ÜNİTE 1: 20. YY BAŞLARINDA DÜNYA

Transkript

1 ÜNİTE 1: 20. YY BAŞLARINDA DÜNYA I.DÜNYA SAVAŞI NIN SEBEPLERİ ( ) Savaşın Genel Nedenleri 1-Fransız İhtilali sonucunda ortaya çıkan düşüncelerin hızla yayılması 2-Sanayi İnkılâbı sonucunda gelişen sanayi, beraberinde hammadde ve Pazar ihtiyacını da ortaya çıkarmıştı. Hammadde ve Pazar ihtiyacı ise sömürgeci devletleri karşı karşıya getirdi. (savaşın ana sebebi) 3-Almanya ve İtalya nın siyasi birliklerini kurmaları sonucunda Avrupa nın siyasi dengesinin bozulması 4-Bloklar arası silahlanma yarışının hızlanması Savaşın Özel Nedenleri 1-Almanya ile İngiltere arasında ortaya çıkan siyasi ve ekonomik rekabet 2-Fransa nın Sedan Savaşı sonucunda Almanya ya kaptırdığı Alses Loren bölgesini geri almak istemesi 3-Boğazları ele geçirip sıcak denizlere inmek isteyen Rusya nın Almanya ve Avusturya Macaristan ı etkisiz hale getirme düşüncesi. 4-Rusların Slavları birleştirme (Panslavizm) politikasının Avusturya-Macaristan ı etkilemesi (Slav-Germen çatışması) 5-Rusya nın Balkanlara yönelik politikasının Balkanlar üzerinden Orta Doğuya açılmak isteyen Almanya yı tedirgin etmesi. 6-Siyasi birliğini geç tamamlayan İtalya nın yeni sömürgeler ele geçirmek ve Akdeniz de etkili olmak istemesi. 7- Avusturya-Macaristan Veliahtı nın Bosna-Hersek ziyareti sırasında öldürülmesi savaşın başlaması için bir kıvılcım olmuştur.(savaşın başlamasını sağlayan olay) PARİS BARIŞ KONFERANSI ( 18 OCAK 1918) ABD nin I. Dünya Savaşı na girmesiyle beraber savaş İtilaf Devletlerinin lehine dönüşmüş İttifak Devletleri yenilgiye uğrayarak savaştan çekilmiştir. Paris Barış Konferansı I. Dünya savaşına katılan devletler arasında yapılacak barışın esaslarını belirlemek amacıyla toplanmıştır. Konferansa 32 devlet katılmış, İngiltere, ABD, Fransa ve İtalya konferans kararları üzerinde etkili olmuştur. Konferansta Almanya ile Versailles, Avusturya ile Saint Germen, Macaristan la Trianon ve Bulgaristan la yapılacak Neuilly Antlaşmaları nın hükümleri kabul edilmiştir. İtilaflar Osmanlı Devleti üzerindeki çıkarlarında anlaşamadıkları için Osmanlılarla yapılacak barış antlaşması ertelenmiştir. PARİS KONFERANSINDA ALINAN KARARLAR: 1- Bu devletlerin oluşturduğu Milletler Cemiyeti kuruldu. 2- Galip devletler Wilson ilkelerine uymayarak ağır şartları olan antlaşmalar hazırladılar. ABD de Avrupa ile ilişkileri en alt düzeye indirdi. 3- Ermeniler ilk defa bu konferansta Doğu Anadolu da Bir Ermenistan Devleti kurulması fikrini dile getirdi. Avrupa destekledi. 4-Savaş sırasındaki gizli antlaşmaların uygulanması karara bağlandı. 5- İngiltere ve Fransa Wilson ilkelerine ters düşmemek için savaş tazminatı yerine savaş onarımı sömürgecilik yerine mandahimaye sistemi getirerek uygulanmasını sağladılar. 6- Bu konferansta Almanya, Avusturya ve Bulgaristan ın antlaşma taslağı hazırlanırken Osmanlının ki sonraya bırakılmıştır. Çünkü Rusya ya verilen bölgelerin Rusya nın savaştan çekilmesiyle yeniden paylaşılması gerekiyordu. 7- ABD Avrupa daki bu olaylara aktif olarak katılmama politikası izledi. Monroe Doktrini denilen bu politika sayesinde İngiltere ve Fransa 2. Dünya Savaşına kadar rahat hareket etmişlerdir. 8-İngiltere ve Fransa nın İtalya ya vermeyi kararlaştırdıkları İzmir i Boğazlara yakın olmasından dolayı İngiliz çıkarlarını tehdit edecek bir güç olmasından çekinmeleriydi. Bu nedenle İtilaf devletleri ile İtalya arasında ilk görüş ayrılıkları ortaya çıkmıştır. 9-Konferans sonunda, itilaf devletleri sömürgecilik anlayışı yerine Manda ve himaye sistemini ortaya atmışlardır. 10- İtalya ya vaad edilen Batı Anadolu Bölgesi İngiltere nin isteği ile Yunanistan a bırakıldı. İtalya konferansı terk etti MONROE DOKTRİNİ: Amerikan Cumhurbaşkanı Monroe'nin, 2 Aralık 1823'de "Monroe Doktrini" olarak bilinen prensiplerini kongreye sunduğu doktrin. Doktrinin ana maddeleri şunlardı; a. Elde ettikleri ve sürdürdükleri özgür ve bağımsız durumları ile Amerika Kıta ları bundan böyle Avrupa devletlerinden herhangi birinin kolonileştirme isteklerine konu olamaz. b. Kutsal İttifak Devletleri'nin siyasal sistemi Amerika'nınkinden tamamen farklıdır. Kendi sistemlerini bu yarım kürenin herhangi bir yerinde yaymak için yapacakları herhangi bir girişimi barış ve güvenliğimiz için tehlikeli görürüz. c. Avrupa ülkelerinin herhangi birinin mevcut kolonilerine, ya da ona tabi olan bölgelere hiç müdahale etmedik ve etmeyeceğiz. d. Avrupa devletlerinin kendilerini ilgilendiren sorunlar yüzünden yaptıkları savaşlarda hiçbir zaman taraf tutmadık ve böyle bir davranış siyasetimize de uymaz. Bu doktrin ABD nin I. Dünya Savaşı na kadar dış siyasetinin temelini oluşturmuştur. I. Dünya Savaşı na katılan ABD savaş sonrasında toplanan Paris Konferansı nda istekleri yerine getirilmediğini görünce II. Dünya Savaşı na kadar tekrar Monroe Doktrini ne ( yalnızlık politikası ) göre dış politikasını yürütmüştür. I. DÜNYA SAVAŞI NI BİTİREN BARIŞ ANTLAŞMALARI a. Almanya - Versay ( Versailles ) Antlaşması (28 Haziran 1919) Almanya Alses bölgesi ve Fransa ya Saar bölgesini; deniz aşırı bölgelerini İngiltere, Fransa, Belçika ve Japonya ya bıraktı. Almanya Avusturya ile birleşmemeyi garanti etti Almanya Yugoslavya ve Çekoslovakya yı tanıdı Almanya ekonomik yükümlülüklere uyacağını ve savaş tazminatını vereceğini kabul etti Askerlik mecburi olmaktan çıkarıldı b. Avusturya - Saint-Germain Antlaşması ( 10 Eylül 1919 ) Almanya ile birleşmemeyi garanti etti Avusturya Macaristan, Yugoslavya ve Çekoslovakya yı tanıdı. Mağlubiyetin gerektirdiği yükümlülükleri kabul etti. c. Macaristan - Trianon Antlaşması (4 Haziran 1920 ) Topraklarının bir kısmını kaybetti. Ağır bir savaş tazminatı ödemeyi kabul etti. d. Bulgaristan - Neuilly Antlaşması (27 Kasım 1919 ) Bulgaristan Gümülcine ve Dedeağaç ı Yunanistan a; Dobruca yı Romanya ya bıraktı. Denizle bağlantısı kesildi ve ordusu sınırlandırıldı. Not: Bu antlaşmalarla İngiltere ve Fransa Wilson İlkelerine aykırı hareket etmiş kendi çıkarlarına uygun bir Avrupa siyasi haritasının çizilmesini sağlamışlardır.

2 e. Sovyet Rusya - Brest Litowsk Antlaşması Bu antlaşmalara göre Sovyet hükümeti 3 Mart 1918 de Ukrayna, Polonya ve Baltık topraklarıyla Finlândiya dan çıkmayı kabul ediyor ve 1878 yılında ele geçirdiği Kars, Ardahan ve Batum u Osmanlı İmparatorluğu na geri veriyordu. I. DÜNYA SAVAŞI NIN SONUÇLARI I. Dünya Savaşı nın Galip Devletler Açısından Sonuçları İNGİLTERE En büyük rakibi Almanya nın saf dışı bırakmış, Avrupa dan gelebilecek tehditlerini önlemiştir. & Sömürgecilik yarışında tek başına kalmıştır. & Ortadoğu da manda rejimleri kurmuş, yeni sömürgeler elde etmiş ve dünyanın en önemli gücü haline gelmiştir. ABD;Avrupa ile ilişkileri zayıflamış Monroe Doktrini ne geri dönmüştür. FRANSA &Almanya ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu nun yenilmesi ile sınırlarına karşı oluşan tehditleri önlemiştir. & Alsas Loren i geri almış, & Suriye de manda rejimi kurmuştur. İTALYA &Avusturya dan aldığı topraklarla sınırlarını kuzey yönünde genişletmiştir. & Batı Anadolu da vaat edilen toprakların Yunanistan a verilmesinden dolayı İngiltere yle ilişkileri gerginleşti. JAPONYA; Almanya dan Mançurya yı aldı ve Uzakdoğu da aldığı yerlerle önemli bir güce ulaştı. GENEL SONUÇLAR Rus, Alman, Avusturya-Macaristan ve Osmanlı imparatorlukları yıkılmış yeni milli devletler kurulmuştur. Litvanya, Letonya, Estonya, Finlandiya, Yugoslavya, Çekoslovakya, Polonya, Macaristan, SSCB ve Türkiye kurulan yeni devletlerdir. Osmanlı İmparatorluğu nun yıkılması, Almanya, Avusturya - Macaristan ve Rusya daki değişiklikler Orta Doğu ve Avrupa da dengelerin bozulmasına ve otorite boşluğuna neden olmuştur. Dünya Barışını korumak amacıyla Milletler Cemiyeti kurulmuştur. Sömürgecilik mandacılık adını aldı. İngiltere ve Fransa Ortadoğu da manda adı altında yeni sömürgeler elde etti. Milliyetçilik, demokrasi fikirleri yaygınlık kazandı. SOVYETLER BİRLİĞİNİN KURULUŞU VE GÜÇLENMESİ Çanakkale Cephesi nde İtilafların yenilgiye uğramasıyla beraber istediği yardımı alamayan Çarlık Rusya sında 1917 yılına gelindiğinde hayat şartları giderek ağırlaşmış, yolsuzluk, açlık ve vurgunlar çarlık rejimine karşı muhalefeti artırmıştı. Kadın işçilerin başlattığı isyan hareketine askerlerinde katılmasıyla isyan bir devrime dönüşmüştür. Çar II. Nikola nın tahttan çekilmesiyle kurulan geçici hükümetinde ömrü uzun olmamıştır. Vladimir Ilyiç Lenin'in Petersburg a dönmesiyle geçici hükümeti desteklemekten vazgeçen Bolşevikler, barış, toprak ve ekmek vaadiyle de halkı kendi yanına alarak Ekim 1917 de yönetimi ele geçirmişlerdir. İktidarı ele geçirdikten sonra Lenin, İttifak Devletleri ile 1918 yılında Brest Litowsk Antlaşmasını imzalamıştır. Bunun üzerine İtilafların desteğini alan Çarlık yanlısı Beyaz Ordu ile Bolşeviklerin kurduğu Kızıl Ordu arasında 3 yıl boyunca bir iç savaş yaşandı. Bolşeviklerin zaferiyle sonuçlanan iç savaşın da etkisiyle ekonomik düzen alt üst olmuş, milyonlarca insan (13 Milyon) kıtlık yüzünden ölmüştür. Bitme noktasına gelen ekonomiyi canlandırmak amacıyla Lenin N.E.P ( novaya ekonomiçeskaya politika) adı verilen yeni bir ekonomik politika ilan etmiştir. N.E.P ( NOVAYA EKONOMİÇESKAYA POLİTİKA) & Tarım ürünlerine el koymasından vazgeçilerek, köylülere ürünlerini pazarlama özgürlüğü verildi. &Tüccara ve küçük esnafa kolaylıklar sağlandı. &Yabancı sermayeye bazı imkânlar tanındı. & Yirmi kişiden az çalışanı olan küçük sanayi işletmelerinin devletleştirilmesinden vazgeçildi &Ancak devlet bankalar, büyük sanayi kuruluşları ve ulaşım üzerindeki egemenliğini devam ettirdi. 1 Ocak 1923 te Çarlık Rusya ya bağlı olan topraklar üzerinde Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği kuruldu. Böylece Rusya, Azerbaycan, Beyaz Rusya, Ermeni, Estonya, Gürcistan, Kazak, Kazak, Kırgız, Letonya Litvanya, Moldova, Ukrayna, Tacik, Türkmen ve Özbek Sovyet Sosyalist Cumhuriyetlerinden ve bazı özerk devletlerden meydana gelen bir birlik oluşturuldu. Lenin döneminde siyasi ve ekonomik alanlarda merkeziyetçi politika izlenmiş, her şey Sovyetler Birliği Komünist Partisi nin kontrolüne verilmiştir. JOSEPH STALİN DÖNEMİ Lenin in 1924 te ölümü üzerine yönetimi Joseph Stalin ele geçirdi. Stalin döneminde beş yıllık kalkınma planı hazırlandı. Tarımda küçük toprakların makineleşmiş büyük çiftliklere dönüşmesi için Kolektifleştirme Politikası izlenmiştir. Ancak bu politika halkın büyük tepkisine yol açmış, yüz binlerce insanın ölümüne yol açmıştır. Ağır sanayide önemli ilerleme sağlanmış, eski fabrikalar modernleştirilmiştir. Özellikle traktör, demir çelik üretiminde artış sağlandı den sonra Sibirya daki petrol, gaz ve maden rezervleri işletilmeye başlandı. Stalin döneminde toplum üstünde baskı kuruldu. Muhalifler tasfiye edildi. Eşitlik prensibine aykırı olarak toplumda ve gelir dağılımında dengesizlik vardı. İşçilerin hayat statüsüne karşı köylüler büyük bir sefalet içindeydi lardan sonra eğitim öğretimde mecburilik getirilmiş, bilim ve teknoloji alanlarında büyük gelişmeler sağlanmıştır. SOVYETLERİN ORTA ASYA POLİTİKASI XVI. yüzyıldan sonra iyice güçlenen Ruslar, XIX. yüzyılda Doğu Türkistan hariç Orta Asya daki bütün Türk topluluklarını hâkimiyet altına almışlardır. XX. yüzyılın hemen başında Çarlık Rusya nın baskıcı idaresine karşı Türkleri ve diğer Rus hakimiyetindeki toplulukları harekete geçirmiş ve 1905 İhtilali yaşanmıştır. Bu ihtilalin etkisiyle kültürel çalışmalara ağırlık veren Türkler, Yusuf Akçura ve İsmail Gaspıralı nın çalışmalarıyla 1905 yılında Rusya Müslümanları I. Kongresi ni toplamıştır da yapılan ikinci ve üçüncü kongrenin ardından Müslüman Birliği Partisi kurulmuştur. Rusya nın baskısının artması üzerine Rusya Müslüman Türk Kavimlerinin Haklarını Koruma Cemiyeti kurulmuştur. Rus Çarlığından siyasi ve kültürel hakların verilmesini isteyen Türkler uluslararası alanda destek aramaya başlamıştır. Talep ettikleri haklara karşı daha fazla baskı gören Türkler ise 1916 da Milli İstiklal Ayaklanması nı başlatmışlardır de Bütün Rusya Müslümanlarının I. Kurultayı toplandı. Ancak Sovyetlerin Orta Asya da istilacı bir hareket başlatması üzerine Türk kavimleri ayrı ayrı mücadele etmeye başlamıştır.

3 Bu gelişmeler üzerine Sovyet yönetimi İngilizlerin desteklediği Türklerin ve diğer milletlerin bağımsızlık hareketlerini engellemek için milletlere kendi kaderlerini tayin hakkı vermiş bu yolla zaman kazanmayı amaçlamıştır. Bunun üzerine Tatar Türkleri 1917 de Ufa şehrinde İdil-Ural Devleti ni, Kazaklar Alaş Orda Özerk Cumhuriyeti ni ve Hokand da Özerk Türkistan Cumhuriyeti ni kurmuştur. Sovyetler iktidara geldikten sonra Orta Asya da iki temel politika olarak kültürel ve ideolojik dönüşümle bölgedeki hâkimiyeti güçlendirmeyi benimsemiştir. & Sovyetler bu amaçlara ulaşmak için Orta Asya da; devlet otoritesini güçtü tutma, bölgeyi ekonomik bakımdan dışarıya bağımlı hale getirme, kültürel ve ideolojik baskı uygulama gibi yöntemlere başvurmuşlardır. TÜRKİSTAN IN PARÇALANMASI: Sovyetler bölgede Sovyet Milletleri anlayışı çerçevesinde çok sayıda ve suni sınırlar meydana getirerek Türkistan ın parçalanmasını sağlamaya çalışmışlardır. Bunun için; - Bölgeyi dünyanın diğer bölgelerinden özellikle Türk ve Müslüman bölgelerinden tecrit etme, - Orta Asya Türk kültürü ve tarihine ait izleri silme, - Bölge halklarının farklı alfabeler kullanması sağlayarak birbirleriyle anlaşmasını engelleme, - İslam kültürü ve kurumlarını ortadan kaldırma gibi uygulamalara başvurmuşlardır. BASMACI HAREKETİ: 1918 yılından itibaren Türkistan'ın bağımsızlığı için ortaya çıkan millî ayaklanmalara ve mücadeleye Basmacı hareketi denir. Bolşevik İdaresi bu mücadeleye katılanların daha önce çete ve basmacılık faaliyetlerine katıldığını öne sürerek bu Milli Mücadeleye Basmacılık demişlerdir. Basmacı Hareketi 1918 yılında Korbaşı Ergaş'ın liderliğinde Hokand şehrinde başladı ve kısa zamanda tüm Türkistan a yayılmıştır. Hokand'da üç gün içinde Ruslar tarafından 'den fazla Türkistanlı öldürüldü. 1918'de kırktan fazla korbaşının (Türkistanlı lider) önderliğinde yapılan mücadelelerde ayaklanmalar Fergana vadisine yayıldı. Bu bölgede Ruslarla birlikte hareket eden Ermeniler 180 köyü ateşe verdiler ve yaklaşık kişiyi öldürdüler. 18 Ağustos 1919'da Rus orduları Türkistan cephesi kumandanlığına getirilen Frunze'nin belirttiği gibi Sovyetler'in amacı bütün Türkistan'ı işgal etmekti. Basmacılar ile Kızıl Ordu arasında çok kanlı savaşlar oldu. Fergana vadisinde Mehmed Emin Beg, Şîr Muhammed Beg, Nur Muhammed Beg, Hal Hoca ve Korbaşı Parpi gibi liderlerin emri altındaki mücahidler zaman zaman Sovyet ordusuna kayıplar verdirdiler ve mücadelelerini 1921'e kadar sürdürdüler 1921 e kadar Türkistan da geçici hükümetler kurulmuş ancak başarı sağlanamamıştır. Enver Paşa'nın 8 Kasım 1921'de Türkistan'a gelip başa geçmesiyle daha da şiddetlenmiştir. Enver Paşa nın Türkistan'daki millî mücadelelerin başkumandanı olmasından sonra Ruslar önemli kayıplar verdiler ve 19 Nisan 1922'de barış istemek zorunda kaldılar. Fakat Enver Paşa, "Barış antlaşmasının ancak Türkistan topraklarındaki Sovyet askerlerinin çekilmesinden sonra söz konusu olabileceğini belirterek" bu teklifi reddetti. Bu sıralarda Semerkant şehrinde Türkistan Türk Müstakil İslâm Cumhuriyeti kurulmuştur de başlayan Sovyet genel saldırısında Enver Paşa nın şehit edilmesi üzerine mücadele zayıflamıştır. 1924'te başlayan Basmacı Hareketi nin ikinci devresinde mücahitler silâh buldukça mücadeleye devam ettiler. Bu mücadeleler de 1935'e kadar sürdü ve bu tarihte Ruslar Basmacılık harekâtına kesin olarak son verdiler. Basmacı Hareketi nin başarıya ulaşamamasında, & Korbaşı denen Türkistanlı liderlerin kendi aralarında düzenli bir birlik ve merkezî bir kumandanlık kuramamaları, & Savaşlarda tank, uçak, top ve zehirli gaz gibi silâhlar kullanan Ruslara karşı mücahitlerin makineli tüfeklerinin bile olmayışı & Dışarıdan yardım alamamaları etkili olmuştur. Zeki Velidi Togan 1890 da Başkurdistan da doğdu yılında Türk ve Tatar Tarihi adlı eserini yayınladı da Rum Meclisi Duma ya Ufa temsilcisi olarak gitti. Bolşevik İhtilali nden sonra Türklerin durumunun düzeltilmesi için çalışmalar yaptı. Daha sonra Enver Paşa ile birlikte Basmacı Hareketi içinde yer aldı. Türkistan Milli Birliğini kurdu ve ilk başkanı oldu. Milli Eğitim Bakanı Hamdullah Suphi Tanrıöver, Fuat Köprülü ve Yusuf Akçura nın teşvikiyle Türkiye ye geldi. Doktorasını tamamladıktan sonra bir süre Avrupa da kaldı da Türkiye ye dönerek İstanbul Üniversitesi Umumi Türk Tarihi Kürsüsünü kurdu yılında vefat etti. Ortadoğu daki Gelişmeler a) Ortadoğu nun Tanımı ve Önemi Asya, Afrika ve Avrupa kıtalarının kesişme bölgesinde yer alır. Kuzeyden Rusya Federasyonu, doğudan Hindistan, güneyden Hint Okyanusu, güneybatıdan Afrika ülkeleri ve kuzeybatıdan ise Avrupa ülkeleriyle sınırlıdır. Ortadoğu nun Stratejik Önemi Dünya petrol rezervlerinin %80i, doğalgaz rezervlerinin ise yaklaşık %50 sine sahip olması Önemli su yatakları( Fırat, Dicle, Asi) ve su yollarına ( Süveyş Kanalı, Hürmüz Boğazı, İstanbul ve Çanakkale Boğazları ) sahip olması, Üç büyük ilahi dinin kutsal kentlerinin bölgede bulunması. Bu yüzden bölge 19. yüzyılın başlarından itibaren büyük devletlerin bölge üzerinde siyasi üstünlük kurma çabalarının yoğunlaşmasına sebep olmuştur. ORTADOĞU NUN PAYLAŞILMASI Sykes Picot Antlaşması I. Dünya Savaşı nda Arap Yarımadasında etkili olmak isteyen İngiltere, Mac Mahon gizli antlaşmasıyla Mekke Şerifi Hüseyin in desteğini kazanmış ve Arapları Osmanlılara karşı ayaklandırmayı başarmıştır. İngiltere nin bu şekilde Ortadoğu da hâkimiyet kurması Fransa nın tepkisini çekmiş ve Rusya nın da onayıyla İngiltere ve Fransa arasında Sykes Picot Antlaşması imzalanmıştır. 9 Mayıs 1916 da imzalanan antlaşmaya göre: Rusya ya; Trabzon, Erzurum, Van ve Güneydoğunun bir kısmı, Fransa ya Doğu Akdeniz, Adana, Antep, Urfa, Musul ve Suriye kıyıları, İngiltere ye Hayfa ve Akka limanları, Irak ın ortası ve güneyi verilmiştir. Bunun yanında Arap yarımadası ve çevresinde Arap devletleri konfederasyonu veya İngiltere ve Fransa nın kontrolünde bir Arap devletinin kurulması kararlaştırılmış, İskenderun limanının serbest olması, Filistin de uluslar arası bir yönetimin kurulması kararlaştırıldı. Birinci Dünya Savaşı nın ardından İngiltere ve Fransa Nisan 1920 de San Remo Konferansını toplamış ve Ortadoğu yu kendi aralarında paylaşmıştır. Buna göre & İngiltere Irak, Filistin ve Ürdün ü & Fransa ise Suriye ve Lübnan ı almıştır. & Bunun yanında İngiltere daha önce işgal ettiği Kıbrıs ve Mısır ı kendisine bağlamıştır.

4 İNGİLTERE VE ORTADOĞU: XIX. yüzyılda sömürgelerine giden en kısa yol Mısır üzerinden geçtiği için bu bölgeye özel bir ilgi gösteren İngiltere, XX. yüzyılın başlarında petrolün de önemli bir enerji kaynağı olduğunun anlaşılmasıyla Ortadoğu üzerindeki yayılmacılığını giderek artmıştır. I. Dünya Savaşı sırasında Mekke Şerifi Hüseyin le işbirliği yapan İngiltere savaşın sonunda isteklerine ulaşarak bölgenin en büyük gücü haline geldi. İNGİLTERE NİN KONTROLÜNDEKİ BÖLGELER ARABİSTAN: 19. yüzyılda Osmanlı Devleti ne karşı ayaklanan Vahhabi mezhebine bağlı olan Suud lar I. Dünya Savaşı ndan sonra Mekke şerifi Hüseyin ve oğlu Ali yle mücadele ederek Arabistan a egemen olmuşlardır.. Abdülaziz İbni Suud, 1926 Ocak ayında kendisini "Hicaz Kralı " ilan etti. 1932'de de bütün bu topraklar üzerindeki Suud egemenliği Suudi Arabistan Krallığı adını aldı. Suudi Arabistan 1933 ve 1936 da Amerikan petrol şirketi ARAMCO'ya (Arabian-Amerikan Oil Company) petrol imtiyazları vermiştir ki, bu Birleşik Amerikan'ın Orta Doğu'ya girmesi bu şekilde olmuştur. Yemen ise Osmanlı Devleti nin yıkılmasından sonra fiilen bağımsız olmuştur. IRAK: San Remo Konferansı ile Musul dâhil Irak ın İngiliz Mandasına girmesi kabul edilmiştir. İngiltere, Suriye krallığından indirilen Kral Faysal ı yaptırdığı bir referandumla Irak Kralı seçtirmiştir. Ancak Irak ta feodal bir yönetim tesis etmek isteyen İngiltere bu amacı milletçiler tarafından tepkiyle karşılanınca bu tutumundan vazgeçerek 1922 yılında Irakla bir antlaşma imzalamıştır. Bu antlaşma İngiltere ye Irak'ın iç ve dış işlerinin idaresinde geniş yetkiler vermekteydi. Bu antlaşma Irak milliyetçilerinin baskısını hafifletmeyince, 14 Aralık 1927 de, Irak üzerindeki kontrolünü biraz daha gevşeten ikinci bir antlaşma yaptı. Nihayet 30 Haziran 1930 Antlaşması ile Irak'a tam bağımsızlık verdi. Ancak bu antlaşma ile İngiltere ile Irak dış politikada daima birbirlerine danışacaklar, bir saldırı halinde İngiltere Irak'a yardım edecek ve Irak ordusunu İngiltere yetiştirecekti. ÜRDÜN: Mekke Şerifi Hüseyin in oğlu Abdullah ın krallığında ve İngiltere nin mandasında kurulmuştur. İkinci Dünya Savaşı ndan sonra 1946 da bağımsızlığını kazanmıştır. FİLİSTİN: Araplar için bir başka hayal kırıklığı da, Filistin'in Suriye'den ayrılarak İngiltere'nin mandası altına konması ve İngiltere'nin de, Filistin'de bir Yahudi anavatanı kurulması için almış olduğu sempatik davranış oldu. Yahudilerin Filistin'de bir anavatana sahip olma faaliyetleri, yani Siyonizm hareketi, 1880'lerde Rusya'da ortaya çıkan Yahudi aleyhtarlığı karşısında Rusya Yahudilerinin Filistin'e göç etmek zorunda kalmaları ile başlamış ve Budapeşte'li Yahudi gazeteci Dr. Theodor Herzl'in 1896 da yayınladığı "Yahudi Devleti" adlı eseriyle hızlanmıştır. Herzl 1897 de Dünya Siyonist Teşkilatı'nı kurmuş ve Avrupa ve Amerika'daki nüfuzlu ve zengin Yahudiler, büyük devletler nezdinde teşebbüslerde bulunarak Filistin'de bir Yahudi devleti kurmak için çalışmışlardır. Siyonistler savaş sırasında Başkan Wilson'a da etki yapmışlar ve Wilson'un da Siyonizm davasına kazanılması, İngiltere yi de bu davaya karşı sempatik ve destekleyici bir durum almaya götürmüştür. Bunun sonucu, Balfour Deklarasyonu adını alan belge, Yahudilerin anavatan davasında bir dönüm noktası olmuştur. İngiltere Dışişleri Bakanı Balfour, 2 Kasım 1917 de, Siyonist Federasyonu Başkanı zengin bankacı Lord Rothschild'a gönderdiği bir mektupta İngiltere'nin Filistin'de bir Yahudi anavatanının kurulmasını kabul ettiğini resmen bildirmiştir. Bu bildirge, 1918 yılı içinde, sırasıyla, Fransa, İtalya ve Birleşik Amerika tarafından da kabul ve desteklenmiştir. Paris Barış konferansında Emir Faysal, Halep ten Mekke'ye kadar uzanacak Arap İmparatorluğu içinde Balfour Deklarasyonuna uygun olarak, Yahudilere mahalli muhtariyet verileceğini bildirdiyse de, Faysal ın bağımsız Arap devleti bile gerçekleşmedi. Buna karşılık, San Remo konferansında İngiltere'nin Filistin'in mandasını eline geçirmesi ve ilk günden itibaren Yahudilerin Filistin'e göç etmelerine göz yumması, Araplar üzerinde sert tepki yaptı. Araplarla Yahudiler arasında silahlı çatışmalar başladı. Bu çatışmaların en önemlileri 1921, 1929, 1933 ve yıllarında olmuştur. Almanya'da Hitler'in iktidara geçtikten sonra Yahudi düşmanlığı politikasına başlaması ile Almanya ve İtalya da Filistin'deki Arapları Yahudilere karşı kışkırtmışlar ve Araplara, gizli olarak, para ve malzeme yardımında bulunmuşlardır de başlayan çarpışmalar sırasında, 1938 yılında, Arap ve Yahudi ölmüş bulunmaktaydı de başlayan ayaklanma ancak 1939 Mayısında sona erdirilebilmiştir. Arapların tepkisinde rol oynayan etkenlerden önemli biri de, Filistin'e yapılan Yahudi göçleri olmuştur. Her ne kadar, İngiltere mandater devlet olarak bu Yahudi göçü için bazı sınırlamalar koymuş ise de, 1922 yılında araba karşı kadar olan Yahudi sayısının, 1932 de araba karşılık 'e yükselmesine engel olamamıştır yılları arasında Filistin'e Yahudi göç etmiştir. Bu ani Yahudi göçü, Filistin Araplarını daha da korkutmuş ve bunun içindir ki çarpışmaları hepsinin en şiddetlisi olmuştur. Filistin'deki bu duruma bir çare bulmak ve Araplarla Yahudilerin bir arada yaşamalarını sağlamak amacı ile İngiltere Filistin in sakinleşmesi için birçok plan ve konferans düzenlemişse de da bir sonuç vermemiştir. Bunun üzerine, İngiltere, 1939 Mayısında yayınladığı bir planda, on yıl içinde Filistin'e bağımsızlık vereceğini bildirmiş ve Filistin'e Yahudi göçünü de beş yıllık bir sürede sayısı ile sınırlamıştır. Göçün sınırlanması Yahudilerin hiç hoşuna gitmediği gibi, Araplar da bu planı tatmin edici bulmamışlardır. Filistin, II.Dünya Savaşına bu şartlar içinde girdi. Filistin meselesinin 1930'lardan itibaren şiddetlenmesinde, 1930 da Irak'ın ve 1936'da da Suriye'nin hukuken bağımsızlıklarını almasından sonra Filistin Araplarıyla yakından ilgilenmelerinin de önemli etkisi olmuştur. MISIR: İngiltere, Osmanlı Devleti nin son dönemlerinde ve I. Dünya Savaşı sırasında Mısır üzerinde hakimiyet kurma çabası Mısır milliyetçilerinin muhalefetiyle karşılaşmıştır. Said Zaglül'ün 1919 başlarında kurduğu Vafd Partisi bütün memlekette ayaklanma ve gösterilere başvurarak, İngiltere ye karşı milliyetçi hareketin öncülüğünü ele almıştır. Ancak Zaglül ve diğer ayaklanma liderlerinin sürgüne gönderilmesi İngiltere ye bir yarar sağlayamayınca 28 Şubat 1922 de yayınladığı bir deklarasyonla, Mısır'ın bağımsızlığını ilan etti ve Hıdiv I. Fuat da bu deklarasyonu kabul ile Kral (Melik) unvanını aldı. İngiltere Mısır'ın bağımsızlığını ilan etmekle beraber, Mısır'ın Süveyş Kanalı'nın ve Mısır'daki yabancıların haklarının savunmasını üzerine alıyor ve Sudan üzerindeki kontrolünü elinde tutuyordu.

5 İRAN: 1907 Anlaşması ile İran, İngiltere ile Rusya arasında nüfuz bölgelerine paylaşılmıştı. Çarlık Rusya nın yıkılmasından sonra İngiltere tek başına İran üzerinde nüfuz kurma yoluna gitti ve İran'a 9 Ağustos 1919 da bir antlaşma imzaladı. Bu antlaşma ile İngiltere, İran'ın idare ve askeri teşkilatını düzenleme görevini üzerine alıyor ve ayrıca İran'a teknik ve mali alanlarda yardım vaad ediyordu. Ancak 1925 te Kaçar Ailesi nin egemenliğine son veren Ahmet Rıza Pehlevi kendisini Han ilan etti. Bundan sonra Rıza Şah geniş ve köklü reformlar yaparak memleketi batılılaştırma politikasıni izlemiş din adamlarının etkisini kıramamakla beraber eğitimde ve askeri alanda önemli reformlar yapmış ve kapitülasyonlara son vermiştir. Kendisine Türkiye yi örnek alan Rıza Şah Atatürk ve Türkiye ile yakın ve samimi münasebetler kurdu. FRANSA NIN KONTROLÜNDEKİ BÖLGELER SURİYE VE LÜBNAN: San Remo Konferansı Filistin'in Suriye'den ayrılması ve Suriye ve Lübnan Fransız mandasına verilmesi kabul edilmiştir yılında toplanan Suriye Ulusal Kongresi, Lübnan ve Filistin i sınırları içine alan Suriye Krallığını kurdu. Başına Kral Faysal ın geçtiği bu devlet San Remo Konferansı nda tanınmadı. Suriye yi işgal eden Fransa bölgede sıkı bir askeri rejim kurdu. Lübnan ın sınırları genişleterek ayrı bir devlet haline getirdi. Ancak Fransa nın Suriye yi eyaletlere ayırarak federal bir düzen oluşturmak istemesi Suriye halkının tepkisini artırdı. Fransa ya karşı başlayan bu mücadele 1936 ya kadar devam etmiştir. Ancak Faşizmin iktidara geldiği İtalya nın Habeşistan ı işgal etmesi ve Akdeniz deki tehdidini artırması üzerine Fransa 1936 Eylülünde Suriye ve 1936 Kasımında da Lübnan ile ittifak antlaşmaları yaparak her iki devletten çekilmeyi kabul etti. JAPONYA DAKİ GELİŞMELER MEİJİ RESTORASYONU ( ) 1850 li yıllara kadar diğer ülkelerle birkaç olay dışında çok fazla münasebet kurmayan Japonya da imparator Mutsihito nun hükümdarlığı dönüm noktası olmuştur. Mutsihito tahta geçtikten sonra Japonya yı batıya açacak köklü ve kalıcı reform süreci başlamıştır. Bu yüzden bu döneme Meiji (Aydın Hükümet Çağı) denir. Ancak bu reformlar önce halk ve aristoktokrat savaşçı bir sınıf oluşturan Samurai ler tarafından tepkiyle karşılanmış fakat hükümetin kararlı tutumunun sonucunda reformlar hayata geçirilmiştir. BU DÖNEMDEKİ ÖNEMLİ GELİŞMELER: Takvim değiştirildi. Giyinme şekli batı tipine göre düzenlendi. Avrupa nınkine benzer bir bankacılık sistemi getirildi. Bilhassa İngiltere ile yaptıkları mal ithalatı antlaşmalarına, alışılmadık maddeler koydurdular. Belli bir miktar dış alım için, belli sayıda insanına İngiltere nin ihtisas düzeyinde eğitim vermesini istediler. Çağdaş bir düzenli ordu kurulmuş, subaylar eğitim için Batılı ordu ve donanma akademilerine gönderilmiştir de çıkarılan bir kanunla kadın ve erkek her Japon için ilköğretim zorunlu oldu de ilk gazete yayınlandı de mecburi askerlik sistemi kabul edildi de "Daymiyo" denen derebeylik sistemine son verilerek ülke çağdaş bir şekilde idari bakımdan organize edildi de ilk demiryolu yapımına başlanmış iken, yirmi yıl sonra, 1890 da demiryollarının uzunluğu 7200 kilometre idi arasındaki otuz yıllık devrede 2190 fabrika yapıldı. Yeni Anayasa, Almanya devlet yapısı ve Fransa Anayasasına göre uyarlanmış 1889 da ilan edilmiştir. Kast düzeni kaldırılmış, toprak ve vergi düzeltimi gerçekleştirilmiştir. Millet Meclisi, siyasal partiler ve Danışmanlar Kurulu oluşturulmuştur. Şintoculuk dini yaygınlaştırılmaya Budacılık bastırılmaya çalışılmıştır. Japonya da teknolojide gelişme sağlamak için 3 yola başvuruluyor: 1)Geçici olarak yabancı uzmanlar çağırılıyor. 2)Yurtdışına eğitim için öğrenci gönderiliyor. 3) Eğitim düzeninde değişikliklere gidiliyor ve kamusal eğitim hakkı sağlanıyor JAPONYA ÇİN VE JAPONYA RUSYA SAVAŞLARI Meiji Restorasyonuyla güçlenen Japonya 1894 yılında Kore yi ele geçirmek için Çin le savaşmıştır. Çin i yenen Japonlar Rusya nın ve diğer devletlerin tepkisini çekince aldıkları yerleri geri verdi. Japonya yıllarında İngilizlerden destek alarak Mançurya da Ruslara saldırdılar. Rusları yendiler. Bu savaştan yararlanan Japonya Kore yi işgal etti. Japonya nın Uzakdoğu Asya da yeni bir güç olarak ortaya çıkması İngiltere ve ABD nin bu ülkeyle ilişkilerine belirleyici bir etki yapmış, Japonya yla ilişkilerini güçlendirmeye özen göstermelerine yol açmıştır. Bu durumun etkisiyle Japonya yabancı devletlere verdiği kapitülasyonları kaldırma fırsatı bulmuştur. Aynı zamanda I. Dünya Savaşı nda bu durumdan yararlanarak Alman sömürgelerini ele geçirmeyi başarmıştır EKONOMİK BUHRANI (KARA PERŞEMBE) 1929 yılında Amerika da başlayan ve tüm dünyayı uluslar arası ekonomik durgunluk ve krize denir. Krizin Sebepleri Amerikan ekonomisinin büyük bölümünün holdinglere dayanması Bankacılık sisteminin kötü yapılandırılmış olması, şirket ve bankalarda yeterli denetimin yapılmaması Başkan Hoover yönetiminin tecrübesiz olmasından dolayı krize zamanında ve etkili şekilde müdahale edememesi Amerika nın o dönemde dünyanın en önemli kredi veren ülke durumunda bulunması ve I. Dünya Savaşı nda verdiği kredileri geri alamaması Krizin Gelişmesi New York Borsası 1928 yılının başından 1929 yılı Ekim ayının başına kadar olan süreçte gittikçe yükseliyor ve yüksek fiyat/kazanç oranı getiriyordu. Ancak 3 Ekim 1929 tarihine gelindiğinde, yukarıda sayılan sebepler doğrultusunda borsanın ilerlemesi durmuş hatta birkaç büyük holdingin hisse senetleri düşmüştü. Bu düşüş 21 Ekim günü yabancı yatırımcıların hisse senetlerini ellerinden çıkarmalarıyla hızlandı ve Kara Perşembe olarak anılan 24 Ekim 1929 Perşembe günü borsa dibe vurdu. Bu hızlı çöküş 4,000 kadar bankanın batmasına, birçok insanın mal varlığını kaybetmesine sebep oldu. Amerikan ekonomisini vuran bu kriz Amerika nın ithalat ve İhracat yaptığı ülkeleri ve dünya bankacılık sistemini de olumsuz yönde etkileyince krizin etkileri önce Avrupa yı daha sonra tüm dünyayı vurdu.

6 Krizin Sonuçları: Bunalım dünyada 50 milyon insanın işsiz kalmasına, yeryüzündeki toplam üretimin %42 oranında ve dünya ticaretinin de %65 oranında azalmasına neden olmuştur. &Bu süreçte kadar banka batmış, binlerce insanın mal varlığı yok olmuştur. &Bu insanlar açlığa sürüklendi ve sebze ve meyve yetiştirip satarak yaşamaya çalıştılar. &Piyasadaki para bir anda yok olduğu için insanlar ihtiyaçlarını karşılamada takas yoluna giderek bir nevi değiş-tokuş ekonomisine geri döndüler. &İnsanlar maddi varlıklarıyla beraber sosyal konumlarını ve ruh sağlıklarını da kaybettiler. &Bunalımın etkileri II. Dünya Savaşı na kadar yaklaşık 10 yıllık bir periyotta devam etti. KRİZİN TÜRKİYE YE ETKİLERİ Buhran tüm dünyada olduğu gibi Türkiye yi olumsuz yönde etkilemiştir. Hükümet devletçi - korumacı iktisat politikasına ağırlık vermek zorunda kalmıştır. Dış ticaret ve döviz üzerinde denetim artmış, ithalata sınırlamalar getirilmiştir. 4 Nisan 1929 tarihinde İstanbul Üniversitesi nde yapılan Yerli Malı Kullanma ve Koruma adlı toplantıda yerli malı kullanımı yemini edilmiş, ardından Yerli Malı Haftası nın kutlanması kararı alınmıştır. M. Kemal in desteğiyle TBMM Başkanı Kazım Özalp Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti ni kurmuştur. Böylece halkın yerli malı kullanımına teşvik edilmesi ve özendirilmesi amaçlanmıştır yılları arasında ithalatta hızlı bir daralma yaşanmıştır. İhracat gelirlerinin azalması ve ticaret açığı sorununun önem kazanması, yıllarında iktisat politikasında önemli değişikliklere yol açmıştır. Türk hükümeti, 1930 taksitini ödeyemeyeceğini anladı ve Duyun-u Umumiye İdaresini yeni bir anlaşmaya zorladı. Merkez Bankası kurma kararı alındı ve bu da yeni dış kredi bulma gereksinimini artırdı. Türkiye de üretilen pamuğa karşı dış talebin Dünya buhranı nedeniyle zayıfladığı bir dönemde kurulan devlet tekstil fabrikaları pamuğa karşı iç talebi büyük ölçüde genişletti. Tarım ürünlerinin fiyatlarında hızlı bir düşüş görüldü. Ziraat Bankası ve gelişmekte olan kooperatifler, köylüler borçlarını ödemekte güçlük çektikleri için, ciddi sıkıntılarla karşılaştı. Mali kriz içine giren hükümet, 1930 yılında, makine kullanan çiftçilere uygulanan vergi iadesini, traktör başına belli bir tazminat ödenmesi koşuluyla kaldırdı. Krizden tüm dünya gibi olumsuz etkilenen Türkiye ekonomisini güçlendirebilmek amacıyla ithalat ve ihracatını artırıcı politikalar izlemeye başlamıştır. Türkiye 1933 de dış ödemelerde uygulamasına başlanan kliring ve takas sistemini uyguladı. (Kliring sistemi malını alanın, malını alma ilkesine dayanır.) İhraç mallarının standardizasyonuna önem verilerek, ihracat bu yönden de teşvik edildi İhraç edilen fındık ve yumurtadan başlayarak, ihraç mallarında kalite kontrolüne gidildi. Bu kontrolü yapması amacıyla Türk Ofis kurulmuştur. Türk Ofis e kontrol ve teftiş görevi yanında piyasa araştırmaları yapma, uluslar arası ticaret ve ödeme anlaşmalarını hazırlama görevi verildi. Bu tedbirlerin sonucunda: ihracatla ithalat arasındaki denge 52 seneden beri ilk defa 1930 da aktif duruma girdi. İhracat ithalatı aşarak, Türkiye nin dış ticaret açığı kapandı ve devam eden 9 yıl boyunca ihracat, ithalatın daima üstünde kaldı. MİLLETLER CEMİYETİ ABD nin, I. Dünya Savaşı na girmeden kabul edilmesini sağladığı Wilson İlkelerinde uluslar arası barışı koruyacak bir kurumun oluşturulması prensibi savaş sonunda hayata geçirilmiştir. Paris Barış Konferansı nın 25 Ocak 1919'da yapılan toplantısında; uluslararası barışı ve güveni sağlayacak ve devam ettirecek bir Milletler Cemiyeti kurulmasına karar verilmiş, İsviçre de 1919'da "Cemiyet-i Akvam" (Milletler Cemiyeti) adıyla kurulmuştur. Amacı, ülkeler arasında yaşanabilecek sorunları barışçı yollarla çözmek, uluslar arası anlaşmazlıkların savaşa dönüşmesini engellemekti. 6 Temmuz 1932'de Cemiyet-i Akvam, Türkiye'yi üyeliğe davet etmiş, 9 Temmuz'da TBMM Türkiye nin Milletler Cemiyeti'ne giriş davetini onaylamış ve 18 Temmuz 1932'de Türkiye, Cemiyet-i Akvam'a resmen üye olmuştur. 20 yıl süreyle dünya milletlerine hizmet veren bu cemiyet tüm çabalara rağmen İkinci Dünya Savaşı'nın çıkmasını engelleyememiştir. Cemiyetin başarısız olmasında: & Cemiyetin bünyesinde savaşı önleyici tedbirlerde boşlukların mevcut olması &Yaptırımların yetersiz olması, & Önemli konularda oy birliği prensibinin uygulanması, & Politik ve hukuki sorunların çözümünü engellemesi, &Amerika Birleşik Devletleri'nin Milletler Cemiyetinden ayrılması ile önemli bir uluslararası gücün yitirilmesi ve cemiyetin etkinliğini kaybetmesi & Bir yandan insan haklarını korumaya çalışıp diğer yandan kolonileşme ve manda sisteminin garantisi durumunda olmasının yarattığı çelişki BARIŞ DÜZENİNİN KORUNMASI ÇABALARI LOCARNO ANTLAŞMASI I. Dünya Savaşı ndan sonra Fransa'nın, Milletler Cemiyeti'ne rağmen, Almanya'ya karşı güvensizliğinin sürmekteydi. Çünkü Fransa, Versailles Antlaşması ile saptanan sınırları Almanya'nın kabul etmeyeceğini ve ilk fırsatta bunu karşı harekete geçeceğinden kuşkulanıyordu. Bu tarihlerde Almanya da, tamirat ve tazminat sorununda Fransa ile iyi ilişkiler kurarak, kolaylıklar sağlamak istiyordu. Bu nedenle Alman Hükümeti, Şubat 1925'te, Fransa'ya bir nota göndererek, bir karşılıklı güvenlik paktı kurulmasını önerdi. Bunun üzerine Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya, Belçika, Polonya ve Çekoslovakya arasında, 5 Ekim 1925'te, Locarno'da bir konferans toplandı. Görüşmeler sonunda, 16 Ekim 1925'te, Locarno Antlaşması hazırlandı ve bu, 1 Aralık 1925'te, Londra'da imzalandı. Konferansa katılan devletleri savaştan korumak ve bu devletler arasında çıkacak her türlü anlaşmazlığı barış yoluyla çözümlemek amacıyla yapıldığı belirtilen Locarno Antlaşmasına göre: 1) Almanya, batı sınırlarının, yani Fransa ve Belçika sınırlarının kesin ve sürekli olduğunu kabul ediyordu. Bu konuda bir anlaşmazlık çıkarsa kuvvete başvurulmayacak, sorun Milletler Cemiyeti'ne götürülecekti. İngiltere ve İtalya da bu statünün kefili olacaklardı. 2) Bütün anlaşmazlıklar barış yoluyla çözümlenecekti. 3) Bu Antlaşma; Almanya, Milletler Cemiyeti'ne üye olur olmaz yürürlüğe girecekti. Locarno Antlaşması yla Almanya batı sınırlarının kesinliğini kabul ederken Polonya ve Çekoslovakya sınırlarının kesinliğini garanti etmemiştir. Buna karşı Fransa nın Polonya ve Çekoslovakya ile ikili antlaşmalar imzalayarak onlara yardım edeceğini kabul etmesi antlaşmanın zaaflar içerdiğini gösterir. Locarno Antlaşması yla Almanya: uluslararası işbirliğine girmiş oldu. Alsace - Lorraine'den kesin olarak vazgeçtiğini dolaylı olarak kabul etti.

7 Antlaşmalardan hemen sonra da, 1926'da, Milletler Cemiyeti'ne üye oldu ve böylece yeniden Avrupa büyük devletleri arasına eşit koşullarla girmiş bulundu. Bu suretle, Avrupa'da yeni bir dönem başlamış oldu. Bu antlaşmayla kıtada siyasi gerginlik azaldı. Ancak Hitler in iktidara gelmesi sorunları tekrar başlattı. KELLOG PAKTI Locarno Antlaşması yla kendini tam olarak güvende hissetmeyen Fransa 1927'de de, ABD ye aralarında hiçbir zaman savaş etmeyeceklerine dair bir ebedi barış pakt yapılmasını önerdi. Monroe Doktrini ne göre tekrar kendi kıtasına çekilen ABD, bu öneriye Amerika'nın sadece Fransa ile değil, bütün dünya devletleriyle böyle bir paktın yapılmasından ve savaşın kanun dışı ilan edilmesinden yana olduğunu bildirerek cevap verdi. Ancak bu öneri Fransa nın herhangi bir saldırı durumunda müttefiklerine yardım etme yükümlülüğüyle çelişince Fransa Dışişleri Bakanı Briand ile Amerika Dış İşleri Bakanı Kellog arasında diplomatik yazışmalar başladı. Dış İşleri Bakanı Kellog un bu öneriyi İngiltere, Almanya, İtalya ve Japonya'ya da bildirmesi üzerine 27 Ağustos 1928'de Paris'te, Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Almanya, İtalya, Japonya, Polonya, Çekoslovakya ve Belçika arasında Kellog Paktı imzalandı. Bundan sonra bütün devletler pakta katılmaya davet edildi. Nitekim aynı yıl içerisinde Pakta, Sovyetler Birliği ve Türkiye (resmi olarak 8 Temmuz 1929'da) de dâhil belli başlı bütün devletler katıldılar. Kellog Paktı na göre: 1) Taraflar, uluslararası anlaşmazlıkların çözümlenmesi için savaşa başvurmayı kınadıklarını ve savaşı birbirleri ile ilişkilerinde ulusal siyasetin bir aracı olarak kabul etmediklerini ve savaştan vazgeçtiklerini, ulusları adına resmen açıkladılar. 2) İmzası olan devletler, niteliği ve kökeni ne olursa olsun, aralarındaki anlaşmazlıkların çözümlenmesi için, yalnız barış yollarına başvurmayı kabul etmişlerdir. Kellog Paktı ile savunmaya dayanmayan savaş kanun dışı sayılmış ve devletlerarası ilişkilerde barışçı yollara başvurulması esas alınmıştır. Not: Barışın sürekliliğini sağlamak amacıyla yapılan Locarno Antlaşması, Kellog Paktı ve daha önce kurulmuş olan Milletler Cemiyeti, bundan sonra baş gösteren uluslararası anlaşmazlıklara pratik bir çözüm getirememiş, yeni bir dünya savaşının çıkmasını önleyememiştir. SAVAŞ SONRASI AVRUPA I. Dünya Savaşı nın olumsuz etkileri ve milyonlarca insanın hayatını kaybetmesi Avrupa da siyasi, ekonomik ve sosyal alanlarda önemli değişimlere sebep oldu. Savaş öncesi yoğun bir şekilde ABD ye yapılan göçler azaldı. Devletlerin istihdam ve çalışma şartlarını düzenlemesi göç hareketlerinin azalmasında etkili oldu. İnsan haklarına verilen değeri artması demokrasinin güçlenmesini sağladı lerden sonra erkeklerin seçme ve seçilme hakkı üzerindeki kısıtlamalar kaldırıldı. Bazı ülkelerde kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanındı. Savaşın etkisiyle gelişen ağır sanayi, silah ve motorlu taşıt üretimindeki artış devam etti. Özellikle sanayileşen ülkelerde teknolojik gelişmeler ekonomik atılımları hızlandırdı li yıllarda gıda ve hammadde fiyatlarında görülen hızlı düşüş, çiftçileri ve köylüleri özellikle Doğu ve Orta Avrupa yı olumsuz yönde etkiledi. SSCB dış ticari faaliyetleri sınırladı, Almanya da ise büyük bir enflasyon ortaya çıktı. İşsizlik hızla yükseldi. Almanya nın dışında diğer Avrupa ülkelerinde ekonomik düzen 1924 lerden sonra yavaş yavaş iyileşmeye başladı. Demiryolu hattının geliştirilmesiyle şehirler büyümeye başlamış, köyden kente göç istikrarlı bir seviyeye ulaşmıştır. Savaş sırasında ve sonrasında büyük bir ekonomik büyüme yaşayan ABD, ülkelerini savaş sonrasında yeniden inşa etmek isteyen Avrupa devletlerine büyük miktarlarda kredi verdi. Ancak ABD borsasının çöküşünün ardından ABD nin verdiği kredileri geri istemesi Avrupa daki ekonomik çöküntüyü daha da artırdı. Şirketler iflas etti ve fabrikalar kapandı. Almanya da üretim kapasitesi giderek azaldı ve çalışanların yarıya yakını işsiz kaldı. Paranın değerini yitirmesiyle halk takas usulü alışverişe başlamak zorunda kaldı. Rusya da ise Lenin in uygulamaya koyduğu Yeni Ekonomik Politika nın (NEP) ülke kaynaklarının kullanımını artırmasıyla ekonomik canlanma görülmeye başlandı. Stalin in ortaya koyduğu Beş Yıllık Kalkınma Planı ise sanayide hızlı bir gelişmeye sebep oldu. Ancak tarımda uygulanan kollektifleştirme ( makineleşmiş büyük çiftliklerin kurulması) politikası 1930 lu yıllarda tarımda büyük bir düşüşe yol açtı. Almanya da 1920 lerde görülen ekonomik bunalım 1930 larda azalmaya başlamış, ekonomik büyüme sağlanmaya başlamıştır. a) İngiltere: İngiltere, savaşın sonunda imparatorluğun en geniş sınırlarına ulaştı. Ancak ülkenin yeniden kalkındırılmasında istenilen başarı elde edilemedi. İşsizlik önemli boyutlara ulaştı. b) Fransa: İngiltere gibi Fransa da ülkenin yeniden imar edilmesine çalışıldı. Büyük kamu harcamalarının yapılması ekonomik gelişmeyi sınırladı. İTALYA DA FAŞİZM Fikir: FAŞİZM Politika: BİZİM DENİZ ; (Akdeniz çevresinde Roma İmparatorluğunu yeniden kurmak) Birinci Dünya Savaşı'na büyük ümitlerle giren İtalya, yenen devletlerden olmasına rağmen, savaştan yorgun çıkmış ve savaş sonunda yapılan Antlaşmalardan da istediklerinin çoğuna kavuşamamıştı. Bu durum İtalyan 'kamuoyunda müttefiklerine 'karşı bir kırgınlık ve kızgınlık yaratmıştı. İtalya'daki bu durum, 1919'da kurulmuş olan Benito Mussolini liderliğindeki Faşist Partisi'nin işine yaradı. Ağustos 1922'de işçilerin genel greve gitmeleri üzerine, 28 Ekim 1922'de, Mussolini yönetiminde Faşist Partisi Roma üzerine yürüdü. Hükümet, çekilmek zorunda kaldı. Kral III. Vittori Emanuel de, 30 Ekim 1922'de, Başbakanlığa Mussolini'yi getirdi. Böylece İtalya'da Faşist yönetim kurulmuş oldu. Mussolini hükümeti kurduğu ilk dönemlerde kanun hakimiyetine, kamu düzenine büyük önem verdi. Sendikal haklara önem verdi ve özel sektör yatırımlarını destekledi ten sonra muhalefetin baskısını artırması üzerine iktidarla muhalefet arasındaki çekişme giderek arttı da Mussolini yeni bir anayasa yürürlüğe koyarak muhalefeti tavsiye etti. Sendikal hakları yasakladı. Partisi dışında bütün siyasi partileri yasakladı. Muhalefet milletvekillerinin üyeliklerini iptal etti. Sürekli barışın mümkün olmadığını ileri sürerek Roma İmparatorluğu nu tekrar kurmak için gündeme gelen Bizim Deniz politikasını hayata geçirmeye çalıştı. ALMANYA DA NAZİZM Fikir: NAZİZM (Almanya da Ari ırkın <Germenlerin> üstün ırk olduğunu ileri süren, aşırı milliyetçi ve saldırgan ideolojidir.) Politika: HAYAT SAHASI (Almanya'nın sınırları dışında kalmış bulunan bütün Almanların birleştirilmesini ve bir tek devlet altında toplanması) Birinci Dünya Savaşı'ndan yenik çıkan Almanya, daha savaşın sonlarında büyük iç sorunlarla karşı karşıya kalmıştı. Bu arada, 1918 Kasım ayı başlarında askeri bir ayaklanma olmuş, 9 Kasım 1918 de İmparatorluğa son verilerek,

8 Cumhuriyet ilan edilmiş ve 11 Kasımda da mütareke imzalanmıştı. Bundan sonra Almanya'daki iç karışıklıklar daha da çoğalmıştı. Grevler, ayaklanmalar sürüyordu. Böylece Almanya, iç politika ve ekonomik yönlerden tam bir kargaşa ve çöküntü içine düşmüştü. Ülke bu durumda iken, 28 Haziran 1919'da, Versailles Antlaşması imzalandı. Bunun getirdiği ağır koşullar, Almanya'nın iç düzenindeki bunalımı daha da çoğalttı. ALMANYA DA HİPER ENFLASYON Alman hükümeti geniş ölçüde para basılarak finanse edilen büyük bir açığa sahipti. Nominal para arzında 1922 deki on altı misli artış, 1923 teki artışla karşılaştırıldığında çok küçüktü. Hükümet daha hızlı baskı makinaları almak zorunda kalmıştı. Ocak 1922 de 1 reichmarka malolan bir içkiyi satın almak için Ekim 1923 te 192 milyon reichmark gerekiyordu. İnsanlar alışverişe gittikleri zaman parayı bir yerden bir yere el arabasında taşıdılar. Ağustos 1919 da ilan edilen Weimar Anayasası ile demokratik düzene geçildi. Ancak bu anayasada siyasi, sosyal ve ekonomik sorunları çözmede yetersiz kaldı. İşte Almanya böyle bir ortamda bulunurken, Nasyonal - Sosyalist Parti (Nazi Partisi) 1924 Seçimlerinde ilk kez parlamentoya girdi yılında ortaya çıkan dünya ekonomik buhranı Almanya nın sanayi üretimini oldukça azalttı. İşyerleri iflas etmeye, işsizlik giderek artmaya başladı. Bütçe açığının kapatılması için vergilerin artırılması, bir yandan da savaş tazminatının ödenmesinde sıkıntı yaşanması Nazi Partisinin güçlenmesine ve taraftarlarının çoğalmasına yol açtı yılında yapılan seçimlerde en güçlü parti olarak çıkan Nazilerin çıkması üzerine Cumhurbaşkanı Hindenburg, 30 Ocak 1933'te, başbakanlığa Hitler'i atadı. Böylece Nazi Partisi iktidara gelmiş oldu. Bundan sonra Hitler, meclisi feshederek seçimlere gitti. Ancak, 1933 Mart ayında yapılan seçimlerde Nazi Partisi yine çoğunluğu sağlayamadı. Bununla beraber Hitler, baskı ile parlamentodan dört yıl süreyle olağanüstü yetkiler aldı. Bununla, tam anlamıyla bir diktatörlük yönetimi kurmak için harekete geçti. İlk iş olarak da diğer partileri kapattı. Alman ulusunun ekonomik, kültürel ve sosyal hayatını kontrol altına aldı. Nazi iktidarı sırasında Almanya da; toplumun tüm kesimlerine Nazi iktidarını kabul ettirmek için büyük şirketlere yüksek kazanç büyük toprak sahiplerine Avrupa da yeni topraklar vaat edilmiştir. Yeni toprakların elde dilmesiyle işsizlere iş imkanı sağlanacağı, bürokrat, öğretmen ve diğer meslek sahiplerine itibar sağlanacaktı. Hitler öncelikle büyük iş çevrelerinden destek alma yoluna başvurmuş onlarla yaptığı toplantıdan sonra tek başına iktidara gelmiştir Birlik havası ve genişleme ideali ile halktan mutlak bir disiplin istendi. Özgürlükler kısıtlandı. Gestapo ( Alman Gizli Servisi) halkın üzerinde sınırsız bir denetim kurdu. Naziler disiplin, emirlere bağlılık, görev bilinci, düzen, cesaret gibi özelliklerin Alman ırkında olduğunu ileri sürerek Almanların başka ırklarla karışmaması, diğer milletlerden üstün olduğunu ileri sürüyordu. (Nazizm) 1934 yılında açılan Adolf Hitler Okulları nda propagandaya yönelik gençler yetiştirilmeye başlanmış, düşünen, sorgulayan bilim adamı, yazar ve sanatçılar engellenmiştir. Nazi ideolojisiyle bağdaşmayan kitaplar yasaklanmış, meydanlarda yakılmış, Alman Tarihi ırkçı bir şekilde yeniden yazılmıştır. Halk Toplumu denilen bu yeni düzende gençler toplu bir şekilde eğitilmeye, yaşamaya başlamış bunun yanında fakirlere yemek dağıtılmış, halka ucuz araba imkânı sağlanmıştır. Halkın konut sıkıntısı giderilmeye çalışılmıştır. Versay ve St. Germain Antlaşmalarının kaldırılmasını, Almanya'nın sınırları dışında kalmış bulunan bütün Almanların birleştirilmesini ve bir tek devlet altında toplanmasını, «Hayat alanı» elde etmeyi esas almıştı. Versay Antlaşmasının koyduğu sınırlayıcı durumu ortadan kaldırdı. Arkasından, askersiz alan olan Ren bölgesini işgal etti. Bu da Avrupa da yeni siyasi sorunlara yol açtı. İSPANYA DA FRANCO DÖNEMİ İspanya da 1923 te ordu yönetime müdahale ederek bütün demokratik kurumları ortadan kaldırmış ve askeri bir yönetim kurmuştur. Ancak bu yönetimde başarı sağlayamayınca demokrasiye tekrar geçilmiş kralın ülkeyi terk etmesiyle cumhuriyet ilan edilmiştir. Cumhuriyet döneminde din ve din adamlarına karşı tavır alınması, toprak reformuyla köylülerin zenginlerin mallarını silahlı çatışmalara yol açtı. Bu gelişmeler 17 Temmuz Nisan 1939 tarihlerinde İspanya'da milliyetçiler ile cumhuriyetçiler arasında iç savaş yaşanmasına yol açtı. Cumhuriyetçiler Valencia da, Milliyetçiler Burgos ta hükümet kurdu. Bu iç savaşı Avrupalı devletler çıkarları doğrultusunda desteklediler. Almanya milliyetçileri Fransa ve SSCB ise cumhuriyetçileri destekledi. Üç yıl süren ve İspanya'da büyük yıkıma yol açan iç savaş, 1 Nisan1939'da milliyetçilerin Madrid i ele geçirmesiyle sonlanmıştır. Savaşın sonucunda İspanya'da Franco'nun, 1975'deki ölümüne kadar sürecek olan, diktatörlüğü dönemi başlamıştır. Franco yönetimi ilk dönemlerde dışlanmış BM ye alınmamıştır. Ancak Soğuk Savaş döneminde oluşan siyasi dengeler İspanya yla Batılı devletlerin ilişkilerinde değişikliğe yol açmış İspanya önce 1955 te BM ye alınmıştır yılında ise Avrupa Ekonomik İşbirliği Teşkilatı na üye olmuştur. İKİ SAVAŞ ARASI DÖNEMDE DÜNYA I. Dünya Savaşı toplumları siyasi, ekonomik, kültürel vb. birçok yönden etkiledi. Savaş sırasında yaşanan ekonomik sıkıntılar savaştan sonra tüketim isteğinin artmasında ve sanayinin gelişmesinde etkili oldu. Sanayide kullanılan petrol ve elektrik günlük hayata girdi; evlerde elektrikli araçların kullanımında artış görüldü. Avrupa'da kara ve demiryolları yapılarak ulaşım kolaylaştırıldı. Dünyada taşıt yapımında seri üretim yaygınlaştı. Kıtalar arası ulaşımda gemilerin yanında havacılık teknolojisinin gelişmesiyle birlikte uçaklarda kullanılmaya başlandı. Bu dönemde şehircilik ve mimari gelişti. Mimari bir akım olan Bauhaus şehir planlaması konusunda yenilikler getirdi. Yeni bir mimari tarz başlatılmasını savunan Bauhaus akımının temsilcileri 1933'te Nazilerin baskıları sonucu farklı ülkelere giderek bu anlayışı geliştirip yaygınlaştırdı. Yine bu dönemde yüksek binalar, geniş düzenli caddeler ve yeşil alanları ile büyük şehir projeleri tasarlandı. ABD'de New York'ta 1931'de tamamlanan "Empire State Building" ile beraber gökdelenlerin sayısında artış görüldü. İletişim araçlarının gelişmesiyle haberleşme kolaylaştı. Dünyanın en ücra köşelerindeki halklar, kültürleri ile beraber tanındı. Yazılı basında önemli baskı sayısı artışı oldu. Radyonun önem kazanması ile "konuşan basın" dönemi başladı. Radyo siyasi faaliyetlerde vazgeçilmez bir iletişim aracı olarak kullanıldı. Radyo aracılığıyla caz, klasik müzik, tiyatro da halka ulaştı. Fotoğraf, çizgi film, sinema gibi görsel sanatlardaki gelişmeler kitle kültürünün şekillenmesine yardımcı oldu. Yazılı basın, fotoğraflarla desteklendi. Savaş öncesi çocuk yayınları çerçevesinde başlayan çizgi filmler, büyük gelişme kaydetti. Avrupa'da "Tintin (Tenten), Barbar", Amerika'da

9 "Popeye (Temel Reis), Superman" gibi çizgi film kahramanları bu dönemde doğdu. 1895'te ortaya çıkan sessiz sinema, 1920'li yılların sonuna doğru, sesin de kullanılması ile kitle iletişim aracı olarak önemini devam ettirdi. (Lumiere Kardeşler in 28 Aralık 1895 tarihinde Paris te yapılan ilk halka açık film gösteriminden başlayarak, sessiz filmler canlı müzik eşliğinde gösterilmekteydi.) 1927 yılında ilk sesli sinema filmi yapıldı (Şarkıcı Al Jolson'un oynadığı Caz Şarkıcısı'dır {The Jazz Singer) 30'lu yıllarda ekonomik buhranı konu alan filmlerin yapılması sinema izleyicilerinin sayısını arttırdı. Dünyadaki siyasi gelişmelere paralel olarak sinema propaganda aracı olarak kullanıldı. Almanya'da rejim değişikliğine bağlı olarak Albert Einstein başta olmak üzere bazı bilim adamlarının ülkelerini terk etmeleri ile bilim milletlerarası bir kimlik kazandı. Bu dönemde fizik alanında önemli gelişmeler görüldü. &Einstein'in izafiyet teorisi yeni bir çığır açtı. & Fizik bilimi, nükleer protonu (Rutherford, 1919), & Pozitif elektronu (Anderson, 1931) & Nötronu (Chadwick, 1934) keşfetti. & Frederic et İrene, Joliot-Curie ve Enrico Fermi, yapay radyoaktiviteyi buldu. & Uranyum fizyonu 1939'da Almanya'da gerçekleştirildi. Böylece nükleer enerji alanındaki gelişmeler birbirini takip etti. Sağlık sahası başta olmak üzere biyoloji biliminde önemli ilerlemeler sağlandı. Bazı hastalıkların tedavisi için aşı ve ilaçlar bulunurken organ nakline başlandı. Banting ve Best 1922'de insülini ayrıştırmayı başardı. Tüberküloza karşı ilk etkili silah olan BCG aşısı 1921'de Calmette ve Guerin tarafından bulundu. 1929'da Alexander Fleming penisilini keşfederek antibiyotiklerin gelişeceği alanı açtı. Sosyal bilimler, ihtisas alanlarını belirleyerek bir yenilenme sürecine gitti. Psikoloji önem kazandı ve bu alanda yeni akımlar ortaya çıktı. Felsefe alanında Fenomenoloji (Metafiziğe karşı çıkarak somut yaşantıyı temel alan felsefi görüş.) ve Varoluşçuluk bu dönemde ortaya çıkan akımlardır. 1929'da tarih biliminde Fransız ekolünün ortaya çıkışı ile geleneksel tarih anlayışında önemli değişiklikler yaşandı. Yeni tarih anlayışı ile geleneksel tarihin temel öğesini oluşturan; savaş tarihi, kral ve imparatorlar tarihi, önceliğini kaybetti. Yeni tarih anlayışı, yerel tarih, sosyal, ekonomik ve medeniyet konularını öne çıkardı. I. Dünya Savaşı sonunda Batı medeniyeti ve bu medeniyetin dayandığı değerlerin sorgulanması, Avrupa edebiyatını etkiledi. İki savaş arasında, birçok yazar yaşadıkları toplumlara karşı eleştirel gözle bakarak eserlerini bu doğrultuda verdiler. John Steinbeck'in Gazab Üzümleri (1939) adlı eseri 1929 krizinden sonra Amerika'nın sosyal ve ekonomik durumunu anlatan önemli eserlerden biridir. Bazı romancılar da buhranlı bir dönemden geçen Avrupa'yı konu edinmekten kaçınarak otobiyografi tarzını tercih etmişlerdir da Adolf Hitler, Mein Kampf'ı (Kavgam) yayımladı. İki savaş arası dönemde tiyatro da bir yenilenme sürecine girdi. Aktör ve seyirciye eleştiri hakkı tanınarak günümüz tiyatrosuna öncülük edildi. I. Dünya Savaşı'nın tam ortasında Zürih'te, bütün toplumu ve burjuva sanatını tamamen ve sert bir şekilde reddetmeye dayalı "Sürrealizm" akımı doğdu. &Sürrealizm kendini daha ziyade resim sanatında gösterdi. Geçmişle bağlarını koparan sürrealist ekolün dışında, savaş öncesinde de var olan ekspresyonizm (dışa vurumculuk), özellikle Almanya ve kuzey ülkelerinde birçok sanatçı ve yazarı hareketin bünyesinde toplamayı başardı. Aynı zamanda bazı sinemacılar da bu ekole önemli eserler kazandırdı. İki savaş arasında klasik müziğe dönüş yaşandı. Özellikle Orta Avrupa'dakiler başta olmak üzere birçok müzisyen, klasik eserleri folklorik unsurlarla birleştirmeyi amaçlıyordu. Aynı dönemde ABD'nin savaşa girmesi ve Avrupa üzerinde etkili olmasıyla caz, bütün Batı dünyasında yayılma fırsatı buldu Alman romancı Erich Maria Remarque'nin ''Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok''adlı romanı yayımlandı. ( Bu eserde Remarque savaşın mutlak kötülüğünü 19 yaşındaki bir askerin gözünden anlatır.) Albert Einstein: 1922 de Nobel Fizik Ödülünü kazandı. Yaptığı çalışmalarla bilim dünyasında yeni bir çığır açan Einstein hem modern fiziğin temellerini atmış hem de bilim adamı tiplemesinin en önemli simgesi haline gelmiştir. ( Özel Görelilik Teorisi (1905), Görelilik (İngilizce çevirileri 1920 ve 1950), Genel Görelilik Teorisi (1916), Brown Devinimi Teorisi Üzerine Araştırmalar (1926), ve Fiziğin Evrimi (1938).) Amerikalı Edwin Hubble, Samanyolu'ndaki yıldızları saptadı ve başka galaksiler olduğunu ispatladı. İKİ DÜNYA SAVAŞI ARASINDA TÜRK DIŞ POLİTİKASI Lozan Antlaşması ndan sonra bu anlaşmaya çözülemeyen sorunların çözümüne çalışılmıştır lu yıllarda ise özellikle Avrupa da ortaya çıkan Faşizm ve Nazizm rejimlerinin tehditlerine karşı sınırların güvenliğine yönelik tedbirlere başvurulmuştur. a) Temel İlkeler Milli Bağımsızlıktan ödün vermemek ve milli gücümüze dayanmak, Milli sınırlarımıza bağlı kalmak Misak-ı Milli den taviz vermemek Devletlerarası anlaşmazlıkları ve iç sorunları barış yoluyla çözmek (Yurtta Sulh, Cihanda Sulh) Dünya barışına katkıda bulunmak Ulusun hayatı tehlikede olmadıkça savaşa girmemek Diğer devletlerin içişlerine karışmamak ve kendi içişlerimize karışılmasına fırsat vermemek b) Atatürk ün II. Dünya Savaşı yla ilgili Görüşleri Atatürk 1930 lu yıllarda ileri görüşlülüğü yeni bir dünya savaşının çıkacağını ortaya koymuş ve Avrupa daki gelişmelerin sonuçlarını açık bir şekilde ifade etmiştir. Atatürk aşağıdaki sözleriyle Avrupa daki gelişmelerin ortaya çıkardığı tehlikeleri ve yeni bir savaşın adımlarını açık bir şekilde ifade etmiştir. Çok zaman geçmeden Avrupa da bir fırtına kopacak, bu müthiş kasırga, dünyanın her tarafına yayılacak ve insanlık umumî bir harp felâketinin bütün kötülükleri ile bir kere daha karşılaşılacak Bence, dün olduğu gibi yarın da Avrupa nın mukadderatı, Almanya nın alacağı vaziyete bağlı bulunacaktır. Fevkalâde bir dinamizme sahip olan bu yetmiş milyonluk çalışkan ve disiplinli millet, üstelik millî ihtiraslarını kamçılayabilecek siyasî bir cereyana kendisini kaptırdı mı, er geç Versay Antlaşması nın tasfiyesine girişecektir. Eğer Mussolini, gelecekteki bir harpte İtalya nın görünürdeki heybet ve azametini, harp haricinde kalmak suretiyle, gerektiği şekilde istismar edebilirse, barış masasında başlıca rollerden birini oynayabilir. Fakat korkarım ki İtalya nın bugünkü şefi, Sezar rolünü oynamak hevesinden kendisini kurtaramayacak ve İtalya nın askerî bir kuvvet yaratmaktan, henüz çok uzak olduğunu derhal gösterecektir.

10 MİLLETLER CEMİYETİ NE GİRİŞ Milletler Cemiyeti sürekli büyük devletlerin çıkarlarını koruduğundan Türkiye, cemiyete girmeyi düşünmemiştir. Musul Meselesi nde de Milletler Cemiyeti İngiltere ye taraf olmuştur. Türkiye, İngiltere'nin geniş nüfuzu altında bulunan Milletler Cemiyeti'ne güvenle bakamadığından bu teşkilata üye olma hususunda bir talebi yoktu. Ancak 1930 lu yılların başından itibaren İngiltere ve Fransa yla ilişkilerin normalleşmeye başlaması, uluslararası alanda işbirliğine verilen önemin artmasından dolayı Milletler Cemiyeti ne üyeliğe olan isteksizliği ortadan kaldırmıştır Temmuz'unda İspanya'nın teklifi, Yunanistan'ın desteğiyle Türkiye Milletler Cemiyeti'ne üye olmuştur (18 Temmuz 1932). Böylece Yurtta sulh, cihanda sulh ilkesi için önemli bir adım atılmıştır. BALKAN ANTANTI 1933 te Almanya da Nazilerin iktidara gelmesi ile Balkanlar da Almanların tehdidi arttı. İtalya ile Almanya arasında kurulan ittifakın Balkanlardaki devletleri tehdit etmesi üzerine Türkiye, Yunanistan, Romanya ve Yugoslavya arasında işbirliği sağlandı. TÜRKİYE e YUNANİSTAN YUGOSLAVYA a ROMANYA e 9 Şubat 1934 te nu devletlerarasında yapılan ittifakla Balkan Antantı kuruldu. Türkiye böylece batı sınırlarını güvence altına alma konusunda önemli bir adım atmıştır. Balkan Antantına göre; devletler birbirlerinin toprak bütünlüğün tanıyacak ve birbirlerinin içişlerine karışmayacaktır. Ayrıca birbirlerine haber vermeden herhangi bir Balkan devletiyle siyasi bir antlaşma yapmayacaklarını kararlaştırmışlardır. NOT: Balkan Antantına Balkanlarda olmasına rağmen Arnavutluk ve Bulgaristan katılmamıştır. Arnavutluk: İtalya ya sınır komşusu olduğu ve İtalya nın baskısından çekindiği için Bulgaristan: Yunanistan la yaşadığı Makedonya sorunu ve II. Balkan Savaşında balkan ülkeleri kendine saldırdığı için MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ Avrupa da ortaya çıkan savaş tehlikesine karşı Türkiye, 10 Nisan 1936'da Boğazlar üzerindeki sınırlamaları kaldırmak amacıyla Lozan Antlaşması'nı imzalayan devletlere birer nota gönderdi da; & İtalya nın Habeşistan ı işgal etmesi, & Almanya nın Ren bölgesine girmesi & Japonya nın Mançurya ya saldırması Türkiye bu notada savunmasının ve egemenlik haklarının korunması için Boğazlarla ilgili hükümlerin düzeltilmesini istemiştir. Türkiye'nin bu isteği ilgili devletler tarafından olumlu karşılanmıştır. İsviçre'nin Montreux (Montrö) şehrinde bir konferans toplandı(22 Haziran 1936). Bu konferansa Türkiye, İngiltere, Fransa, Sovyetler Birliği, Japonya, Yunanistan ve Yugoslavya devletleri katıldı. Konferans sonunda Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalandı (20 Temmuz 1936). İtalya'da iki yıl sonra bu sözleşmeyi tanımıştır. Montrö Sözleşmesi'ne göre: 1. Lozan Antlaşması'nda kurulmuş olan Boğazlar Komisyonu kaldırılarak bütün yetkileri Türkiye Cumhuriyeti'ne devretmiştir. 2. Lozan Antlaşması ile Boğazların iki yanında askersiz duruma getirilen yerlerde, Türkiye asker bulundurabilecek ve tahkimat yapabilecektir. 3. Ticaret gemilerinin her iki yönde Boğazlardan geçişi serbest olacaktır. 4. Savaş gemilerinin geçişi ise zaman ve ağırlık bakımından sınırlandırılacaktır. 5. Türkiye, savaşa girer veya bir savaş tehlikesi ile karşılaşırsa Boğazları istediği gibi açıp kapatabilecektir. Boğazlarda asker bulundurulması ile Türkiye nin Doğu Akdeniz'de önemi artmış ve milletlerarası dengede önem kazanmıştır. Egemenlik haklarımızı sınırlandıran hükümler kaldırılmıştır. Ancak Türkiye nin Boğazlarda tek başına söz hakkına sahip olması II. Dünya Savaşı ndan sonra Boğazlarda üs sahibi olmak isteyen SSCB ile Türkiye arasındaki ilişkileri olumsuz etkilemiştir. SADABAT PAKTI İtalya'nın Doğu ülkelerini hedef olan istilâ politikasının bir sonucu olarak Orta Doğu'da ortak bir savunma sistemi kurma amacıyla Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında Tahran'daki Sadabat Sarayı'nda imzalanmıştır. Hatırlatıcı Kelime: Atatürk İlkeleri Inkılap Tarihi AFGANİSTAN İRAN IRAK TÜRKİYE Sadabat Paktı'na göre dört devlet, 1. İlgili devletler birbirine saldırmayacaklar. 2. Birbirinin iç işlerine karışmayacaklar. 3. Milletler Cemiyeti ne bağlı kalacaklar & Paktın imzalanmasından sonra İngiltere ve ABD'de bu gelişmeden memnuniyet duyduklarını belirtmişlerdir. HATAY MESELESİ Kurtuluş Savaşı sırasında 20 Ekim 1921 de Fransa ile imzalanan Ankara Antlaşması na göre Hatay ve İskenderun için özel bir yönetimin kurulması kabul edilmiş idi. Fransa, Suriye den çekilirse Hatay ve İskenderun un kendi geleceklerini belirleme hakları olacak, Türk parası kullanılacak ve Türkçe resmi dil olacaktı. Fransa, Alman tehdidi nedeniyle Avrupa politikasına ağırlık vermek zorunda kalınca 1936 da Suriye ve Lübnan dan mandasını kaldırdı. Mustafa Kemal Atatürk, Milletler Cemiyeti ve Fransa ya bir nota vererek Hatay ın durumunun yeniden ele alınmasını ve Hatay a bağımsızlık verilmesini istedi. Hatay ın geleceğinin belirlenmesi için halkoyu yapılmasına karar verildi. Yapılan halk oylamasından sonra 2 Eylül 1938 de bağımsız Hatay Cumhuriyeti kuruldu. 30 Haziran 1939 da Hatay Milli Meclisi aldığı bir kararla Türkiye ye katıldı. İlk ve tek Cumhurbaşkanı; Tayfur SÖKMEN İlk ve tek Başbakanı; Abdurrahman MELEK

11 II. ÜNİTE;II. DÜNYA SAVAŞI SAVAŞIN NEDENLERİ I. Dünya Savaşı nda galip gelen İtilaf Devletleri askeri, siyasi ve ekonomik çıkarlarını korumak amacıyla mağlup devletlerle ağır yükümlülükler ve sınırlamalar getiren antlaşmalar imzalamıştı. Rus Çarlığı, Osmanlı ve Avusturya Macaristan İmparatorlukları parçalandı. Avrupa da etnik bakımdan birbirinden farklı ulusların yaşadığı ( Yugoslavya, Çekoslovakya) devletler kuruldu. Rusya nın komünizmi benimsemesi uluslararası alanda yalnız kalmasına yol açtı. Osmanlıların yıkılmasıyla İngiltere ve Fransa Ortadoğu da hâkimiyet kurdu. Almanya ile imzalanan Versay Antlaşması ağır yükümlükler içermesi hem Alman halkının tepkisine yol açtığı gibi hem de Fransa nın Almanya yı kendisine karşı tehdit olarak görmesine yol açtı. Fransa nın çabalarıyla başlayan Locarno Antlaşması ve barışın devamını sağlama süreci Dünya Ekonomik Buhranı nın ortaya çıkardığı ekonomik sıkıntı, Nazizm ve Faşizm in tehditleri, Japonya nın Mançurya ya saldırması gibi gelişmeler Avrupa yı yeni bir savaşın eşiğine getirdi. II. DÜNYA SAVAŞININ SEBEPLERİ Almanya nın 1919 da imzalanan Versay Antlaşması nın haksız maddeler içerdiğini ve yeniden gözden geçirilmesini istemesi I. Dünya Savaşı ndan sonra yapılan barış antlaşmalarıyla çizilen sınırlar milliyetçilik esasına uygun olmadığından etnik çatışmalar ve sınır sorunları ortaya çıkmasına sebep olması İtalya nın savaşı kazandığı halde isteklerine ulaşamaması ve iktidara gelen Faşistlerin saldırgan bir politika izlemesi İmparatorluk kurmak isteyen Japonya nın Asya dan Avrupa Devletlerini çıkararak sömürge imparatorluğunu genişletmek istemesi I.Dünya Savaşı nın devletlerarasındaki dengeleri alt üst etmesi savaştan sonra huzursuzluğun artması Dünya barışını korumak amacıyla kurulan Milletler Cemiyeti nin görevini yerine getirememesi Japonya nın Mançurya yı, İtalya nın Habeşistan ı işgal etmesine ve Almanya nın ise Rhur Bölgesini silahlandırmasına Milletler Cemiyeti nin herhangi bir yaptırım uygulayamaması İtalya ve Almanya nın İspanya daki iç savaşta cumhuriyetçi yönetime karşı faşist General Francisco Franco nun saflarında savaşmak üzere asker göndererek yeni silah ve uçaklarını da denemeleri SAVAŞ ÖNCESİ GELİŞMELER JAPONYA: Japonya, 1920'li ve 1930'lu yıllarda Uzak Doğu'nun en güçlü devleti oldu. Uzak Doğu'da topraklarını genişletmek isteyen Japonya, doğal kaynaklar açısından zengin olan Mançurya ve Çin'e egemen olup Asya içlerine kadar yayılmak istedi. Bu gelişmeler, Uzak Doğu'da çıkarları olan Avrupa devletlerini, Japonya'ya karşı birtakım önlemler almaya sevk etti "Washington Deniz Silahsızlanması Konferansı" bu amaçla yapıldı. Burada Japonya'nın Çin'e yönelik tehdidini azaltmak için kararlar alınırken Japon deniz kuvvetleri de sınırlandırıldı Ekonomik Buhranı'nın çıkması, Japonya'nın yumuşak yayılma politikasını değiştirdi. Bu tarihten itibaren Japonya, yayılmacı politikasını askerî güce dayandırdı de Mançurya nın işgal ederek Çin e yöneldi te Milletler Cemiyeti nden çekilen Japonya Asya Asyalılarındır parolasıyla Batılıların Çin le olan ilişkilerini kesmesini istedi te Çin topraklarını ele geçirmeye başlayan Japonya Batılıların Doğu Asya dan atılmasını savunan Yeni Düzen i ilan etti. Bu durumlara karşı İngiltere ve ABD gibi devletler Uzak doğu daki çıkarlarını korumak için Çin e yardım etmeye başladı. Japonya nın Asya da saldırgan bir politika izlemesinde, & Almanya nın Ren Bölgesini, İtalya nın Habeşistan ı işgaline yaptırım uygulanılmaması, & Almanya ile İtalya arasında Berlin - Roma Mihveri nin kurulması, & İspanya iç savaşının yaşanması ve İngiltere nin savaşın çıkmasını önlemeye yönelik başlattığı Yatıştırma Politikasının Japonya ya karşı büyük bir tepkinin ortaya çıkmasını önleyeceği düşüncesi, &1936 da Almanya ile pakt yapılması ile SSCB nin baskı altına alınması & ABD nin Monroe Doktrini ne göre tarafsızlığını koruması gibi sebepler etkili olmuştur. İTALYA: I. Dünya Savaşı ndan istediklerini elde edemeyen İtalya da savaşın getirdiği ekonomik, sosyal ve siyasi sıkıntılar milliyetçiliği güçlendirdi. Aşırı milliyetçi ve ırkçı iddiaları olan Mussolini bundan yararlanarak iktidara geldi. Mussolini önce demokratik kurumları ortadan kaldırarak demokratik diktatörlük rejimi kurdu. Ülkede bulunan diğer etnik gruplara karşı asimilasyon politikası izleyerek onları zorla İtalyanlaştırmaya çalıştı. Roma İmparatorluğunu yeniden kurma amacı milli bir ülkü haline getirilerek saldırgan bir dış politika izlendi. Yugoslavya ya baskı yapılarak serbest şehir olan Fiume alındı. Yunanistan ın Korfu adası işgal edildi. Arnavutluk nüfuz altına alındı. Bu gelişmeler Yunanistan ve Yugoslavya yı telaşlandırdı yılında yapılan Balkan Antantı ile Türkiye, Yugoslavya, Yunanistan ve Romanya sınırların korunması konusunda birbirlerine güvence verdi. & İtalya nın bu şekilde Akdeniz de hâkimiyet kurmak istemesi Fransa ile ilişkileri gerginleştirdi. &İtalya Fransa ya karşı Almanya yı denge unsuru olarak görmesi İtalya Almanya ilişkilerini güçlendirdi. &Buna karşı İngiltere de Fransa ya karşı İtalya yı denge unsuru olarak görmüş bu yüzden 1935 e kadar İngiliz-İtalyan ilişkileri normal şekilde devam etti yılında İtalya gelişen sanayisine hammadde bulabilmek, ekonomik sıkıntılarını azaltmak ve Japonya ve Almanya nın saldırganlığından cesaret alması 1934 te Habeşistan a saldırmasına yol açtı. İtalya ya karşı uluslararası alanda ortak bir cephenin kurulamaması ve Habeşistan a askeri yardım yapılmaması üzerine İtalya Habeşistan ı tamamen işgal etti. Böylece İtalya Akdeniz de kuvvetli bir duruma geçti. İtalya nın Habeşistan a saldırısını bahane eden Almanya Ren Bölgesini silahlandırmış, Locarno Antlaşması nı feshetmiştir. Mussolini, Akdeniz'e "Bizim Deniz" (mare nostrum) diyordu.. Bu amaçla İtalya, 5 Kasım 1937'de, Roma'da imzalanan bir anlaşmayla Anti-Komintern Paktı'na katıldı. DEVLETLER ARASI BLOKLAŞMA İtalya Almanya nın Avusturya ya birleşmesinden endişe duyması üzerine 1935 yılında İtalya, Fransa ve İngiltere arasında ortak cephe kuruldu. Ancak İtalya nın Habeşistan ı işgal etmesi, Fransa da Halk Cephesi nin iktidara gelmesiyle SSCB ile ilişkilerin güçlenmesi üzerine bu cephe dağılmıştır.

12 Almanya nın 1936 da Avusturya nın ayrı bir devlet olarak kalacağını taahhüt etmesi üzerine Berlin Roma Mihveri kuruldu da Japonya ile Almanya arasında pakt yapıldı. Almanya nın SSCB nin konünizm rejimine karşı olması Japonya nın da Asya da toprak kazanmak istemesi iki devlet arasındaki ilişkileri güçlendirdi. (Berlin Tokyo Mihveri) Berlin Tokyo Mihveri ne 1937 de İtalya nın katılmasıyla Berlin-Roma-Tokyo Mihveri kurulmuş oldu. ANTİ KOMİNTERN PAKT 25 Kasım 1936'da Almanya ile Japonya arasında Anti- Komintern Paktı yapıldı. Bu pakta 1937 de İtalya da katıldı. Bu paktın yapılış nedenleri ve amaçları antlaşma metninin giriş bölümünde şöyle belirtilmiştir: "Almanya ve Japonya, Komintern denilen Komünist Enternasyonali'nin hedefinin mevcut bütün vasıtalardan yararlanarak devletlerin parçalanması ve boyun eğdirilmesi olduğunu bilerek; Komünist Enternasyonali'nin devletlerin iç işlerine karışmalarına seyirci kalmanın yalnız onların iç barış ve düzenini tehlikeye sokmakla kalmayarak, dünya barışını da tamamen tehdit ettiği kanaatinde olarak; komünist bozgunculuğuna karşı ortak savunma için birlikte çalışma isteği ile... anlaşmaya varmışlardır." ALMANYA: Hitler in 1933 yılında iktidara gelmesinden itibaren savaşın sonuna kadar izlediği strateji, üç aşamalı bir stratejidir. I.AŞAMA: Alman ekonomisinin düzenlemesi II.AŞAMA; Alman kara, deniz ve hava kuvvetlerinin, Versay Anlaşmasıyla getirilen sınırlamalardan kurtulması III.AŞAMA; Almanca konuşan nüfusun yaşamakta olduğu bölgelerin, Alman topraklarına katılması I.AŞAMA: Alman ekonomisinin düzenlemesi Hitler, iktidara gelmesinin hemen ardından Alman ekonomisinin düzenlemesini hedef almıştır. Gerek I. Dünya Savaşı ndan yenik çıkmasının, gerekse de 1930 yılındaki genel ekonomik buhranın sonucunda Alman ekonomisi ciddi sıkıntılar içindeydi. Yaşanan yüksek enflasyon, aşırı boyutlara varan işsizlik ve bunlara bağlı olarak sanayideki üretim hammadde düşüklüğü, Hitler in izlediği ekonomi politikalarıyla kısa sürede kontrol altına alınmıştır. II.AŞAMA; Alman kara, deniz ve hava kuvvetlerinin, Versay Anlaşmasıyla getirilen sınırlamalardan kurtulması Ekonominin düzene sokulmasının ardından stratejisinin ikinci adımında Hitler, Alman kara, deniz ve hava kuvvetlerinin, Versay Anlaşmasıyla getirilen sınırlamalardan kurtulmasını sağlamıştır. III.AŞAMA; Almanca konuşan nüfusun yaşamakta olduğu bölgelerin, Alman topraklarına katılması Bu stratejik evrenin adımları, 12 Mart 1938 de, Avusturya nın ilhak edilmesiyle başlamıştır. Ardından ikinci adım olarak Çekoslovakya toprakları içindeki Sudet bölgesidir. Hitler in baskısıyla 29 Eylül 1938 günü imzalanan Münih Anlaşmasıyla Sudet bölgesi Almanya ya verilmiştir. Konferans, Alman, İtalyan, İngiliz ve Fransız başbakanlarının katıldığı, Çekoslovakya nın temsilci bulundurmadığı bir anlaşmadır. Anlaşmanın hayata geçirilmesi konusunda Hitler, hiç zaman kaybetmemiştir. Anlaşma,1 Ekim 1938'de yine silah kullanılmaksızın, uluslararası anlaşmalara dayanılarak, nüfusunun yüzde elliden fazlasını Almanların oluşturduğu Sudet bölgesinin Almanlarca işgal edilmesine dayanmıştır. 15 Mart 1939'da ise Çekoslovakya nın kalanını da topraklarına eklemeleri anlaşmada yer almıştır. Bu olaylara kadar Hitler, stratejisinin adımlarını atarken, silah kullanmamıştır. DANZİG SORUNU Ancak geriye tek sorunlu bölge kalmıştır: Danzig bölgesi. Versay Anlaşmasıyla Polonya'ya verilen Danzig bölgesi, halen Alman yönetiminde olan Doğu Prusya ile Almanya arasındaki kara bağlantısını kestiğinden, Alman Hükümeti, Polonya hükümetinden, Doğu Prusya'yla arada bir kara bağlantısı oluşturulması yönünde bir teklifi görüşmesini istemiş ve böylece Danzig Sorunu ortaya çıkmıştır. 3 Mayıs 1939'da Sovyet Dışişleri Komiseri olan Litvinov görevden alınarak yerine Vyaçeslav Mihayloviç Molotov atanmıştır. Bu atama Sovyet dış politikasında keskin bir dönüşe işaret etmiştir. Litvinov döneminde Sovyetler Birliği, Alman yayılmacılığına karşı İngiltere ve Fransa ile bir protokol oluşturmak için girişimlerde bulunmuş, ne var ki her seferinde reddedilmişti. Molotov döneminde ise Sovyetler Birliği, Alman hükümeti ile bir saldırmazlık paktı için çalışmıştır. Uzun diplomatik görüşmeler sonucunda 24 Ağustos 1939 günü Sovyetler Birliği ile Almanya arasında bir saldırmazlık paktı imzalanması karara bağlanmıştır. Almanya: Öncelikle Orta Avrupa, ardından Doğu ve Batı Avrupa'yı Almanya topraklarına katmak amacındadır. İkincil planı ise Asya'ya özellikle Rusya ve Yakın Doğu'daki stratejik noktaları ele geçirmektir. İNGİLTERE: ( YATIŞTIRMA POLİTİKASI): Yatıştırma politikası, İkinci Dünya Savaşı'na giden dönemde İngiltere Başbakanı Neville Chamberlain'le özdeşleşen politikaya verilen isimdir. &Appeasement politikası olarak da adlandırılır. & Chamberlain Hitler'in esas ilgi alanının doğuda olduğuna inandığı için Komünist SSCB'ye karşı kendileriyle ittifaka gireceğini, hatta Hitler'i Sovyet topraklarına yöneltebileceğini umut etmiş, Çekoslovak toprağı olan Südetlerin Almanya'ya verilmesinden sonra daha önce Bismarck'ın yaptığı gibi Hitler'in de artık kazandıklarını elinde tutmaya çalışacağını ummuştu. Fakat Hitler, taleplerini devam ettirerek bu düşünceyi boşa çıkarmıştır. &29 Eylül 1938 tarihinde büyük devletlerin Südetleri Almanya'ya verme kararı almasına yol açan Münih Anlaşması, yatıştırma politikasının doruk noktasıydı. &Konferanstan dönen Chamberlain uçaktan indiğinde "Size bugün onurlu bir barış getirdim" diyecekti. &Fakat 15 Mart 1939'da Almanya hiçbir Almanın yaşamadığı Çekoslovakya topraklarının geri kalanını işgale başlayınca, yatıştırma politikasının bittiğini ilan etmek zorunda kaldı. &Takip eden haftalarda İngiltere Polonya'ya garanti verdi ve ciddi savaş hazırlıklarına başladı. Ancak, büyük bir savaşı önlemek için geç kalınmıştı. FRANSA: Fransa 1924'te, Sovyet Rusya da 1935'te Çekoslovakya ile birer ittifak yapmışlardı. Fransa, bu ittifak gereğince yardıma geçmek için, İngiltere'nin de harekete geçmesini istiyordu. Fakat İngiltere, böyle bir yardıma hemen kalkışmak istemeyince, o da İngiltere'yi izledi ve İngiltere nin Yatıştırma Siyasetini destekleyici bir tutum sergiledi. ABD: Savaşın başında tarafsız kalan ABD sonraları Fransa ve İngiltere'ye silah yardımı yapmıştır. Almanya'nın kışkırtmaları sonucunda Japonya tarafından Pearl Harbour a saldırıya uğramış ve kesin olarak savaşa girmiştir. ABD'nin savaşa girmesi ile savaşın seyri değişmiş, Almanya genişleme politikası yerine var olan sınırlarını koruma politikasını uygulamıştır.

13 SSCB: Almanya nın Avrupa da izlediği yayılmacı siyasetini devam ettirmesi ve Hitlerin Münih Antlaşması yla kendisine verilen ödünlerle yetinmemesi İngiltere ve Fransa yı SSCB ile birlikte üçlü bir ittifak arayışına itmiştir. Ancak aralarındaki görüş farkları bunun gerçekleşmesine meydan vermedi. Bu konuda üç devlet arasında görüşmeler sürerken de, 23 Ağustos 1939'da, Almanya ile Sovyet Rusya arasında bir "Saldırmazlık Paktı"nın yapıldığı açıklandı. Bu Pakt'a göre: Almanya ve Rusya, tek olarak veya diğer devletlerle ortaklaşa birbirlerine karşı her türlü saldırgan hareketten kaçınacaklardı. Taraflardan birisi üçüncü bir devletin saldırısına uğrarsa, diğer taraf hiçbir şekilde bu üçüncü devleti desteklemeyecekti. Taraflar, ortak çıkarlarına değinen konular hakkında karşılıklı bilgi edinmek üzere, sürekli olarak birbirleriyle temas halinde kalacaklardı. Taraflardan hiçbiri doğrudan ya da dolaylı olarak diğer taraf aleyhine yönelik bir devlet gruplaşmasına katılmayacaktı. Antlaşmanın süresi on yıl olacaktı. Almanya, bu suretle Rusya'nın tarafsızlığını da sağladı. İki devlet Baltık Bölgesini ve Polonya yı gizli şekilde paylaştı. SAVAŞIN AVRUPA DA BAŞLAMASI VE YAYILMASI Almanya, Ağustos 1939 gecesi, Polonya'dan Danzig serbest şehrinin kendisine geri verilmesini, Koridor bölgesi için plebisit yapılmasını, seferberliğin kaldırılmasını ve bu konuları görüşmek üzere bir Polonya temsilcisinin 30 Ağustos günü Berlin'de bulundurulmasını istedi. Polonya büyükelçisi, Alman yetkilileri ile ancak 31 Ağustos 1939 akşamı temas kurabildi. Almanya bu durumu, Polonya'nın istenen temsilciyi göndermemesi şeklinde yorumlayarak, Polonya tarafından isteklerinin reddedildiğini açıkladı. Ertesi günü, 1 Eylül 1939'da, Alman birlikleri savaş ilan edilmeksizin Polonya sınırlarını aşarak bu toprakları işgale başladı. Almanya'nın bu girişimi karşısında İngiltere ve Fransa, Almanya'dan askeri harekâtını durdurmasını, birliklerini Polonya'dan geri çekmesini istediler. Fakat bir cevap alamadılar. Bunun üzerine İngiltere ve Fransa, 3 Eylül 1939'da Almanya'ya savaş ilan ettiler. Böylece de İkinci Dünya Savaşı başlamış oldu. SAVAŞIN TARAFLARI: A) MİHVER DEVLETLERİ: Bu dönemde Almanya nın başında Adolf Hitler, İtalya nın başında Benito Mussolini ve Japonya nın başında Hideki Tojo bulunuyordu. Hitler, İtalya ve Japonya ile 1940 yılında Berlin'de Üçlü Pakt imzaladı. Bu pakt, Avrupa ve Afrika nın düzenlenme hakkını Almanya ve İtalya ya, Asya'nın düzenlenme hakkını da Japonya veriyordu. Daha önce (1939) İtalya ve Almanya arasında imza edilen Çelik Pakt, 1939 Avrupa Savaşı'nın başlamasına sebep olmuş, 27 Eylül 1940 tarihinde Çelik Pakt'a Japonya'nın da katılması ile Üçlü Pakt'ın meydana gelmesi, savaşın, tüm dünyaya yayılmasını sağlamıştır. MİHVER DEVLETLERİ ALMANYA İTALYA JAPONYA Liderler; Adolf Hitler Benito Mussolini İmparator Hirohito İngiltere ve Fransa, Almanya ve İtalya nın saldırgan politikasına karşı SSCB ile ittifak arayışına girmiş ancak başarılı olamamıştı. Almanya ile saldırmazlık paktı yapan SSCB, Polonya ve Fransa yı işgal eden Almanya nın Barbarossa Harekâtı yla kendi topraklarında işgallere başlaması üzerine Müttefik grubuna geçmiştir. ABD ise Japonya nın Pearl Harbour Baskını ndan sonra Müttefiklerin tarafına geçerek savaşa girmiştir. LİDERLER MÜTTEFİK DEVLETLER İNGİLTERE FRANSA ABD RUSYA 1940 a kadar Neville Chamberlain 1945 e kadar Winston Churcill 1945 ten sonra Clement Attle Vichy Hükümeti nin Lideri Mareşal Henry Philippe Petain İngiltere de Fransız Direniş Hareketi Lideri Charles De Gaulle Nisan 1945 e kadar Franklin Roosevelt 1945 ten sonra Henry Truman Joseph Stalin Savaşın Yayılması Savaş öncesinde Almanya, 1938 de Avusturya yı, işgal etmiş ve Çekoslovakya dan Sudet Bölgesini almıştı. Bu duruma Batılı devletlerin fazla tepki gösterememesi Almanya ve müttefiklerini daha da cesaretlendirdi. 15 Mart 1939 da Almanya Prag a girerek Çekoslovakya yı işgal etti. Macaristan Rutenya yı işgale başladı. Hitler baskı yoluyla Litvanya dan Memel i aldı. İtalya ise daha önce nüfuzu altına aldığı Arnavutluk u işgal etti. Bu gelişmelere İngiltere ve Fransa büyük tepki gösterdi. Bunun üzerine Almanya ile İtalya arasında Çelik Pakt kuruldu. Almanya nın Romanya yla da bir ticaret antlaşması yaparak Romanya yı da nüfuzu altına alması üzerine İngiltere Yatıştırma Politikasından vazgeçti. SAVAŞ ESNASINDA BLOKLAR MİHVER DEVLETLER; & Almanya, & Japonya, & İtalya, & Bulgaristan, & Romanya MÜTTEFİK DEVLETLER; & İngiltere, & Fransa, & ABD, & Rusya, & Yunanistan, & Belçika, & Danimarka, & Norveç, & Polonya, & Çin MÜTTEFİK DEVLETLER: İngiltere, Fransa, SSCB ve ABD

14 SAVAŞ ÖNCESİ GELİŞMELER ALMANYA İTALYA JAPONYA SSCB FRANSA İNGİLTERE ABD 1933 & Naziler iktidara geldi. & Silahsızlanma Konferansı ve Milletler Cemiyetinden çekildi &Almanya ile ticari ilişkileri kesti. &ABD ye yaklaştı. & Milletler Cemiyetine üye oldu Ocak; Polonya ile saldırmazlık ant. imzaladı. Gizlice silahlanarak ordusunu güçlendirdi Ocak; Fransa da halk oylaması ile Saar ı aldı. 16 Mart; Mecburi askerlik sistemi getirildi, asker sayısını 550 bine çıkardı 14 Nisan; Almanya y a karşı İngiltere ve Fransa ile ortak cephe oluşturup Almanya yı protesto etti. 14 Nisan; Almanya ya karşı ortak cephe oluşturup Almanya yı protesto ettiler. & Rusya ile yakınlaştı. 15 Mart; Mecburi askerlik süresi uzatıldı. & İngiltere savunmasını güçlendirdi Mart; Ren Bölgesine asker sevk etti. 9 Mayıs; Habeşistan a saldırdı. 1 Kasım; Berlin- Roma Mihveri kuruldu. 25 Kasım; Japonya ile pakt imzalandı. Berlin- Tokyo Mihveri kuruldu. & Berlin- Tokyo Mihveri kuruldu. 6 Kasım; İtalya nın Alman-Japon Paktına katılmasıyla Berlin- Roma- Tokyo Mihveri kuruldu. 13 Mart; Almanya ile Avusturya birleşti. 28 Mayıs; Sudet in verilmemesi üzerine Çekoslavakya yı işgal etme kararı aldı. 29 Eylül; Münih Konferansı na katıldı. & Çin e saldırdı &Uzakdoğu da Fransa ya ait Çinhidi ni ele geçirdi. 29 Eylül; Münih Konferansı na katıldılar. Avrupa daki gelişmelerde tarafsızlığını korudu. 15 Mart; Çekoslavakya yı işgal etti. 23 Mart; Litvanya dan Memel bölgesini aldı Mayıs; Almanya ile İtalya Çelik Paktı imzaladı. 23 Ağustos; SSCB ile Saldırmazlık Paktı imzaladı 1 Eylül; Polonya işgali ile II. Dünya Savaşı başladı Ağustos; Almanya ile Saldırmazlık Paktı imzalayarak Polonya yı paylaştı. 3 Eylül; Almanya ya savaş ilan ettiler.

15 ALMANYA NIN SAVAŞTIĞI CEPHELER 23 Ağustos ta SSCB ile saldırmazlık paktı yapan Almanya, 1 Eylül 1939 da Polonya ya saldırarak işgale başlamıştır. İngiltere ve Fransa Almanya ya 3 Eylül de savaş ilan etmiştir. Ancak hızlı bir şekilde Almanların Polonya yı işgal etmesi üzerine SSCB de doğudan Polonya yı işgale başlamış Alman ve SSCB işgalini durduramayan Polonya teslim olmuştur. Nisan 1940 da Almanya, Norveç e saldırdı. Amaçları: *Denizaltıları için üsler kurmak *İsveç in kuzeyindeki madenlerden çıkartılarak denizyoluyla Norveç in Narvik limanına getirilen demire el koymak, *Baltık Denizine egemen olmak Norveç in işgaliyle beraber Danimarka da Alman saldırısını önleyemeyince teslim olmak zorunda kaldı. 10 Mayıs 1940 ta Almanya bu defa Belçika, Hollanda ve Lüksemburg un işgal etti. Yardıma gelen İngiliz ve Fransız orduları da püskürtüldü. 13 Mayıs ta Sedan da Alman tankları Meuse Irmağı nı geçti ve Fransa nın içlerine doğru ilerledi. Hollanda 14 Mayıs ta teslim oldu. Alman tankları kuzeye, kıyıya doğru ilerledi ve geri çekilen Müttefiklerin önünü kesti. Belçika 27 Mayıs ta teslim oldu. Bunlar olurken Fransa, Alman sınırında Maginot Hattı adıyla anılan savunma hattını kurdu. Kuzeydeki İngiliz birlikleri, Belçika nın savaşa girmemesi nedeniyle Almanlarla hiç karşılaşmadı. MAGİNOT HATTI Fransa, Alman tehdidine karşı 1930 lu yıllarda Maginot Hattı adıyla dünyanın en güçlü savunma hattını inşa etmeye başladı. Bu hat İkinci Dünya Savaşı nda test edildi. Hatta birbirine bağlı savunma kuleleri ve yer altı sığınakları mevcuttu. Ancak hattın iki tane zayıf noktası vardı. (Kuzeyde Belçika sınırı ve Ardennes Ormanları) Fransızlar kuzeyde Belçika sınırından saldırı beklemelerine karşı Almanlar Ardennes Ormanlarından saldırı başlatarak Maginot Hattı nı delmeyi başardı. Böylece kısa sürede Fransa yı işgal etmeyi başardılar. Belçika da sıkışıp kalan İngiliz ve Fransız birlikleri büyük kayıplar verdi. İngiliz deniz güçlerinin yardımıyla Dunkerque kıyılarından 346 bin kadar Müttefik askeri kurtarıldı; ama silah, araç ve gereçler geride bırakıldı. 14 Haziran da Almanlar Paris e girdiler, 22 Haziran da da Fransızlar ateşkes antlaşmasını imzaladılar. Not: Almanlar Redhondes te I.Dünya Savaşından sonra ateşkes imzaladıkları gar ve aynı tren vagonunda- Fransızlara ateşkes imzalattılar(22 Hz.1940) Alman güçleri Kuzey Fransa yı ve bütün Atlas Okyanusu kıyılarını işgal etti. Almanya nın kontrolünde Faşizmi benimseyen Mareşal Henry Philippe Petain, Vichy şehrinde bir hükümet kurdu. Hitler bir sonraki hedef olarak İngiltere yi seçti. Alman hava kuvvetleri Güney İngiltere deki havaalanlarını ve limanlarını her gün bombalamaya başladı. İngilizlerin kesin direnişiyle karşılaşan Almanlar, ardından Londra yı ve İngiltere nin iç bölgelerindeki kentleri de bombaladı. Bu baskınlar pek çok sivilin ölümüne ve büyük zarara yol açtı. BARBAROSSA HAREKÂTI: Hitler in SSCB ile 1939 da yaptığı saldırmazlık paktının asıl amacı, Almanya nın aynı zamanda hem batıda, hem doğuda savaşmak zorunda kalmasını önlemekti ta Fransa yı çökertip İngilizleri Avrupa dan sürünce Hitler, SSCB ye saldırmaya karar verdi. Hızlı bir harekâtla SSCB üzerinden Ortadoğu ya inmeyi tasarlamıştı. Harekât 22 Haziran 1941 de başladı. Alman Harekâtı nın başlaması üzerine Finlandiya, Bulgaristan, Macaristan ve Romanya da SSCB ye savaş açtılar. Almanlar sonbaharda Leningrad kentine, Aralık ayında da Moskova nın banliyölerine ulaştılar. Ama kış geldiğinde Alman birlikleri yorulmuş, savaşma güçleri azalmıştı. Ardından SSCB nin karşı saldırısı başladı. Tasarılarında bu harekâtın kış gelmeden tamamlanması öngörüldüğü için, Alman askerlerinin giysileri soğuk kış günlerine uygun değildi. Büyük kayıplar verdiler ve SSCB nin içlerinde tutunabilmelerine karşın başlangıçtaki güçlerini bir daha kazanamadılar. II.DÜNYA SAVAŞI CEPHELER 1942 de Hitler, Karadeniz ve Hazar Denizi arasında bulunan Kafkasya petrol yataklarını ele geçirmeyi hedefledi. Bir Alman ordusu Ağustosta Maykop taki petrol merkezine ulaştı. Daha kuzeydeki Stalingrad kentine yönelik saldırıları ise başarısız oldu. SSCB birlikleri kenti sonuna kadar savundu ve kış bastırınca karşı saldırıya geçtiler kişilik Almanya ve Romanya birliklerini kuşattılar ve Şubat 1943 te bu birlikler teslim oldu. SSCB nin II. Dünya Savaşı nın bu en büyük kara çarpışmasındaki başarısı Almanları Kafkasya dançekilmek zorunda bıraktı yazı başlarken SSCB orduları Almanları geri sürdü ve 1944 başında Polonya ya çok geçmeden de Romanya ya girdi. Böylece Almanya nın doğu cephesindeki geri çekilişi hızlandı. Not: Bu savaşta SSCB büyük yıkıma uğradı ve yaklaşık 20 milyon insanını yitirerek II. Dünya Savaşı nda en çok can veren ülke oldu İTALYA NIN SAVAŞTIĞI CEPHELER İtalya savaş öncesinde 1935 yılında Habeşistan ı, 1939 da Arnavutluk u işgal etmişti. KUZEY AFRİKA CEPHESİ: 10 Haziran 1940 da İtalya, Almanya nın yanında savaşa girdi sonbaharında İtalyanlar Somali nin İngiliz egemenliğindeki bölümünü ele geçirdiler. Kuzey Afrika daki Libya o zaman İtalya nındı. Kızıldeniz kıyısında bulunan Eritre ve Somali nin bir bölümü de İtalya nındı. Etiyopya 1935 te İtalya nın işgali altına girmişti. İtalya nın bölgedeki güçleri ana üssü Mısır daki İngiliz güçlerinden çok üstündü. İtalya, Mısır ı ele geçirmek için taarruza geçmişse debaşarılı olamamıştır. Daha sonra Almanlar Rommel komutasında asker göndermiş ve mihver devletleri burada Kahire ye kadar ilerlediler. Ancak buradaki İngiliz direnişi başarılı oldu. İngilizler daha sonra taarruza geçti, bu saldırı El - Alameyn zaferiyle sonuçlandı. Bundan sonra Almanlar ve İtalyanlar, Batı Çölü boyunca geri çekilmek zorunda kaldı. 28 Ekim 1940 da İtalya, Doğu Akdeniz üstünlüğünü ele geçirmek için Yunanistan a saldırıp Ege Denizi ne inmeyi planlamışsa da başarılı olamamıştır JAPONYA NIN SAVAŞTIĞI CEPHELER PEARL HARBOUR BASKINI: 7 Aralık 1941 de Pazar günü sabah saatlerinde, Japon uçak gemilerinden havalanan 360 ın üzerindesavaş uçağı, Hawaii Adalarındaki Pearl Harbour deniz üssünde bulunan ABD savaş gemilerine saldırdı. Japonlar bombaladıkları 8 savaş gemisinden 6 sını batırdı ya da kullanılamaz hale getirdi; ama üssün kendisi pek zarar görmedi. Uçak gemileri o anda başka yerde oldukları için bu saldırıdan kurtuldu. Bu olay üzerine ABD Kongresi 8 Aralık 1941 de Japonya ya üç gün sonra da Almanya ve İtalya ya savaş ilan etti. Pearl Harbor baskınıyla aynı gün, Formoza dan kalkan Japon uçakları Filipin Adalarına saldırdı. Bu adalar daha sonra Japon birliklerince işgal edildi. General Douglas Mac Arthur komutasındaki ABD ve Filipin güçleri yenildiler ve bölgeyi boşaltmak zorunda kaldılar. Japonlar 1942 Mayısı nda Filipin i ele geçirdiğinde 36 bin kadar asker ve 25 bin sivili esir aldılar. Japonlar saldırılarını sürdürerek ABD den Guam ve Wake adalarını, İngiltere den de Hong Kong u aldılar. Japon askerleri daha sonra Tayland üzerinden hareketle Malaya yı işgal etti ve yarımadanın alt bölümlerine, Singapur a doğru ilerlediler; Singapur 1942 Şubatı nda teslim oldu. Daha sonra, Saravak, Brunei, Borneo, Timor, Cava, Sumatra, Selebes, Yeni Britanya, Solomon Adaları, Yeni Gine nin doğusu, Gilbert Adaları, Andaman Adası ve Aleut Adaları da Japonya nın eline geçti. Buraları savunmaya çalışan müttefik deniz güçleri büyük kayıplar verdi, askerlerinin pek çoğu öldü veya esir edildi. Bu saldırılar sonucunda Japonya, Güneydoğu Asya nın denizden ulaşımını denetleyen adaları ele geçirdi. Japonlar ayrıca Çinhindi ve Tayland dan geçerek Birmanya yı da işgal etti ve oradaki İngiliz birliklerini Hindistan a çekilmek zorunda bıraktılar. Güney Asya ya kurdukları üslerden Avustralya ya hava saldırıları başlattılar. MİHVER DEVLETLER Almanya Bulgaristan- İtalya Romanya Japonya MÜTTEFİK DEVLETLER: İngiltere Belçika ABD Danimarka SSCB Norveç Çin Polonya Fransa Davut GÜNEŞ Niksar Anadolu Öğretmen Lisesi Tarih Öğretmeni

16 ABD NİN SAVAŞTIĞI CEPHELER II. Dünya Savaşı başladığı dönemde ABD tarafsız siyasetini sürdürdü. Ancak ABD kamuoyu Yahudilere karşı tutum, Hitler in diktatörlüğü, saldırgan politikası ve demokrasi karşı tutumu nedeniyle Almanya ya karşıydı. Savaşta Almanya nın İngiltere ve Fransa ya üstünlük sağlamaya başlamasıyla tarafsızlık politikasını değiştiren ABD önce İngiltere ye ekonomik ve askeri yardımda bulunmuş daha sonra Ödünç Verme ve Kiralama Yasası nı çıkardı. Böylece bedeli savaş sonunda ödenmek şartıyla her türlü malzemeyi müttefik devletlere verebilecekti Ağustos 1941 tarihinde ABD Başkanı Franklin Roosevelt ve İngiltere Başbakanı Winston Churcill beş günlük bir toplantıdan sonra 14 Ağustos 1941 de Atlantik Bildirisi yayınlandı. KUZEY AFRİKA ÇIKARMASI General Dwight D. Eisenhower komutasındaki İngiliz ve ABD askerlerinden oluşan 100 bin kişilik bir kuvvet Fas ve Cezayir kıyılarına bir çıkarma yaptı. Müttefikler önce doğuya, Tunus a ilerledi ama Akdeniz üzerinden hava ve deniz yoluyla getirilen güçlü Alman birliklerince durduruldu Ocak ayı sonunda Montgomery nin ordusu Batı Çölünü geçerek Tunus a girdi. Zorlu çarpışmalardan sonra müttefik orduları Mayıs 1943 te Alman ve İtalyan kuvvetlerini çökertti. İTALYA ÇIKARMASI Müttefikler Kuzey Afrika daki başarılarını 1943 Temmuzunda Sicilya yı işgal ederek sürdürdü. Sicilya'nın yitirilmesi ve İtalya nın müttefiklerce bombalanması İtalyan diktatörü Benito Mussolini yi çekilmeye zorladı. Eylül başlarında İtalya teslim oldu ve Malta daki donanmasına el kondu. Bu olay İtalya da müttefikler ile Almanları karşı karşıya bıraktı. Ekimde Napoli ye ulaşan müttefikler yarım adanın ortalarında güçlü bir Alman savunması tarafından durduruldu Ocağında müttefikler Anzio ya çıkarak bu savunma hattının ardına geçmeye çalıştılar. Polonya birliklerinin Cassino yu almasından sonra Anzio daki kuvvetlere katılmak üzere kuzeye doğru ilerlemeyi başardılar ve 4 Haziran da Roma alındı. NORMANDİYA ÇIKARMASI Fransa nın kurtarılması için daha çok ABD, İngiliz ve Kanada birliklerinden oluşan Müttefik güçleri 1944 Mayısı nda İngiltere nin güney kıyılarında toplandı. Ayrıca bu birlikleri denizin öbür kıyısına götürmek üzere gemi ve çıkarma aracı ile bunları korumak için savaş gemilerinden oluşan bir filo da hazırdı. Avrupa nın geri alınması için oluşturulan Müttefik güçlerinin başkomutanı General Eisenhower dı Almanlar Müttefiklerin Dover Boğazı ndan saldıracaklarını sanıyorlardı. Oysa çıkarma, Cherbourg ile Le Havre arasında yer alan Normandiya kıyısında başladı. 6 Haziran da paraşüt birlikleri, bombardıman uçakları desteğinde askerler ve tanklar gemilerden kıyıya çıktı. Almanlar kıyıya engeller ve mayınlar yerleştirilmişti, ama akşama doğru General Montgomery nin komutasındaki 85 bin asker kıyıya ulaşmayı başardı. Almanları Kuzey Fransa boyunca batıya süren Müttefikler 25 Ağustos 1944 te Paris i kurtardılar. Eylülde General Eisenhower Fransa daki Müttefik kuvvetleri komutanlığına getirildi. ABD birlikleri güneye, İngiliz ve Kanada orduları ise Belçika ya ilerledi. Müttefiklerin ilerleyişi Şubatta da sürdü. Alman tanklarının çoğunluğu doğu cephesine gönderilmişti. Martta Ren i geçen Müttefikler Almanya ya doğru hızla ilerledi; Alman güçlerini yararak Hollanda ya girdi. Nisan 1945 te ABD birlikleri Leipzig, Karl-Marx- Stadt ve Münih i aldı; Elbe ırmağı üzerindeki Torgau da SSCB birlikleriyle buluştu. Daha kuzeyde Montgomery nin askerleri Elbe yi geçerek Hamburg a girdi ve ardından Baltık Denizi ndeki Lübeck ve Wismar a doğru ilerlediler. SSCB CEPHELERİ Alman işgallerinin başlaması üzerine SSCB olası bir Alman saldırısına karşı batıda tampon devletler oluşturmak amacıyla, üç Baltık ülkesini, Estonya, Letonya ve Litvanya yı işgal etti. Ardından SSCB, Finlandiya dan birliklerine Finlandiya topraklarına girme hakkının verilmesini istedi. Finlandiya SSCB nin koşullarını kabul etmek zorunda kaldı. Normandiya Çıkarmasının başarılı olması üzerine Rusya doğuda yalnız kalmış ve ilk önce Romanya yı sırası ile Bulgaristan ı, Macaristan ı, Yugoslavya yı, Çekoslovakya yı, Arnavutluk u, ve Almanya nın bir kısmını ele geçirmiş hepsine savaş tazminatı yüklemiş savaştan uğradığı zararları karşılamaya çalışmıştır. HAVA SALDIRILARI İngiltere nin Kıta Avrupa sına asker çıkarmasını geri püskürten Almanya, bundan sonra İngiltere ye yoğun şekilde hava saldırılarına başlamıştır. İngiltere de özellikle hava gücünün SSCB ye yoğunlaşması üzerine önemli Alman kentlerini ve lojistik tesisleri bombardımana başlamıştır. DENİZ SAVAŞLARI Savaşın başında İngiltere ve Fransa nın güçlü donanmaları vardı. Alman donanması ise, daha güçlü olmakla birlikte, modern ve etkiliydi. Uçak gemisi yoktu, ama savaş gemileri ve hızla artan denizaltı gücüyle ticaret gemilerine büyük zararlar verebiliyordu. Akdeniz de İngiliz Deniz gücünün üstünlüğü sayesinde askeri ve erzak taşıyan düşman gemileri batırılarak Kuzey Afrika harekâtına yardımcı olundu. Ne var ki İngiliz donanması da Alman denizatlılarının ve kıyıda üstlenmiş savaş uçaklarının saldırılarıyla ağır kayıplar verdi. Düşman uçaklarının yarattığı tehlike yüzünden İngiliz gemileri Batı Çölündeki savaş için gerekli desteği Cebeli Tarık Boğazı ve Akdeniz den getirmek yerine çoğunlukla Ümit Burnu ve Süveyş kanalı yolunu izleyerek sağladılar. Atlas okyanusundaki asıl savaş Alman denizaltılarıyla oldu. Bu savaş gece gündüz durmaksızın sürdü. Uçak gemilerinden ve kıyıdaki hava üslerinden kalkan savaş uçakları, savaş araç ve gereçlerini taşıyan ticaret gemileri konvoylarını korumaktaydı. Ama Alman denizaltılarına engel olmak çok güçtü. Savaş süresince bu deniz altılar müttefiklerin ticaret gemisini batırdı; buna karşılık 782 Alman denizaltısı yok edildi. SAVAŞIN SONA ERMESİ 1945 başlarında, Almanya nın artık uzun süre savaşamayacağı ortaya çıkmıştı. Müttefik liderler, ABD başkanı Roosevelt, İngiltere başbakanı Churchill ile SSCB nin önderi Stalin Kırım daki Yalta kentinde toplandılar ve Almanya nın koşulsuz olarak teslim alınmasında anlaştılar. Ayrıca savaş sonrası Avrupa ya ilişkin planlar da yaptılar. Ocak 1945 te SSCB askerleri Oder Irmağı nı aşarak Silezya ya girdi. Güneyde ise Şubatta Budapeşte ye, Nisan başında da Viyana ya girdiler ve Berlin e doğru ilerlediler. 25 Nisanda Berlin i kuşattılar. Kentin merkezindeki bir yer altı sığınağından savunmayı yönetmekte olan Hitler savaşın yitirildiğini kavrayarak 30 Nisan da intihar etti. Amiral Karl Dönitz i kendi yerine atamıştı. Dönitz in temsilcileri Reims e Müttefiklerle görüşmeye gitti. Batıda Müttefiklere teslim olmayı; ama doğuda SSCB ile savaşmayı sürdürmeyi istiyorlardı. Eisenhower Almanların her yerde koşulsuz teslim olmaları konusunda ısrar etti. Almanya nın teslim olması 8-9 Mayıs 1945 te gece yarısı gerçekleşti. JAPONYA NIN TESLİM OLMASI 1943 te Japon Deniz Kuvvetleri nin komutanı Yamamoto nun ABD tarafından öldürülmesiyle üstünlük ABD ye geçti. Mac Arthur komutasındaki ABD kuvvetlerine yenilen Japon Donanması Leyte Savaşı ndan büyük bir bozguna uğrayarak imha edildi. ABD bu defa Pasifik adalarını ele geçirmek için Japonya nın kıyı kentlerini yoğun bir biçimde bombalamaya başladı. Bu sırada başkan Truman, Japonların direnişini kırmak ve savaşı kısaltmak gerekçesiyle atom bombası kullanmaya karar verdi. Atom bombası ABD de gizlice geliştirilen ve büyük yıkım gücü olan bir silahtı. 6 Ağustos 1945 te ABD hava kuvvetlerinin bir bombardıman uçağı (Enola Gay) Hiroşima kenti üzerine ilk atom bombasını attı. 3 gün sonra gücü azaltılmış bir atom bombası da Nagasaki ye atıldı. Bu bombalar Hiroşima da 200 bin Nagasaki de 80 bin sivilin ölmesine ve on binlerce kişinin yaralanmasına yol açtı bu kentler büyük ölçüde yıkıldı. Bitki örtüsü büyük zarar gördü. Atom bombasının yol açtığı radyasyonun etkisi yıllarca sürdü. Radyasyon nedeniyle insanlar daha sonra da sakatlandılar ve öldüler. 8 Ağustos ta SSCB de Japonya ya savaş açtı ve Japonların elinde bulunan Mançurya ve Kore yi işgale başladı. Bunun üzerine Japonya 2 Eylül de resmen teslim oldu ve II. Dünya Savaşı sona erdi. I.Atom Bombası:Küçük Çocuk II.Atom Bombası:Şişman Adam

17 CASABLANCA KONFERANSI (Fas) (14 24 Ocak 1943) *ABD Başkanı F.Roosevelt ile İngiltere Başbakanı W.Churchill arasında yapılmıştır *Konferans Kuzey Afrika cephesinden sonra savaşın nasıl şekillendirilmesi konusunu görüşmek üzere toplanmıştır. ALINAN KARARLAR 1.Rusya üzerindeki baskıyı hafifletmek için Sicilya'ya çıkarma yapmak ve Almanya üzerindeki baskıyı arttırmak 2.Balkanlarda ikinci bir cephenin açılmasını mümkün kılmak için, Türkiye'nin de savaşa katılması konusunda gerekli askeri hazırlıkları yapmak; 3.Almanya'nın mukavemeti yeteri kadar zayıflayınca Avrupa'da da bir cephe açmak ve nihayet "Almanya, Japonya ile İtalya kayıtsız şartsız teslim oluncaya kadar" mücadeleye devam etmek. Not: Mihver'in "kayıtsız-şartsız" teslim konusunda Konferans'ta alınan karar, Mihver devletlerine hiçbir ümit ışığı bırakmaması ve sonuna kadar dayanma kararını kuvvetlendirmesi ve dolayısıyla da savaşın uzamasına sebep olmuştur. Not:Bu konferanstan sonra W.Churcill Adana ya gelerek İsmet İnönü ile görüşmüş ama Türkiye savaşa girmeyi kabul etmemiştir.(30 Ocak 1943) WASHİNGTON KONFERANSI (12 26 MAYIS 1943) Kod Adı:Trident Knf *Kuzey Afrika cephesinin tasfiyesi üzerine alınacak yeni tedbirleri görüşmek üzere toplandı. *ABD Başkanı F.Roosevelt ile İngiltere Başbakanı W.Churchill arasında yapılmıştır ALINAN KARARLAR 1.İtalya'nın saf dışı kılınması için bu memleketin işgali.bu işgal gerçekleştirilirse, Almanya'nın bütün Balkanlardaki durumu zayıflayacak, 2.İkinci Cephenin Fransa'da açılması işi 1944 ilkbaharında tamamlanacaktır. 3.Savaş sonrası düzeni için Churchill tarafından ileri sürülen şu fikirler kabul edilmiştir: Barışı koruma sorumluluğu Birleşik Amerika, İngiltere, Sovyet Rusya ve Çin'e verilecekti. Bu dört devletin teşkil ettiği Dünya Konseyi'ne bağlı olmak üzere, Avrupa, Amerika ve Uzakdoğu Bölge Konseyleri kurulacaktır. Avrupa'da bir konfederasyon kurulacak ve bu, Tuna, Balkan ve İskandinav federasyonlarını ihtiva edecektir. Türkiye, Balkan Federasyonu'na dâhil olacaktır. İngiltere ile Rusya arasında da kuvvetli bir Fransa bulunacak ve ayrıca, Polonya ile Çekoslovakya Sovyetlerle iyi geçineceklerdir QUEBEC KONFERANSI (Kanada) ( AĞUSTOS 1943 ) *Churchill ve İngiliz Genelkurmayı ile Amerikan Genelkurmayı arasında Quebec'de yapılmıştır. (Kanada da) *İtalya'da Mussolini'nin birdenbire düşmesiyle ortaya çıkan yeni durum karşısında, ikinci cephe meselesini yeni bir açıdan ele almak amacı ile toplanmıştır. ALINAN KARARLAR 1.Bu konferansta Churchill, İtalya'da ortaya çıkan yeni durum dolayısıyla, ikinci cephenin Fransa yerine, Türkiye'nin de savaşa katılmasıyla Balkanlarda açılmasında çok ısrar etmiş, fakat görüşünü kabul ettirememiştir. 2.İkinci cephenin Fransa'da Normandiya kıyılarında açılmasına karar verilmiş ve bunun hazırlanması sorumluluğu da Amerikalılara bırakılmıştır. Not:Bu konf.da nükleer silah geliştirmek için bilgi paylaşımı öngören gizli ant.imzalandı I. MOSKOVA KONFERANSI Ekim 1943 te Moskova da Dışişleri Bakanları düzeyinde toplanan, Tahran Zirvesi nin hazırlığı niteliğindeki ve II. Dünya Savaşı nın yürütülmesinin yanı sıra savaş sonrası düzen ile ilgilenen Konferanstır. Not: Savaş sonrası düzeni için yapılan ilk toplantı olarak kabul edilmektedir. Konferansa İngiltere den Sir Anthony Eden, ABD den Cordell Hull, Sovyetler Birliği nden Vyacheslav Molotov ile Çin Dışişleri Bakanı katılmıştır ALINAN KARARLAR 1.Sovyetler Birliği Almanya ya karşı nihai zafere kadar savaşacağı konusunda güvence verdi. 2.Sovyetler Birliği, savaştan sonra kurulacak olan uluslararası kuruluşu destekleyeceğini söyledi. 3.Avusturya nın işgale uğramış dost bir ülke olduğu ve savaştan sonra kendisiyle bir barış anlaşması yapılmasının söz konusu olmadığı konusunda anlaşmaya varıldı. 4.Almanya da Nazizm in İtalya da Faşizmin tasfiyesi kararlaştırıldı. 5.Türkiye konusunda ise Türkiye den önce hava alanlarının kullananımı talep edilecek, 1943 yılının sonuna doğru da savaşa katılması konusunda girişimde bulunulacaktı. İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI KONFERANSLAR Eden Menemencioğlu Görüşmesi (5-6 Kasım 1943) *İngiltere Dışişleri Bakanı Anthony Eden, Moskova Konferansı ndan dönerken Kahire de Türk Dışişleri Bakanı Numan Menemencioğlu ile bir araya geldi. **Eden, Türkiye den hava üslerini açmasını ve yılsonuna kadar savaşa kayılmasını istedi. Alman hava kuvvetlerinin Ege deki üstünlüğünü kırmak için İngiltere nin Güneybatı Anadolu daki havaalanlarına şiddetle ihtiyaç duyduğunu söyleyerek Türkiye nin savaşa katılmasından kaynaklanacak avantajlardan bahsetti. Bu önerinin reddi halinde İngiltere nin Türkiye ye göndermekte olduğu yardımı keseceği uyarısında da bulundu. Bu istekler Dışişleri Bakanı Menemencioğlu tarafından reddedildi. Müttefiklere hava üsleri vermek ve savaşagirmek arasında hiçbir fark yoktu. Hava üsleri verildiği takdirde Almanya Türkiye nin büyük kentlerini bombalayabilir ve Türkiye savaşa sürüklenebilirdi. Türkiye ise savaşa katılmak için hazırlıklı değildi. KAHİRE KONFERANSI (22-26 Kasım 1943) II. Dünya Savaşı sonra Uzak Doğu'daki gelişmeleri değerlendirmek maksadıyla; ABD Başkanı F.Roosevelt, İng. Bşbk. W.Churchill ve Çin Başkanı Chiang Kai-Shek arasında Kahire'de yapıldı **Konferansta kesin bir sonuca varılamadı. **Ayrıca bu konferansta Türkiye nin savaşa girme durumu da görüşülmüş ama bir sonuca varılamamıştır Not:Konferansa Türkiye'den İsmet İnönü katılmıştır. TAHRAN KONFERANSI (Eureka K.) (28 KASIM 1 ARALIK 1943) Tahran Konferansı, Roosevelt, Churchill ve Stalin arasında yapılmıştır. ALINAN KARARLAR Rusya nın baskıları sonucunda ikinci cephenin 1 Mayıs 1944 açılması kabul edilmiştir. İkinci cephe ile ilgili olarak, Türkiye'nin de savaşa katılmasına karar verilmiştir.(stalin: Gerekirse enselerinden yakalayarak Türkleri savaşa sokacağız) Savaş sonrası barış düzeninin korunması için bir milletlerarası teşkilat kurulması fikri bütün taraflarca kabul edilmekle beraber, Ruslar, dört büyük devlet arasına Çin'in de katılmasına yine itiraz etmişler, fakat isteklerini kabul ettirememişlerdir. Oder Nehri'ne kadar olan Alman topraklarının Polonya'ya verilmesi kabul edilmiştir Not:Bu konf.da SSCB boğazları istemiştir II. MOSKOVA KONFERANSI (9 20 Ekim 1944) Stalin le Churcill arasında yapılmıştır. Yapılma amacı Balkan topraklarında nüfuz alanlarının paylaşımıdır. ALINAN KARARLAR Romanya, Rus, Yunanistan İngiliz nüfuzuna terk edildi. Yugoslavya ve Macaristan %50 İngiliz, %50 Rus nüfuzu altında olacaktı. Bulgaristan için bu oranlar, %75 Rus, %25 İngiliz idi. Bu yüzde oranlarının anlamı, kabinelere girecek ve orada temsil edilecek siyasal eğilimlerin oranlarıydı. Almanya için kurulacak Müttefik Kontrol Komisyonu'nda Fransa'ya da yer verilmesi ile Montreux Sözleşmesi'nin değiştirilmesi de kabul edildi. YALTA KONFERANSI (Kırım Konf.) ( 4-11 ŞUBAT 1945) Almanya nın çökmesinden ardından hangi bölgelerin kimin denetiminde olacağı ya da kimlerin nereleri kurtaracağı konusunda anlaşmazlıklar çözüme kavuşturmak ve hem de savaş sonrası dünyasının ana çizgileriyle düzenlenmesi amacıyla SSCB nin Yalta Kenti'nde toplanmıştır. Konferansta ABD yi Roosevelt, İngiltere yi Churchill ve SSCB yi Stalin temsil etmiştir. ALINAN KARARLAR SSCB, Almanya'nın teslim olmasından kısa bir süre sonra Japonya'ya savaş açmayı ve Uzak Doğu savaşına katılmayı kabul etti. Almanya üç işgal bölgesine ayrılacak, fakat İngiltere ve Amerika kendi bölgelerinde Fransa'ya da bir kısım bırakacaklardı. Aynı şekilde Berlin şehri de ortak işgalaltında bulunacaktı. Almanya'nın 20 milyar dolar tamirat borcu ödemesi ödeme şeklinin müteakip müzakerelere bırakılması kararlaştırıldı Birleşmiş Milletlerin kurulması da kabul edildi.l Mart 1945'e kadar ortak düşmana savaş ilan etmiş olanların üyeliğe alınmalarına karar verildi. Not: Bu karar üzerine Türkiye, 23 Şubat 1945'de Almanya ve Japonya'ya savaş ilan etti. Varşova'da bulunan geçici Polonya Hükümeti'nin en kısa zamanda gizli oya dayanan serbest ve demokratik seçimler yapması kararlaştırıldı. Nazi Almanyası na bağlı olan uydu ülkelerde demokratik rejimlerin kurulacağı açıklandı. Boğazlar statüsünün SSCB lehine değiştirilmesine,türkiye'nin de haberdar edilmesine kararverildi. Konferansın sonunda ABD ve İngiltere Avrupa Üzerine Bildiri yi yayınladı. POTSDAM KONFERANSI (17 Tem.- 2 Ağst 1945) Barışın nasıl sağlanacağı konusunu görüşmek üzere toplanmıştır. ABD, SSCB ve İngiltere arasında yapılmış son toplantıdır. Alınan kararlar şunlardır: Sovyetler Birliği, 16 Ağustos 1945'te Polonya ile yaptıkları bir antlaşma ile Polonya-SSCB sınırını Curzon Çizgisi olarak kabul ettirdiler. Almanya Konusunda: Almanya'daki tüm Nazi kurumlarının ortadan kaldırılması, Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Fransa ve Sovyetler Birliği işgal bölgelerinde ayrı ayrı demokratik rejimlerin kurulmasınakarar verilmiştir. Alman savaş endüstrisinin barış ekonomisinin gereksinimlerine göre yapılandırılması, Tamirat borcu için herhangi bir rakam tespit edilmemesi, Sovyetler Birliği'nin, ABD, Birleşik Krallık ve Fransız işgal bölgelerinden herhangi bir tamirat borcu talep etmemesi kabul edilmiştir. Barış ekonomisi için gerekli olmayan endüstriyel teçhizatın pek az bir kısmının Sovyetler Birliği'ne verilmesine, Alman donanmasının büyük bölümünün tahrip edilmesine ve savaş suçlularının yargılanmasına karar verilmiştir.

18 II. DÜNYA SAVAŞI NIN SONUÇLARI ABD, İngiltere ve SSCB savaştan galip çıktı. Komünizm hızla yayılmaya başladı. SSCB Orta Avrupa ve Balkanlar'da kendisine bağlı komünist yönetimler kurdu. Nazizm ve Faşizm rejimleri son buldu. 10 Şubat 1947 de İtalya, Romanya, Bulgaristan, Macaristan ve Finlandiya ile Paris te barış antlaşmaları imzalanmıştır. Sömürgecilik dönemi sona ermeye başladı. Mısır, Hindistan, Pakistan, Tunus, Fas, Cezayir, Libya bağımsız oldu. Atom bombası ile dünya artık Nükleer Çağa adım attı. İtalya savaştan sonra ekonomik ve siyasi alanda yeniden yapılanmaya gitti da cumhuriyeti ilan edildi. Savaştan mağlup ayrılan Japonya ABD tarafından işgal edildi. Savaş sırasında ve savaştan önce aldığı toprakları geri verdi. ABD Japonya ya tekrar savaşa girmesini engelleyen demokratik bir anayasanın hazırlanması, ordunun kaldırılması ve eğitimde köklü bir yeniliğe gidilmesi konularında baskı yaptı. Savaştan önce uluslar arası politikadan dışlanmış olan Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri tarafından kurtarıcı olarak karşılandı. Avrupa nın yarısı üzerinde hâkimiyet kuran SSCB çok büyük bir güç haline geldi. Savaşta atom bombasını kullanan ABD savaştan en az etkilenen devlet oldu ve çok önemli bir güç haline geldi. Savaşın sonunda kurulan BM, IMF gibi teşkilatların yönetim merkezi ABD oldu. Büyük bir altın rezervini ( dünyanın % 75 i), dünya sanayi üretiminin yarısını ve dünya ticaretinin % 25 ini elinde bulunduran ABD, Avrupa merkezli dünya sisteminin değişmesine yol açtı. ABD ve SSCB dünya lideri olma yarışına girdiler. Sıcak savaş artık yerini Soğuk Savaşa bıraktı. Soğuk savaş NATO - Varşova Paktı arasında 1991'e kadar devam etti. ABD, Çin, İngiltere, Fransa ve SSCB öncülüğünde BM kuruldu. Birleşmiş Milletler Antlaşması (BM Şartı), 25 Nisan 1945'de San Francisco'da (ABD) toplanan BM Uluslararası Örgütlenme Konferansı (San Francisco Konferansı) sonucunda, aralarında Türkiye'nin de bulunduğu 51 ülke tarafından 26 Haziran 1945'de imzalandı, 24 Ekim 1945'de yürürlüğe girdi. II. DÜNYA SAVAŞI NDA TÜRKİYE NİN DIŞ POLİTİKASI Türkiye II. Dünya Savaşı na katılmadı. Ama savaş boyunca izlediği yansızlık siyasetinde zaman zaman büyük baskılara maruz kaldı. Türkiye 1939 da savaş olasılığının iyice artması üzerine toprak bütünlüğünü korumaya yönelik ittifak anlaşmaları sağlamak amacıyla bazı girişimlerde bulundu. Almanya ve İtalya nın saldırgan tutumları karşısında doğal olarak bu girişimler İngiltere, Fransa ve SSCB ye yönelikti. İlk görüşmeler sonucu 12 Mayıs 1939 da İngiltere yle, 23 Haziran da Fransa yla Türkiye nin de Barış Cephesi içinde yer aldığını açıklayan ortak bildiriler yayımlandı. Ama SSCB ile yapılan görüşmelerden bir sonuç alınamadı ANKARA ANTLAŞMASI Bunun üzerine 19 Ekim 1939 da Ankara da Türkiye-İngiltere- Fransa İttifak Anlaşması imzalandı. Anlaşmaya göre Türkiye bir Avrupa devletinin saldırısına uğrarsa İngiltere ve Fransa yardımda bulunacak, buna karşılık Avrupa da çıkacak bir savaş Akdeniz e yayılırsa Türkiye de İngiltere ve Fransa ya yardımda bulunacaktı. Bu antlaşmanın Türkiye ye getirdiği sorumluluklar İngiltere ve Fransa nın yapmayı taahhüt ettiği yardımlara bağlandı. Türkiye antlaşmaya ek bir protokol ekleyerek SSCB ile savaşmasını gerektirecek herhangi bir sorumluluk üstlenmeyeceğini İngiltere ve Fransa ya kabul ettirmiştir. Savaşın Balkanlara doğru yayılma eğilimi göstermesi üzerine Türkiye, Balkan Antantı na bağlı ülkelerle de işbirliğini güçlendirmeye çalıştı. Ama Şubat 1940 ta Belgrad da toplanan Balkan Antantı Bakanlar Konseyi bu yönde olumlu bir karar alamadan dağıldı. 10 Haziran 1940 ta İtalya nın da katılmasıyla savaş Akdeniz e yayılınca Türkiye nin 1939 Ankara Anlaşması yla üstlendiği yükümlülükler gündeme geldi. Ancak Fransa nın kısa bir süre sonra teslim olması, İngiltere nin de bu konuda ısrarlı davranmaması Türkiye yi savaştan uzak tuttu yılında SSCB ye saldırmaya hazırlanan Almanya güney kanadını güvenceye almak amacıyla Türkiye ye bir saldırmazlık anlaşması önerdi. Türkiye bunu hemen kabul etti. 18 Haziran 1941 de imzalanan bu anlaşma Türkiye nin savaş dışı kalma siyasetinde yeni bir aşama oldu. Bunu 10 Ağustos 1941 de SSCB ile İngiltere nin ortak notası izledi. Savaşın iyice yoğunlaştığı bu dönemde her iki ülke Türkiye nin toprak bütünlüğüne saygılı olduklarını bildiriyorlardı. Buna karşılık Türkiye den 1936 Montrö (Montreux) Sözleşmesi ni tam olarak uygulayarak İstanbul ve Çanakkale boğazlarını savaş gemilerine kapalı tutulmasını istiyorlardı te Müttefiklerin üstünlüğü belirince İngiltere bu kez savaşın bir an önce bitmesine katkıda bulunmak ve zaferin nimetinden pay almak gibi görüşlerle Türkiye yi Müttefiklerin yanında savaşa sokmaya çalıştı. Churchill bu amaçla 30 Ocak 1943 te Adana ya gelerek İsmet İnönü yle görüştü. İnönü, Churchill in Türkiye nin en geç Ağustos 1943 te savaşa katılması isteğine karşı, bunun gerekli silahların, savaş araç ve gereçlerinin verilmesi durumunda olanaklı olabileceğini söyledi. Bu konudaki görüşmeler sürerken Müttefikler Ağustos tarihlerinde Kanada nın Quebec kentinde, Ekim de de Moskova da düzenledikleri toplantılarda Türkiye yi savaşa katmak yolundaki baskıyı arttırma kararı aldılar. 28 Kasım 2 Aralık tarihlerinde bir doruk toplantısı yapan Churchill, Roosevelt ve Stalin de bu kararı onayladı. Bunun üzerine Churchill ve Roosevelt 3 Aralık 1943 te İsmet İnönü yü Kahire ye davet ederek bu konudaki kesin isteklerini ilettiler ve Türkiye nin Şubat 1944 te savaşa katılması durumunda her türlü yardımı keseceklerini bildirdiler. İsmet İnönü nün askeri ve stratejik gerekçelerle savaşa katılmayı reddetmesi üzerine Mart 1944 te İngiltere, Nisan 1944 te de ABD Türkiye ye askeri yardımı durdurdu. Diplomasi alanında da baskılar sürüyordu. Bu baskılara bir süre daha direnen Türkiye savaşın gidişinin iyice belirginleşmesi üzerine 2 Ağustos 1944 te Almanya ile siyasal ilişkilerini kesti. Bunu 6 Ocak 1945 te Japonya ile ilişkilerini kesmesi izledi. Müttefik liderleri Şubat 1945 te toplanan Yalta (Kırım da) Konferansı nda, yeni kurulacak Birleşmiş Milletlere yalnızca 1 Mart 1945 e kadar Almanya ya savaş açmış ülkelerin katılmasını içeren bir karar aldılar. Bunun üzerine Türkiye 23 Şubat ta Almanya ya savaş ilan etti. Bu sırada Almanya nın yenilgisi kesinleşmiş olduğundan fiilen savaşa girmedi. II. DÜNYA SAVAŞI NDA TÜRKİYE DEKİ ÖNEMLİ GELİŞMELER a) Siyasal Gelişmeler Dönemin cumhurbaşkanı İsmet İnönü dür. İnönü Dönemi Milli Şef dönemi olarak adlandırılır. CHP, TBMM de tek parti olarak görev yapmaktadır. Bu dönemde Alman Nazizm i ve İtalyan Faşizmi nin etkisiyle Turancı ( Türkçü) akımlar güçlenmiştir. Almanya ise bu akımı destekleyerek Türkiye nin SSCB ye karşı savaş açmasını sağlamak istemiştir. Ancak hükümetin savaş dışı kalma politikası izlemesi ve savaşın sonuna doğru Almanya nın yenilebileceğinin ortaya çıkması hükümeti SSCB ile ilişkileri düzeltmeye yönlendirmiştir. Bunun için 18 Mayıs 1944 te Bakanlar Kurulu, İçişleri Bakanlığının Türkçü ve Turancılara karşı aldığı önlemleri onaylamış ve bu kesimin faaliyetleri önlenmiştir. b) Askeri Gelişmeler II. Dünya Savaşı na hazırlık amacıyla 1938 Mayısında İngiltere ile 6 milyon sterlinlik silah alımı kredisini içeren bir Askeri kredi antlaşması imzalandı. Devlet gelirlerinin %43 ü savunma harcamalarına ayrılıyordu. Çatalca da muhtemel bir Alman işgaline karşı Çakmak Hattı nın yapım çalışmaları başlamıştır. Savaşın başlamasının ardından genel seferberliğe gidilmiş, kişi silâhaltına alınmıştır. Davut GÜNEŞ Niksar Anadolu Öğretmen Lisesi Tarih Öğretmeni

19 ÜNİTE 3 : SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ SOĞUK SAVAŞ KAVRAMI VE SOĞUK SAVAŞA GEÇİŞ DÖNEMİ II. Dünya Savaşı ndan sonra ABD ile SSCB arasında Küba Krizine kadar sürekli bu olaydan SSCB nin dağılmasına kadar dönem dönem görülen gerginlik ve sınırlı çatışmaya Soğuk Savaş denir. ( Soğuk Savaş özellikle siyasi, psikolojik, ekonomik, bilimsel ve teknoloji alanlarında görülmüştür.) "Soğuk Savaş" deyimi ilk kez 1947 yılında ABD'li Bernard Baruch tarafından kullanılmıştır. II. Dünya Savaşı sonrasında Avrupa ve Asya'da, güçler dengesinde büyük boşluklar meydana geldi. Dengeler beklenildiği gibi hemen kurulamadı. Bu durumun oluşmasında, yenilen devletlerle birlikte galip devletlerden İngiltere ve Fransa'nın da savaştan büyük ölçüde yıpranmış olarak çıkması önemi rol oynadı. Avrupa'da Almanya'nın Asya'da Japonya'nın yerini tek başına dolduracak nitelikte bir devlet yoktu. Bununla beraber Batılı devletler barışı tesis ettiklerine inanarak ve Birleşmiş Milletler Teşkilatının varlığına güvenerek ordularının büyük bir kısmını terhis ettiler. Bu ortamda savaştan sonra güçlü olarak ayakta kalabilenle ise siyasi ve ekonomik doktrinleri birbiriyle çatışan ABD ile SSCB idi. Ordusunu ve sanayisini güçlendiren SSCB Orta, Doğu ve Güneydoğu Avrupa'da etkisini artmaya başladı ve bu bölgedeki ülkeleri bir ölçüde kendi şemsiyesi altına aldı. Bundan korkan ABD ve İngiltere, Batı Avrupa'da ve başka yerlerde Sovyet yanlısı komünist partilerin iktidara gelmemesi için çeşitli girişimlerde bulundular. Bu gelişmeler iki taraf arasında karşılıklı ittifakların ortaya çıkmasına( NATO, Varşova Paktı gibi) ve gerginliğin giderek tırmanmasına yol açmıştır. 1945'e kadar uluslararası ilişkilerin ve dünya politikasının merkezi Avrupa idi. Asya, Afrika ve Latin Amerika, XX. yüzyılın ortalarına kadar uluslararası politikada aktif bölgeler değildi. Ancak savaş sonunda farklı kıtalar ve bölgeler dünya politikasında aktif rol oynamaya başladı. Asya'da Çin Halk Cumhuriyeti ve Hindistan gibi geniş ve kalabalık nüfuslu iki ülkenin ortaya çıkışı ve Japonya'nın büyük bir ekonomik kuvvet olarak tekrar güç kazanması ile bu kıta, milletlerarası politikada önemli bir güç hâline geldi. Asya ve Afrika'daki sömürge hâlindeki ülkeler, bağımsızlığını kazanmaya başladı. Böylece "Üçüncü Dünya" veya "Bağlantısızlar Bloku" adı verilen yeni bir blok doğdu. Aynı zamanda II. Dünya Savaşı sırasında hava sahasının kullanımı ile ortaya çıkan yeni rekabet alanı, bu dönemin sonlarına doğru teknolojik gelişmelere paralel olarak uzaya kadar taşındı. Kore ve Vietnam savaşları, Berlin Sorunu, yılları arasında Ortadoğu'daki çekişme, U-2 casus uçağı olayı, Küba krizi gibi olaylar soğuk savaşın doruğunu oluşturmuştur. Ancak Küba Krizi Soğuk Savaş için bir dönüm noktası oluşturmuş, nükleer savaş tehlikesinin ne kadar yakın olduğunu ortaya koymuştur. İKİ KUTUPLU DÜNYA DÜZENİ II. Dünya Savaşı ndan sonra Avrupa'nın bir güç merkezi olarak dünya politikası sahnesinden çekilmesinden sonra, dünya en az yirmi yıl kesin çizgiyle ABD ve Sovyetler Birliği'nin çevresinde " iki kutuplu " bir nitelik kazandı. Bu iki kutuplu dünya Doğu Bloğuyla Batı Bloğu, kapitalizmliberalizm-demokrasi ile komünizm veya ABD ile SSCB etrafında arasında meydana gelmiştir. Bu düzende dünya devletleri ya iki bloktan birisini seçmiş ya da Bağlantısızlar Hareketine katılan devletler gibi her iki bloğa da eşit mesafede durmaya çalışmıştır. SOĞUK SAVAŞA YOL AÇAN GELİŞMELER I. YÜZDELER ANTLAŞMASI " Tarihte " Yüzdeler Antlaşması " diye geçen bu antlaşmada, Churchill ve Stalin arasında 1944 Ekim'inde gerçeklesen ve amacı Doğu Avrupa'da etki alanlarının kesin olarak saptanması olan anlaşmayla İngiltere ve Rusya Doğu Avrupa'da sahip olacakları üstünlüğü yüzdelerle belirlemişlerdir. Doğu Avrupa İNGİLTERE NİN SSCB NİN PAYI Ülkeleri PAYI Macaristan %50 %50 Bulgaristan %25 %75 Romanya %10 %90 Yugoslavya %50 %50 Yunanistan %90 %10 Churchill'in anılarından yazdıklarından anlaşıldığına göre, bu anlaşma o andaki savaş durumu düzenlemesiydi. Hemen savaş sonrasının bu karar ve gelişmeleri, Avrupa'nın, komünizmin kıtada çökmesine kadar süren, bölünmüşlüğünü başlatmıştır. Bu kararlar, Batı nın Doğu Avrupa'daki gücünün sınırının ve bölgedeki Sovyet üstünlüğünün önemli bir göstergesidir. BERLİN BUHRANI II. Dünya Savaşı'ndan sonra, Almanya'nın tümünde yapıldığı gibi Berlin şehri de dört işgal bölgesine ayrılmıştı. SSCB nin kendi işgal bölgesinden Batılı devletleri çıkarmak istemesi Almanya nın birleşmesini önlemiş, iki taraf arasında anlaşma bir türlü sağlanamamıştır. Bunun üzerine ABD, İngiltere ve Fransa kendi işgal bölgelerinde Federal Alman Cumhuriyeti, SSCB ise kendi işgal bölgesinde Demokratik Alman Cumhuriyeti ni kurmuştur. Bu bölünmenin bir sonucu olarak 1961 yılında Berlin i ikiye ayıran Berlin Duvarı inşa edilmeye başlamıştır. II. DÜNYA SAVAŞI NDAN SONRA DÜNYA SİYASETİNİ ŞEKİLLENDİREN GELİŞMELER Bu dönemde uluslar arası siyaseti şekillendiren dört önemli gelişme yaşanmıştır: Geleneksel güç dengesinin merkezi ve en önemli öğesi olan Avrupa'nın ve Avrupa devletlerinin savaşta büyük bir tahribatla çıkması Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği'nin savaştan sonra süper güç haline gelmiş olmaları, Nükleer silahların geliştirilmesi, Dünyanın çeşitli bölgelerindeki sömürgeci devletlere karşı ulusal bağımsızlık hareketlerinin başlaması,

20 NÜKLEER SİLAH DENETİMİNDE ANLAŞMAZLIK BARUCH PLANI (ABD) & Atom enerjisinin geliştirilmesi ve kullanımının tüm aşamalarını denetleyecek olan bir uluslararası Atom Geliştirme Kuruluşu'nun kurulması & İhlallere karşı bu kuruluşa sınırsız denetleme yetkisinin tanınması & Atom silahının yapımıyla ilgili her türlü ihlalin en sert biçimde cezalandırılması & Kuruluş tam denetim kurduktan sonra atom silahının yapımının yasaklanması ve mevcut atom stoklarının yok edilmesi & Anlaşmayı ihlal edenlerin cezalandırılmasını engellenmemesi için Güvenlik Konseyindeki veto sisteminin değiştirilmesi Baruch Planı, Sovyetler Birliği tarafından kabul edilmemesine rağmen, daha sonra ABD tarafından nükleer silahsızlanma konferanslarında ortaya konan önerilerin temelini oluşturması açısından önemlidir. Sovyetler Birliği'nin planı reddetme nedenleri ise; & Planın uygulanmasıyla ABD nin atom silahı yapabilme yeteneğine sahip tek devlet olarak kalması; & ABD nin, BM'de karar verme sürecine egemen olması, & ABD nin BM nin bir kuruluşu olan Atom Enerji Komisyonu'nu da etkisi altına alabileceği düşüncesi; & Planın tartışıldığı sırada Sovyetler Birliği atom silahının gizlerini ele geçirip bu silahı çok kısa bir süre içinde yapabilme uğraşı içindeydi. Bu nedenlerden dolayı bu planı kabul etmeyen Sovyetler Birliği ile ABD arasındaki gerginlik daha da büyüdü. SSCB NİN KOMÜNİZM İ YAYMA ÇABALARI II. Dünya Savaşı nın doğrusunda Avrupa nın doğusu (Yugoslavya ve Arnavutluk dışında) Sovyet ordusu tarafından kurtarılmış, Fransa, İtalya ve Almanya nın Batısı ise İngiliz ve ABD ordularının denetimi altında kalmıştı. Böylece siyasal iktidarı ele geçirebilecek güçlü Komünist partilerin bulunduğu Fransa ve İtalya da bu partiler iktidardan uzak tutulabilmişken, savaşı izleyen ilk üç yıl içinde Sovyetler Birliğinin etki alanı içinde kalan sekiz ülkede (Doğu Almanya, Polonya, Çekoslovakya, Macaristan, Romanya, Bulgaristan, Arnavutluk, Yugoslavya) Marksist-Leninist partiler siyasal iktidarı ele geçirmişlerdir. Komünist partisinin büyük ölçüde oy alabildiği Çekoslovakya ve işgalden kurtuluşlarını Sovyet ordularına borçlu olmayan Yugoslavya ve Arnavutluk dışında komünist hareketin zayıf olduğu bu ülkelerde sosyalist rejimlerin kuruluşunda Sovyet askeri varlığı önemli pay sahibi olmuştur. Savaşın yarattığı güç dengesi ve savaştan hemen sonra Sovyetler Birliği ile Batılı güçler arasında gerginleşen ilişkiler - soğuk savaş- Yugoslavya ve Arnavutluk dışında bu ülkelerin sürekli olarak Sovyetler Birliği nin yörüngesinde kalmasına yol açmıştır. Yugoslavya Nazi işgaline karşı Yugoslav halklarının silahlı direnişini örgütlemiş olan Tito yönetiminde 1948 yılından sonra Sovyetler Birliğine karşı çıkmış ve ondan sonra da bağımsızlığını titizlikle korumuştur. Arnavutluk da 1961 yılında Sovyetler Birliği nden kopacaktır. Öteki altı ülke ise gerek ülke içi sosyalist uygulamalar, gerekse dış politika bakımından Sovyetlerin sadık bir izleyicisi oldular. Bu etkiden sıyrılmaya çalıştıklarında da hep Sovyet müdahalesi ile karşılaştılar. Sovyetler Birliği 1953 te Doğu Almanya ya ve 1956 da Macaristan a askeri birlikler gönderdi de ise yine Sovyetlerin öncülüğünde beş Doğu Avrupa ülkesi Çekoslovakya daki yönetimi askeri bir müdahale ile değiştirdi. Arnavutluk ta Enver Hoca önderliğindeki Milli Kurtuluş Cephesi 29 Kasım 1944'de iktidara gelerek komünist idareyi kurmuştur. Kendi İsteği İle Kabul Edenler Arnavutluk, Yugoslavya Çekoslovakya AVRUPA DA KOMÜNİST ÜLKELER SSCB Baskısı İle Kabul Edenler Doğu Almanya, Polonya, Macaristan, Romanya, Bulgaristan, SSCB den Bağımsız Hareket Edenler Yugoslavya Tito liderliğinde 1948 ten sonra Arnavutluk, Enver Hoca liderliğinde 1961 den sonra AVRUPA DIŞINDA KOMÜNİZM İN YAYILMASI KÜBA DEVRİMİ: 26 Temmuz 1953 Moncada Kışlası İsyanıyla başlayan devrim hareketi 1 Ocak 1959`da Batista nın kovulması ve Santa Clara, Santiago de Cuba şehirlerinin Fidel Castro, Che Guevara, Raul Castro liderliğindeki isyancılar tarafından ele geçirilmesiyle son bulmuştur. Başbakanlığa gelen Fidel Castro ABD nin kendisini iktidardan uzaklaştırmak istemesi sebebiyle SSCB ile yakın ilişki kurmuştur. Ülkedeki özel işletmeler kamulaştırılmış ve sosyalist idareye geçilmiştir. ÇİN DEVRİMİ: 1934 te komünist devrimi amaçlayan Mao Tse-Dung un kuvvetleriyle milliyetçi Çan Kay Şek kuvvetleri arasında II. Dünya Savaşı sırasında Japon saldırılarına karşı birlikte mücadele etmiştir. Ancak savaştan sonra komünistlerle cumhuriyetçiler arasında iç savaş yoğunlaşmış ABD nin desteğini alan milliyetçiler 1946 ve 47 yıllarında iktidarı ele geçirmiştir. Milliyetçilerin kötü bir yönetim sergilemesi üzerine komünistler 1949 yılında Çin Halk Cumhuriyeti nin kurulduğunu ilan ederek yönetimi ele geçirmişlerdir. Çin de komünizm in kurulması SSCB nin Asya da büyük bir müttefike kavuşmasını sağlamıştır. KUZEY KORE DEVRİMİ: Kim İl Sung önderliğindeki komünistler 1946 yılında Kore İşçi Partisi ni kurmuş, 25 Ağustos 1948 yılında hem güney hem de kuzey bölgelerinde yapılan genel seçimlerde Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti tüm Kore halkını temsil eden tek meşru devlet organı olarak kabul edilmiştir. Ancak daha sonra 1950 yılında başlayan Kore Savaşı sonunda Kore 38. kuzey enlemi sınır olmak üzere Kuzey ve Güney Kore olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Kuzey Kore Komünist rejimi, Güney Kore ise demokrasi benimsenmiştir SOĞUK SAVAŞ GELİŞMELERİ DOĞU BLOKU NUN KURULMASI KOMİNFORM: Stalin, 5 Ekim 1947'de "Amerikan emperyalizminin bir aleti" olarak tanımladığı Marshall Planı'na (Avrupa Ekonomik Kalkınma planı) karşıt bir girişim olarak; SSCB, Polonya, Bulgaristan, Çekoslovakya, Romanya, Macaristan, Yugoslavya, Fransa, İtalya komünist partileri liderlerini bir araya getiren Kominform'u kurmuştur. Kominform, görünüşte Marshall Planı'na mukabele amacına yönelik bir adım olarak takdim edilmişse de, gerçekte amacı, dünya ve özellikle Avrupa Komünist hareketinin koordinasyonu ve Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı ertesinde lağvedilen 3. Enternasyonal'in fonksiyonlarını üstlenmekteydi.