Ado le san lar da Hipertrikoz

Transkript

1 İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Adolesan Sağlığı Sempozyum Dizisi No: 43 Mart 2005; s Ado le san lar da Hipertrikoz Prof. Dr. Rüvey de Bun dak Hipertrikoz, hirsutizm ve alo pesi gibi kıl ile il gili bozukluklar her yaş ta psikososyal sorunlara neden olurlar. Birçok yazıda hipertrikoz ile hirsutizm aynı anlamda kullanılmaktadır. Halbuki hirsutizm androjene duyarlı olan kol tuk altı, pu bis, üst du dak, çe ne, gö ğüs, üst bacak gibi bölgelerde görülen terminal kıl ar tı şı dır. Genellikle endokrinolojik bozukluklara bağ lı dır. 1 Hipertrikoz ise ya şa cin se ve ır ka gö re vel lus ve ya la nugo kılları nın androjene duyarlı ol mayan böl ge ler de aşı rı büyümesidir. 2 Hipertrikozda kıllanma artı şı sırtta, alında, gla bel la böl ge sin de, üst du dak ta, kol ve ba cak lar da gö rü lür. Hi pert ri koz ırksal farklı lıklar gösterir. Örne ğin Akdeniz bölgesindeki kadınlarda daha sıktır. 3,4 Kılın epidermis üzerinde kalan kısmına gövde, folikül içinde kalan kısmına ise kök de nir. Ter mi nal kıllar içten dı şa doğru medulla, korteks ve dış ta baka ol mak üze re 3 bö lüm den olu şur. Lanugo veya Vellus kıllarda ise medulla yoktur. Intrauterin dönemde deri lanugo kılları ile ör tülüdür. Otuz altıncı gestasyon haftasında lanugo kılları dökülür ve yerine 2. jenerasyon lanugo kılları bü yür. İkinci jenerasyon lanugo kılları da postnatal hayatın 3. ve ya 4. ayından sonra dökülür. Vellus kılları nın özel lik le ri in ce (< 0.1 mm) ge nel lik le pigmente, kı sa (< 2 mm) ol maları dır. Terminal kılların özel li ği ise ka lın (0.6 mm), uzun (> 2 cm) pig men te ve me dul la sı nın oluşmuş olması dır. 5 Hirsutizmdeki kıllanmayı de ğerlendirirken Ferriman-Gallwey puanlaması kullanı lır. 6 Hipertrikozu de ğerlendirmek için de bir puanlama sistemi gelişitirilmiştir (Şekil). Bu sistemde alın saç çizgisine yakın böl ge, gla bel la, üst du dak üs tü, ya nakların ku la ğa ya kın bölgesi, sırt, sak rum, kol lar ve ba cak lar ol mak üze re 8 böl gede kıl lan ma 1 den 3 e ka dar pu anlanmış t ır. Kıl olmaması sı fır ola rak pu an alır. 1; vel lus kılları nın var lı ğı, 2; vel lus kılların orta derecede artı şı, 3; vel lus kılla- 163

2 Rüveyde Bundak Şekil 1. Hipertrikoz puanlaması (M. Gryngarten, Horm Res 2000) rın aşır derecede artı şı ve kom şu bölgelere yayılmış olması dır. Bu hesap lamaya gö re 7 nin üs tün de bir pu an alınması hipertrikoz olarak de ğerlendirilir. 4 Hipertrikoza neden olan mekanizmaları tam ola rak an la şılamamış t ır. Ba zı çalışmalarda hipertrikozlu vakalarda dihidrotestosteron düzeyleri yüksek bulunmuştur. Bu nedenle hipertrikozu mekanizmalarına göre sı nıflandırmak uygun de ğildir. Hipertrikoz sı nıflaması Tablo 1 de gösterilmiştir. 7 Adolesan dönemde hipertrikoz ya doğuştan başlayıp de vam eden ya da akiz ola rak ge li şen bir du rum dur. Akiz başlayan durumlar Becker Nevusu, lokal inflamasyon ve tahrişe bağ lı olabilir. Becker Nevusu vücudun herhangi bir yerinde görülen düzensiz hipermelanotik soliter bir le kedir. Özellikle püberte döneminde üstünde kıllanmada artış olur. Genellikle akizdir, nadiren do ğumsal olabilir.erkeklerde daha sıktır. Erkeklerde pübertede tüylenmenin artı şı nın, artan androjenlere bağ lı ol du ğu dü şünülmektedir. Lokal inflamasyon ve ya tah ri şe bağ lı ola rak da o böl gede lokal hipertrikoz olabilir. Uzun süre- 164

3 Adolesanlarda Hipertrikoz Tab lo 1. Hipertrikoz Sınıflaması 1. Konjenital Hipertrikoz a. Jeneralize Konjenital hipertrikoz lanugoza Cantu sendrom Brechman-de Lange sendrom Lipoatrofi Mukopolisakkoridoz b) Lokalize Nevoselluler nevus Nevoid hipertrikoz Spinal hipertrikoz Hemihipertrofi Yumuşak doku hamartomu 2- Akiz Hipertrikoz a. Jeneralize Malignansi ile görülen hipertrikoz Malingn olmayan hipertrikoz Tiroid bozuklukları Malnutrisyon Anoreksi Nervosa Acrodynia İlaçlar b. Lokalize Deride inflamatuar değişikliklerden sonra Akiz porfiria Lokal ilaç uygulamaları Becker Nevus li iyod, pso ra len ve ult ra vi ole uy gulaması, ortopedik alçıların al tında kalan bölgelerde, bazı aşılara bağ lı olarak (suçiçeği, difteri, tetanoz, kızamık) lo kal inflamasyondan sonra oluşur. Lo kal tah riş ve inflamasyonun olduğu bölgelerde hipertrikoz olu şumunun muhtemelen o bölgede artan kan akı mına bağ lı olduğu ileri sürülmektedir. Yaygın hipertrikoz serebral bozukluklarda özellikle postviral ensefalit, kafa yaralanmaların dan son ra gö rü lür. Bu ra da da hi po ta la mik fak tör le rin rol aldı ğı dü şü nül mek te dir. Tbc, AIDS, in fek si yon lar dan son ra da yüz de, ba caklarda hipertrikoz görülebilir. 165

4 Rüveyde Bundak Tab lo 2. Hipertrikoz yapan ilaçlar Rhenytoin Acetazolamide Streptomycn Latanoprost Cylosporine Psoralen Daizoxide Minoxidil Malnutrisyon ve uzun süreli açlık yay gın hi pert ri ko za ne den olur. Ye me bozuklu ğu olan bir grup has ta da ya pılan çalışmada bulimia sı olanların %36 sı, Anoreksia Nervoza sı olanların ise %77 sinde hipertrikoz saptanmış t ır. 8 Tiroid bozuklukların da da mik sö de me bağ lı olarak artan asit mikopolisakkaridlere bağ lı ol du ğu dü şünülen hipertrikoz özellikle bacaklarda daha sık görülür. Akiz hipertrikozis lanuginosa nadirdir. Akciğer kanseri, lenfoma, Ewing sendromu gibi malinitelerde görülür. Hipertrikozun tümerin salgıladı ğı ba zı maddelere bağ lı ol du ğu ile ri sü rül mek te an cak böy le bir mad de he nüz izo le edilmemiştir. Bazı ilaçlarında yaygın hipertrikoz yaptı ğı bilinmektedir. Hipertrikoz yapan ilaçlar tablo 2 de gösterilmiştir. Hİ PERT Rİ KOZ DA TE DA Vİ Hi pert ri koz es te tik ol ma yan bir du rum dur ve bu ne den le sıklıkla kozmetik bir sorundur. Hipertrikoz sistemik bir hastalı ğa ve ya ilaç kul la nı mına bağ lı ise neden ortadan kaldı rıldı ğında hipertrikoz da düzelecektir. Hipertrikoz primer nedenlere bağ lı ise adolesanda yarattı ğı psikososyal bozukluklar nedeni ile tedavi edilmelidir. Hipertrikoz tedavisinde birçok model vardır. Bunlardan en basiti istenmeyen tüylerin %6 lık hidrojen peroksit gibi maddelerle renklerinin açılması ve yu mu şatılması dır. Böylece kıllar daha az görünür hale gelir. Di ğer me tod lar ise de pi las yon, epi las yon, elek ro lo zis, ter mo li sis ve la ser te davi metodları dır. Depilasyon metodlarında kıllı bölgenin traş edilmesi veya kimyasal mad- 166

5 Adolesanlarda Hipertrikoz de ile kılların temizlenmesi yapı lır. Bu metodlar eski, geçici tedavi sağlayan ve sık tekrarlanması gereken metodlardır. Epilasyon metodları ise cımbız veya elektronik cımbızla, ağda ile kılların kökünden çıkarılması dır. Tedavi sırasında ağ rı hissedilir. Kıllar kökünden çıkarıldı ğı için daha uzun sürelerle tekrarı gerekir. Kalı cı kıl dökücü metodlar ise elektrolizis, lazer ve termolizis metodları dır. Bu metodlar yapan kişiye ba ğımlı dır ve ağ rı lı dır. Elektrolizis ve Termolizis de kılların fo li kül le ri yok edi lir ve ska ra se beb ol maz lar. Sık yan et ki le ri ise hi per ve hipopigmentasyon ve lokal infeksiyonlardır. Hızlı, da ha az ağ rı lı, ya pan ki şiye daha az ba ğımlı ve muhtemelen daha etkili olan lazer, elektrolizis metoduna göre daha üstündür. Lazer lokal hipertrikozda kullanılmaz. Kalı cı kıl dökülüşü de ke sin ola rak ka nıtlanmamış t ır. KAYNAKLAR 1. Wendelin DS, Pope DN, Mallory SB. Hypertrichosis. J Am Acad Der ma tol 2003; 48 : Baumeister FAM, Schwarz HP, Stengal Ruthowskis. Childhood hypertrichosis diagnosis and management. Arch Dis Child 1995; 72: Barth JH, Wilkinson JD, Damber RPR. Prepubertal hypertrichosis : normal or abnormal? Arch Dis Child 1988; 63: Gryngar ten M, Be de car ras P, Ayu so S et al. Cli ni cal as sess ment and se rum hor mo nal pro fi le in pre pu ber tal hypertrichosis. Horm Res 2000; 54: Jahoda CA, Reynolds AJ. Dermal-epidermal interactions follicle derived cell popu la ti ons in the study of ha ir growth mec ha nisms. J In vest Der ma tol 1993; 101(Suppl 1): Fer ri man D, Gall woy JD : Cli ni cal asess ment of body ha ir growth in wo men. J Clin En doc ri nol Me tab 1961; 21: Berker DAR, Messenger AG, Sinclair RD. Disor ders of ha ir. In : Burns T, Bre ath nach S, Cox N, Grif fiths C, eds. Ro ok s Text bo ok of Der ma to logy. Se venth edi ti ons. Oxford: Blackwell Science, 2004: Glo rio R, Al le va to M, De Pop la A et al. Pre va len ce of cu ta ne ous ma ni fes ta ti ons in 200 pa ti ents with ea ting di sorders. Int J Der ma tol 2000; 39: