Uzak Ülkeleri Düfllemek

Transkript

1 nsanlar Yaflad kça Mehmet Ünver Uzak Ülkeleri Düfllemek Ü lkemizde yay mlanan ilk renki ansiklopediyle ilk ciltli ve çok ayr nt l dünya atlas na sahip olan flansl çocuklardan biriydim. Rahmetli annem, her hafta bir bölümü yay mlanan Ülkeler Ansiklopedisini aylarca teker teker toplam fl ve sonras nda ciltleterek göz kamaflt ran bir bilgi hazinesi olarak önümüze koymufltu. Dünya atlas n ysa Ca alo lu ndaki bir kitabevinden sat n alm flt. Bir düfl gibiydi o atlas. Dünya üzerindeki en uzak aday ya da ülkeyi yaln zca haritada göstermekle kalm - yor ayn zamanda p r l p r l renkli foto raflarla da tan t yordu. Kardeflimle bay lm flt k o atlasa. Hemen hergün önümüze koyuyor, Ülkeler Ansiklopedisini de onun yan na aç p 132

2 Pasifik ve Hint Okyanuslar ndaki irili ufakl adalar n foto raflar na bak yorduk. Sobalar n gürül gürül yand, stanbul un kimi zaman kar f rt nalar, kimi zamansa sahilleri döven, y k c lodos rüzgârlar taraf ndan esir al nd günlerdi. Bo aziçi köprüleri henüz yap lmad ndan karfl yakada çal flanlar, o kötü havalarda vapur seferleri durduruldu u için evlerine gelemezler, geç saatlere kadar seferlerin aç lmas n beklerlerdi. Öyle gecelerden birinde annemin eve dönmesini beklerken yine ansiklopedimize dal p gittik ve dünyan n bir baflka ucunda Maldiv Adalar diye bir ülke oldu unu ö rendik. Afrika n n do usunda, uçsuz bucaks z Hint Okyanusunun ortas ndayd. Foto raflar na bakt m zda masmavi bir denizle çevrelenmifl ve kumsala kadar inmifl hindistan cevizi a açlar yla kapl adalardan oluflmufl bir ülke oldu unu gördük. P r l p r l kumsallar yla bir düfl kadar güzeldi o adalar. Hayran kalm flt k Maldiv'lere. D flar da fliddetli tipi, karayel f rt nas yla birlikte çat lar, bahçeleri beyaza boyarken biz soban n yan nda dünya atlas m za gömülmüfl, o güne kadar hiç bilmedi imiz okyanus adalar n n güzelliklerine dal p gitmifltik. kinci keflfimiz, Pasifik Okyanusundaki Fiji Adalar oldu. Ansiklopedi adan n halk n uzun bir etekli e benzer geleneksel giysileriyle tan t yordu. Keflifler döneminde Avrupal denizciler taraf ndan keflfedilmiflti o adalar. T pk Maldiv Adalar gibi Fiji Adalar da beyaz kumsallar ve yemyeflil palmiyelerle kaplanm fl, kristal bir denizle çevrilmiflti. Ola anüstü güzellikte bir yerdi. Akl m z o adalarda kalm flt. Engin bir okyanusun ortas ndaki o küçücük adalar n halk n n nas l P r l p r l kumsallar ile bir düfl kadar güzeldi o adalar. vakit geçirdi ini ve ne yiyip ne içtiklerini merak ediyorduk. Ansiklopedideki büyüleyici foto raflar ve ilginç bilgiler bizi öyle etkilemiflti ki, büyük atlas n Pasifik Okyanusu sayfalar n açarak orada bir nokta gibi görünen baflka adalar da keflfetme yar fl na girdik. Önce haritada minicik bir ada buluyor sonra da ülkeler ansiklopedisinde o adayla ilgili foto raflar ve bilgileri okuyorduk. Bu yöntemle Tahiti Adalar n bulduk. Uçsuz bucaks z bir okyanusla çevrilmifl olan Tahiti ve Bora Bora Adalar yine cesur Avrupal denizciler taraf ndan yakla- 133

3 fl k ikiyüz y l önce keflfedilmiflti. Foto raflarda adalar kaplayan yeflil orman örtüsüne, mercan atolleriyle dolu denize, kumsallara kadar uzanm fl palmiyelere ve yerli halk n rengârenk k yafetlerine hayran hayran bakarken zaman n nas l geçip, uyku saatimizin geldi ini unutmufltuk. Bir sonraki keflfimiz gerçekten görkemliydi. Atlas m zda dünyan n dördüncü büyük adas olan Madagaskar keflfetmifltik. Bu büyük ada Afrika n n do usunda, Hint Okyanusu nda yer al yordu. En yak n ülke Mozambik ti ve kuzeyinde Komor adalar yer al yordu. Bir ada büyük bir k tadan nas l kopabilirdi? Dahas koptuktan sonra okyanusun ortas na kadar nas l uzaklaflabilirdi? 134 Ansiklopedide okudu umuz bir bilgi bizi çok flafl rtm flt. Madagaskar adas n n bir milyon sene önce Afrika k tas ndan koptu unu yaz yordu çünkü. Bize çok ilginç gelmiflti bu bilgi. Bir ada büyük bir k tadan nas l kopabilirdi? Dahas koptuktan sonra okyanusun ortas na kadar nas l uzaklaflabilirdi? Yoksa Madagaskar kendi bafl na yüzebilen bir ada m yd? Öte yandan Madagaskar n, Afrika k tas ndan kopup uzaklaflmas sayesinde do al bitki örtüsüyle hayvan nüfusunun korundu unu ve böylece k tan n bir milyon sene önceki görünümü için bilimadamlar na çok faydal bilgiler sundu unu yaz yordu ansiklopedi. Ayr ca haritaya bakt m zda Afrika k tas yla Madagaskar adas n n co rafi girinti ve ç k nt lar sanki bir yap-bozun parçalar gibi birbirlerine uyuyorlard. O ayr nt l haritada daha sonra Pasifik Okyanusu ndaki Celebes ve Solomon Adalar n, Hint Okyanusu ndaki Lakkadiv, Mauritus ve Seyflel Adalar n da keflfettik. Bir süre sonra, ansiklopedide gizemli bir geçmifle sahip oldu u yaz lan birbirinden ilginç Güney Amerika ülkelerini incelemeye bafllad k. Balta girmemifl Amazon ormanlar, k tan n bir ucundan di erine uzanan And da lar, henüz pek çok yeri keflfedilmemifl olan Patagonya, Atefl Burnu ve daha say s z ilginç bölgesinin foto raflar yla bizi kendimizden alm flt bu k ta. Özellikle Amazon bölgesi, leoparlar n, dev y lanlar n ve o güne kadar hiç bilmedi imiz hayvan türlerinin yaflad derin ormanlar yla günlerce incelenmeye de erdi. Art k her akflam atlas m z ve ansiklopedimizi aç p, sobam zdan yay lan tatl s cakl n eflli inde sayfalara dal p gidiyorduk. Bu sayede Güney Amerika ülkeleri hakk nda ak l almaz bilgilere ulaflm flt k. On alt nc yüzy lda Avrupal larca iflgal edilene kadar Peru isimli ülkede muhteflem nka mparatorlu u hüküm sürmüfltü. Mimari ve sanatta ak l

4 almaz bir uygarl a eriflen nkalar muhteflem tap naklar yapm fllar ve o tap naklar alt ndan heykellerle donatm fllard. Baz tap naklar n çat - lar bile alt ndan kaplanm fl ve bu sayede çok uzaktan bile p r l p r l par ldamalar sayesinde görülebiliyorlard. Tüm bu bilgiler o devirde Güney Amerika ya giden iflgalci spanyollar n tuttuklar tarihi kay tlar sayesinde ansiklopedilere girmiflti. Ne yaz k ki muhteflem bir uygarl a eriflmifl olan nka mparatorlu u yine iflgalci spanyollar yaraf ndan y k lm fl, bütün o alt n eserler ya malanm fl, nka kültürü ve dinine ait olan tüm eserler yok edilmifl, tap naklar y k larak onlar n tafllar ndan baflka binalar yap lm flt. O güne kadar böyle bir uygarl n hüküm sürmüfl nkalar muhteflem tap naklar yapm fllar ve o tap naklar alt ndan heykellerle donatm fllard. oldu undan haberimiz yoktu. O ansiklopedi sayesinde ö rendik. nka mparatorlu u nun göz kamaflt r c eserleri bizi büyülemiflti. Bu sayede ansiklopedinin sayfalar n birer birer okuyarak Orta Amerika da geçmiflte yaflam fl olan Maya ve Aztek mparatorlu una ait bilgilere dal p gittik. En az nkalar kadar sürükleyiciydi. Maya lar da ak l almaz bir uygarl k seviyesine ulaflm fllar, dev piramitler, tap naklar ve kaleler yapm fllard. Onlar 135

5 da çok iyi iflleyen bir sosyal ve askeri düzen kurmufllar, imparatorlukta yaflayan çok say da insan n beslenmesi, bak lmas ve korunmas için son derece geliflmifl bir sosyal düzen kurmufllard. Alt n ifllemecili i, mimari ve heykeltrafll kta parmak s rtacak denli ustalaflm fllard. Piramitlerin ve tap naklar n yap m nda kulland klar mimari dehaya nas l ulaflt klar hâlâ tam olarak anlafl lamam flt. Ayr ca bir yaz sistemi de gelifltirmifllerdi. Ne yaz k ki Maya ve Aztek mpararatorluklar da t pk nka mparatorlu u gibi Avrupa dan gelen spanyollar taraf ndan y k lm flt. Tüm o muhteflem eserler ya malanm fl, alt n heykeller eritilip kal plara dökülerek spanya ya götürülmüfl, yerli nüfusunun önemli bir k sm ateflli silahlarla yok edilmifl, hayatta kalanlarsa uzak bölgelere kaçm fllard. Bu bilgileri okudu umuzda o güne kadar hemen hiç bilmedi imiz ülkeler ve o ülkelerde geçmiflte yaflanm fl savafllar, trajediler ve y k mlar gözlerimizin önünden bir film fleridi gibi geçmiflti. Öte yandan büyük bir hayal k r kl - na u ram flt k. Yüzy llar önce muhteflem bir uygarl k düzeyine eriflmifl olan nka, Aztek ve Maya mparatorluklar n n geriye hemen hiçbir fley kalmamacas na yok edilmifl olmalar na çok üzülmüfltük. Yine de flansl yd k. Annem sayesinde daha çocuk denecek yaflta bu bilgilere sahip olmufl, o güne kadar hiç bilmedi imiz ülkeleri ve uygarl klar ö renmifltik. Aradan elli seneye yak n bir zaman geçti. O ilk renkli ansiklopedimizi kitapl mda hâlâ sakl yorum. Büyük fedakârl ve ileri görüfllülü ü sayesinde küçük yafllarda ayd nlanmam z sa layan anneci imizi de bu vesileyle rahmetle an yorum. mehmetunver@butundunya.com.tr yi, basit; kötü ise çok yönlüdür. *** Zay f, daima adalet ve eflitlik ister, halbuki bunlar kuvvetlinin umurunda bile de ildir. Aristoteles 136