Su Kirliliği ve Endokrin Bozucu Kimyasallar. Doğan Yücel

Transkript

1 Su Kirliliği ve Endokrin Bozucu Kimyasallar Doğan Yücel

2 Güneş Sistemimizdeki Tek Su İçeren Gezegen Yer yüzünün %71 i su Bunun %96.5 i okyanuslarda Geri kalanın %61 i Antarktika buzullarında

3 Su Hayattır İnsan 1 milyon 800 bin yıl hareketli yaşadı Toprağa yerleşme 6 bin yıl önce Yerleşim yerleri ırmak boyları

4 Canlıda Durum ve Su İhtiyacı İnsanda su: %60 Hücrede: %70-80 İdeal bir biyolojik çözücü

5 Endokrin Bozucu Kimyasallar Terminoloji Endokrin bozucular Endokrin değiştiriciler Endokrin bozucu kimyasallar Endokrin bozucu bileşikler Endokrin aktif bileşik Tarihçe 1960 larda DDT maruziyeti Dietilstilbestrol (sentetik östrojen) kullanımı Tanım En genel tanımıyla: «Endokrin sisteme etki gösterme potansiyeli olan kimyasallar» (IPCS Dokümanı, 2002) (IPCS: International Program on Chemical Safety, WHO)

6 Kapsamlı Tanım (WHO) Endokrin Bozucular: «Endokrin sistemin fonksiyonunu/fonksiyonla rını bozan, böylece sağlıklı organizmada veya soyunda veya (alt) popülasyonlarında yan etkilere neden olan ekzojen madde ya da karışım» IPCS 2002

7 Yapıları hormonlara benzer Sanayileşmeye bağlı kimyasallar Etkileri

8 Etki Mekanizmaları 4.0/

9 Şu anda bilinen veya şüphe duyulan Hormon reseptörleriyle etkileşen Hormon sentezine yol açan Hormon dönüşümüne yol açan 800 kimyasal var Bunların çok az bir kısmı araştırılabilmiş durumda Binlerce ticari ürün hakkında henüz bilgi yok Hangi Kimyasallar?

10 Bilinen Başlıca Endokrin Bozucular Başlıca Endokrin Bozucular İnsektisitler Sürfektanlar DDT Nonilfenol Organofosfatlar Plastikleştiriciler Herbisitler Bisfenol A Fungusitler Fitoöstrojen Ağır metaller Kimya sanayisi ürünleri Dioxinler ve furanlar Kişisel bakım ürünleri

11 İnsanda Başlıca Maruziyet Yolları

12 Etkilenmenin Yaşı Yok

13 İnsanda Ne Oluyor? Öğrenme/davranış bozuklukları Astım Enfeksiyona yatkınlık Testiküler disgenezis Ateroskleroz Kalp damar hastalıkları İnfertilite Meme kanseri Puberte değişikliği Obezite Fibrozis Erken menapoz Prostat kanseri Alzheimer Parkinson Yaş (Yıl) ) 70

14 WHO UNEP 2012

15 Dünyada Otizm Sıklığında Artış pdf;jsessionid=f7bfc0e6892aedbfeed69ff9cfa49796?sequence=1

16 Meme Kanseri Sıklığında Artış WHO - UNEP 2012

17 Bazı Kuzey Avrupa Ülkelerinde Prostat Kanseri Vakalarında Artış WHO - UNEP 2012

18 OECD Ülkelerinde Aşırı Kilolu Nüfusta Artış WHO - UNEP 2012

19 NYS ve ABD Genelinde Konjenital Hipotiroidi WHO - UNEP 2012

20 Yaban Hayvanlarında Durum Sol üst çizgi: Genel yabani kuş; Sol orta: Su kuşları; Sol alt: Vertebralılar Sağ çizgi: Tehdit altındakil yaban hayvanları WHO-UNEP 2012

21 Epigenetik Epigenetik: «Çevre etkisiyle genomda ortaya çıkan kalıtılabilir değişiklikler» Genetik dizi değişmez DNA metilasyonu Histon modifikasyonu Endokrin bozucular «transjenerasyonal» epigenetik değişikliklere yol açıyor

22 Su: Doğada En Kolay Kirlenen Varlık «Bütün renkler aynı hızla kirleniyordu Birinciliği beyaza verdiler» Özdemir Asaf WHO - UNEP 2012

23 Sürekli Kirlenme WHO - UNEP 2012

24 Kirliliğin Uzaklara Taşınması WHO - UNEP 2012

25 Kitler halinde pazarlama: Tohum + gübre + pestisit/herbisit Tarımda Neler Oldu? Kimya Şirketleri Dünya pazarına hitap Kimyasal üretimde tekel Tarıma da girdiler

26 Monsanto Yaklaşık 120 yıllık bir kimya şirketi Kimya kısmını devretti Şimdi tam bir tarım şirketi

27 Monsanto Ürünlerinden Glyphosate Başlıca ürünleri Sakkarin Poliklorlu bifeniller (1920 ler) DDT Polistiren Dioksinler «Agent Orange» Beyaz fosfor Roundup Roundup Ready

28 RQEAAAAIBAJ&pg=4439, Monsanto: «The World s Most Evil Corporation» Agent Orange ın etkileri

29 Şirketlerin Bilime Etkileri IARC 2015 de Roundup ın karsinojen etkisine yönelik bir monograf hazırlar Monsanto avukatlarıyla ve basın yoluyla saldırır Basında IARC nin kararını revize ettiğini belirtir IARC yeni bir açıklamayla değişiklik olmadığını belirtir (Ocak 2018) hosate_evaluation.pdf

30 Şirketlerin Bilime Etkileri

31 Şirketlerin Bilime Etkisi

32 Laboratuvar ve Diyaliz Atık Suları LABORATUVAR VE DİYALİZ ATIKLARI İÇİN REHBER (TASLAK) ANKARA 2014

33 İnsanlığın İşi Zor! Sorunun boyutu çok büyük Bilinmeyen çok Kontrol etmek zor Analizler zor Analitler çok düşük konsantrasyonlarda etkili Doz-cevap eğrisine uymazlar En düşük etki düzeylerini saptamak zor Farklı canlılarda farklı düzeylerde etkililer Benzer yapıda olan EB lar farklı etki gösterebilir Geleneksel atıksu arıtma teknikleri yetersiz kalıyor Ekonomik düzen zor kabulleniyor

34 Teşekkür!