KAĞIT VE KAĞIT ÜRÜNLERİ İMALATI Hazırlayan M. Oğuzhan ÖNEN Kıdemli Uzman

Transkript

1 KAĞIT VE KAĞIT ÜRÜNLERİ İMALATI Hazırlayan M. Oğuzhan ÖNEN Kıdemli Uzman

2 238

3 1. SEKTÖRÜN TANIMI Kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı ISIC Revize 3 sınıflandırmasına göre, imalat sanayii alt ayrımında 21 no lu gruplandırma içinde yer almaktadır. Bu grup altında üçlü düzeyde 1 alt sektör, dörtlü düzeyde ise 3 alt sektör bulunmakta olup bu sektörler aşağıdaki gibidir: 210 (Kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı) 2101 (Kâğıt hamuru, kâğıt ve mukavva imalatı) 2102 (Oluklu karton ve mukavva ile kâğıt ve mukavvadan yapılan ambalajların imalatı) 2109 (Diğer kâğıt ve mukavva ürünleri imalatı) Sektör, NACE REV sınıflandırmasına göre ise aşağıdaki gibi sınıflandırılmaktadır: 211 (Kâğıt hamuru, kâğıt ve mukavva imalatı) 2111 (Kâğıt hamuru imalatı) 2112 (Kâğıt ve mukavva imalatı) 212 (Kâğıt ve mukavva ürünleri imalatı) 2121 (Oluklu karton ve mukavva ile kâğıt ve mukavvadan yapılan ambalajların imalatı) 2122 (Kâğıttan yapılan ev eşyası ve sıhhi melzemeler ile tuvalet gereçlerinin imalatı) 2123 (Kâğıt kırtasiye malzemeleri imalatı) 2124 (Duvar kâğıdı imalatı) 2125 (Başka yerde sınıflandırılmamış diğer kâğıt ve mukavva ürünleri imalatı) 239

4 2. SEKTÖRDEKİ FİRMA SAYISI Kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründe faaliyet gösteren firmaların önemli bir bölümü İstanbul bölgesinde bulunmaktadır. İstatistikî Bölge Sınıflandırması Düzey 2 ye göre (devlet sektörünün tamamı ile özel sektörde 10 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerlerini kapsayan 2001 Genel Sanayi ve İşyeri Sayımı sonuçlarına göre), Türkiye genelinde 21 no lu sektörde faaliyet gösteren firma sayısı 218 adet olup imalat sanayii genelindeki firma sayısının 1,9 unu oluşturmaktadır. Sektör genelinde yer alan 218 adet işyeri sayısının, 41,7 si İstanbul bölgesinde yer almakta iken, 11,5 i İzmir, 9,2 si Bursa, 8,3 ü Kocaeli, 6,9 u Adana, 2,8 i Manisa ve Ankara da ve 2,3 ü Konya ve Aydın da bulunmaktadır. Söz konusu bu altı Düzey 2 bölgesi, Türkiye genelindeki firma sayısının 85,2 sini kapsamaktadır. Ülke genelinde altı Düzey 2 bölgesinde (Antalya, Erzurum, Ağrı, Van, Şanlıurfa ve Mardin) ise, faaliyet gösteren herhangi bir firma bulunmamaktadır yılı itibariyle sektördeki firmalara ait kurulu çevirici güç kapasitesi Bg-Hp (beygir gücü) olup bunun 14,8 i Balıkesir bölgesinde, 14,0 ü Kocaeli, 11,8 i İzmir, 9,1 i Adana, 9,0 u Bursa, 8,1 i Tekirdağ, 7,2 si Zonguldak, 7,1 i İstanbul bölgesindeki firmalara aittir. Sektör genelindeki kurulu çevirici güç kapasitesi, ülke geneli imalat sanayii kurulu çevirici güç kapasitesinin 3,4 ünü teşkil etmektedir. Sektör genelinde çalışanların sayısı incelendiğinde ise kişi olan sektör ortalama çalışan sayısının, Türkiye geneli imalat sanayiinde çalışan sayısının 1,9 unu oluşturduğu görülür. Yıllık ortalama çalışan sayısının 27,0 sini İstanbul bölgesindeki firmalar oluşturmakta iken, 16,1 i Kocaeli, 11,7 si İzmir, 10,4 ü de Bursa bölgesindeki firmalarda istihdam edilmektedir yılı itibariyle sektör tarafından yaratılan katma değer 636,7 milyon YTL olup ülke geneli imalat sanayiinde yaratılan katma değerin 1,5 ini oluşturmaktadır. Yaratılan katma değerin 28,8 i İstanbul bölgesindeki firmalara ait olup bunu sırasıyla 21,1 ile İzmir, 16,2 ile Kocaeli, 6,4 ile Adana, 6,0 pay ile de Tekirdağ bölgesi izlemektedir. 240

5 Tablo 1: Kâğıt ve Kâğıt Ürünleri Sektöründe Faaliyet Gösteren Firma Sayısı Düzey 2 Bölgesi Firma Sayısı Yıllık Ortalama Çalışan Sayısı Kurulu Çevirici Güç Kapasitesi Katma Değer Adet Kişi Bg-Hp YTL İstanbul 91 41, , , ,8 Tekirdağ 9 4, , , ,0 Balıkesir 1 0, , , ,1 İzmir 25 11, , , ,1 Aydın 5 2, , , ,1 Manisa 6 2, , , ,2 Bursa 20 9, , , ,3 Kocaeli 18 8, , , ,2 Ankara 6 2,8 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Konya 5 2, , , ,0 Antalya 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Adana 15 6, , , ,4 Hatay 2 0,9 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Kırıkkale 1 0,5 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Kayseri 2 0,9 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Zonguldak 2 0, , , ,2 Kastamonu 1 0, , , ,7 Samsun 1 0,5 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Trabzon 2 0, , , ,2 Erzurum 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Ağrı 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Malatya 1 0,5 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Van 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Gaziantep 5 2, , , ,2 Şanlıurfa 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 Mardin 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 TÜRKİYE , , , ,0 Not: Özel sektöre ait tesis sayısı 2 ve altında ise işyeri sayısının dışındaki istatistikler, Kanun gereği gizli olarak değerlendirilerek, sektör toplamı içinde verilmektedir. 241

6 3. ÜRETİM VE KAPASİTE KULLANIM ORANI 3.1. Üretim Endeksindeki Gelişmeler Kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe üretim endeksi son yıllarda artış eğilimi göstermektedir de 100 olan endeks değeri 1998 yılında bir önceki yılın üzerinde, 1999, 2000 ve 2001 yıllarında altında, daha sonraki yıllarda tekrar bu değerin üzerine çıkmıştır yılında (ilk üç çeyrek dönem ortalaması) 111,8 düzeyinde gerçekleşmiştir. Aynı dönemde imalat sanayiine ait genel endeks değeri ise 136,2 olarak gerçekleşmiştir. Tablo 2: Üretim Endeksi (Üretim değeri ağırlıklı, yıllık ortalama) Yıllar İmalat Sanayii Endeks Endeks Endeks ,0-100,0-100, ,1 0,1 100,4 0,4 100,4 0, ,9-4,2 95,9-4,5 95,8-4, ,1 6,5 87,6-8,7 87,6-8, ,4-9,5 83,8-4,3 83,8-4, ,5 10,9 101,2 20,8 101,2 20, ,0 9,3 110,9 9,6 110,9 9, ,7 10,4 113,6 2,4 113,5 2, ,6 4,8 119,1 4,8 119,1 4, * 136,2 5,1 111,8-6,1 111,8-6,1 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek itibariyledir. Üretimdeki fiziki artışların bir göstergesi olan üretim endeksindeki gelişmeler aylık bazda değerlendirildiğinde ise, sektör üretim endeksinin, Ocak 2005-Temmuz 2006 döneminde, en yüksek değeri 142,7 ile Aralık 2005 de gerçekleşirken aynı dönemin en düşük endeks değeri 71,2 ile Ocak 2006 da gerçekleşmiştir. Ocak 2005 de 113,6 olan üretim endeksi dönem sonu olan Temmuz 2006 da 122,4 olmuştur. 242

7 Endeks GRAFİK 1 : ÜRETİM ENDEKSİNDEKİ GELİŞMELER (Yıllık Ortalama) (1997=100) 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0, İmalat Sanayii Tablo 3: Üretim Endeksi (Üretim değeri ağırlıklı, bir önceki aya göre değişme) Aylar İmalat Sanayii Endeks Endeks Endeks Ocak ,6-113,6-113,6 - Şubat ,1-3,9 109,2-3,9 109,2-3,9 Mart ,1 16,0 120,0 10,0 120,0 10,0 Nisan ,3-0,6 117,5-2,1 117,5-2,1 Mayıs ,6 3,4 118,4 0,8 118,4 0,8 Haziran ,1 0,3 112,2-5,3 112,2-5,3 Temmuz ,8-3,9 110,2-1,8 110,2-1,8 Ağustos ,2 1,1 119,9 8,8 119,9 8,8 Eylül ,6 9,5 133,1 11,0 133,1 11,0 Ekim ,3-7,9 118,3-11,1 118,3-11,1 Kasım ,2-1,6 113,6-4,0 113,6-4,0 Aralık ,0 6,0 142,7 25,6 142,7 25,6 Ocak ,4-21,6 71,2-50,1 71,2-50,1 Şubat ,5 10,3 84,4 18,5 84,4 18,5 Mart ,0 20,7 98,5 16,8 98,5 16,8 Nisan ,0-2,8 90,0-8,6 90,0-8,6 Mayıs ,2 5,2 123,9 37,7 123,9 37,7 Haziran ,8 1,8 129,5 4,5 129,5 4,5 Temmuz ,1-5,2 122,4-5,5 122,4-5,5 243

8 Endeks GRAFİK 2: ÜRETİM ENDEKDİNDEKİ GELİŞMELER (Aylık) 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 Şubat-2006 Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Temmuz-2006 İmalat Sanayii Tablo 4: Üretim Endeksi (Üretim değeri ağırlıklı, bir önceki yılın aynı dönemine göre değişme) Yedi Aylık Yıllık Temmuz Ortalama İmalat Sanayii 0,1 6,5 10,9 9,3 10,4 4,8-2,6 9,5 2,8 6,7 21 0,4-8,7 20,8 9,6 2,4 4,8-3,0 11,1 4,5-10, ,4-8,6 20,8 9,6 2,3 4,9-3,0 11,1 4,6-10, Kapasite Kullanım Oranındaki (KKO) Gelişmeler Kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründe kapasite kullanım oranı (KKO) civarında seyretmektedir. Sektör genelinde gerçekleşen bu KKO ları, imalat sanayii genelinde gerçekleşen KKO ya (75-80) yakındır. Alt sektörler itibariyle değerlendirildiğinde ise, sektörde üçlü düzeyde 1 alt sektör bulunmaktadır. Bu alt söktöre ait KKO ile sektörün geneline ait KKO ları birbirinin aynıdır. 244

9 Tablo 5: Kapasite Kullanım Oranı (Üretim değeri ağırlıklı, Yıllık Ortalama,) Yıllar İmalat Sanayii ,8 78,8 78, ,8 72,7 72, ,2 83,0 83, ,0 73,5 73, ,4 77,7 77, ,6 73,1 73, ,9 75,3 75, ,6 82,4 82, ,0 76,4 76, ,4 82,9 82, ,5 77,9 77, ,4 75,4 75, ,9 79,3 79, ,9 73,4 73, ,4 78,6 78, ,4 81,9 81, ,3 85,1 85, ,3 84,7 84, * 80,6 82,3 82,3 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek itibariyledir. Kapasite kullanım oranındaki gelişmeler aylık bazda değerlendirildiğinde ise, Ocak 2005 de kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründe KKO, 78,7 iken, Temmuz 2006 da 82,8 düzeyine yükselmiştir yılı ortalama KKO 84,7 düzeyinde iken, 2006 yılının yedi aylık döneminde ortalama KKO 81,7 olmuştur. 245

10 GRAFİK 3: KAPASİTE KULLANIM ORANI (Üretim Değeri Ağırlıklı, Yıllık Ortalama, ) 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0, İmalat Sanayii İmalat sanayii genelinde ise Ocak 2005 de 76,6 olan KKO nın, Temmuz 2006 da 82,2 seviyesine yükseldiği görülürken, 2005 yılı genelinde imalat sanayii genelinde ortalama KKO 80,3, 2006 yedi aylık dönemde ise 80,5 oranında gerçekleştiği dikkati çekmektedir. Tablo 6: Kapasite Kullanım Oranı (Üretim değeri ağırlıklı, ) Aylar İmalat Sanayii Ocak ,6 78,7 78,7 Şubat ,1 83,5 83,5 Mart ,5 85,1 85,1 Nisan ,8 86,2 86,2 Mayıs ,3 87,4 87,4 Haziran ,4 86,1 86,1 Temmuz ,6 85,8 85,8 Ağustos ,8 86,1 86,1 Eylül ,7 85,6 85,6 Ekim ,3 85,4 85,4 Kasım ,9 83,1 83,1 Aralık ,7 83,6 83,6 Ocak ,4 77,3 77,3 Şubat ,2 80,8 80,8 Mart ,7 81,6 81,6 Nisan ,3 82,5 82,5 Mayıs ,6 83,0 83,0 Haziran ,1 83,9 83,9 Temmuz ,2 82,8 82,8 246

11 GRAFİK 4: AYLIK KAPASİTE KULLANIM ORANLARI (Üretim Değeri ağırlıklı, ) 90,0 88,0 86,0 84,0 82,0 80,0 78,0 76,0 74,0 72,0 70,0 68,0 Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 Şubat-2006 Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Temmuz-2006 İmalat Sanayii Üretim Değerindeki Gelişmeler 1 Kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründe, 2005 yılı itibariyle toplam milyon YTL değerinde bir üretim gerçekleşmiştir yılının ikinci çeyrek itibariyle toplam üretim değeri ise milyon YTL dir. Sektör genelinde üretilen ürünlerin üretim değerinin Türkiye imalat sanayii geneli içindeki payı incelendiğinde, 21 no lu sektörün ülke imalat sanayii üretimi içindeki payının 2 civarında olduğu görülür. Yıllar Tablo 7: Üretim Değeri (Cari Fiyatlarla) İşyeri Sayısı Milyon YTL İşyeri Sayısı Milyon YTL * (*): 2006 değerleri ikinci çeyrek itibariyledir. 1 Burada verilen üretim değerlerinin sektör genelinin toplam üretim değeri değil, ankete yanıt veren firmaların toplam üretim değeri olduğu ve üretim değerindeki değişmelerin (artma ya da azalma anlamında) sektörün performansının yanısıra, zaman içinde ankete katılan firma sayısındaki değişmeden de kaynaklanabileceğini belirtmek gereklidir. Bu bölüm, sektörün toplam üretim büyüklüğü hakkında bir fikir verilmesi amacıyla hazırlanmıştır. 247

12 Üretim değeri USD bazında değerlendirildiğinde, sektördeki üretim artışının, imalat sanayiinin geneline oranla biraz daha az olduğu görülür. Nitekim, döneminde imalat sanayii genelinde toplam üretim artışı 83 olurken, kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründeki artış 76 olmuştur. Tablo 8: Üretim Değerindeki Değişme (1994 Yılı Fiyatlarıyla) () Yıllar Milyon USD Milyon USD , , , , , , , , , , , , , , , , * (*): 2006 değerleri ikinci çeyrek itibariyledir. 248

13 4. DIŞ TİCARET DURUMU Kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe, 1995 yılı itibariyle 1 milyar USD olan toplam dış ticaret hacmi (ithalat + ihracat) yıllar itibariyle artış göstererek, 2005 yılında 2,6 milyar USD düzeyine yükselmiştir. Sektörün dış ticaret hacmi döneminde 2,4 kat artış göstermiştir. Tablo 9: Kâğıt ve Kâğıt Ürünleri Sektörü Dış Ticaret Hacmi Yıllar İmalat Sanayii Bin USD Bin USD Bin USD , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , * (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. 249

14 4.1. İhracattaki Gelişmeler Kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe 2005 yılı itibariyle 559 milyon USD düzeyinde bir ihracat gerçekleşmiştir yılının ilk yedi ayında bu değer 315 milyon USD olmuştur döneminde sektör genelinde ihracat değeri 4,5 kat artış göstermiştir. Tablo 10: Kâğıt ve Kâğıt Ürünleri Sektörü İhracatı Yıllar İmalat Sanayii Bin USD Bin USD Bin USD , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , * (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Bin USD GRAFİK 5: YILLARA GÖRE İHRACAT

15 Kâğıt ve kâğıt ürünleri sektörünün toplam ihracatımız ve imalat sanayii ihracatı içindeki payı incelendiğinde ise, sektöre ait ihracat değerinin gerek toplam ihracat içindeki payının gerekse imalat sanayii ihracatı içindeki payının sürekli olarak artış gösterdiği dikkati çekmektedir. Nitekim 1995 de toplam ihracat içinde 0,58 olan sektör ihracatının payı, 2005 de 0,76 seviyesine ulaşırken, imalat sanayii ihracatı içinde 0,65 olan payı da 0,81 düzeyine çıkmıştır. Tablo 11: Kâğıt ve Kâğıt Ürünleri Sektörü İhracatının Toplam İhracat ve İmalat Sanayii İhracatı İçindeki Payı () Yıllar ,58 0,65 0,58 0, ,54 0,61 0,54 0, ,59 0,66 0,59 0, ,56 0,62 0,56 0, ,56 0,62 0,56 0, ,59 0,64 0,59 0, ,77 0,84 0,77 0, ,84 0,90 0,84 0, ,78 0,83 0,78 0, ,72 0,77 0,72 0, ,76 0,81 0,76 0, * 0,67 0,72 0,67 0,72 (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. (1): Toplam ihracat içindeki yüzde pay (2): İmalat sanayi ihracatı içindeki yüzde pay 251

16 4.2. İthalattaki Gelişmeler Kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe ithalat miktarı ihracata oranla daha yüksek seviyededir yılı itibariyle, sektörde 1.998,9 milyon USD düzeyinde bir ithalat yapılmıştır. Tablo 11: Kâğıt ve Kâğıt Ürünleri Sektörü İthalatı Yıllar Bin USD Bin USD , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , * (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. Sektörde, 1995 yılında 925 milyon USD olan ithalat, döneminde 216 oranında artış göstermiştir yılının ilk yedi ayında ise ithalat 1.283,8 milyon USD olmuştur. Bin USD GRAFİK 6: YILLARA GÖRE İTHALAT

17 Kâğıt ve kâğıt ürünleri sektörünün toplam ithalatımız ve imalat sanayii ithalatı içindeki payı incelendiğinde ise, sektöre ait ithalat değerinin gerek toplam ithalat içindeki payının gerekse imalat sanayii ithalatı içindeki payının arttığı dikkati çekmektedir. Nitekim 1995 de toplam ithalat içinde 2,59 olan sektör ithalatının payı, 2005 de 1,71 seviyesine çıkarken, imalat sanayii ithalatı içinde 3,24 olan payı da 2,12 düzeyine çıkmıştır. Tablo 12: Kâğıt ve Kâğıt Ürünleri Sektörü İthalatının Toplam İthalat ve İmalat Sanayii İthalatı İçindeki Payı () Yıllar ,59 3,24 2,59 3, ,92 2,38 1,92 2, ,72 2,10 1,72 2, ,87 2,20 1,87 2, ,21 2,65 2,21 2, ,11 2,61 2,11 2, ,90 2,40 1,90 2, ,95 2,43 1,95 2, ,90 2,37 1,90 2, ,76 2,13 1,76 2, ,71 2,12 1,71 2, * 1,66 2,11 1,66 2,11 (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. (1) : Toplam ithalat içindeki yüzde pay (2) : İmalat sanayi ithalatı içindeki yüzde pay 4.3. İhracatın İthalatı Karşılama Oranı Kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe dış ticaret dengesi, Türkiye nin aleyhine yönelik bir gelişim göstermektedir yılı itibariyle sektör genelinde 799,5 milyon USD düzeyinde bir dış ticaret açığı söz konusu iken, bu açık, 2004 te 1.254,8 milyon USD, 2005 te ise 1.440,4 milyon USD seviyesine yükselmiştir yılında 14 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı (ihracat/ithalat), 2001 de en yüksek seviyesi olan 31 düzeyine yükselmiş olmasına rağmen, daha sonraki yıllarda düşerek 2005 te 28 olmuştur yılının ilk yedi ayında dış ticaret açığı 968,3 milyon USD, ihracatın ithalatı karşılama oranı ise 25 düzeyine gerilemiştir. 253

18 Tablo 13: Yıllar İtibariyle İhracat/İthalat Oranı Yıllar X-M (Bin USD) X / M () X-M (Bin USD) X / M () * (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir GRAFİK 7: İHRACATIN İTHALATI KARŞILAMA ORANI (X / M) Sektörün Dış Ticaretteki Rekabet Gücü Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler olarak adlandırılan RCA kavramı, sektörlerin dış ticaretteki rekabet gücünü tespit etmek amacıyla hesaplanan RCA değerlerini kapsamaktadır. RCA skorlarına göre ortalama skor değeri 50 ve üzerinde olan sektörler (RCA>50) Rekabet Gücü Yüksek, RCA skorları 50 den büyük, 50 den küçük olan sektörler (50>RCA>-50) Rekabet Gücü Sınırda, RCA skorları 50 den küçük sektörler (-50>RCA) ise Rekabet Gücü Düşük sektörler olarak belirlenmiştir. 254

19 Dış ticaret istatistikleri kullanılarak hesaplanan rekabet gücü endeksi (RCA) rakamları incelendiğinde, 21 no lu kâğıt ve kâğıt ürünleri sektörüne ait RCA değerlerinin döneminde devamlı artış gösterdiği ve 1995 de -149,4 olan RCA değerinin 2005 de -81,2 düzeyine çıktığı görülmektedir. Sektörün dönemi itibariyle ortalama RCA değeri -107,8, dönemi itibariyle -128,3, dönemi itibariyle ise -87,4 dür. Sektörün, bu üç döneme ait ortalama endeks değerleriyle rekabet gücü düşüktür. (RCA skorunun - 50 den küçük olması). 21 no lu kâğıt ve kâğıt ürünleri sektörü, dönemine ait ortalama RCA değeri ile, imalat sanayiinin altında yer alan 22 alt sektör içerisinde 20 inci en yüksek RCA değerine sahip sektör olurken, son yılları kapsayan dönemindeki ortalama RCA değeriyle de 18 inci sırada yer alır. Alt sektörler itibariyle rekabet gücüne bakıldığında ise, sektörün üçlü düzeyde yalnızca bir tane alt sektörden oluşması, üçlü düzeydeki RCA değerlerinin de aynı olmasını doğurmaktadır. Bu nedenle sektör geneli için yapılan yorumlar, üçlü alt düzey için de geçerlidir. Ancak dörtlü alt düzey bazında 21 no lu sektör incelendiğinde ise aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır: dönemi itibariyle 2101 no lu sektöre ait RCA skorları -50 den küçük olduğu için rekabet gücü düşüktür no lu sektöre ait RCA skorları 50 den büyük olduğu için bu sektörün rekabet gücü yüksektir nolu sektöre ait RCA skorları yılları arasında -50 den büyük ve 50 den küçük olduğu için rekabet gücü sınırda iken, son yıllarda rekabet gücüne ait bu eğilimin arttığı dikkati çekmektedir yılından sonra bu sektöre ait RCA skorları 50 den büyük olduğu için rekabet gücünün yüksek olduğu görülmektedir RCA Ort. Tablo 14: Kâğıt ve Kâğıt Ürünleri Sektörü RCA Değerleri Yıllar ,4-149, ,5-126, ,7-107, ,4-121, ,3-137, ,3-127, ,9-89, ,5-84, ,5-89, ,5-88, ,2-81, * -90,5-90,5 Skoru -107, ,813 Değer Düşük Düşük Eğilim Artıyor Artıyor RCA Eğilim Sabit Sabit (*): 2006 değerleri Ocak-Temmuz dönemi itibariyledir. 255

20 Skor GRAFİK 8: REKABET GÜCÜ ENDEKSİ 0,0-20,0-40,0-60,0-80,0-100,0-120,0-140,0-160, VERİMLİLİK DURUMU 5.1 Üretimde Çalışanlar Endeksi 1997=100 temel yıllı üretimde çalışanlar endeksi, döneminde gerek imalat sanayii genelinde gerekse kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe düşüş eğilimi göstermiştir. Ancak, 1997 de 100 olan endeks değeri, döneminde, imalat sanayii genelinde 15,7 oranında azalarak 84,3 olurken, kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründeki azalma 39,5 olmuştur. Tablo 15: Üretimde Çalışanlar Endeksi (1997=100) Yıl İmalat Sanayii ,0 100,0 100, ,2 97,1 97, ,2 88,6 88, ,1 86,4 86, ,7 77,0 77, ,2 76,1 76, ,7 66,9 66, ,4 65,0 65, ,8 59,3 59, * 84,3 60,5 60,5 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. 256

21 Endeks GRAFİK 9: ÜRETİMDE ÇALIŞANLAR ENDEKSİ (1997=100) 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0, İmalat Sanayii Alt sektörler itibariyle çalışanlar endeksi incelendiğinde, kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründe de çalışanlar endeksinin düşüş eğiliminde olduğu gözlenmektedir yılında 100 olan endeks 2006 yılında 39,5 azalarak 60,5 olmuştur Üretimde Çalışılan Saat Endeksi 1997=100 temel yıllı üretimde çalışılan saat endeksi döneminde, çalışanlar endeksinde olduğu gibi, gerek imalat sanayii genelinde gerekse kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe düşüş eğilimi göstermiştir. Ancak, 1997 de 100 olan endeks değeri, döneminde, imalat sanayii genelinde 17,3 oranında azalarak 82,7 olurken, kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründeki azalma 41,5 olmuştur. Tablo 16: Üretimde Çalışılan Saat Endeksi (1997=100) Yıl İmalat Sanayii ,0 100,0 100, ,5 95,7 95, ,2 86,0 86, ,1 86,9 86, ,0 76,1 76, ,7 75,0 75, ,3 65,6 65, ,6 65,0 65, ,7 59,0 59, * 82,7 58,5 58,5 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. 257

22 Endeks GRAFİK 10: ÜRETİMDE ÇALIŞILAN SAAT ENDEKSİ (1997=100) 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0, İmalat Sanayii Alt sektörler itibariyle çalışılan saat endeksi incelendiğinde, yine çalışanlar endeksinde olduğu gibi, kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründe de çalışanlar endeksinin düşüş eğiliminde olduğu gözlenmektedir yılında 100 olan endeks, 2006 yılında 41,5 azalarak 58,5 olmuştur Üretimde Çalışan Kişi Başına Kısmi Verimlilik Endeksi Üretimde çalışan kişi başına üretim (emek verimliliği) olarak adlandırılan kısmi verimlilik endeksi, döneminde, gerek imalat sanayii genelinde gerekse kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe artış eğilimi göstermiştir de 100 olan endeks değeri, döneminde, imalat sanayii genelinde 61,6 oranında artarak 161,6 olurken, kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe 85,6 oranında artarak 185,6 olmuştur Alt sektörler itibariyle çalışan başına üretim endeksi incelendiğinde, kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründe endeks değerinin arttığı görülürken, döneminde kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründeki çalışan başına üretim endeksi 85,6 oranında artmıştır. 258

23 Tablo 17: Üretimde Çalışanlar Verimlilik (Kişi Başına Üretim) Endeksi (1997=100) Yıl İmalat Sanayii ,0 100,0 100, ,0 103,4 103, ,2 108,1 108, ,5 101,4 101, ,1 109,2 109, ,6 133,0 133, ,8 166,7 166, ,8 174,9 174, ,9 201,3 201, * 161,6 185,6 185,6 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. Endeks GRAFİK 11: ÜRETİMDE ÇALIŞAN KİŞİ BAŞINA KISMİ VERİMLİLİK ENDEKSİ (1997=100) 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0, İmalat Sanayii Üretimde Çalışılan Saat Başına Kısmi Verimlilik Endeksi Üretimde çalışılan saat başına üretim (emek verimliliği) olarak adlandırılan kısmi verimlilik endeksi ise, döneminde, hem imalat sanayii genelinde hem de kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe artış eğilimi göstermiştir de 100 olan endeks değeri, döneminde, imalat sanayii genelinde 64,5 oranında artarak 164,5 olurken, kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe dönemindeki artıştan sonra 2000 yılında bir düşüş olmuş daha sonraki yıllarda sürekli artış eğiliminde olduğu görülmektedir yılında 100 olan endeks 2006 yılında 91,8 oranında artarak 191,8 olmuştur. 259

24 Tablo 18: Üretimde Çalışılan Saat Başına Kısmi Verimlilik Endeksi (1997=100) Yıl İmalat Sanayii ,0 100,0 100, ,7 104,8 104, ,5 111,3 111, ,7 100,9 100, ,9 110,4 110, ,9 134,9 134, ,1 169,8 169, ,1 174,8 174, ,8 202,0 202, * 164,5 191,8 191,8 (*): 2006 değerleri üçüncü çeyrek dönem itibariyledir. Endeks GRAFİK 12: ÜRETİMDE ÇALIŞILAN SAAT BAŞINA KISMİ VERİMLİLİK ENDEKSİ 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0, İmalat Sanayii Alt sektörler itibariyle çalışılan saat başına üretim endeksi incelendiğinde, kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründe endeks değerinin dönemindeki artıştan sonra 2000 yılında bir düşüş olmuş daha sonraki yıllarda sürekli artış eğiliminde olduğu görülmektedir döneminde çalışılan saat başına üretim endeksi 105,2 oranında artarak 205,2 olmuştur yılının üçüncü çeyrek döneminde endeks ortalama olarak 191,8 olmuştur. 260

25 6. FİYATLARDAKİ GELİŞMELER Kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründeki fiyat değişimleri incelendiğinde, döneminde, sektör genelindeki fiyat artışlarının hem imalat sanayiinin hem de genel Toptan Eşya Fiyat Endeksindeki (TEFE) artıştan daha düşük düzeyde olduğu görülür. Nitekim Ocak 1995 de 148,5 olan TEFE değeri (1994=100), Aralık 2004 te 8.403,8 olmuştur döneminde genel TEFE değeri 55,6 kat artmıştır. Aynı dönemde imalat sanayii endeks değeri 54,7 kat artarken, kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründeki fiyat değişimi 28,1 kat olmuştur. Tablo 19: TEFE deki (1994=100) () Yıl Genel TEFE İmalat Sanayii ,0 91,2 79,4 79, ,3 47,1 48,3 48, ,9 76,7 74,2 74, ,7 29,4 34,3 34, ,6 96,1 91,2 91, ,8 29,7 23,5 23, ,9 12,6 1,7 1, ,8 14,8 4,3 4,3 Alt sektörler itibariyle TEFE deki değişim incelendiğinde, 210 kodlu kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatında 28,1 kat artış olurken, dörtlü düzeyde, döneminde, en yüksek fiyat artışının 2109 kodlu diğer kâğıt ve mukavva ürünleri imalatı sektöründe olduğu görülür. İncelenen dönemde, bu sektördeki fiyat artışı 33,9 kattır kodlu kâğıt hamuru, kâğıt ve mukavva imalatında 27,2 ve 2102 kodlu oluklu karton ve mukavva ile kâğıt ve mukavvadan yapılan ambalajların imalatında ise 26,4 kat artış olmuştur. GRAFİK 13: FİYAT ENDEKSİNDEKİ GELİŞMELER (1994=100) 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0, Genel TEFE İmalat Sanayii

26 Fiyat değişimleri Ocak 2005-Ağustos 2006 dönemi itibariyle değerlendirildiğinde ise, 2003=100 bazlı Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) nin genel olarak 15,3 oranında artış gösterdiği görülürken, imalat sanayii endeks değerinin 18,1, kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründeki fiyat endeksinin de 14,0 oranında arttığı dikkati çekmektedir. Bu dönemde, Nace Revize 1.1. sektör sınıflandırmasına göre, 211 kodlu kâğıt hamuru, kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı alt sektöründe fiyat endeksi 14,4 oranında, 212 kodlu kâğıt ve mukavva ürünleri imalatı alt sektöründeki fiyat artışı 14,1 olmuştur. Tablo 20: Aylar İtibariyle ÜFE Değeri (2003=100) Aylar Genel ÜFE İmalat Sanayii Ocak ,6 117,5 106,8 110,9 104,7 Şubat ,8 117,7 106,1 108,2 105,1 Mart ,3 119,5 105,5 106,3 105,2 Nisan ,7 121,8 104,5 105,8 103,9 Mayıs ,0 121,3 104,9 104,6 105,1 Haziran ,4 121,8 103,7 103,4 103,8 Temmuz ,5 121,4 102,0 101,2 102,3 Ağustos ,7 123,2 101,6 101,6 101,6 Eylül ,7 125,1 101,0 103,0 99,9 Ekim ,5 125,6 100,6 102,5 99,6 Kasım ,4 123,2 100,5 103,1 99,3 Aralık ,3 122,5 101,1 103,0 100,1 Ocak ,7 123,7 101,3 102,2 100,8 Şubat ,0 123,8 102,2 103,6 101,6 Mart ,3 124,4 102,2 103,5 101,5 Nisan ,8 126,8 101,8 104,0 100,8 Mayıs ,3 130,6 103,5 108,4 101,3 Haziran ,6 137,7 113,0 120,9 109,5 Temmuz ,8 139,7 120,2 126,2 117,4 Ağustos ,7 138,8 121,8 126,9 119,5 Not: TÜİK, Aralık 2004 tarihine kadar olan dönemde açıklamakta olduğu 1994=100 bazlı, ISIC Revize 3 sektör sınıflandırmasına göre Toptan Eşya Fiyat Endeksi ni (TEFE), Ocak 2005 tarihinden itibaren 2003=100 bazlı olarak, Nace Revize 1.1 sektör sınıflandırmasına göre Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) adı altında açıklamaktadır. 262

27 Endeks GRAFİK 14: AYLAR İTİBARİYLE ÜFE DEĞERİ (2003=100) 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 0,0 Ocak-2005 Şubat-2005 Mart-2005 Nisan-2005 Mayıs-2005 Haziran-2005 Temmuz-2005 Ağustos-2005 Eylül-2005 Ekim-2005 Kasım-2005 Aralık-2005 Ocak-2006 Şubat-2006 Mart-2006 Nisan-2006 Mayıs-2006 Haziran-2006 Temmuz-2006 Ağustos-2006 Genel ÜFE İmalat Sanayii Tablo 22: Aylık ÜFE i (2003=100) Aylar Genel ÜFE İmalat Sanayii Ocak Şubat ,1 0,1-0,6-2,5 0,4 Mart ,3 1,5-0,6-1,8 0,0 Nisan ,2 2,0-0,9-0,4-1,2 Mayıs ,2-0,4 0,4-1,1 1,2 Haziran ,5 0,4-1,2-1,2-1,2 Temmuz ,7-0,4-1,7-2,1-1,5 Ağustos ,0 1,5-0,3 0,4-0,7 Eylül ,8 1,5-0,6 1,4-1,7 Ekim ,7 0,4-0,4-0,5-0,4 Kasım ,9-1,9 0,0 0,5-0,3 Aralık ,0-0,6 0,5-0,1 0,8 Ocak ,0 1,0 0,3-0,7 0,7 Şubat ,3 0,1 0,9 1,3 0,7 Mart ,2 0,5-0,1-0,1-0,1 Nisan ,9 2,0-0,3 0,5-0,6 Mayıs ,8 3,0 1,6 4,3 0,5 Haziran ,0 5,4 9,2 11,5 8,1 Temmuz ,9 1,5 6,3 4,4 7,3 Ağustos ,7-0,7 1,4 0,5 1,8 263

28 7. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ Kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı (21) sektörü, Türkiye de başta İstanbul, İzmir, Bursa, Kocaeli, Adana, Manisa, Ankara, Konya ve Aydın Düzey 2 bölgelerinde yoğunlaşmıştır. Sektörün üretim endeksi (üretim değeri ağırlıklı olarak), genel itibariyle artış eğilimi göstermektedir. Ocak 2005-Temmuz 2006 döneminde, sektör üretim endeksinin en yüksek değeri 142,7 ile Aralık 2005 de, en düşük değeri de 71,2 ile Ocak 2006 da gerçekleşmiştir. Ocak 2005 de 113,6 olan üretim endeksi, Temmuz 2006 da 122,4 olmuştur. Kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründe kapasite kullanım oranı (KKO) civarında seyretmektedir. Sektör genelinde gerçekleşen bu KKO ları, imalat sanayii genelinde gerçekleşen KKO na (75-80) yakındır. Kapasite kullanım oranındaki gelişmeler aylık bazda değerlendirildiğinde ise, Ocak 2005 de kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründe KKO, 78,7 iken, Temmuz 2006 da 82,8 düzeyine yükselmiştir. Sektör genelinde üretilen ürünlerin üretim değerinin Türkiye imalat sanayii geneli içindeki payı incelendiğinde, 21 no lu sektörün ülke imalat sanayii üretimi içindeki payının 2 civarında olduğu dikkati çekmektedir. Kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe, 1995 yılı itibariyle 1 milyar USD olan toplam dış ticaret hacmi (ithalat + ihracat) yıllar itibariyle artış göstererek, 2005 yılında 2,6 milyar USD düzeyine yükselmiştir. Sektörün dış ticaret hacmi döneminde 2,4 kat artış göstermiştir. Sektörde 2005 yılı itibariyle 559 milyon USD düzeyinde bir ihracat gerçeklemiştir. Sektördeki ithalat miktarı ise ihracata oranla daha yüksek seviyededir yılı itibariyle, sektörde 1.998,9 milyon USD düzeyinde bir ithalat yapılmıştır yılında dış ticaret açığı milyon USD, ihracatın ithalatı karşılama oranı ise 28 düzeyinde olmuştur yılının ilk yedi ayında dış ticaret açığı 968,3 milyon USD, ihracatın ithalatı karşılama oranı ise 25 düzeyine gerilemiştir Sektörün dış ticaretteki rekabet gücü incelendiğinde, rekabet gücünün düşük olduğu görülmektedir. Sektörün dönemi itibariyle ortalama RCA değeri 107,8, dönemi itibariyle -128,3, dönemi itibariyle ise - 87,4 dür. Alt sektörler itibariyle (dörtlü düzeydeki alt sektörler) rekabet gücüne bakıldığında ise, dönemi itibariyle 2101 no lu sektöre ait RCA skorları - 50 den küçük olduğu için rekabet gücü düşüktür no lu sektöre ait RCA skorları 50 den büyük olduğu için bu sektörün rekabet gücü yüksektir nolu sektöre ait RCA skorları yılları arasında -50 den büyük ve 50 den küçük olduğu için rekabet gücü sınırda iken son yıllarda rekabet gücüne ait bu eğilimin arttığı dikkati çekmektedir yılından sonra bu sektöre ait RCA skorları 50 den büyük olduğu için rekabet gücünün yüksek olduğu görülmektedir. Sektörün verimlilik endekslerine bakıldığında, sektör genelinde gerek üretimde çalışanlar endeksinin gerekse üretimde çalışılan saat endeksinin devamlı olarak düştüğü görülürken, 1997 de 100 olan endeks değerlerinin, döneminde, imalat sanayii genelinde 15,2 oranında azalarak 84,8 olurken, kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründeki azalma 40,7 olmuştur yılının üçüncü çeyreği itibariyle 264

29 azalış 39,5 dir. Alt sektörler itibariyle çalışanlar endeksi incelendiğinde, kâğıt ve kâğıt ürünleri imalatı sektöründe de çalışanlar endeksinin düşüş eğiliminde olduğu gözlenmektedir. Kısmi verimlilik endekslerinde ise hem kişi başına üretimin, hem de çalışılan saat başına üretim endekslerinin, imalat sanayiinin genelinde olduğu gibi, arttığı görülürken, endeks rakamının, döneminde, imalat sanayii genelinde 52,9 oranında artarak 152,9 olurken, kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe 101,3 oranında artarak 201,3 olmuştur. Üretimde çalışılan saat başına üretim (emek verimliliği) olarak adlandırılan kısmi verimlilik endeksi ise, kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründe dönemindeki artıştan sonra 2000 yılında bir düşüş olmuş, daha sonraki yıllarda sürekli artış eğiliminde olduğu görülmektedir yılında 100 olan endeks 2005 yılında 102,0 oranında artarak 202,0 olmuştur. Kâğıt ve kâğıt ürünleri sektöründeki fiyat değişimleri incelendiğinde, döneminde, sektör genelindeki fiyat artışlarının hem imalat sanayiinin hem de genel Toptan Eşya Fiyat Endeksindeki (TEFE) artıştan daha düşük düzeyde olduğu görülür. Alt sektörler itibariyle (dörtlü düzeyde) TEFE deki değişim incelendiğinde, döneminde en yüksek fiyat artışının 2109 no lu diğer kâğıt ve mukavva ürünleri imalatı sektöründe olduğu görülür. Sonuç olarak, sektörde üretim endeksinin imalat sanayiinin geneline kıyasla düşük olmasına karşın son yıllarda artış eğilimine girmesi ve kapasite kullanım oranlarında buna bağlı olarak bir artışın olması, sektörel üretim düzeyinin de artmasına işaret etmektedir. Sektördeki bu üretim artışı başlangıçta verimlilikte sağlanan artışlarla karşılanması nedeniyle, sektörün istihdam yapısında değişim olmadığı gibi, istihdam miktarında az da olsa düşüşler meydana gelmiştir. Ancak üretim endeksinde ve dolayısıyla kapasite kullanım oranlarındaki artışların devam etmesiyle birlikte, istihdamda da artışların olacağı tahmin edilmektedir. Yine sektörde ihracatın ithalatı karşılama oranının ve dış ticaret hacminin artış göstermesi, sektörün önemini önümüzdeki yıllarda daha da belirgin hale getirecektir. 265

30 266