Makroekonomik Gelişmeler Türkiye

Transkript

1 Makroekonomik Gelişmeler Türkiye 9 Ekim Ekonomik Araştırmalar Burada belirtilen bilgiler, Türkiye Garanti Bankası A.Ş. tarafından, güvenilirliğine ve doğruluğuna inanılan kaynaklardan, okuyucuyu bilgilendirmek amacıyla derlenmiştir. Resmi kaynaklardan alınan bilgilere dayalı yapılan yorumlar ve tahminler, o tarihteki kanımızı yansıtmaktadır. Söz konusu kaynaklardaki hata ve eksikliklerden ve bu bilgilerin kullanılmasından doğabilecek zararlardan dolayı, T. Garanti Bankası A.Ş. hiç bir sorumluluk kabul etmez.

2 İçerik Makro Yorum: Orta Vadeli Program ın Değerlendirmesi 1 Enflasyon: Eylül Ayında TÜFE Beklentilerin Altında; % Kur ve Faizler: Hem Nominal Hem de Reel Faizler Eylül de Düştü... 3 Büyüme: IMF ye Göre Türkiye, Orta ve Doğu Avrupa dan Daha Hızlı Büyüyecek 4 Sektörel Gelişmeler: Oto İç Satışları ÖTV Teşviğinin Son Ayı Olan Eylül de %93 Arttı 5 İşgücü: Haziran da İşsizlik Oranında Mevsimsel Etkilerle %13, e Geriledi... 6 Kamu Finansmanı: Kamu Dengelerinde un Kalan Döneminde İyileşme Beklenmiyor 7-8 Kamu Finansmanı: 4. Çeyrekte Roll-Over Rasyosu İlk Dokuz Aydakinin de Üzerinde Olacak 9 Dış Ticaret: İhracat Kötüleşirken, İthalat Sınırlı Seviyede Toparlanıyor... 1 Ödemeler Dengesi: Cari Açık Ağustos 8 Temmuz 9 Arasında 32,7 Milyar Dolar Düştü TCMB Bilançosu: MB nin Likidite Enjeksiyonlarıyla TL Likiditesi Eylül de Genişledi Bankacılık: Mevduatlar Eylül de 12 Milyar TL Arttı Gelişmiş Ekonomiler: onomideki Toparlanmaya Rağmen İşgücü Piyasası Halen Zayıf Gelişmekte Olan Ekonomiler: Ekonomik Toparlanma Devam Ediyor Emtialar: Altın Fiyatları Ekim İtibarıyla Yeni Rekor Seviyelere Yakın 17 Makroekonomik Göstergeler Rating 22

3 Makro Yorum Orta Vadeli Program ın Değerlendirmesi Hükümetin uzun süredir beklenen makroekonomik hedefleri ve tahminleri ile birlikte Orta Vadeli Program ı Eylül ortasında açıklandı. Program, hükümetin kriz boyunca açıkladığı ilk ciddi yol haritası olması ve ileriye dönük belirsizliği azaltması açısından önem taşıyor. Küresel ekonomik görünüme ilişkin olarak, Program da IMF nin Küresel Ekonomik Görünüm Raporu nda yer alan, dünya ekonomisinin gelecek yıl önceki resesyon dönemlerine kıyasla daha yavaş toparlandığı temel senaryosundaki rakamlar baz alınıyor. Dünyadaki bu gelişmelere paralel olarak Türkiye ekonomisinin 21 ve sonrasında sırasıyla %3,5, %4 ve %5 oranlarında büyümesi bekleniyor. Burada verilen ana mesaj Türkiye ekonomisinin programda çizilen perspektifte 23- dönemindeki yüksek büyüme oranlarında büyümesi beklenmiyor. Programın en önemli hedefi 211 gibi borç stokunun GSYH ya oranında stabilizasyon sağlanması. 23 ve arasında Türkiye nin borç stoku hızla gerilemişti, fakat bu yıl sonunda GSYH nın %7-8 i gibi bir oranda yükselerek %48 e ulaşması bekleniyor. Programa göre, 211 yılında düşmeye başlamadan önce 21 yılında da borç stokunda a kıyasla sınırlı bir artış yaşanacak. Gelecek birkaç yılda kamu borcunun dünya genelinde tehlikeli boyutlara yükseleceği gözönüne alındığında, hükümetin 21 sonrasında borç stokunu düşürmeyi hedeflemesi olumlu bir nokta. Eğer program düzgün bir şekilde uygulanırsa risk priminin azalmasına yardım edecektir. Programdaki diğer olumlu bir nokta ise 211 yürürlüğe girecek mali kuralın açıklanması. Mali kural, dönemsel düzeltilmiş toplam kamu dengesi olacak. Fakat uygulama ve izlemeye yönelik detaylar 21 yılında açıklanacak. Yine program düzgün bir şekilde uygulanırsa, mali kural, Türkiye nin uzun dönem borç sürdürülebilirliği üzerindeki riski azaltacaktır. Programın zayıf yönü ise mali hedeflere ulaşılabilmesinin harcama kısıntısına gidilmesinden ziyade büyüme tahminlerinin gerçekleşmesine bağlı olması. Gelecek yıllarda harcamalarda önemli bir azalma görülmezken, gelirlerin büyüme sayesinde vergi tahsilatlarında görülecek bir artışla ciddi bir şekilde artması bekleniyor. Harcama kısıntısına gitmektense GSYH büyümesinin büyüklüğüne bağlı olarak uygulanacak bir programda hükümet kontrolü tam olarak elinde bulunduramayacağı için riskli bir stratejidir. Eğer hükümet, hedefleri tutturabilirse ve yapısal reformları yaparsa programın kredibilitesi artacaktır. Bu perspektifle Mali Kural ın açıklanması gerçekten de önemli. Programın kredibilitesinin artması da Türkiye nin büyüme oranını %4 ün üzerine taşıyacak sermaye akımını çekmesini sağlayabilir. Bu seçeneğin gerçekleşmesi zaman alabilir ve bu nedenle büyüme oranının potansiyelin altında kalmasına yol açabilir. Diğer bir seçenek ise, IMF anlaşmasıyla bu sürecin hızlandırılması olacaktır. IMF anlaşması kredibilitenin ve sermaye akımının ve dolayısıyla da yüksek oranda büyüme oranlarına erken ulaşılmasına yardım edecektir. Orta Vadeli Program Hedefleri GSYH Büyüme Oranı (%) GSYH (Milyar $) Kişi Başına Milli Gelir ($) 1,436 8,456 8,821 9,96 9,732 İşsizlik Oranı (%) İhracat (fob) (Milyar $) İthalat (cif) (Milyar $) Cari İşlemler Dengesi (Milyar $) TÜFE (%-Yıl sonu) Merkezi Yönetim Bütçe Dengesi/GSYH Konsolide Kamu Sektörü FDF/GSYH AB Tanımlı Borç Stoku/GSYH

4 Enflasyon Eylül Ayında TÜFE Beklentilerin Altında; %,39... Eylül de tüketici fiyatları aylık bazda beklentilerin altında %.39 artarken, yıllık enflasyon %5.33 den %5.27 ye geriledi. Eylül de üretici fiyatları aylık bazda %.62 arttı. Böylece yıllık enflasyon -%1.4 den %.47 ye yükseldi. Grafik 1: Enflasyon (Yıllık Değ) Eylül de işlenmemiş gıda fiyatları geçen yıl artışının altında aylık bazda %.5 arttı, Böylece yıllık bazda %16.1 den %15.7 ye geriledi. Ayrıca Eylül de işlenmiş gıda fiyatları aylık ve yıllık bazda sırasıyla %.1 ve %1.6 düştü. Grafik 2: TÜFE & Gıda Enflasyonu Her yıl Eylül ayında yükseliş gösteren giyim ve ayakkabı fiyatları Eylül ayında aylık bazda %2.9 geriledi ve toplam TÜFE yi aşağıya çekti. Grafik 3: Eylül TÜFE Enflasyonu 2 16% 12% 8% 4% -4% -8% Kaynak: TUIK TÜFE 5.7 ÜFE % Yıllık değişim bazında fiyat enflasyonu hem hizmet ve mal grubunda Eylül ayında geriledi. Hizmet enflasyonu Eylül de Ağustos daki %5.76 dan %5.71 e gerilerken mal grubunda enflasyon Ağustos daki %5.13 den %5.6 ya geriledi. Grafik 4: Enflasyon Hizmet Grubu Alt Bileşenleri (Yıllık) % Diğer Hizm. Lokanta ve Otel Kira Ulaştırma Hizm TÜFE İşlenmemiş Gıda İşlenmiş Gıda Kaynak: TUIK, Garanti Bankası Hesaplamaları Eylül de üretici fiyatları yıllık bazda son 5 aylık düşüşün ardından arttı. Ayrıca, aylık bazda, gıda, tarım ve temel metal sanayi fiyatlarında artış var... Grafik 5: ÜFE Alt Grupları (Yıllık Değ) 7 ÜFE Genel Genel tarım endeksi 6 Sanayi 5 İmalat Elektrik, gaz ve su Eğitim Eğlence ve kültür Çeşitli mal ve hiz. Lokanta ve Konut TÜFE Gıda Ulaştırma Ev eşyası Haberleşme Sağlık Alkollü içk.&tüt. Giyim ve ayak. Kaynak: TUIK, Garanti Bankası Hesaplamaları Yıllık bazda, çekirdek enflasyon olarak tanımlanan I endeksi Eylül de, Ağustos daki %3.76 dan %3.37 ye geriledi. Grafik 6: Enflasyon (Yıllık Değ) Kaynak: TUIK, MB, Garanti Bankası Hesaplamaları Kaynak: TUIK Kaynak: TUIK Çekirdek Enf : Gıda, enerji, alkollü içecekler, tütün ve altın hariç TÜFE -1.6% 5.27% 15.7% 14% 12% 1 8% 6% 4% 2% TÜFE I Index % 3.37%

5 Kur & Faizler Hem Nominal Hem de Reel Faizler Eylül de Düştü... Eylül de bir önceki aya göre TL nominal olarak Dolar karşısında %,5 değerlenirken Euro karşısında %1 değer kaybetti. Böylece Euro ve Dolar sepeti karşısında aynı dönemde TL de %,3 lük değer kaybı yaşandı... Grafik 7: Nominal Döviz Kurları Hesaplamalarımıza göre, üçüncü çeyrekte ikinci çeyreğe kıyasla TL sepet karşısında reel olarak birim işgücü maliyetlerine göre %3,3, TÜFE ye göre ise %1,4 değer kazandı... Grafik 8: Reel Döviz Kurları (Sepet, 2=1) Türkiye, Brezilya ve Rusya nın üçünün de Eurobond- 3 getirileri Eylül boyunca sert bir şekilde düştü. Ağustos ta olduğu gibi Eurobond-3 getirilerine göre Rusya en iyi performansı gösterdi. Eurobond getirilerindeki düşüş Ekim in ilk haftasında hızlandı... Grafik 9: Eurobond-3 Getirileri Sepet (.5 Dolar +.5 Euro) Dolar/TL Euro/TL Birim işgücü maliyetleri TÜFE 13% 11% 9% 7% Türkiye-3 Brezilya-3 Rusya Ç1 2 Ç4 21 Ç3 22 Ç2 23 Ç1 23 Ç4 24 Ç3 25 Ç2 Ç1 Ç4 Ç3 Ç2 Ç1 Kaynak: TCMB Benchmark bono faizi Ekim başında Eylül başındaki %9,73 ten %8 in altına geriledi. Bunun yanında ON ve benchmark bono faizi arasındaki fark da aynı dönemde daraldı... Kaynak: TÜİK, TCMB, Garanti Bankası Hesaplamaları MB nin faiz indirimi ve IMF anlaşmasına ilişkin piyasa beklentilerindeki iyileşme ile getiri eğrisi tüm vadeler daha da düştü... Kaynak: Reuters Eylül de yıllık TÜFE enflasyonu neredeyse değişmezken, ex-post reel faiz Ağustos taki %4,1 den Eylül de %3,2 ye geriledi. Son ankete göre, ex-ante reel faiz ise aynı dönemde %2,2 den %3,4 e yükseldi... Grafik 1: Benchmark&ON Faizler Grafik 11: Getiri Eğrisi Grafik 12: Reel Faizler 26% 23% 2 17% 14% 11% 8% 25 Gösterge-O/N O/N (Bileşik, %) Gösterge bono (Bileşik, %) 7% 3% 1% -1% -3% Getiri (%) 17 Haz 17 Tem 28 Tem 29 Tem 9 Eyl 3 Ağu 8 Eki Vadeye Kalan Gün % 1 12% 9% 6% 3% Ex-ante (Beklenti Anketi) Ex-ante (Garanti Bankası) Ex-post Kaynak: TCMB, İMKB Kaynak: Reuters Kaynak: TCMB, İMKB 3

6 Büyüme IMF ye Göre Türkiye, Orta ve Doğu Avrupa dan Daha Hızlı Büyüyecek İhracatta daralmanın hızlanarak sürmesiyle, sanayi üretimi Ağustos ta yıllık bazda %6,3 oranında geriledi. Böylece, üç aylık ortalama üretimdeki gerileme Temmuz daki %12 den Ağustos ta %8,6 ya indi... Grafik 13: Sanayi Üretimi ve Reel İhracat (Yıllık Değ.) Kaynak: TÜİK, Garanti Bankası 8.8 Sanayi üretimi Reel ihracat Reel olarak, makine&teçhizat ithalatındaki daralmanın devam etmesine rağmen, diğer yatırım göstergeleri Temmuz-Ağustos döneminde ikinci çeyreğe göre iyileşme kaydetti... Grafik 14: Yatırım Göstergeleri (Reel bazda, 3 Aylık Ortalamaların Yıllık Değişimi) 5 Makina&teçhizat üretimi Makina&teçhizat ithalatı 4 Elektrikli makina ithalatı 3 Elektrikli makina üretimi Kaynak: TÜİK Yatırım göstergelerinin yanısıra, tüketim göstergeleri de ekonomideki toparlanmanın sınırlı bir şekilde devam ettiğini gösteriyor. Oto satışları Eylül de yıllık bazda vergi indirimleri ve baz etkisiyle %93 arttı... Grafik 15: Tüketim Göstergeleri (3 Aylık Ort. Yıl. Değ.) 5 33% 11% -11% -33% Oto satışları Tüketim endeksi Dayanıklı tük. üretimi Beyaz eşya satışları Tüketim ithalatı Dayanıksız tük. üretimi Kaynak: Otomotiv Sanayii Derneği (OSD), Türkiye Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği (TÜRKBESD), CNBC-e, TÜİK İkinci çeyrekte %48 yükselen reel sektör güven endeksi üçüncü çeyrekte bir önceki çeyreğe göre sadece %5 arttı. Tüketici güven endeksi ise ikinci çeyrekteki %45 lik artışın aksine, %2 geriledi... Grafik 16: Güven Endeksleri MB Reel Kesim Güven Endeksi OECD Bileşik Öncü Göstergeler Endeksi ne göre, ekonomi Türkiye de, gelişmekte olan ülkelere göre baz etkisinin de katkısıyla daha hızlı toparlanmaya işaret ediyor... Grafik 17: OECD Bileşik Öncü Göstergeler Endeksi CNBC-e Tüketici Güven Endeksi Gelişmekte Olan Avrupa Gelişmekte Olan Asya Türkiye IMF ye göre de, Türkiye ekonomisi Orta ve Doğu Avrupa ekonomilerinden daha hızlı toparlanma kaydedecek. Bununla birlikte, Türkiye için büyüme tahmini döneminde sadece %3,6... Tablo 1: Orta ve Doğu Avrupa da Büyüme (%) T 21T Türkiye Arnavutluk Polonya Makedonya Sırbistan Bosna Hersek Romanya Hırvatistan Macaristan Karadağ Bulgaristan Estonya Litvanya Letonya Kaynak: TÜİK, Merkez Bankası ve CNBC-e Kaynak: OECD Kaynak: IMF Dünya Ekonomik Görünüm Raporu, Ekim T: IMF tahminleri 4

7 Sektörel Gelişmeler Oto İç Satışları ÖTV Teşviğinin Son Ayı Olan Eylül de %93 Arttı Binek araç iç satışları ÖTV teşviğinin son ayı olan Eyl 9 da yıllık değişim bazında %93 artış gösterdi. Böylece iç satışlar üçüncü çeyrekte %16 arttı. Grafik 18: Binek Araç İç Satışlar (Yıllık Değ) Tem 9 tüketici güven endeksinde dayanıklı tüketim malı satın alma uygunluğu ve otomobil satın alma uygunluğu endeksleri (gelecek 6 ay) aylık bazda geriledi. (sırasıyla -%12.2 ve -%8 ). Grafik 19: Binek Araç İç Satışlar (adet) Beyaz eşya iç satışlar Ağu 9 da vergi teşviği devam etmesine rağmen yıllık değişim bazında hız keserek düşmeye devam etti. Fakat, oto satışlarında olduğu gibi Eyl 9 da son 2 aylık ertelenmiş talep nedeniyle artış görülebilir. Grafik 2: Beyaz Eşya İç Satışlar (Yıllık Değ) % 43% -3 E 9 T 9 M 9 M 9 O 9 K 8 E 8 T 8 M 8 M 8 Yerli İthal Kaynak: ODD (Otomotiv Distribütörleri Derneği) Beyaz eşya ihracatında Haz 9 dan beri beklenmedik bir artış var. Sektörün, AB ülkelerindeki talep düşüşünü elimine etmek için Türki Cumhuriyetler, Afrika ülkeleri gibi yeni pazarlara yöneldiği düşünülüyor. Grafik 21: Beyaz Eşya İç Satışlar (Yıllık Değ) Kaynak: ODD (Otomotiv Distribütörleri Derneği) Elektrik üretim ve tüketimi Eyl 9 da düşüş sınırlı bir hız kazanarak gerilemeye devam etti. Hesaplamalarımıza göre; sanayi üretimi ve elektrik tüketimi arasında %92 oranında yüksek bir korelasyon var. Grafik 22: Elektrik & San Üretimi (Yıllık Değ) Kaynak: TURKBESD İnşaat sektöründeki bütün göstergeler yılı ikinci çeyrekte yıllık değişim bazında keskin bir düşüş gösterdi. Grafik 23: İnşaat Sektörü Göstergeler (Yıllık Değ) San Üretimi - sol Elektrik Tüketimi Ç6 2Ç6 3Ç6 4Ç6 1Ç7 2Ç7 3Ç7 İnşaat istihdam endeksi Çalışılan saat endeksi Brüt ücret-maaş endeksi Ciro endeksi Üretim endeksi 4Ç7 1Ç8 2Ç8 3Ç8 4Ç8 1Ç9 2Q9 Kaynak: TURKBESD Kaynak: TEIAŞ Kaynak: TUIK 5

8 İşgücü Haziran da İşsizlik Oranında Mevsimsel Etkilerle %13, e Geriledi... İşsizlik oranı Haz da Mayıs daki %13.6 dan %13. a geriledi. İşsizlik oranı Haz 8 de %9.4 seviyesindeydi. Toplam ve tarım dışı mevsimsellikten arındırılmış işssizlik oranları Haz da gerilemeye devam etti. (Sırasıyla 14.3% and 17.6% ) Haz 9 itibarıyla yıllık değişim bazında toplam istihdam ve tarım dışı istihdam hız keserek sırasıyla %.7% ve %2. geriledi. Grafik 24: İşsizlik Oranı (-) Grafik 25: (M.A) İşsizlik Oranı (Yıllık Değ) Grafik 26: İstihdam (Yıllık Değ) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Genel (Sol eksen) 15. Tarım Dışı (Sağ eksen) 14.2% 12.9% 11.6% 1.3% % 15.9% 14.6% 13.3% 12. 8% 6% 4% 2% -2% -4% -6% Toplam İstihdam Tarım Dışı İstihdam Kaynak: TUIK 2Ç 9 da, inşaat, ticaret-hizmet ve sanayi sektörlerinde istihdam endeksi yıllık değişim baznda sırasıyla % 25, %12 ve %9 geriledi. Grafik 27: İstihdam Endeksi (25=1, Yıllık Değ) Kaynak: TUIK Sigortalı işçi sayısı büyük ölçekli şirketlerde yılın 1. çeyreğinde hızla düşerken 2. çeyrekte küçük bir artış var. Bu durum ekonomideki bozulmanın öncelikle büyük ölçekli firmaları olumsuz etkilediğini gösteriyor. Grafik 28: Firmalarda Sig. İşçi Sayısı (Yılllık Değ) Kaynak: TUIK Ağu 9 da toplam tüketici güvenindeki düşüşe rağmen gelecek 6 ayda iş bulma olanağı endeksinde küçük bir artış var. Grafik 29: Tüketici Güveni & İş Fırsatları Q6 2Q6 3Q6 4Q6 1Q7 2Q7 3Q7 4Q7 1Q8 2Q8 3Q8 4Q8 1Q9 2Q9 Toplam sanayi Toplam İnşaat Toplam Ticaret Hizmet Kişi 1-19 Kişi 2-29 Kişi 3-49 Kişi 5-99 Kişi Sigortalı Sayısı 1Ç' Kişi 2Ç' Kişi 1+ Kişi Tüketici Güven Endeksi İş Bulma Olanağı (Gelecek 6 Ayda) Kaynak: TUIK Kaynak: SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) Kaynak: TUIK, MB 6

9 Kamu Finansmanı Kamu Dengelerinde un Kalan Döneminde İyileşme Beklenmiyor Merkezi yönetim gelirleri Ocak-Ağustos döneminde yıllık bazda %4,4 azalırken harcamalar %2,7 arttı. Bu dönemde bütçe 31,3 milyar TL açık verirken 12 aylık kümülatif bütçe açığı 53 milyar TL yi aştı... Ocak-Ağustos döneminde Maliye tanımlı faiz dışı denge 9,2 milyar TL fazla verirken 1,4 milyar TL IMF tanımlı faiz dışı açık verildi. Ancak her ikisinde de zayıflayan gelirler ve yüksek harcama artışları nedeniyle önceki yılların çok altında performans kaydedildi... Faiz harcamaları yıllık bazda Ocak-Ağustos döneminde %11,6 artarken faiz dışı harcamalarda artış cari transferlerdeki yüksek oranlı artış sonucu %23,8 i buldu Grafik 3: 12-Aylık Kümülatif Toplam (Milyar TL) Kaynak: Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü Toplam vergi gelirleri ikinci çeyrekten bu yana toparlanırken Ocak-Ağustos dönemi için %2,3 daraldı. Zayıf ekonomik aktivite ve yapısal değişiklikler sonucu tüm altı gruplardaki gerçekleşmeler ciddi biçimde hedeflerin altında kaldı... Grafik 33: Bütçe Gelirleri (3-AO. Yıllık Değişimler) Harcamalar Gelirler Toplam Vergi Geliri Beyana Dayanan KDV Gelir Vergisi Özel Tüketim Vergisi Grafik 31: Ocak-Ağustos Faiz Dışı Denge (Milyar TL) Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Temmuz ve Ağustos KDV ve ÖTV tahsilatlarına göre, özel tüketimdeki toparlanma üçüncü çeyrekte hız kesti... Grafik 34: Yıllık Reel Değişimler 1 6% 2% -2% -6% -1 Maliye Tanımlı IMF Tanımlı GSYH İçinde Tüketim KDV + ÖTV (Sağ eksen) 11% 6% 1% -4% -9% -14% Grafik 32: Bütçe Harcamaları (3-AO. Yıllık Değişimler) 6 49% 33% 17% 1% -1 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Orta Vadeli Program ve Orta Vadeli Mali Plan a göre, hükümet, yılın kalan döneminde kayda değer bir iyileşme öngörmüyor. Buna göre yıl sonunda merkezi yönetim bütçesi GSYH nın %6,1 i kadar açık tahmin ediliyor... Tablo 2: Merkezi Yönetim Bütçesi Hükümet Hedefleri ve Tahminleri Nominal Seviye (Milyar TL) Hedef Faiz Dışı Harcamalar Mal ve Hizmet Alımları Cari Transferler Personel Tahmin GSYH ye Oranı Hedef Tahmin Harcamalar % 25.9% Faiz hariç harc % 2. Faiz harcamaları % 5.4% Bütçe gelirleri % 19.8% Vergi gelirleri % 15.9% Bütçe dengesi % -6.1% Faiz dışı denge % -.7% Kaynak: Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü Kaynak: Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü, TÜİK Kaynak: Maliye Bakanlığı 7

10 Kamu Finansmanı Merkezi Yönetim Borç Stoku Ağustos ta 1,2 Milyar TL Arttı.. Dış borç stoku Ağustos ayında 2,5 milyar TL artarken iç borç stokundaki bir önceki aya göre artış 7,7 milyar TL oldu. Böylece merkezi yönetimin toplam borç stoku 1,2 milyar TL arttı... Ağustos ayında Temmuz a göre kamu kuruluşlarına olan iç borç stoku 68 milyar TL de neredeyse değişmeden kalırken piyasaya olan borç stoku aynı dönemde 7,7 milyar TL arttı... Toplam iç borçlar içinde değişken faizlilerin payı Temmuz daki %48 ten Ağustos ta %51 e yükselirken aynı dönemde sabit faizlilerin payı %45 ten %43 e geriledi... Grafik 35: Merkezi Yönetim Borç Stoku (Milyar TL) İç Dış Mar.9 Haz.9 Tem.9 Ağu.9 Grafik 36: Alıcıya Göre İç Borç(Milyar TL) 32 Kamu Piyasa Grafik 37: Enstrümana Göre İç Borçlar Sabit Faizli Değişken Faizli YP 1 18% 1 14% 1 8% 6% % 42% 44% 46% 51% % 41% 44% 46% 46% 43% Ağu.9 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Yılın ikinci çeyreğinde kısa vadeli dış borç stoku 48 milyar $ da değişmeden kalırken uzun vadeli dış borç stoku ilk çeyreğe göre 3 milyar $ artarak 221 milyar $ a yükseldi... Grafik 38: Dış Borç Stokunun Vade Yapısı (Milyar $) Kısa Vadeli Uzun Vadeli Ç1 Ç2 Temmuz itibarıyla özel sektörün uzun vadeli dış borç stoku 133,6 milyar $ seviyesinde. Reel sektör içinde dış borcu yüksek seviyede olanlar gayrimenkul, taşımacılık ve iletişim, toptan ve perakende ticaret sektörleri... Grafik 39: Bazı Sektörlerin Uzun Vadeli Dış Borç Soku (Milyar $) 27.8 Bankalar Banka Dışı Finans Kuruluşları İnşaat Toptan ve Perakende Ticaret 15.8 Ulaştırma ve Haberleşme 17.7 Gayrimenkul Özel sektör uzun vadeli dış borcunun vade yapısına baktığımızda, gelecek 12 ayda 38,5 milyar $ dış borç ödemesi yapılacağını görüyoruz. Bunun 18,4 milyar $ ı bu yılın kalan aylarında yapılacak... Grafik 4:Özel Sektör Uzun Vadeli Dış Borcunun Vade Yapısı 3 24% 18% 12% 6% 29% % 14% 18% % % > 12 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB 8

11 Kamu Finansmanı 4. Çeyrekte Roll-Over Rasyosu İlk Dokuz Aydakinin de Üzerinde Olacak Şuanki iç borç stokundan hareketle yaptığımız hesaplamalara göre, Hazine yılın kalan döneminde yaklaşık 29 milyar TL iç borç geri ödemesi yapacak. En yüklü itfa da 17,1 milyar TL ile Ekim ayında... Eylül de Hazine %118, roll-over rasyosuyla %14,1 olan projejsiyonunun üzerinde borçlandı. Yıl sonunda roll-over ın %114 olacağını hesaplıyoruz. Herhangi bir harcama kısıcı veya gelir artırıcı önlem alınmazsa rasyo 21 yılında da %1 ün üzerinde olacak... Grafik 41: İç BorçGeri Ödeme Takvimi Tablo 3: Finansman Tablosu (Milyar YTL) Gerçekleşme 21 Ocak-Eylül Hazine Tahmini Garanti Bankası Tahmini Garanti Bankası Tahmini Milyar TL Finansman İhtiyacı İç BorçServisi Anapara Faiz Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, Garanti Bankası Hesaplamaları Dış Borç Servisi Hazine nin dış borç ödeme projeksiyonuna göre, yılın kalan döneminde 1,4 milyar $ dış borç geri ödemesi yapılacak... Grafik 42: Dış Borç Ödeme Projeksiyonu (Milyon Dolar) Anapara Faiz Finansman ,5 Anapara Faiz İç Borçlanma , Dış Borçlanma ,5 Faiz Dışı Fazla , Özelleştirme Borç Dönüşü Kasa İç BorçÇevirme Oranı 74.2% 12.3% 77.9% 113.9% 15.8% Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı, Garanti Bankası Hesaplamaları 9

12 Dış Ticaret İhracat Kötüleşirken, İthalat Sınırlı Seviyede Toparlanıyor... Ağustos ayında dış ticaret açığındaki yıllık daralma, ithalattaki iyileşmeyle, Temmuz daki %56 dan %41 e inerek, ekonomideki toparlanma sürecini destekledi... Grafik 43: İhracat ve İthalat (3 Aylık Ort. Yıl. Değ.) Exports Imports Kaynak: TÜİK, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Ağustos ayı verileri, reel olarak da dış ticaret açığındaki genişlemeyi teyit etti. Reel ihracattaki yıllık daralma Temmuz daki %5 ten Ağustos ta %1 a düşerken, ithalattaki yılık daralma %14 ten %11,5 e geriledi... Grafik 44: Reel İhracat&Reel İthalat (3 Aylık Ortalamaların Yıllık Değişimi) Kaynak: TÜİK 8.7 Reel ihracat Reel ithalat Toplam ithalattaki yıllık daralma Ağustos ta Temmuz daki %39 dan %34 e geriledi... Grafik 45: İthalatın Bileşenleri (3 Ay. Ort. Yıl. Değ.) Kaynak: TÜİK 11.7 Toplam İthalat Yatırım Malı Ara Malı Tüketim Malı Öncü sektörler içinde, üç aylık ortalamaların yıllık değişimine göre metalik olmayan diğer mineraller, giyim ve kimyasal maddelerde ihracat %2 ye yakın seviyelerde daralmaya devam ediyor... Grafik 46: Toplam İhracatın Üzerinde Performans Gösteren Sektörler (3 Aylık Ort., Yıllık Değişim) Kaynak: TÜİK Metalik olmayan mineraller Kimyasal maddeler Giyim Gıda Ana metal ihracatı Ağustos ta baz etkisinin de katkısıyla %65 daraldı. Altın ihracatındaki artışın etkisiyle ana metal ihracatı Ağustos de bir önceki yılın aynı ayına göre %115 artmıştı Grafik 47: Toplam İhracatın Altında Performans Gösteren Sektörler (3 Aylık Ort., Yıllık Değişim) Kaynak: TÜİK Oto Ana metal Metal ürünleri Petrol ürünleri AB-25 ülkelerine yapılan ihracat Ağustos ta %21 daralırken, gelişmekte olan ülkeleri de kapsayan AB ve Kuzey Amerika hariç diğer ülkelere yapılan ihracat %3 dan fazla daralmaya devam etti... Grafik 48: İhracatın Ülke Gruplarına Göre Dağılımı (3 Aylık Ortalamaların Yıllık Değişimi) Kuzey Amerika Diğer ülkeler AB-25 Toplam 2.8 Kaynak: TÜİK, Garanti Bankası hesaplamaları

13 Ödemeler Dengesi Cari Açık Ağu 8 - Tem 9 Arasında 32,7 Milyar Dolar Düştü GSYİH ya oran olarak, 12-aylık cari açık 2Ç 9 da, 1Ç 9 daki %4.4 den ve yıl sonundaki %5.6 dan %3.2 ye geriledi. Tahminimize göre; cari açık/gsyih oranı yıl sonunda %2.4 olacak. Grafik 49: Cari İşlemler Kaynak: MB Cari denge (mia usd) cari denge/gsyih Q1 Q2 T Tem 9 da, 12 aylık net enerji ithalatı hariç cari işlemler ve toplam enerji ithalatı hariç cari işlemler sırasıyla 14.1 milyar ve 18.7 milyar dolara yükseldi. 2% -1% -4% -7% 12 aylık kümülatif bazda cari açık Ağu 8-Tem 9 arasında 32.7 milyar USD düşerken net hata & noksan kaleminde 18.1 milyar dolar giriş oldu Grafik 5: Cari İşlemler 32.7 Cari işlemler Kaynak: MB 18.1 Net hata ve noksan Doğrudan yatırım Portföy yatırımları Banka krediler Reel sektör -6.3 Bankalar mevduatı.2 Diğer Ocak-Ağu 9 arasında turist sayısı 18,1 milyona ulaşırken Ocak-Tem 9 arasında gelir 9,8 milyar dolar oldu. Hesaplamalarımıza göre; Hükümetin yıl sonu hedef olarak açıkladığı 21 milyar dolar gelir 26,5 milyon turist sayısı ile gerçekleşecek. Tem 9 da bankaların uzun dönem borç çevirme oranı Haz 9 da %191 den %85 e düşerken reel sektör uzun dönem borç çevirme oranı %79 dan %81 e yükseldi. Grafik 51: Borç Çevirme Oranı Kaynak: MB Bankaların uzun vadeli borç çevirme oranı Reel sektör uzun vadeli borç çevirme oranı aylık kümülatif sıcak para, Tem 9 itibarıyla yılı ile karşılaştırıldığında, net hata ve noksan kalemindeki artıştan dolayı yaklaşık 1. mia usd artarken yerleşik ve yerleşik olmayanların portföyü geriledi... Grafik 52: Enerji Faturasıl (12ay, Bn US$) Grafik 53: Turizm Sektörü Performansı (Yıllık Değ) Tablo 4: Sıcak Para (12 ay, mio USD) Kaynak: MB, TUIK CA-Net Enerji İthalatı CA- Toplam Enerji İthalatı Kaynak: MB, Kültür ve Turizm Bakanlığı Turist Sayısı Net Gelir Yerleşik Olmayan 821-2,855-5,15 DİBS -5,73-6,831-6,843 Hisse Senedi ,359 Mevduat (TL+YP+Repo) 5,178 4,88 3,187 Yerleşik 3, ,682 Bankaların y. dışı k.v kredileri Bankaların k.v dış borçları 2,323-1,274-3,14 Özel sektör k.v dış borçları Net Hata & Noksan 1,92 14,734 14,652 TOPLAM 5,938 1,937 6,955 Cari İşlemlere Oran (%) 2.6% 53.3% 42.8% Kaynak: MB, Garanti Bankası 11

14 Ödemeler Dengesi 12 Aylık DYY, Temmuz da 9,8 Milyar Dolara Geriledi Ocak Temmuz döneminde FDI girişi geçen sene ile karşılaştırıldığında %61 gerileyerek 3.7 mia USD ye geriledi... Tem 9 itibarıyla, (12 aylık kümülatif bazda) yıl sonuna göre; krediler hızlıca 4,7 mia dolar gerilerken mevduatlar da 1.6 mia dolar geriledi. Bu sürede, net DYY 15.6 mia dolardan 9.8 mia dolara geriledi... Tablo 5: DYY Özelleştirme Mio USD Öd. Tar. An. Tar. * Tekel - British American Tobacco 1, * PETKİM - Socar&Turcas&Injaz 1, ,74 Özel Sektör Türkiye Finans - National Com. Bank (Saudi) 1, Axa Oyak (Oyak and Mais shares) - Axa Koc Allianz Insurance and Pension - Allianz Finansbank-National Bank of Greece (NBG) 697 Diğer 1,64 4,519 Diğer Real-estate sales 2,937 Antalya Airport - IC Ictas&Fraport Toprak Group Libadiye Land - Emaar Properties ,454 TOPLAM 1,713 Özelleştirme Mio USD Öd. Tar. Ant. Tar. Sabanci&Verbund&Enerjisa-Baskent Elec. Dis AKCEZ-Sakarya Electricity Distribution İZGAZ - Gaz de France ,462 Özel Sektör Akenerji-CEZ Antalya Airport - IC Ictas&Fraport Tekfen İnşaat - Socar 52 Eczacıbaşı Sağlık&Ecz Özgün Kimya-Zentiva 15 Yesil Energy-Statkraft 93 Elimsan-Saudi Cable Co Gayrimenkul Satışları 992 TOPLAM 3,634 Tablo 6: Dış Finansman (12 aylık kümülatif mio USD) Cari İşlemler Dengesi -38,219-41,49-2,535-16,243 Net Hata ve Noksan 1,597 5,291 14,734 14,652 Toplam Finansman İhtiyacı -36,622-36,199-5,81-1,591 Toplam Finasman 36,622 36,199 5,81 1, Sermaye Hareketleri (Net) 52,168 42,58 5, DYY (Net) 19,94 15,633 1,573 9,847 Doğrudan Yatırım Çıkışları -2,16-2,549-1,621-1,619 Doğrudan Yatırım Girişleri 22,46 18,182 12,194 11,466 Portföy Yatırımları (Net) 717-5,46-7,14-6,622 Genel Hükümetin Tahvil İhracı ,47 3,657 Yabancıların Türkiye den Alımları 1,857-4,357-7,633-8,22 Yerleşiklerin Yurtdışı Alımları -2,63-1,276-1,758-2,77 Krediler (IMF Kredileri Hariç, net) 35,89 29,945-6,149-1,82 Genel Hükümet 82 1,723 1,31 1,536 Bankalar 5,68 3,47-5,149-6,942 Uzun Dönem 7, ,875-3,928 Kısa Dönem -1,663 2,323-1,274-3,14 Diğer 3,119 25,175-2,31-5,414 Uzun Dönem 25,674 22,674 1, Kısa Dönem Ticari Krediler 4,231 1,567-4,656-5,725 Mevduatlar -3,323 3,387 3,333 1,815 Merkez Bankası -1,45-1,791-1,475-1,372 Bankalar -1,873 5,178 4,88 3,187 Diğer ,411 4,363 4, IMF Kredileri -3,983 1,71-1,637-1,637 Merkez Bankası Genel Hükümet -3,983 1,71 1,637-1, Rezerv Değişimi -11,563-8,1 2,332 4,121 Bankaların Döviz Varlıkları -3,531-9,67-3, Resmi Rezervler -8,32 1,57 5,849 5,95 Kaynak: Garanti Bankası, Reuters * Uzun dönem özel sektör borcu Kaynak: MB, Garanti Bankası 12

15 TCMB Bilançosu MB nin Likidite Enjeksiyonlarıyla TL Likiditesi Eylül de Genişledi... MB nin piyasalara likidite enjeksiyonu Eylül boyunca arttı. Eylül sonunda APİ Ağustos sonuna göre yaklaşık 7,4 milyar TL artışla 21 milyar TL yi geçti... APİ deki önemli miktardaki artışa rağmen piyasadaki fazla likidite bankalar serbest imkanındaki sert yükselişle yaklaşık 6 milyar TL genişledi... MB, borçlanma faizini 5 baz puan indirerek %7,75 e çekerken borç verme oranını da 5 baz puan indirimle %9,75 e indirdi. Böylece bir haftalık repo faizleri de geriledi ve repo ile politika faizi arasındaki fark aynı dönemde neredeyse sabit kaldı... Grafik 54: Açık Piyasa İşlemleri (Milyar TL 1 Günlük Ortalama) 1 Kaynak: TCMB MB nin FX rezervleri Eylül sonunda, Ağustos sonundaki 69,8 milyar $ dan 273 milyon $ artışla 7,1 milyar $ a yükseldi. Böylece üçüncü çeyrek sonunda MB rezervleri sonunda seviyesine geri döndü... Grafik 57: TCMB Rezervleri (Milyar Dolar) Grafik 55: Fazla Likidite (Milyar TL) Kaynak: TCMB, Garanti Bankası Hesaplamaları FX rezervlerindeki artışa ek olarak, aylık ortalamada fazla likiditedeki daralma ile FX e kayabilecek TL portföyün FX rezervine oranı Ağustos sonundaki %26,9 dan Eylül sonunda %24,4 e düştü... Grafik 58: FX e Kayabilecek TL Portföyü/ FX Rezervi Grafik 56: O/N Faizler (Bileşik) Kaynak: TCMB MB bilaçosunun kur riski oranı FX yükümlülüklerin FX varlıklardan daha fazla artmasıyla Ağustos sonundaki 1,91 puandan 1,88 puana geriledi... Grafik 59: Kur Riski Oranı O/N Borçlanma O/N Borç Verme 1 Haftalık Repo Kaynak: TCMB Kaynak: TCMB, Garanti Bankası Hesaplamaları * Dövize Kayabilecek Likidite: Repo İşlemlerinin Büyüklüğü + Likidite Fazlası (Dolar bazında) Kaynak: TCMB, Garanti Bankası *Kur Risk Oranı: Yabancı varlıklar/ yabancı yükümlülükler 13

16 Bankacılık Mevduatlar Eylül de 12 Milyar TL Arttı... Üç aylık ortalamalara göre, toplam krediler Eylül de bir önceki aya göre %,2 ile Mayıs dan sonra ilk kez daraldı... Grafik 6: Krediler (3 Aylık Ortalama, Aylık Değişim) Bireysel kredi kartı harcamaları ve taşıt kredilerindeki düşüşe rağmen, konut ve ihtiyaç kredileri Eylül de bir önceki aya göre %,9 arttı... Grafik 61: Tüketici Kredileri (3A.O., Aylık Değişim) Yatırım talebindeki zayıf seyre parelel olarak daralan diğer taksitli ticari krediler, toplam kredilerin Eylül de gerilemesine neden oldu Grafik 62: Taksitli Ticari Krediler (3AO, Aylık Değ.) 4% 3% 2% 1% -1% -2% Toplam tüketici kredileri Toplam ticari krediler Toplam krediler % 3% 2% 1% -1% -2% -3% -4% İhtiyaç Bireysel kredi kartı Konut Binek oto 8% 6% 4% 2% -2% -4% -6% Kurumsal kredi kartı İşyeri Ticari taşıt Diğer Kaynak: BDDK Kaynak: BDDK Kaynak: BDDK Eylül de hem TL hem de döviz mevduatları yükseldi. TL mevduatları 5,9 milyar TL artışla 294,9 milyar TL ye, döviz mevduatları da 3,3 milyar dolar artarak 111,1 milyar dolara ulaştı... Kredilerin takibe düşme oranı Eylül de artmaya devam ederek, %5,24 ile Ağustos 25 ten sonra en yüksek seviyeye ulaştı... Orandaki yükselişe rağmen, Türkiye ile bazı gelişmekte olan ülkeler karşılaştırıldığında, oranın Türkiye de oldukça düşük kaldığını ve artışın da daha sınırlı olduğu görülüyor... Grafik 63: Türk Lirası ve Döviz Mevduatları Grafik 64: Oransal Olarak Takipteki Krediler Grafik 65: Bazı Ülkelerde Takibe Düşen Kredi Oranları TL mevduatlar (Milyar TL, sol) Döviz mevduatlar (Milyar USD, sağ) % 1 8% 6% 4% 2% 1.23% % Brüt takipteki krediler/toplam krediler Takipteki tüketici krediler/toplam tüketici krediler Takipteki ticari krediler/toplam ticari krediler Takipteki kredi kartları/toplam kredi kartları Ukrayna Letonya Sırbistan Rusya Polonya Macaristan Türkiye Kaynak: BDDK Kaynak: BDDK Kaynak: IMF Global Finansal İstikrar Raporu, Eylül * rakamları; Polonya için Nisan ayı, diğer ülkeler için Haziran ayı itibarıyladır. 14

17 Gelişmiş Ekonomiler Ekonomideki Toparlanmaya Rağmen İşgücü Piyasası Halen Zayıf G3 içinde ABD li imalat sanayicilerinin güven endeksi Eylül de hafif gerilerken Euro Bölgesi ve Japonya da yükseliş devam etti. Bu öncü göstergeler G3 ekonomilerindeki toparlanmayı teyit ediyor... Grafik 66: G3 Ekonomilerinde Sanayi Güven Endeksleri Euro Bölgesi 87 ABD Japonya (Sağ eksen) Kaynak: ABD ISM, Avrupa Ekonomik ve Finansal İşler Komisyonu, Reuters Ekonomik aktörler görünüme ilişkin son aylarda daha iyimser olsalar da gelişmiş ekonomilerin ticaret hacimleri Temmuz itibarıyla halen daha zayıf... Grafik 69: Dış Ticaret Hacimleri (3-AO. Yıllık Değişimler) ABD Almanya Japonya İngiltere ABD li hanehalkı, imalat sanayi gibi Eylül de Ağustos a göre daha karamsarlaştı. Öte yandan, Euro Bölgesi ve Japonya da tüketici güven endekslerinde yükselişler aynı dönemde devam etti... Grafik 67: G3 Tüketici Güven Endeksleri (Ocak 7=1) Kaynak: ABD Conference Board, Avrupa Ekonomik ve Finansal İşler Komisyonu, Japonya Hükümeti İstatistik Bürosu Son verilere göre, ABD ve Euro Bölgesi nde işsizlik oranı artmaya devam ederken, Japonya da düştü. ABD de Eylül de işsizik oranı %9,8 iken Ağustos itibarıyla Euro Bölgesi ve Japonya da sırasıyla işsizlik oranları %9,5 ve %5,7 seviyelerinde... Grafik 7: G3 İşsizlik Oranları 1 9% 8% 7% 6% 4% 3% 2 21 Japonya Euro Bölgesi ABD ABD Euro Bölgesi Japonya Güven endekslerinde geçen aylardaki yükselişe paralel olarak, sanayi üretiminde toparlanma Temmuz ve Ağustos aylarında da sürdü. Fakat Eylül güven endeksleri bu trendin kesintiye uğrayacağına işaret ediyor... Grafik 68: G3 Sanayi Üretimi (Yıllık Değişimler) 7% -2% -11% -2-29% -38% Kaynak: ABD St. Louis FED, Eurostat, Japonya Ticaret ve Sanayi Bakanlığı G3 ekonomilerinde Ağustos ayında enflasyon hafif yükselse de çekirdek göstergeler halen daha baskı altında. Ağustos itibarıyla ABD, Euro Bölgesi ve Japonya da yıllık enflasyon oranları sırasıyla - %1,4, -%,2 ve -%2,2 seviyelerindeler... Grafik 71: G3 Yıllık Enflasyon Oranları 6% 4% 3% 2% 1% -1% -2% -3% 2 21 ABD Euro Bölgesi Japonya 22 Japonya Euro Bölgesi ABD Kaynak: Bloomberg, ABD St. Louis FED Kaynak: ABD St. Louis FED, Eurostat, Japonya Hükümeti İstatistik Bürosu Kaynak: ABD St. Louis FED, Eurostat, Japonya Hükümeti İstatistik Bürosu 15

18 Gelişmekte Olan Ekonomiler Ekonomik Toparlanma Devam Ediyor... Gelişmekte olan ekonomilerde ortalama politika faizi Rusya, Türkiye, Romanya ve Macaristan daki indirimlerle 19 baz puan düşürüldü... Grafik 72: Bazı Gelişmekte Olan Ekonomilerde Ortalama Politika Faizi Kaynak: Bloomberg ABD 1 yıllık tahvil faizlerindeki düşüşe rağmen EMBI+ spread ler Eylül de kayda değer biçimde geriledi. Döviz kuru performanslarına paralel olarak Rusya ortalamanın üzerinde performans sergilerken EMBI Türkiye kötü performe etti... Rusya da politika faizleri Mart ayından bu yana 3 baz puan düşürülse de halen daha en yükseği ve bu ülkede reel faiz negatif. Öte yandan düşük seviyedeki enflasyondan dolayı en yüksek reel faiz Çin de... Grafik 73: Yıllık Enflasyon ve Politika Faizleri 1 12% 9% 6% 3% -3% 3.7% Polonya -1.2% Çin Kaynak: Bloomberg, IIF Politika Faizi Yıllık Enflasyon 6.7% 5.1% 5.3%4.9%5.3% 4.4% Meksika Güney Afrika Macaristan Romanya Türkiye Brezilya 11.7% Rusya Ağustos verilerine göre, gelişmekte olan ekonomilerin ihracat performansındaki iyileşme daha da belirginleşti... Eylül boyunca BRL, ZAR ve HUF Euro ve Dolar sepetine karşı ciddi biçimde değerlenirken TRY neredeyse değişmeden kaldı. Ekim başında ise TRY de sepet karşısında değer kazanmaya başladı... Grafik 74: Sepete Karşı Gelişmekte Olan Ülke Paraları (.5*EUR+.5*$) (1.1.7=1) Değer Kaybı Değerlenme Kaynak: Bloomberg TRY ZAR RUB HUF BRL Dış talep koşullarındaki iyileşmeye paralel olarak bazı ülkelerde sanayi üretimi de toparlanmaya devam etti... Grafik 75: EMBI+ Spread Grafik 76: İhracat Yıllık Değişimleri (3-AO.) Grafik 77: Sanayi Üretimi Yıllık Değişimi (3-AO.) Jan-8 Mar-8 May-8 Kaynak: Bloomberg Brazil Turkey spread Russia South Africa Jul-8 Sep-8 Nov-8 Jan-9 Mar-9 May-9 Jul-9 Oct Kaynak: IIF Türkiye Güney Kore Brezilya Endonezya 1 7% -1% -9% Brezilya Türkiye -17% Güney Kore Endonezya -2 Kaynak: IIF 16

19 Emtialar Altın Fiyatları Ekim İtibarıyla Yeni Rekor Seviyelere Yakın Ekim ayı başı itibarıyla, temel metal fiyat endeksi dışında Bloomberg bileşik fiyat endeksinin tüm alt endeksleri artış gösterdi. 1. usd/ons direnç seviyesini Eyl 9 itibarıyla aşan altın fiyatları, Ekim ayı itibarıyla yeni rekor seviyelere yakın görünüyor... Petrol fiyatları Ekim itibarıyla altın fiyatları ile karşılaştırıldığında ılımlı trendine devam etti... Grafik 78: Bloomberg & UBS Emtia Fiyat Endeksi Grafik 79: Altın Fiyatları USD & Euro Grafik 8: Brent Petrol Fiyatları USD & Euro 2,5 2, 1,5 1, Bileşik Endeks Enerji Tarım Temel Metaller Değerli Metal Altın (usd/ons) Brent (USD/Varil) Brent (Euro/Varil) Kaynak: Bloomberg May 9 dan beri süren artışın ardından hem Türkiye nin demir çelik ihraç fiyatları hem de uluslararası hurda fiyatları Eyl 9 da aylık bazda geriledi. Grafik 81: Hurda & Demir Çelik Fiyat (USD/ton) Kaynak: Reuters IMF Dünya Ekonomik Görünüm raporuna göre; 2Ç 9 da metal fiyatlarındaki artış, hem dünya ekonomik görünümdeki iyileşmeden hem de Çin deki talep artışından kaynaklanıyor. Ayrıca rapor yakın gelecek için talepteki artışın fiyatlara yansıdığı görüşünde. Grafik 82: Temel Metal Fiyatları (=1) Kaynak: Reuters IMF Dünya Ekonomik Görünüm raporuna göre; sadece ekonomik görünüm değil hava şartları ve ekilen alanların genişlemesi de tarım ürünü fiyatları için etkili faktörler... Grafik 83: Tarım Ürünü Fiyatları (USD/ton) Ulus. Hurda Fiyat (5:5 mix) Ulus. Hurda Fiyat (8:2 mix) Türkiye Kütük İhraç Fiyat Türkiye Çubuk İhraç Fiyat Alüminyum Bakır Krom Nikel Çinko Altın (euro/ons) Buğday Pirinç Mısır Ayçiçeği Kaynak: Bloomberg Kaynak: Bloomberg Kaynak: FAO 17

20 Makroekonomik Göstergeler I Gerçekleşmeler Tahmin Son Dört Gerçekleşme Büyüme 25 Garanti Hükümet 3Ç '8 4Ç '8 1Ç '9 2Ç '9 GSYH (Milyar TL, cari fiyatlarla) GSYH (Milyar USD) GSYH (12 aylık, Milyar TL, cari fiyatlarla) GSYH (12 aylık, Milyar USD) Kişi Başına GSYH (USD) 7,21 7,583 9,234 1,436 8,57 8, GSYH (%) Sanayi Üretimi 25 Garanti Hükümet Sanayi Üretimi (Yıllık % Değişim) Kapasite Kullanım Oranı (%) İşgücü 25 Garanti Hükümet 3Ç '8 4Ç '8 1Ç '9 2Ç '9 Sanayide Reel Ücret Endeksi (Çalışılan Saat Başına, 25=1) (Yıllık % Değişim) Sanayide Kısmi Verimlilik Endeksi (Çalışılan Saat Başına, 25=1) (Yıllık % Değişim) Garanti Hükümet İşsizlik oranı (%) Enflasyon 25 Garanti Hükümet TÜFE (Aylık % değişimler) TÜFE (Yıllık % değişim) TÜFE (Yıllık Ortalama% Değişim) ÜFE (Aylık % değişimler) ÜFE (Yıllık % Değişim) ÜFE (Yıllık Ort. % Değişim) Deflatör (%) Kaynak: TÜİK, DPT ve Garanti Bankası 18

21 Makroekonomik Göstergeler II Gerçekleşmeler Tahmin Son Dört Gerçekleşme Faiz Oranları 25 Garanti Government Gösterge bono (Ortalama, %) (İskontolu İhale, Ortalama, %) Nakit İç Borçlanmanın Vadesi(Ay) O/N (Ortalama) Eurobond (23, Getiri, %) Döviz Kuru 25 Garanti Government Sepet (,5*USD+,5*EURO, Dönem sonu) EURO/US$ (Dönem sonu) USD/TL (Ortalama, Alış kuru) USD/TL (Dönem sonu, Alış kuru) EURO/TL (Dönem sonu, Alış kuru) Ödemeler Dengesi (Milyon USD) 25 Garanti Government İhracat (f.o.b) 73,476 85,535 17, ,28 98, 98,5 7,566 7,349 8,342 9,34 İthalat (c.i.f) 116, ,576 17,63 21, , 134, 1,121 1,838 12,496 12,431 Cari İşlemler Dengesi -22,88-32,51-38,219-41,49-11,4-11, -1,49-1,634-2,4 286 Cari İşlemler Dengesi (12 aylık kümülatif) -22,88-32,51-38,219-41, ,22-24,5-2,535-16,243 Cari İşlemler Dengesi/GSYH (%) Net Enerji İthalatı Hariç Cari Denge (12 aylık) -3,396-6,627-9, ,816 1,189 11,848 14,149 Turizm Gelirleri 18,152 16,853 18,487 21,951-21, 1,21 1,444 1,778 3,113 Doğrudan Yabancı Yatırımlar (Net) 8,967 19,261 19,94 15, Sermaye Hesabı Dengesi 19,46 32,64 36,622 36, , Eurobond İhracı 6,489 5,848 4,627 4, - 3,5-1,5-1,25 Kaynak: Hazine, Merkez Bankası, TÜİK, DPT ve Garanti Bankası 19

22 Makroekonomik Göstergeler III Gerçekleşmeler Tahmin Son Dört Gerçekleşme Toplam Dış Borç Stoku 25 Garanti Government 3Ç '8 4Ç '8 1Ç '9 2Ç '9 Toplam Dış Borç Stoku (Milyon US$) 169,726 27, , , , , , ,559 Kamu 85,837 87,264 89,325 92, ,276 92,199 89,75 91,62 Özel 83,889 12,333 16, , ,45 185, , ,957 Kısa Vadeli 38,283 42,616 43,147 5, ,588 5,498 48,284 47,747 Uzun Vadeli 131, ,981 26, , ,93 227, ,348 22,812 Toplam Dış Borç Stoku/GSYH 35.2% 39.4% 37.9% % % 41.6% Kamu Dış Borç Stoku/GSYH 17.8% 16.6% 13.6% 12.4% % 12.4% 12.9% 14.2% Özel Sektör Dış Borç Stoku/GSYH 17.4% 22.9% 24.3% 25.1% % 25.1% 25.8% 27.4% Kısa Vadeli Dış Borç Stoku/GSYH % % % % Orta ve Uzun Vadeli Dış Borç Stoku/GSYH 27.3% 31.3% 31.3% 3.7% % 3.7% 31.7% 34.2% AB Tanımlı Borç Stoku/GSYH 52.3% 46.1% 39.4% % 47.3% % 43.2% Rezervler (Milyon US$) 25 Garanti Government Toplam Rezervler 52,433 63,218 74,27 73, ,314 7,47 73,323 73,853 Merkez Bankası Rezervleri 5,518 6,845 71,263 7, ,889 66,97 69,823 7,353 Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu 15,513 2,493 32,827 36, ,229 35,112 35,666 35,251 Parasal Büyüklükler (Milyar US$) 25 Garanti Government M M M2Y M3Y Para Tabanı APİ (Dönem Sonu) Kaynak: Hazine, Merkez Bankası, Garanti Bankası 2

23 Makroekonomik Göstergeler IV Gerçekleşmeler Tahmin Son Dört Gerçekleşme Bankacılık Sektörü (Milyar TL) 25 Garanti Government 3Ç '8 4Ç '8 1Ç '9 2Ç '9 Aktifler Aktifler/GSYH (%) Krediler Krediler/GSYH(%) Ticari Krediler/GSYH (%) Tüketici Kredileri/GSYH (%) Konut Taşıt İhtiyaç Kredi Kartları Mevduatlar YP Mevduatlar (Milyar dolar) Mevduatlar/GSYH Öz sermaye Öz sermaye/gsyh (%) Merkezi Yönetim Bütçesi (Milyar TL) 25 Garanti Government Gelirler Harcamalar Faiz Ödemeleri Bütçe Dengesi Faiz Dışı Denge Merkezi Yönetim İçBorçStoku Faiz Harcamaları/GSYH (%) Bütçe Dengesi/GSYH (%) Faiz Dışı Fazla/GSYH (%) Merkezi Yönetim Borç Stoku (%) 25 Garanti Government 3Ç '8 4Ç '8 1Ç '9 2Ç '9 Merkezi Yönetim İçBorçStoku/GSYH Merkezi Yönetim Dış Borç Stoku/GSYH Toplam Kamu Brüt Borç Stoku/GSYH Toplam Kamu Net Borç Stoku/GSYH Kaynak: BDDK, TÜİK, Maliye Bakanlığı, Hazine, DPT ve Garanti Bankası 21

24 Rating Yabancı Para Yerli Para Türkiye S&P Uzun Vadeli Görünüm/Gözetim Uzun Vadeli Son Değişimin Yönü B+ Durağan B B+ Pozitif BB BB- Pozitif BB BB- Durağan BB 3.4. BB- Negatif BB 1.8. BB- Durağan BB BB- Negatif BB BB- Durağan BB Türkiye Moody's Yab. P. U.V. Görünüm/Gözetim Yer. P. U.V B3 Pozitiften durağana B B2 Durağan B B1 Pozitif B Ba3 Durağan Ba Ba3 Durağan Ba3 Türkiye Fitch Yab. P. U.V. Görünüm/Gözetim Yer. P. U.V B- Negatif B B- Pozitif B B Pozitif B B+ Durağan B B+ Pozitif B BB- Durağan BB BB- Pozitif BB BB- Durağan BB BB- Durağan BB Diğer Yükselen Piyasalar (EM) S&P Yab. P. U.V. Görünüm/Gözetim Yer. P. U.V. Son Değişimin Yönü Rusya BBB Negatif BBB+ Macaristan 3.3. BBB- Durağan BBB- Brezilya 1.5. BBB- Durağan BBB+ Polonya A- Durağan A 22