KIRGIZİSTAN CUMHURİYETİ TEKNİK GEZİ RAPORU

Transkript

1 T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI ÇÖLLEŞME VE EROZYON İLE MÜCADELE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KIRGIZİSTAN CUMHURİYETİ TEKNİK GEZİ RAPORU EYLÜL 2012 Mustafa ABDULLAH YURTOĞLU

2 İçindekiler Özet Bilgi... 1 Projeler... 2 Teklif Edilen Projeler... 2 Uygulanacak Projeler... 3 Teknik Gezi EYLÜL EYLÜL EYLÜL EYLÜL EYLÜL Görüş ve Öneriler Özet Bilgi Ormancılık alanında Kırgızistan ile Türkiye arasında işbirliğini geliştirmek amacıyla 2012 yılında Kırgız Cumhuriyeti Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı ndan Türkiye Cumhuriyeti Orman ve Su İşleri Bakanlığı na toplam altı adet proje önerisi gönderilmiş olup, ilgili proje önerileri Bakanlığımız uzmanları tarafından değerlendirilmiştir. Ormancılık alanında sözkonusu proje önerileri ve muhtemel işbirliği alanlarını görüşmek amacıyla Çölleşme ve Erozyon ile Mücadele Genel Müdür ü Hanifi AVCI başkanlığında, ÇEM Genel Müdürlüğünde görevli Uzman Yardımcısı M. Abdullah YURTOĞLU ile Orman Genel Müdürlüğü Ağaçlandırma Daire Başkanı İbrahim YÜZER ve Orman Genel Müdürlüğü Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü Müdür Yardımcısı Süleyman MEMİŞ ve Türkiye İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı ndan Uzman Sibel Güneği den müteşekkil beş kişilik bir heyet 3-7 Eylül tarihleri arasında Kırgızistan a resmi bir ziyaret gerçekleştirmiştir. Kırgızistan Cumhuriyetinde ormancılık faaliyetlerine ilişkin mevcut durumun, ormancılık konusunda çalışan kurumların teşkilat yapısının tespiti, Kırgızistan Cumhuriyeti Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı nın ve Türkiye- Kırgızistan Manas Üniversitesi nin T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı na sunulmuş olan proje teklifleri ile ilgili faaliyet programının ve önceliklerin belirlenmesi amacı ile T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Çölleşme ve Erozyon ile Mücadele Genel Müdürlüğü, Orman Genel Müdürlüğü ve Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı bünyesinden müteşekkil teknik bir heyet tarafından Kırgızistan Cumhuriyetinde bir dizi incelemelerde bulunulmuştur.

3 Projeler Teklif Edilen Projeler Bakanlığımız AB ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığının tarihli yazısı ekinde alınan Kırgızistan Cumhuriyeti Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansının yazısında ; 1. Orman Zararlılarına Karşı Predatör Üretme ve Mekanik Zararlı Kontrolü İçin daha önce OGM ile işbirliği içerisinde kurulan Laboratuvarın geliştirilmesi. Proje bedeli $ $ dır. 2. Ülkenin dağlık alanlarında karşılaşılan erozyon sorununun çözümü için ağaçlandırma, erozyon kontrolü, arazi bozulumu ile mücadele, mera ıslahı konularında uzman ve bilgi değişimi projesi. Proje bedeli $ $ dır. 3. Ülkedeki odun ve rekreasyon alanı ihtiyacı karşılanması için kavak ve söğüt gibi ülkede hızlı gelişen türler olarak bilinen türler ile ağaçlandırma çalışmaları ile yerleşim yerleri etrafında oluşturulacak yeşil kuşak ağaçlandırmaları konularında 3 yıllık süreli özel ve yerel yönetimlere ait arazilerde yapılacak ağaçlandırma projesi. Proje bedeli $ $ dır. 4. Bozulmuş alanların rehabilitasyonu ile ilgili olarak çölleşme ile mücadele, havza rehabilitasyonu, erozyon kontrol, kumul alanların ağaçlandırılması, tohum ve fidan üretimi teknolojileri konusunda veri tabanı oluşturulması projesi. Proje bedeli $ $ dır. 5. Toprak Suyu Güvenliğinin Artırılması İçin Teknolojiler Geliştirme, Kuraklığa Dayanıklı Bitki Türlerinin Belirlenmesi, Özel Tohumlar Üretme, Kuraklık Süresince Oluşan Sorunları Ortadan Kaldırma projesi. Proje bedeli $ $ dır. Bu konularda proje teklifleri iletilmiş olup, bu tekliflerle ilgili inceleme devam etmektedir. Bunlara ek olarak, 6. Yine Bakanlığımız AB ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığının tarihli yazı ekinde Kırgız Cumhuriyeti Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı Müdürü Sayın Baianbek Kadyrov tarafından Sayın Bakanımız Prof. Dr. Veysel EROĞLU na hitaben yazılan mektup ile teklif edilen Kavak ve Söğüt Türlerinin Yetiştirilmesi İçin Bişkek te ( Bai El ) Bir Araştırma ve Üretim Merkezi Kurulması Projesi bulunmaktadır. Projenin tahmini bütçesi $ olacaktır. Kırgızistan hükümet katkısı (98.700$) ayni ve nakdi olabilecektir. TIKA katkısı 5 yıllık bir süre için $ olacaktır. Orman ve Su İşleri Bakanlığı nın projeye katkısı ise $ olacaktır. 7. Ayrıca, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Askarbek TÜLÖBAYEV tarafından hazırlanıp eposta ile Genel Müdürlüğümüze iletilen Batı Issık Gölü Bölgesi Degradasyonu Önleme Projesi teklifi bulunmaktadır. (Proje teklifinde tahmini bütçe bilgileri verilmemiştir.) 8. Nihai olarak Orman Genel Müdürlüğü tarafından, TIKA ile istişare halinde; yıllarında uygulanması planlanan Coğrafi Bilgi Sistemi ve Uzaktan Algılama Teknikleri Kullanarak Ekosistem Tabanlı Fonksiyonel Orman Amenajman Planı Yapımında Kapasite Geliştirme konulu bölgesel işbirliği projesi teklifi hazırlanmıştır.

4 4 ülkeye yönelik (Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkmenistan) hazırlanan projenin tahmini bütçesi $dır. TIKA nın projeye katkısı $ olurken, Orman Genel Müdürlüğünün katkısı $ olacaktır. Uygulanacak Projeler Orman ve Su İşleri Bakanlığı, TİKA ve FAO SEC tarafından ortaklaşa başlatılan Ortaasya ve Kafkaslarda Dağlık Su Havzalarının Sürdürülebilir Yönetimi İçin Kapasite Geliştirme Projesi dir. Toplamda $ bütçeli olan ve dört ülkeye ( Azerbaycan, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan ) yönelik yürütülecek olan bu proje taraflarca onaylanmış olup, 2012 Eylül ayından itibaren arazi ve diğer uygulama çalışmaları başlayacaktır. FAO nun FAO Türkiye İşbirliği Programı (FTTP) kapsamında nakdi $ desteğinin yanında, TIKA ayni olarak projeye $ aktaracak ve Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü (mülga AGM) ayni olarak projeye $ katkı sağlayacaktır. Projeye konu olan ülkelerin projeye katkıları $ dır. Ayrıca GEF tarafından desteklenecek olup hazırlıkları FAOSEC tarafından yürütülmekte olan, toplam $ bütçeli Sustainable management of mountainous forest and land resources under climate change conditions projesi de bulunmaktadır. Bu proje de Kırgızistan Cumhuriyeti Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı ve Kırgızistan Tarım Bakanlığı tarafından uygulanacaktır. Projeye nakdi olarak Kırgızistan Çevre ve Doğa Koruma Devlet Ajansı $, Kırgızistan Tarım Bakanlığı $, FAO $, IFAD $, GIZ ve ICI $, TIKA $ katkıda bulunacaklardır. Ayrıca Kırgızistan Çevre ve Doğa Koruma Devlet Ajansı $, Kırgızistan Tarım Bakanlığı $, FAO $, bu kaynaklardan faydalanacak yerel kurumlar da $ ayni katkıda bulunacaklardır.

5 Teknik Gezi 03 EYLÜL 2012 Kırgızistan teknik seyahatinin ilk günü olan 03 Eylül 2012 tarihinde ilk olarak Türkiye Cumhuriyeti Bişkek Büyükelçisi Nejat AKÇAL ı ziyaret etti. Büyükelçinin makamında yapılan görüşmede Kırgızistan ın güncel durumu ve iki ülke arasındaki kardeşliğe varan dostluk bağlarının ormancılık projeleriyle nasıl daha da güçleneceği konuları vurgulandı. ÇEM Genel Müdürü Hanifi AVCI, büyükelçimize Kırgızistan tarafından önerilen projeler hakkında kapsamlı bilgiler verirken, genel müdürlüğümüzün 5 senedir düzenlediği uluslararası eğitimlere Kırgızistan dan her sene katılımda bulunulduğunu, kavakçılık üzerine bir taslak proje olduğunu, halkın kavak yetiştiriciliği konusunda teşvik edilmesinin ülke ve Kırgız halkına ekonomik faydalarının büyük olacağının altını çizdi ve heyetin Kırgızistan a olan seyahatinde birincil amacın, ülkenin ormancılık potansiyelini yerinde görmek ve ormancılık hakkında ayrıntılı bir ülke raporu hazırlamak olduğunu belirtti. Ayrıca Orman Genel Müdürlüğünün hazırlamış olduğu Ceviz Eylem Planı nın, cevizleriyle ünlü Celalabat bölgesindeki ceviz yetiştiriciliği içinde bir rehber olabileceğini, bu vesileyle karşılıklı işbirliğinin daha da arttırılabileceği vurgulandı.

6 Sonrasında heyet Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversite si Rektörlüğü nü ziyaret etmiştir. Önce Üniversite hakkında kısa bir tanıtım filmi seyreden heyet, daha sonra üniversite hakkında kapsamlı bilgi aldı öğrencisi bulunan ve Kırgızistan ın ilk ve tek kampüs üniversitesi olan Manas Üniversitesi nin öğretim dillerinin Türkçe ve Kırgızca olduğu, ayrıca seçmeli ders olarak İngilizce, Çince ve Rusça nın da müfredatta olduğu, yönetimin Üniversiteyi Merkezi Orta Asya nın en iyi üniversitesi haline getirmek amacında olduğu bildirildi. Rektör Yardımcıları Prof Dr. Mahmut İzciler ve Prof. Dr. Mokeev Anvarbek Mokeevich, Genel Sekreter Dr. Hidayet Tuncay ve Ziraat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Askarbek Tülöbaev le yapılan görüşmede; - Prof. Dr. Askarbek Tülöbaev in hazırlayıp Çölleşme ve Erozyon ile Mücadele Genel Müdürlüğü ne ilettiği Batı Issık Gölü Bölgesi Degredasyonu Önleme Projesi teklifi kapsamında görüşler bildirildi, -Türkiye ve Kırgızistan ın ortaklaşa hayata geçireceği projelerde akademisyenlerinde rolünün olması gerektiği, -Bu konuda Manas Üniversitesi ve Üniversite akademisyenlerine büyük iş düştüğü, Rusya da bulunan Orman Fakültesi haricinde Türk Cumhuriyetlerinde orman fakültesinin bulunmamasının büyük bir açık olduğu, -Kalifiye ormancıların yetişmesi için Manas Üniversitesiyle Türk Üniversitelerinin Orman Fakülteleri arasında işbirliğine gidilip, Kırgızistan da bir orman fakültesi ya da Meslek Yüksek Okulunun açılabileceği,

7 -Özellikle kavakçılığı teşvik çalışmalarında; vatandaşların konuyu benimsemeleri için Manas Üniversitesi nin desteğinin gerektiği, -Yapılacak projelerin devamlılığının sağlanması için projelerde görev alabilecek Manas Üniversitesi bünyesinde bulunan akademisyenlerin Türkiye de eğitim görebileceği, uygulanması düşünülen tüm projelerde Üniversite nin akademisyenleriyle işbirliğine gidilmesi gerektiği, -Uygulanması gündemde olan Kavakçılık projesinde sürdürülebilirliği sağlamak için bu projede iki tarafında etkin rol oynaması gerektiği, bu konu üzerine Kırgızistan da çalışan akademisyenlerin de bu projenin içine dahil edilmesi gerektiği, -İşbirliğine gidilecek projelerde Kırgızistan da bulunan Biyoçeşitlilik Araştırma Merkezi kanalıyla çalışılabileceği, ayrıca Fen, Ziraat, Biyoloji Fakülteleri nin laboratuvarlarının da projelerde kullanılabileceği, -Ceviz, kavak, söğüt yetiştiriciliği açısından ve çölleşmeyle mücadele uygulamaları, rüzgar perdeleri, şehir, yol kenarı, tarla sınırı ağaçlandırmaları vb. konularda işbirliğinin nasıl yapılabileceğinin değerlendirilmesi, görüşleri paylaşıldı. Daha sonrasında Kırgızistan Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı merkez binasına giden heyet orada, Genel Müdür Yardımcısı Abdymital CHYNGOJEEV le ve Devlet Ajansı nın personeliyle bir

8 toplantı yaptı. Toplantıda Kırgızistan Cumhuriyeti Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansının, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı na göndermiş olduğu taslak projeler; -Orman zararlılarına karşı predatör üretme ve mekanik zararlı kontrolü için daha önce Orman Genel Müdürlüğü ile işbirliği içerisinde kurulan laboratuvarın geliştirilmesi, -Ülkenin dağlık alanlarında karşılaşılan erozyon sorununun çözümü için ağaçlandırma, erozyon kontrolü arazi bozulumu ile mücadele, mera ıslahı konularında uzman ve bilgi değişimi, -Ülkedeki odun ve rekreasyon alanı ihtiyacı karşılanması için kavak ve söğüt gibi hızlı gelişen türlerle ağaçlandırma çalışmaları ile yerleşim yerleri etrafında oluşturulacak yeşil kuşak ağaçlandırmaları konularında 3 yıl süreli özel ve yerel yönetimlere ait arazilerde yapılacak ağaçlandırma, -Bozulmuş alanların rehabilitasyonu ile ilgili olarak çölleşme ile mücadele, havza rehabilitasyonu, erozyon kontrolü, kumul alanların ağaçlandırılması, tohum ve fidan üretimi teknolojileri konusunda veri tabanı oluşturulması, -Toprak suyu güvenliğinin arttırılması için teknolojiler geliştirme, kuraklığa dayanıklı bitki türlerinin belirlenmesi, özel tohumlar üretme, kuraklık süresince oluşan sorunları ortadan kaldırma, -Kavak ve Söğüt türlerinin yetiştirilmesi için Bişkek te (Bai-El) bir araştırma ve üretim merkezinin kurulması, hakkında karşılıklı fikir teatilerinde bulunuldu. İki ülke arasında uzun yıllara dayanan işbirliğinin daha sistemli yürümesi için çalışmalar yapılması gerektiği, bu çalışmalara Üniversiteler ve Ziraatçiler gibi değişik sektörlerinde dahil edilmesinin fayda sağlayacağı belirtildi. Türk heyeti, Kırgızistan daki ormancılık sektörünü daha iyi tanımanın gerekliliğine değinerek; kavak ve söğüt uygulamalarının yapılması düşünülen alanları, orman amenajman planlarını, erozyon ve çölleşmeyle mücadele yapılan yerlerden bir örnek görmeyi ricasında bulundu. Ayrıca hayata geçirilecek projelerde Ormancılık Araştırma Enstitüsü nde görevli Ormancılık konusunda uzman akademisyenlerin yer almasının faydalı olacağını görüşünü bildirdi. Kırgız yetkililer, Devlet Ajansının yapısı, ülkedeki ormancılık faaliyetleri ve ülke orman varlığı hakkında bilgiler vererek, arazi gezilerini Türk heyetinin istekleri doğrultusunda programladılar. Burada ayrıca toprak mülkiyeti hakkında bilgiler alındı, arazilerin Tarım Bakanlığı ve Orman ve Çevre Müsteşarlığı arasında paylaşılmış olduğu, Orman Müsteşarlığına bağlı arazilerin devlet mülkiyetinde, Tarım Bakanlığında olan arazilerin ise çoğunun özelleştirildiği bildirildi. Meralar devlete ait olmakla beraber işletmeleri yerel yönetimlere ait. Meralarda da mülkiyet yine ikiye ayrılıyor, Orman Müsteşarlığına ve Tarım Bakanlığına bağlı olarak. Bu yüzden hayata geçirilecek projelerde arazi konularında Tarım Bakanlığı ve Orman Müsteşarlığının işbirliği yapması gerekiyor. Fidanlıkların kurulacağı yerlerin belirlenmesi sonrası iki muhatapla da koordinasyon halinde olmak gerekiyor. Ama Issık Göl biyosfer bölgesi olduğundan, bölge Orman Müsteşarlığına bağlı, muhatap olarak tek kurumun olmasının çalışmalarda daha kolaylık sağlayacağı belirtildi.

9 Devlet Ajansı nın 3 bölümü olduğu; bunların ormancılık, planlama ve avcılık olarak ayrıldığı. Bilimler Akademisine bağlı bir Orman Araştırma Enstitüsü nün bulunduğu Ajansta 2270 kişinin çalıştığı, bunların 1400 kadarının ormancılık işletmelerinde bulunduğu, toplam işletme sayısının 54 olduğu. Teşkilatta toplam civarında orman mühendisinin bulunduğu. Ziraat Fakültesinde Orman Mühendisliği nin alt dal olarak verildiği. Ülkede 4 tane meslek yüksek okulunun olduğu ama buralarda verilen eğitimlerin tatminkar olmadığı Kırgız yetkililer tarafından aktarıldı. Ülkenin toplam orman alanının hektar olduğu, bunun da ülke yüzölçümünün %14 e tekabül ettiği. Bu alanların ağırlıklı olarak dağlık arazilerde bulunduğu, dağlık kesimlerde genellikle Tien Shan çamı plantasyonu yapıldığı hektar özel koruma alanının bulunduğu, bunların milli park statüsünde olduğu. USSCB nin dağılmasından beri yıllık 3000 hektar ağaçlandırma yapıldığı, bunun 2000 hektarının orman teşkilatına bağlı arazilere, 1000 hektarının da yerel yönetimlerin sahip olduğu arazilere yapıldığı bilgileri verildi. Toplantının ardından Bişkek yakınlarındaki özel bir meyve fidanlığı işletmesi ziyaret edilip, yerinde incelemelerde bulunuldu. Sonrasında TIKA Bişkek ofisini ziyaret eden heyet, TIKA Bölge Koordinatörü Hakan ERGÜN Beyle makamında görüştü.

10 04 EYLÜL Eylül 2012 günü heyet Bişkek e 60 kilometre mesafedeki Tokmak Orman İşletme Müdürlüğü nü ziyaret etti ve yapılan çalışmalar hakkında bilgi aldı. İşletmelerin arazileri kiraladığı, yapılan çalışmalara göre kira ücretlerinin farklılık gösterdiği, kavak yetiştiriciliğinden kira alınmadığı ama mesire gibi kullanılacak arazilerden 1 hektar başına senelik SOM ( yaklaşık 200 $ ) alındığı bilgisi verildi. Kavakçılık projesi için düşünülen 14 bin hektarlık arazide incelemelerde bulunan heyet, bu alanın yaklaşık 7 bin hektarının Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı na, diğer yarısının da yerel yönetime ait olduğunu, kavakçılık yapmak için alanın uygun olmasına rağmen alanda köklü bir çalışma gerektiğini, bu çalışmaların sonuç vermesinin de gelecek seneyi bulabileceğini mütalaa etti.

11 05 EYLÜL Eylül 2012 günü heyet Issık Gölü bölgesine doğru yola çıkarak önce Balıkçı Orman İşletme Müdürlüğü fidanlığını ziyaret etti yılında JICA nın sulama kanalı projesi yaptığı ( JICA katkısı $ ) ve ağırlıklı olarak ak kavak fidanlarının yetiştirildiği bölge fidanlığının, sulama konusunda sorunu olmamasına rağmen, taşlık ve eğimli bir arazide bulunduğu, batı yönünden esen kuvvetli rüzgârlara da maruz kaldığı gözlemlendi. Kavak fidanlığında 3 günde bir sulama yapıldığı, toprak ilk sürüldüğünde hayvan gübresiyle gübreleme yapıldığı toplam 17 hektarlık araziye 20 ton civarı gübre kullanıldığı bilgileri alındı.

12 Daha sonra Issık Göl Orman İşletme Müdürlüğü nü ziyaret eden heyet, burada bölge ve bölgede yapılan ormancılık uygulamaları hakkında bilgiler alarak, fidanlığı ziyaret etti. Toplam 6 fidanlıkta senede 1 milyondan fazla fidan yetiştiren İşletme Müdürlüğü ağırlıklı olarak ibreli türler üzerine yoğunlaşmış. Senede civarında Kavak plantasyonu yapıldığı, dağlık kesimlerde Ardıç a ağırlık verildiği. Bölge halkının da elma, erik, kayısı vs. gibi fidan yetiştiriciliğine alaka göstermesi ve arazi şartlarının daha uyumlu olması, bu bölgeyi daha ön plana çıkartan faktörler olarak görüldü. Ayrıca burada Aksu da bulunan fidanlığında iyi bir örnek olduğu bilgisi heyete verildi. 06 EYLÜL Eylül 2012 tarihinde taraflar arasında yapılan toplantıda; -Halka yönelik tanıtım, eğitim çalışmaları yürütecek bir organizasyon ile örnek fidanlık tesislerinin oluşturulması; fidan üretim ve ağaçlandırma uygulamalarının ülke geneline yaygınlaştırılması, kavak ve söğüt gibi hızlı gelişen türler ile ağaçlandırma yaparak ülkenin odun hammaddesi ihtiyacının karşılanmasının önemine değinildi, -Kırgızistan Cumhuriyetinden gelecek uzmanların Türkiye de düzenlenecek seminerlerde, teorik eğitilmesi ve uygulamalı olarak eğitim vermek üzere Türkiye den, Kırgızistan Cumhuriyetine uzman gönderilmesinde mutabık kalındı,

13 -Devlet fidanlıkları istenen düzeyde kaliteli fidan ve çelik materyali yetiştirmeye uygun değildir. Hızlı büyüyen kavak türlerinin yetiştirilmesi için ülkenin kuzeyinde bulunan bölgede 1 adet örnek sözleşmeli üretim yapacak teknik kapasitesi yüksek özel ya da resmi fidanlık kurulması gerekmektedir, -Kavak fidanı üretiminin halk arasında teşvik edilmesi amaçlı çalışmaların yapılması, örnek özel fidanlıkların tesisi, klon denemeleri ile Kırgızistan şartlarına en uygun türlerin belirlenmesi, bu fidanlıklarda yetiştirilen fidanların belli bir yüzdesinin ön sözleşmeyle Kırgızistan Cumhuriyeti Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı tarafından satın alınması, bu şekilde halk arasında kavak fidanı üretiminin gelir getirici bir faaliyet olduğu bilincinin yerleştirilmesinin proje dahilinde hayata geçirilmesi vurgulandı, teşvik için kooperatiflere yönelinmesinin bireyleri teşvik etmekten daha etkili olacağı iletildi, -Kırgızistan Cumhuriyeti Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı nın Bişkek teki ana binasında Organizasyon Bölge Merkezi nin açılması, gerekli araç, ekipman ile donanım ve konuya hakim en az 3 personelin Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı tarafından sağlanması, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından bir ülke koordinatörü atanması konusunda taraflar arasında mutabakat sağlandı, - Kavak yetiştiriciliği yapmak için gerekli olan iş makinelerinden, taşıma işlerinde kullanılacak olan 2 adet pikapın, toprak işlemede kullanılacak 2 adet traktörün ve pulluk, ekskavatör gibi traktör parçalarının TIKA aracılığıyla temin edilmesine, mazotlarının ve bakımlarının Kırgızistan Cumhuriyeti tarafından karşılanmasına kanaat getirildi, -Güney de yetişen doğal ceviz ormanlarının iyileştirilmesi, kapalı ceviz bahçelerinin kurulması, aşısız dikildiği için 10 yılda mahsul veren ağaçların daha verimli olmasını sağlamak amacıyla, aşılamayı öğretecek bir Türk uzmanın Kırgızistan a gönderilip, yerinde eğitim vermesinin ilerleyen günlerde değerlendirilmesi öngörüldü, -Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı nda kavakçılıkla ilgili bir birimin kurulması, bu birimde kavakçılıkla ilgili uzmanların görev alması, iki tarafın uzmanları arasında irtibatın sürekli sağlanması ve çalışmaların ortak yürütülmesi, Türkiye den bir uzmanın sürekli olarak Koordinatör göreviyle Kırgızistan da bulunması, projede görev alacak danışmanın Türkiye den temin edilmesi hususlarında mutabık kalındı, -Gelecekte uygulanmak üzere, Türk-Kırgız Dostluk Ormanı projesi oluşturulması, bu projeyi Manas Üniversitesi, TIKA, ÇEM, Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı gibi paydaşların katkısıyla hayata geçirilmesi, öncelikle uygulamanın yapılacağı alanın bulunması ve sonrasında projenin hayata geçirilmesine kanaat getirildi, -Kırgızistan Cumhuriyeti Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansı yetkilileri, Türk heyetinden yangınla mücadele konusunda Türkiye nin tecrübelerinden yararlanmak istediklerini ifade ettiler,

14 07 EYLÜL 2012 Çevre Koruma ve Ormancılık Devlet Ajansında yapılan toplantıya, Genel Müdür Yardımcısı Abdymital CHYNGOJEEV başkanlığında ajansın planlama ve eğitim departmanlarından çalışanlar, Avcılık departmanı müdür yardımcısı Prof. Dr. Kamil Aşimov ve Araştırma Enstitüsünden temsilcileri katıldı. Öncelikle orman zararlılarıyla mücadele hakkında araları uygulanan projenin akıbeti hakkında bilgiler alındı. Cellalabad Orman Koruma İstasyonu 2006 yılında kurulmuş, 2006 ve 2007 yedi yıllarında uzmanlar eğitim görmüşler. Sonrasında zararlılarla mücadele için 2 adet laboratuvar açılmış. Laboratuvarlar kurulmadan önce hektarlık bir alan orman zararlılarına maruz kalmış, yapılan çalışmalar sonrasında bu alan hektara kadar düşmüş. TIKA tarafından laboratuvarlarda kullanılmak için 6 milyon SOM luk ekipman alınmış yılında projenin bitmesiyle maddi katkı kalkmış, laboratuvarlar çalışmaya devam etse de, yeni donanımlar ve kapasite artırımı için destek bekleniyor. Kırgız yetkililer Türkiye den TIKA, OGM ( Ali Osman ve Savaş Sarı beyler ) ile yakın temas halinde çalışılmış. Üretilen zararlılarla mücadele böcekleri sadece ceviz ağaçlarında değil, kavak, elma, kayısı vb. bütün ağaçlarda kullanılıyor. Ayrıca hazırladıkları virüs prepatının uluslararası alanda tanınması için de yardım istediler. Uygulanacak kavak projesi için ülkeye gelecek Türk uzmanların bu konuyu da değerlendirmesi not alındı.

15 5 yıl boyunca kullanılan laboratuvar aletlerinin yıpranması, yedek parçaya ve bakıma ihtiyacı olması hektarlık bir alanı kapsayabilmek için tek arabanın yetmediği, bir arabanın daha alınmasının elzem olduğu belirtildi. Bu taleplerin proje haline getirilip, ihtiyaçların belirtilmesi ve Türkiye ye iletilmesi sonrasında tarafımızca değerlendirme yapılacağı iletildi. Sonrasında planlama ve amenajman konuları hakkında ajans yetkililerinden bilgiler alındı hektarlık envanter yapıldığı. Ceviz ve iğne yapraklılar için 10 senelik, diğer türler için 15er senelik planlar yapıldığı. Her Orman işletmesinin kendi haritası olduğu, ağaç varlıklarının bu haritalarda belirtildiği, genel planında bu haritalar aracılığıyla yapıldığı. Genellikle yersel fotoğrafların kullanıldığı, uzaktan algılamanın yeni yeni kullanılmaya başlandığı. Türkiye ye bu konu hakkında FAO aracılığıyla projenin sunulduğu. ARGIS için TIKA ya bir başvuruda bulunulduğu belirtildi. TIKA nın konu hakkında Orman Bakanlığıyla işbirliği içinde bulunup, onaylanan bu talep hakkında Kasım- Aralık ayları içinde Kırgızistan dan 3 üst düzey yönetici beklediği TIKA Uzmanı Sibel GÜNEĞİ tarafından belirtildi. Toplantı sonrasında heyet erozyon ve çölleşmeyle mücadele çalışmalarına örnek olarak gösterilen Bişkek yakınlarındaki Akbeshin bölgesine geçti. Burada daha önce yapılan teras çalışmaları ve antep fıstığı ağacı plantasyonlarını yerinde inceleyerek, bölgedeki yetkililerden bilgi aldı. Bölgede sulama problemi olduğu bu yüzden ağaçların kuruma tehlikesiyle karşı karşıya olduğu, yaklaşık 10 km. kadar uzanan bir sulama kanalının arazinin yakınına kadar geldiği ama ağaçlandırma bölgesine kadar maddi imkansızlıklar yüzünden getirilemediği, ayrıca plantasyonda gençleştirme yapılması gerektiği de gözlemlendi. Türk heyeti Akbeshin de yaptığı incelemelerle teknik geziyi sonlandırdı.

16 Görüş ve Öneriler -Yapılan incelemeler ve görüşmeler sonucu bahsi geçen projelerde değişiklikler yapılması ihtiyacı hasıl olmuştur. Projelerde revizyon yapılıp Kırgızistan Cumhuriyeti yetkililerine geri dönüş yapılmalıdır. -Orman ve Su İşleri Bakanlığıyla alakalı tüm faaliyetlerin bir bütün halinde değerlendirilmesi gerekmektedir. Diğer konular hakkında da ilgili birimlerle temasa geçilip, Kırgız temsilcilerine geri dönüş yapılmalıdır. -İkili işbirliği, eleman ve uzman değişimi, bu eleman ve uzmanların eğitilmesi konularının öncelik arz ettiği. Türk-Kırgız ormancıları arasında daha yakın işbirliği bağlarının kurulmasının gerekli olduğu mütalaa edildi. -İletişim konusunun bugüne kadar yaşanan en büyük sorun olduğu, bu geziyle birlikte bu sorunun da ortadan kalktığı. Bakanlığımız tarafından düzenlenen eğitimlere ve projelere ilgili kişilerin katılmasının çok büyük önem arz ettiği. Bu gezi vesilesiyle muhataplarımızı tanıdığımızı, hangi konularda Kırgız tarafında kimlerle işbirliği yapacağımızı öğrendiğimiz aşikardır. -Kırgızistan ormancılık teşkilatının teknik, ekipman ve maddi konularda eksiklikleri müşahede edilmiş. Düzenlenen projeler içinde bu kalemlerinde bulunmasının fayda sağlayacağı düşünülmektedir.