin üçüncü fıkrasının son hükmü ile 26.maddesinin ikinci fıkrası saklı kalmak kaydıyla istifa, görevin boģalması sonucunu doğurur. Genel kurul halinde toplanan görev baģındaki seçilmiģ diğer hâkimler tarafından gerekli koģulları taģımadığına üçte iki çoğunlukla karar verilmedikçe, hiç bir yargıcın görevine son verilemez. Bu hâkim önce Mahkeme Genel Kurulu tarafından dinlenir. Göreve son verme usulünün baģlatılması için herhangi bir hâkim talepte bulunabilir. 3. MAHKEME BAġKANLIĞI A. Genel Olarak 17

18 Mahkeme Genel Kurulu, Mahkeme BaĢkanını, iki BaĢkan Yardımcısını ve Bölüm BaĢkanlarını, hâkim olarak görev sürelerini aģmamak koģuluyla, üç yıllık bir süre için seçer. Bu kiģiler yeniden göreve seçilebilirler. Her Bölüm, aynı Ģekilde Bölüm BaĢkanının görevini yerine getiremeyecek durumda olması halinde yerine geçecek olan bir BaĢkan Yardımcısını üç yıllık bir süre için seçer. Bu kiģiler göreve yeniden seçilebilirler. BaĢkanlar ve BaĢkan Yardımcıları, yerlerine yenileri seçilinceye kadar görevlerini sürdürürler. Bir BaĢkanın veya bir BaĢkan Yardımcısının, Mahkeme üyeliğinin sona ermesi veya normal süresinden önce istifa etmesi halinde, duruma göre Mahkeme Genel Kurulu veya ilgili Bölüm, bu görev döneminin geriye kalan süresini tamamlayacak olan kiģiyi seçer. Seçimler gizli oyla yapılır, seçimlerde sadece seçilmiģ mevcut hâkimler oy kullanır. Hiçbir yargıcın, seçilmiģ mevcut hâkimlerin mutlak çoğunluğunun oyunu sağlayamaması halinde, en fazla oyu alan iki yargıcın katılacağı ikinci bir oylama yapılır. Oyların eģit dağılması halinde, kıdemli olan hâkim seçilmiģ olur. B. Mahkeme BaĢkanının Görevleri Mahkeme BaĢkanı, Mahkemenin iģlerini ve birimlerini idare eder. BaĢkan, Mahkeme yi temsil eder ve özellikle Mahkeme nin Avrupa Konseyi makamlarıyla olan iliģkilerini yürütür. BaĢkan, Mahkeme Genel Kurulu toplantılarına, Büyük Daire toplantılarına ve beģ hâkimli kurul toplantılarına baģkanlık eder. BaĢkan, nezdinde seçildiği SözleĢmeci Devletle ilgili davalar dı- Ģında, Dairelerin görmekte olduğu davalara katılmaz. C. Mahkeme BaĢkan Yardımcılarının Görevleri Mahkeme BaĢkan Yardımcıları, Mahkeme BaĢkanına yardım eder. BaĢkan Yardımcıları, BaĢkanın görevini yapmasını bir engel çıkması veya BaĢkanlık makamının boģalması halinde veya BaĢkanın isteği üzerine BaĢkanın yerine görev yaparlar. Ayrıca, Bölüm BaĢkanlıkları da yaparlar. D. BaĢkanın veya BaĢkan Yardımcılarının Yerine Geçme Mahkeme BaĢkanının ve BaĢkan Yardımcılarının aynı anda görev yapamayacak durumda olmaları veya bu makamların boģalmıģ olması halinde, Mahkeme BaĢkanlığını bir Bölüm BaĢkanı, Bölüm BaĢkanı yoksa 5.maddeye göre kıdemli olan baģka bir seçilmiģ hâkim üstlenir. 18

19 E. Bölümlerin ve Dairelerin BaĢkanlıkları Mahkemenin 2 baģkan yardımcısı bölüm baģkanlığı da yaptıklarından, ancak diğer iki bölüm için ayrıca baģkan ve baģkan yardımcısı seçilir. Bölüm BaĢkanları, üyesi oldukları Bölümün ve Dairelerin oturumlarına baģkanlık ederler. Bölüm BaĢkanlarının görev yapamayacak durumda olmaları ve Bölüm BaĢkanlığının boģalmıģ olması halinde veya Bölüm BaĢkanının isteği üzerine BaĢkan Yardımcıları, BaĢkanın yerine geçer. Bunun mümkün olmaması halinde ise Bölüm ve Dairelerin üyeleri kıdeme sırasına göre BaĢkanların yerini alırlar. F. BaĢkanlık Yapamama Mahkeme hâkimleri, vatandaģı oldukları veya nezdinde seçildikleri SözleĢmeci Devletlerin taraf oldukları davalarda baģkanlık yapamazlar. 4. MAHKEME KALEMĠ VE PERSONELĠ Mahkeme görevleri içtüzük tarafından belirlenen bir mahkeme kalemine sahiptir. A. Yazı ĠĢleri Kalem- TeĢkilatı Mahkeme Genel Sekreterliği olarak da tercüme edilen Mahkeme Yazı ĠĢleri ya da Kalemi, Mahkeme tarafında kurulan Bölümlere eģit sayıda Bölüm kalemleri ve Mahkeme tarafından ihtiyaç duyulan hukukî ve idarî hizmetleri sağlayacak gerekli birimlerden meydana gelir. Yazı iģleri hem idarî hem de hukukî görevlere sahiptir(ġçt.18/1). Bölüm Yazı ĠĢleri Müdürü, Bölümün görevlerini yerine getirmesine yardımcı olur ve kendisine de Bölüm Yazı ĠĢleri Müdür Yardımcısı yardımcılık eder Yazı ĠĢleri Müdürü ve Müdür Yardımcıları dıģında, raportör hukukçular 4 dahil, yazı iģleri memurları, Mahkeme BaĢkanı nın ve onun talimatıyla hareket eden Yazı ĠĢleri Müdürünün uygun görmesiyle Avrupa Konseyi Genel Sekreteri tarafından göreve atanır. Yazı ĠĢleri Müdürlüğü bünyesinde, devamlı statüde hukukçu, geçici statüde hukukçu ve stajyer hukukçu olmak üzere üç farklı kategoride memur hukukçu istihdamı söz konusudur. Her bir kategori- 4 SözleĢmenin Türkçe tercümelerinde yazı iģlerinde görevli hukukçu ifadesi kullanılmakta, Gölcüklü-Gözübüyük ise, uzman hukukçu ifadesini kullanmaktadırlar. Biz Fransızca terime uygun olarak bu Ģekilde tercümeyi uygun bulduk. 19

20 nin özlük hakları ve maaģları arasında büyük farklar bulunmaktadır. Dosyaların incelemesini yapan raportör hukukçular, onların hukukçu asistanları ve destek elamanları (muhasebe, teknoloji, güvenlik, tercüme, doküman hazırlama, yayın, basın ve halkla iliģkiler personeli gibi) Mahkeme Yazı ĠĢleri Müdürlüğüne bağlı olarak çalıģmaktadırlar. Raportör hukukçular bir dava için görevlendirilirler, tek bir hâkime bağlı değildirler. Dolayısıyla, aynı anda çeģitli bölümlerden çak sayıda raportör üyenin yönetiminde çalıģırlar. Ara kararların ve son kararların (hükümlerin) yazılması, duruģmaların hazırlanmasını ve dostane çözüm müzakerelerini yürütmenin yanı sıra, ilk mektuptan davanın sonuna kadar dillerini konuģtukları taraflarla bağlantıyı sağlarlar. 7 Mahkeme Yazı ĠĢlerinin yanında her bir Bölüm kendi yazı iģlerine (kalem teģkilatına) sahiptir. Bölüm kalemi, bölümün idarî ve hukukî iģlerinin yürütülmesinden sorumludur. Mahkemenin idarî iģleri, baģvuru sahipleri ile yazıģma, dosyaların incelenmesi gibi iģler Mahkeme Kalemi tarafından yerine getirilmektedir. B. Mahkeme Yazı ĠĢleri Müdürü Mahkeme Genel Sekreteri olarak da tercüme edilen Mahkeme Yazı ĠĢleri Müdürü ya da Mahkeme BaĢkatibi, Mahkeme Genel Kurulu tarafından seçilir. Önemli bir güce sahiptir. Adaylar, yüksek ahlakî niteliklere ve hukuk, idare ve dilbilgisine hakim ve makamın gerektirdiği görevlerin yürütebilmesi için gerekli tecrübeye sahip olmalıdır. Yazı ĠĢleri Müdürü, beģ yıllık bir dönem için seçilir. Yeniden seçilmesi mümkündür. Genel kurul halinde toplanan hâkimlerin üçte iki çoğunluğu tarafından, Yazı ĠĢleri Müdürlüğünün gerektirdiği Ģartları artık taģımadığına karar verilmedikçe, görevinden alınamaz. Bu durumda, Mahkeme Genel Kurulu önce Yazı ĠĢleri Müdürünü dinler. Herhangi bir hâkim, Yazı ĠĢleri Müdürünün görevinden alınması usulünü bir dilekçeyle baģlatabilir. Seçimler, sadece seçilmiģ hâkimlerin katılmasıyla ve gizli oyla yapılır. Hiçbir adayın seçilmiģ hâkimlerin mutlak çoğunluğunun oyunu alamaması halinde, en fazla oyu alan iki aday arasında yapılacak ikinci tur seçimde en fazla oyu alan aday seçilir. Oyların eģit 7 Marie-Laure LAYUS, Florence SIMONETTI, procédure juridictionnelle: points communs et différences, Les Cours européennes Luxembourg et Strasbourg, Pouvoirs, no 96, Janvier 2001, s