FİZİKSEL ETKİNLİĞİN OLUŞTURDUĞU KISA VE UZUN SONUCU VÜCUTTA ORTAYA ÇIKAN YANITLARI İNCELER.

Transkript

1 EGZERSİZ FİZYOLOJİSİ Prof. Dr. Fadıl ÖZYENER

2 FİZYOLOJİ BİLİM DALI NIN BİR ALT DİSİPLİNİDİR. FİZİKSEL ETKİNLİĞİN OLUŞTURDUĞU KISA VE UZUN (ANTRENMAN) DÖNEMDEKİ STRES SONUCU VÜCUTTA ORTAYA ÇIKAN YANITLARI İNCELER.

3 Sağlık için Egzersiz ÖNLEM TEDAVİDEN ÖNCEDİR. Kalp, solunum, kas, dolaşım, endokrin vd sistemlerde uyum

4 Kilo, kan basıncı düzenlenmesi Kan lipidleri/ glikozu kontrolü İmmunolojik sistemin güçlenmesi Psikolojik kazanımlar DÜZENLİ ve ORTA/YÜKSEK ŞİDDETTE EGZERSİZ

5 Her yaş için Egzersiz Çocukluk (5-12 yaş) Ergenlik (13-18 yaş) Yetişkinlik (19-65 yaş) Yaşlılık (65 yaş üstü)

6 EGZERSİZ NEDİR? SPOR NEDİR?

7 EGZERSİZİN AMACI FİZİKSEL YETERLİLİĞİ GELİŞTİRMEKTİR.

8 Fiziksel Yeterlilik Aerobik kapasite Kas gücü/yeterliliği Esneklik Vücut yağ oranı

9 Fiziksel yeterliliği geliştirmek için yapılan; Düzenli ve yeterli şiddette yüklenmelerin; kardiyak hastalıklar, obezite, insülinden bağımsız diyabet, yüksek tansiyon ve osteoporozun önlenmesi, tedavisi ve organizmanın strese karşı direncini artırmada önemli rol oynadığı gösterilmiştir.

10 Ayrıca son on yıllarda yaşam tarzına bağlı hastalıklar (kanser gibi) üzerine yoğunlaşmış çok sayıda araştırma vardır. Bu çalışmalar düzenli ve orta yoğunlukta egzersiz yapan kişilerde daha düşük kanser insidansları bildirmektedir.

11 Fiziksel olarak etkin kişilerde kolorektal kanser daha düşük (risk sedanterlerde 1.3 ile 2 kez fazla). Düzenli fiziksel etkin kadınlarda kontrol grubuna göre meme ve ürogenital sistem kanser insidansı daha az.

12 Egzersiz ve Mental Sağlık Egzersiz mental sağlığı ve iyi hissetme halini olumlu etkiler. Hafif-orta dereceli egzersiz depresyonu, anksiyete ve mental stres belirtilerini azaltır.

13 Egzersiz ve endojen opioid sistem Aerobik egzersiz endorfin, metenkefalin vd salgısını arttırır. Bu hormonlar kendini iyi hissetme hali, öfori sağlar. İyi derecede antrene sporcuların spora devam dürtüsünü yaratırlar. Bu opiyatlar egzersiz yoksunluğu sendromundan sorumlu tutulmaktadırlar.

14 Vücut sistemlerinin fiziksel etkinliğe/ egzersize/spora kısa ve uzun dönemde ki yanıtı incelenecektir.

15 Egzersiz protokolleri artan yüke/dirence karşı sabit yüke/dirence karşı Sinüzoidal, impuls, vd

16

17 a) artan yüke/dirence karşı

18 b) sabit yüke/dirence karşı

19 Egzersizde önemli unsurlar Tipi/biçimi Yoğunluğu Ne sıklıkta yapıldığı Ne kadar sürdüğü Hareketlerin hangi hızda yapıldığı Hareketlerin hangi açıda yapıldığı Dinlenme molalarının süresi Yarışmalı yapılıp yapılmadığı

20 Antrenmandan (kronik egzersiz) sağlanan kazanımı belirleyen öğeler: Yüklenme (zamanla egzersiz şiddetinin artışı) Özgünlük (yapılan egzersizin türüne) VO 2maks özgünlüğü Yerel değişikliklerin özgünlüğü Bireysel farklılıklar Başlangıç fiziksel düzeyi KALITIM

21 Koruyucu Hekimlikte Egzersiz 1. A skill for life participation at any age 2. No sex bias must be for both gender 3. All round exercise should involve much of the body 4. Injury free should have a low rate of injury 5. Individual participation to undertake the exercise on one s own 6. Inexpensive minimal cost for the participant 7. Venue flexibility indoor or outdoor 8. Mass participation large numbers to participate M Turner, P McCrory, A courageous plan. Br J Sports Med, 40:

22 Egzersiz Biçimleri

23 Kuvvet-Çabukluk (sprint) egzersizleri Atmalar: gülle, çekiç, vb Halter egzersizleri Atlamalar: yüksek, sırıkla, tek adım, üç adım, vb. Kısa mesafe koşma, yüzme, pedal çevirme, vs ATP PCr, glikolizis

24 Dayanıklılık/endurans egzersizleri Uzun mesafe koşma, yüzme, pedal çevirme, vs egzersizleri (en az 800m) ATP oksidatif fosforilasyon ağırlıklı

25 Karma egzersizler Basketbol, futbol, voleybol, ve benzerleri ATP oksidatif fosforilasyon ağırlıklı ATP PCr, glikolizis

26 EGZERSİZ SIRASINDAKİ DAYANIKLILIĞIMIZ VE SÜRATİMİZ BÜYÜK ORANDA KASLARIMIZIN GEREKEN HIZ VE SÜREYLE GERİM VE ENERJİ ÜRETEBİLME YETENEĞİNE BAĞLIDIR.

27 Egzersizde Enerji

28

29 Anaerobik (ATP-CrP) Enerji Sistemi m koşu (dinlenme: 30 sn/tekrar ve 5 dak/set) m (60 sn dinlenme araları) m koşu (45 sn toparlanma arası/tekrar)

30 Glikolitik (anaerobik/laktat) Enerji Sistemi m hızlı koşu - 45 sn toparlanma (veya hız iyice yavaşlayana kadar) 150 metrelik deparlar - 20 sn dinlenmelerle - (hız iyice yavaşlayana kadar) m (3 dak dinlenme)

31 Aerobik Enerji Sistemi Tempo koşular Maks.kalp hızının %50 70 inde Maks. kalp hızının %60 80 inde Maks.kalp hızının %80 90 ınde

32 Egzersizde enerji desteği ve zaman ilişkisi

33 1-4 sn (anaerobik) ATP (kas içindeki) 4-10 sn (anaerobik) ATP + CP sn (anaerobik) ATP + CP + kas glikojeni sn (anaerobik-laktik) Kas glikojeni sn (aerobik + anaerobik) Kas glikojeni + laktik asid sn aerobik kas glikojeni + yağ asidleri

34

35 Vücut kitle indeksi (VKİ) Ağırlığın (kg), boyun metre cinsinden karesine bölünmesiyle hesaplanır.

36 : Normal : Hafif kilolu : Aşırı şişman (Obez) : Sağlık açısından önemli derecede obez : Aşırı obez 50 ve üstü: Morbid (ölümcül) obez