ASTIMLI YETÝÞKÝN HASTALARDA SERUM LEPTÝN, IFN-ã, IL-4, IL-10, NÝTRÝK OKSÝT KONSANTRASYONLARI VE SOLUNUM FONKSÝYONLARI ARASINDAKÝ ÝLÝÞKÝLER

Transkript

1 ADÜ Týp Fakültesi Dergisi 013; 14(1) : 3-30 Araþtýrma ASTIMLI YETÝÞKÝN HASTALARDA SERUM LEPTÝN, IFN-ã, IL-4, IL-10, NÝTRÝK OKSÝT KONSANTRASYONLARI VE SOLUNUM FONKSÝYONLARI ARASINDAKÝ ÝLÝÞKÝLER Mustafa YILMAZ, Mustafa ALTINIÞIK, Mehmet POLATLI, Nimet DEMÝRTAÞ, 5 4 Cengiz GÖKBULUT, Orhan ÇÝLDAÐ ÖZET AMAÇ: Astým, hava yollarýnýn kronik inflamatuvar hastalýðý olarak kabul edilmektedir. Astýmda Th1/Th lenfositleri arasýndaki denge Th lenfositleri lehine deðiþmiþtir. Çalýþmamýzda, astýmlý yetiþkin hastalarda solunum fonksiyon testleri ile serum leptin, IL-4, IL-10, IFN-ã düzeyleri ve plazma nitrik oksit konsantrasyonlarý arasýndaki iliþkiyi incelemeyi amaçladýk. GEREÇ ve YÖNTEM: Çalýþma kapsamýna, klinik olarak astým tanýsý alan 3 hasta, hasta grubu olarak; astým ve baþka bir akut veya kronik hastalýðý olmayan 3 saðlýklý kiþi de kontrol grubu olarak alýndý.tüm olgularda solunum fonksiyon testleri spirometre ile ölçüldü. Serum leptin, IL-4, IL-10, IFN-ã düzeyleri ELISA yöntemini kullanan ticari kit ile, plazma nitrik oksit konsantrasyonun göstergesi olarak nitrit+nitrat konsantrasyonlarý HPLC ile ölçüldü. SPSS 13.0 programýnda bilgisayara girilen verilerin istatistiksel deðerlendirmesi, Student t- test ve Pearson korelasyon testi ile yapýldý. BULGULAR: Kontrol grubunda FEV1 ve FVC ile leptin arasýnda pozitif korelasyon (sýrasýyla r=0,443, p=0,005 ve r=0,440, p=0,013) bulunurken hasta grubunda FEV1 ile leptin arasýnda negatif korelasyon (r=-0,366 p=0,043) bulundu. Serum leptin düzeyi kadýnlarda erkeklere göre anlamlý olarak yüksek (p<0,001) saptandý. Plazma nitrit+nitrat düzeyi hasta grubunda, kontrol grubuna göre anlamlý olarak düþük (p=0.01) bulundu. SONUÇ: Bulgularýmýz, astýmda hava yollarýnda oluþan inflamasyonun sistemik etkilerinin olabileceðini, bu etkilerin öngörüsünde leptin ve nitrik oksit düzeylerinin yararlý belirteçler olarak kullanýlabileceðini düþündürmektedir. Anahtar sözcükler: Astým, leptin, nitrik oksit, IL-4, IL-10, IFN-ã The Relationship Between Respiratory Function Tests and Serum Leptin IL-4, IL-10, IFN-ã Levels and Plasma Nitric Oxide Concentrations in Asthmatic Adults SUMMARY PURPOSE: Asthma is accepted as a chronic inflammatory disease of the airway epithelium. In asthma, balance between Th1/Th lymphocytes is changed in favour of the Th lymphocytes. In this study, it was aimed to investigate the relationship between respiratory function tests and serum leptin, IL-4, IL-10, IFN-ã levels and plasma nitric oxide concentrations. MATERIAL and METHODS: In this study, 3 clinically diagnosed asthma patients were taken as a patient group and 3 healthy individuals as a control group. Respiratory function tests for each case were carried out with spirometer. Serum leptin, IL-4, IL-10, and IFN-ã levels were measured with commercial ELISA kits. Plasma nitrite and nitrate levels were detected with HPLC. Data were analysed with, Student t-test and Pearson correlation test by using SPSS 13.0 software. RESULTS: In control group, there was a positive correlation between leptin levels and FEV1 and FVC with the value of r=0,443 p=0,005 and r=0,440 p=0,013 respectively, whereas in patient group, there was a negative correlation between leptin levels and FEV1 with the value of r=-0,366 p=0,043. Serum leptin levels were significantly higher in women compared to men, p<0,001. In patient group, plasma nitric oxide levels were significantly lower compared to the control group, p=0,01. CONCLUSION: These findings suggest that, airway inflammation may have systemic effects in asthma so that leptin and nitric oxide levels might be useful parameters to detect these systemic effects. Key words: Asthma, leptin, nitrik oksit, IL-4, IL-10, IFN-ã Astým, kýsmi geri dönüþümlü havayolu parametreler FVC (zorlu bir eksprium ile obstrüksiyonu ve bronþ aþýrý duyarlýlýðý ile akciðerlerden çýkarýlan toplam hava miktarý-zorlu karakterize, çoðu durumda inflamasyonun da eþlik vital kapasite), FEV1 (zorlu bir ekspriumun birinci ettiði, tekrarlayýcý karakterde bir havayolu hastalýðýdýr saniyesinde çýkarýlan hava miktarý), FEV1/FVC'dir. 1. Astým patogenezinde bronkospazm, havayolu Bu parametrelerde tespit edilen patolojik bir düþüklük mukozasýnda yaygýn ödem, mukus sekresyonunda ilgili hava yollarýnda obstrüksiyon olduðunu artýþ, hücresel infiltrasyon ve havayolu epitel hasarý göstermektedir. Leptin, 1994 yýlýnda Zhang ve ark. rol oynamaktadýr. Astým tanýsýnda en sýk kullanýlan tarafýndan keþfedilen, sitokinlere benzeyen, Yýl Milas Devlet Hastanesi, Biyokimya Laboratuvarý, MUÐLA, TÜRKÝYE Adnan Menderes Üniversitesi Týp Fakültesi, Biyokimya Anabilim Dalý, AYDIN, TÜRKÝYE 3 Atatürk Devlet Hastanesi, Göðüs Hastalýklarý Kliniði, AYDIN, TÜRKÝYE 4 Adnan Menderes Üniversitesi Týp Fakültesi, Göðüs Hastalýklarý Anabilim Dalý, AYDIN, TÜRKÝYE 5 Adnan Menderes Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi, Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalý, AYDIN, TÜRKÝYE 3

2 Astýmlý Yetiþkin Hastalarda Serum Leptin, IFN-Ã, IL-4, IL-10, Nitrik Oksit Konsantrasyonlarý ve Solunum Fonksiyonlarý Arasýndaki Ýliþkiler amino asit kalýntýsý içeren, 16 kda molekül imzalayan bireyin vücut aðýrlýðý ile boyu ölçüldükten aðýrlýðýnda, protein yapýsýnda bir hormondur. Leptin, sonra, spirometre (Minato AutoPal Spirometry, Japan) adipoz dokuda sentezlenir, özellikle hipotalamus ile solunum fonksiyon testleri [1 saniyedeki zorlu üzerine reseptörleri (LEPR) aracýlýðýyla gýda alýmýný ekspiratuvar volüm (FEV) ve zorlu vital kapasite ve enerji metabolizmasýný düzenleyerek obezite (FVC) ölçümü] yapýldý saatlik açlýðý takiben geliþmesini engeller 3. Leptin, lenfosit aracýlý sabah saat arasýnda leptin, IFN-ã, IL-4, inflamasyona izin verirken monosit/makrofaj aracýlý IL-10, nitrik oksit (nitrit/nitrat) analizleri için venöz inflamasyon üzerine inhibitör etki göstererek kan alýndý. Nitrit/nitrat ölçümü için heparinli tüpe; inflamasyonu düzenler. Leptin, endotelyal nitrik oksit leptin, IFN-ã, IL-4, IL-10 analizleri için 4 (NOÿ) üretimini stimüle eder. Nitrik oksit, hava yolu antikoagülansýz tüpe kan alýndý. Örnekler alýndýktan fonksiyonlarýnýn düzenlenmesinde ve inflamatuvar 30 dakika sonra 4000 g'de 7 dakika santrifüj edildi. hava yolu hastalýklarýnýn patofizyolojisinde önemli rol Serum ve plazmalar hemen ayrýldý. Analiz gününe 5 oynar. NOÿ üretiminin ölçüsü olarak sýklýkla kadar Adnan Menderes Üniversitesi Hastanesi Klinik 6 plazmada nitrit ve nitrat tayini kullanýlýr. Leptinin, Biyokimya Laboratuvarýnda 80 C' deki derin obez kiþilerdeki astýmda patolojik rol oynadýðý dondurucuda saklandý. Kan alýnmasý sýrasýnda 7 düþünülür, fakat bu konudaki çalýþmalar azdýr. hastalarýn akut atak döneminde olmamasýna, aþýrý aç Endotel kaynaklý gevþetici faktör (EDRF) veya aþýrý tok olmamasýna, kadýn hastalarýn menstrüel 1980'de keþfedildi ve 1987'de bunun NO olduðu siklusun ilk yarýsýnda olmasýna dikkat edildi. Vücut 8,9 anlaþýldý. Astýmlý hastalarýn ekspirasyon havasýnda Kitle indeksi (VKÝ), vücut aðýrlýðý (kg)/boy (m ) NO 'in arttýðý gösterilmiþ ve bu basit ve invaziv formülünden hesaplandý. olmayan yöntemin astýmýn deðerlendirilmesinde 10 kullanýlabileceði gündeme gelmiþtir. Materyallerin HPLC sistem ile NO düzeyi Ýnterlökin-4 (IL-4), CD4+ T lenfositlerinin alt tayini için hazýrlanmasý grubu olan Th hücreleri, mast hücresi öncülleri Plazmalarýn çözünmeleri için yaklaþýk olarak tarafýndan sentezlenen kda molekül aðýrlýðýnda saat oda ýsýsýnda bekletildi. Plazma asetonitril glikoprotein yapýsýnda bir sitokindir. Astýmda IL-4, eklenerek deproteinize edildi. Karýþým üzerine daha müsin gen expresyonunu ve mukus salgýsýný arttýrarak sonra mobil faz (eþit miktarlarda 1,8 mm sodyum 11 havayolu obstrüksiyonuna katkýda bulunur. karbonat ile 1,7 mm sodyum bikarbonat çözeltileri IL-10, 19 kda molekül aðýrlýðýnda, sitokin karýþýmý) eklendi. Bu sekilde plazma 1/4 oranýnda sentez inhibitör faktör (CSIF) olarak da bilinen (0.5 ml plazma+0.5 ml asetonitril+0.5 ml mobil faz) antiinflamatuvar bir sitokindir Normal solunum sulandýrýlmýþ oldu. Plazma örnekleri rpm'de 15 1 sisteminde IL-10 düzeyleri yüksektir. dakika santrifüj edildi. Ýnterferonlar, virus, bakteri, parazit ve tümör hücreleri gibi yabancý ajanlara karþý organizmanýn HPLC sistem ile çalýþma immün sisteminin ürettiði glikoprotein yapýsýnda Süpernatant ve standartlardan 00 ìl alýnarak doðal proteinlerdir, sitokinler olarak bilinirler. IFN-ã HPLC sistemde çalýþýldý. Örnek tepsisinin ilk 5 13 proinflamatuvar bir etkiye sahiptir. Bu çalýþma, numune bölgesine sýrasýyla 0,05; 0,1; 0,5; 1 ve 10 astýmlý yetiþkin hastalarda serum leptin, IFN-ã, IL-4, ìg/ml'lik çalýþma standartlarý, sonra dört örnek ve bir IL-10, Nitrik Oksit konsantrasyonlarý ve solunum 1ìg/ml'lik çalýþma standardý konuldu ve böylece her fonksiyonlarý arasýndaki iliþkileri araþtýrmak ve dört örnekte bir 1 ìg/ml standart çalýþýlmasý saðlanmýþ böylece leptinin periferik etkileri hakkýnda tüm oldu. Takip eden örnekler, bir önceki standart pikinin dünyada yaygýn olarak sürdürülen çalýþmalara alaný referans alýnarak deðerlendirildi. Plazmadaki ülkemizden de katkýda bulunmak amacýyla nitrit/nitrat deðerini saptamak için, örneðin yaptýðý hazýrlanmýþtýr. pikin alanýnýn hesaplanmasýndan sonra, kendisine en yakýn olarak çalýþýlmýþ 1 ìg/ml standart pikinin alaný GEREÇ ve YÖNTEM hesaplanmýþ ve alanlar arasýnda kurulan doðru orantýyla örneðin konsantrasyonu, sulandýrma faktörü Çalýþma kapsamýna, Adnan Menderes olan 4 (tüm örnekler 1/4 dilüe çalýþýldýðý için) dikkate Üniversitesi Hastanesi Göðüs Hastalýklarý alýnarak hesaplanmýþtýr. Sonuçlar ìg/ml olarak polikliniðine müracaat eden hastalar alýndý. Bu hesaplandýktan sonra ìmol/l (Nitrit için çevirme hastalardan klinik olarak bronþial astým tanýsý alan faktörü 3,6 ve nitrat için çevirme faktörü 16,13) fakat akut atak döneminde olmayan ve baþka bir olarak ifade edilmiþtir. kronik hastalýðý bulunmayan 16 erkek, 16 kadýn olmak üzere toplam 3 kiþi hasta grubu nu oluþturdu; Serum leptin düzeyi tayini bronþial astým ve baþka akut veya kronik hastalýðý ELISA yöntemini kullanan ticari kit (dbcbulunmayan ancak nonspesifik yakýnmalarý olan 16 Diagnostics Biochem Canada inc, kat. No. CAN-L- erkek, 16 kadýn olmak üzere toplam 3 kiþi kontrol 460) ve bioelisa reader (EL800, biokit) ile ölçüm grubu nu oluþturdu. Bilgilendirilmiþ onam formunu yapýldý. Serum leptin düzeyi ölçümü için kullanýlan ELISA yöntemi, üretici firmanýn önerdiði protokol 4

3 Yýlmaz ve Ark. çerçevesinde, hiçbir modifikasyon yapýlmadan uygulandý. Serum interlökin-4 (IL-4) düzeyi tayini IL-4 düzeyini saptamak için ELISA yöntemini kullanan ticari IL-4 kiti (Immunotech, Bekman Coulter, katolog No. IM1981 Marsilya, Fransa) kullanýldý. IL-4 tayini için uygulanan prosedür, üretici firmanýn önerdigi sekilde hiçbir deðiþiklik yapýlmadan uygulandý. Serum interlökin-10 (IL-10) düzeyi tayini Serum IL-10 düzeyini saptamak için sandviç tip ELISA yöntemini kullanan ticari IL-10 kiti (Immunotech, Bekman Coulter, katolog No. IM1987, Marsilya, Fransa) kullanýldý. IL-10 tayini için uygulanan prosedür, üretici firmanýn önerdigi sekilde hiçbir deðiþiklik yapýlmadan uygulandý. Serum interferon-ã? (IFN-ã) düzeyi tayini Serum IFN-ã düzeyini saptamak için ELISA yöntemini kullanan ticari IFN- ã? kiti (Immunotech, Bekman Coulter, katolog No. IM1743-IM186, Marsilya, Fransa) kullanýldý. IFN-ã tayini için uygulanan prosedür, üretici firmanýn önerdiði sekilde hiçbir deðiþiklik yapýlmadan uygulandý. Ýstatistiksel analiz Veriler SPSS 13.0 programý yardýmýyla deðerlendirildi. Ölçüm deðerlerinin gruplar arasý karþýlaþtýrmalarýnda parametrik koþullar uygun olduðu için Student t-testi kullanýldý. Ýncelenen parametreler arasýnda korelasyon olup olmadýðý, veriler normal daðýlýma uygun olduðu için Pearson korelasyon testi ile deðerlendirildi. p<0,05 deðerleri anlamlý kabul edildi. BULGULAR Cinsiyet ayrýmý yapmadan gruplar (hasta grubu 3 kiþi, kontrol grubu 3 kiþi) ayrý ayrý düþünüldüðünde incelenen parametrelere ait veriler Tablo 1'de gösterilmiþtir. Cinsiyet ayrýmý yapmadan gruplar (hasta grubu n=3, kontrol grubu n=3) ayrý ayrý düþünülüp incelenen parametrelere ait verilerde ortalama deðerler Student t-test ile karþýlaþtýrýlmýþtýr. p<0,05 deðerleri anlamlý kabul edildiðinde FEV1, FVC, FEV1/FVC ve NO (nitrit+nitrat) ortalama deðerleri, beklendiði gibi hasta grubunda anlamlý olarak düþük (sýrasýyla p<0,001; p<0,001; p<0,001; p=0,048), leptin deðerleri ise hasta grubunda anlamlý olarak yüksek (p=0,034) bulunmuþtur. Farklar, Þekil 1 ve 'de gösterilmiþtir. Grup ayrýmý yapmadan erkekler (n=3) ve kadýnlar (n=3) ayrý ayrý düþünüldüðünde incelenen parametrelere ait veriler Tablo 'da gösterilmiþtir. Grup ayrýmý yapmadan erkekler (n=3) ve kadýnlar (n=3) ayrý ayrý düþünülüp incelenen parametrelere ait verilerde ortalama deðerler Student t test ile karsýlaþtýrýlmýþtýr. p<0,05 deðerleri anlamlý kabul edildiðinde vücut aðýrlýðý ve boy ortalama deðerleri, kadýnlarda anlamlý olarak düþük (sýrasýyla p=0,017; ve p<0,001); serum leptin düzeyi ise kadýnlarda anlamlý olarak yüksek (p<0,001) bulunmuþtur. Erkek ve kadýnlara ait serum leptin deðerleri arasýndaki fark, Þekil 3'de gösterilmiþtir. Diðer parametre ortalama deðerleri arasýnda Tablo 1. Hasta ve kontrol grubuna ait incelenen parametre verileri. Ölçülen Parametre Hasta grubuna (n=3) ait veriler Ortalama Deðer Sapma Hata Kontrol grubuna (n=3) ait veriler Ortalama Deðer Sapma Hata Vücut aðýrlýðý (kg) 77,84 14,50,56 71,63 1,18,15 Boy (cm) 164,06 7,78 1,38 166,34 8,46 1,50 Vücut kitle indeksi (kg/m) 9,00 5,15 0,95 5,87 3,97 0,70 FEV1 (%) 76,67 1,38 3,78 110,41 10,67 1,89 FVC (%) 9,7 0,63 3,65 113,66 13,13,3 FEV1/FVC (%) 67,66 9,41 1,66 79,75 5,84 1,03 Serum leptin düzeyi (ng/ml) 0,55 18,8 3,3 1,37 10,93 1,96 Serum IFN-ã düzeyi (IU/ml) <0,08 0,08 Serum IL-4 düzeyi (pg/ml) <5,00 5,00 Serum IL-10 düzeyi (pg/ml) 9,7 5,60 1,00 11,80 5,86 1,10 Plazma nitrit+nitrat düzeyi (mmol/l) 40,35 4,6 4,35 53,55 7,70 4,90 5

4 Astýmlý Yetiþkin Hastalarda Serum Leptin, IFN-Ã, IL-4, IL-10, Nitrik Oksit Konsantrasyonlarý ve Solunum Fonksiyonlarý Arasýndaki Ýliþkiler istatistiksel olarak anlamlý fark bulunmamýþtýr. indeksi (VKÝ) arasýnda istatistiksel olarak anlamlý Cinsiyet ayrýmý yapmadan kontrol grubu (n=3) pozitif korelasyon (sýrasýyla r=0,703 ve p=0,005; ile hasta grubunda (n=3) incelenen parametreler r=0,61 ve p=0,010; r=0,76 ve p=0,001) arasýnda p<0,05 deðerleri anlamlý kabul edilerek gözlenmiþtir. Gözlenen korelasyonlar Þekil 6'da Pearson korelasyon testi yapýlmýþtýr. Kontrol gösterilmiþtir. grubunda serum leptin düzeyi, vücut kitle indeksi (VKÝ) ve FEV1 ile pozitif korelasyon gösterirken TARTIÞMA (sýrasýyla r=0,504 ve p=0,003; r=0,443 ve p=0,011; r=0,443 ve p=0,011), hasta grubunda böyle bir iliþki Okul devamsýzlýðýnda ve iþ gücü kaybýnda saptanmamýþtýr. Hasta grubunda serum leptin kronik hastalýklar arasýnda ön sýralarda yer alan astým, düzeyinin FEV1 ile zayýf olarak negatif korelasyon tedavi giderleri açýsýndan da, yýlda yaklaþýk 1,6 gösterdiði (r=? 0,383 ve p=0,030) bulunmuþtur. milyar dolarlýk bir maliyet ile önemli derecede Saptanan korelasyonlar Þekil 4 ve 5'de gösterilmiþtir. ekonomik yük oluþturan bir hastalýktýr. Astýmda, Th1 Erkek hasta (n=16), Erkek kontrol (n=16), kadýn ve Th lenfositleri arasýndaki denge Th yönünde hasta (n=16), kadýn kontrol (n=16) þeklinde gruplar 14 bozulmuþtur. Çalýþmamýzda FVC, FEV1/FVC düþünülüp incelenen parametreler arasýnda p<0,05 deðerleri kontrol grubunda hasta grubuna göre anlamlý deðerleri anlamlý kabul edilerek Pearson korelasyon derecede yüksek bulunmuþtur (Tablo 1, Þekil 1). Bu, testi yapýldýðýnda, erkek hasta, erkek kontrol, kadýn astýmdaki hava yolu obstrüksiyonu ile uyumludur. kontrol gruplarýnda serum leptin düzeyi ile vücut kitle Ancak çalýþmamýzda VKÝ ile havayolu Tablo. Çalýþmaya alýnan erkek ve kadýnlara ait incelenen parametre verileri. Ölçülen Parametre Ortalama Deðer Erkeklere (n=3) ait veriler Sapma Hata Ortalama Deðer Kadýnlara (n=3) ait veriler Sapma Hata Vücut aðýrlýðý (kg) 78,5 1,4,16 70,7 13,98,47 Boy (cm) 169,81 7,17 1,6 160,59 6,35 1,1 Vücut kitle indeksi (kg/m) 7,3 4,50 0,8 7,49 5,1 0,9 FEV1 (%) 96,3 17,30 3,06 90,75 9,04 5,13 FVC (%) 105,47 14,76,61 100,91 4,41 4,3 FEV1/FVC (%) 74,34 9,4 1,67 73,06 10,41 1,84 Serum leptin düzeyi (ng/ml) Serum IFN-ã düzeyi (IU/ml) Serum IL-4 düzeyi (pg/ml) Serum IL-10 düzeyi (pg/ml) Plazma nitrit+nitrat düzeyi (mmol/l) 6,47 6,8 1,11 6,45 15,58,75 <0,08 <0,08 <5,00 <5,00 11,9 6,69 1, 9,6 4,7 0,88 48,57 33,91 5,99 45,33 17,56 3,11 6 Þekil 1. Hasta ve kontrol grubuna ait FEV1 (%), FVC (%) ve FEV1/FVC (%) deðerleri

5 Yýlmaz ve Ark. Þekil. Hasta ve kontrol grubuna ait plazma nitrit+nitrat ve leptin düzeyleri Þekil 3. Erkek ve kadýnlara ait serum leptin deðerleri Þekil 4: Kontrol ve hasta grubunda serum leptin düzeyi (ng/ml) ile FEV1 (%) arasýndaki korelasyon Þekil 5. Kontrol grubunda serum leptin düzeyi (ng/ml) ile VKÝ (kg/m ) arasýndaki korelasyon Þekil 6. Erkek hasta, erkek kontrol, kadýn kontrol gruplarýnda serum leptin düzeyi (ng/ml) ile vücut kitle indeksi (kg/m ) arasýndaki korelasyon 7

6 Astýmlý Yetiþkin Hastalarda Serum Leptin, IFN-Ã, IL-4, IL-10, Nitrik Oksit Konsantrasyonlarý ve Solunum Fonksiyonlarý Arasýndaki Ýliþkiler obstrüksiyonunun göstergesi kabul edilen solunum 7 da ulaþmýþlardýr. fonksiyon testleri arasýnda anlamlý bir iliþki tespit L - 1 0, h e m p r o i n f l a m a t u a r h e m d e edilememiþtir. Bu sonuçlar, Jarvis 15 ve ark.'nýn antiinflamatuar özelliðe sahip bir sitokindir. bulgularýný desteklemekle birlikte doðru bir karar için Proinflamatuarlar ve Th sitokinleri arasýndaki denge daha fazla çalýþmalara ihtiyaç vardýr. Obezlerde allerjik astmanýn inflamasyon karakterinin astýmýn daha sýk görülmesi, obezite ve astým belirlenmesinde anahtar rol oynar. Normal solunum etyolojisinde yer alan fiziksel aktivite azlýðýna baðlý 8 sisteminde IL-10 düzeyleri yüksektir. Astýmlý 16 olabilir. Yað dokusundan sentezlendiði bilinen olmayan kiþilerde yüksek IL-10 düzeyleri, Th leptin, kadýnlarda daha çok olmak üzere tüm obez hücrelerinin rol oynadýðý patolojik olaylarýn kiþilerde artmýþtýr. Obezite, astým, leptin üçgeni 9 sýnýrlandýrýlmasýnda önemli rol oynar. Astmatik üzerinde yapýlan bir çok çalýþmada saptandýðý gibi, kiþilerin havayollarýnda IL-10 düzeyleri azalmýþtýr çalýþmamýzda da, kontrol grubunda serum leptin (Tablo 1). Bu da, potansiyel olarak astým düzeyi ile FEV1 ve VKÝ arasýnda pozitif korelasyon semptomlarýnýn þiddetlenmesine neden olur. bulunurken, hasta grubunda ise serum leptin düzeyi ile IL-4, Th lenfositleri tarafýndan sentezlenir. FEV1 arasýnda negatif, VKÝ ile ise pozitif korelasyon Matsumoto ve ark. yaptýklarý bir çalýþmada, serum IL- 30,31 bulundu. Fakat, FEV1 ve FVC ile obezitenin 4 düzeyinin IgE ile korele olmadýðý saptanmýþtýr. göstergesi olan VKÝ arasýnda her hangi bir iliþki tespit Çalýþmamýzda, tüm olgularda serumda ölçülebilir edilmemiþtir (Þekil 4 ve 5). Farelerde allerjik düzeyde IL-4 tespit edilmedi (Tablo ). Serum reaksiyonlar esnasýnda havayollarýndaki leptin düzeylerinin solunum yollarýný doðrudan düzeyinin arttýðý saptanmýþtýr. Yüksek serum leptin yansýtmayabileceði muhtemel bir neden olsa da, düzeylerinin, havayollarý hiperaktivitesi ve yüksek olgularýmýzýn tedavi altýnda stabil durumda olmalarý serum IgE seviyeleri ile paralellik gösterdiði ile de açýklanabilir. 17 belirtilmiþtir. Çalýþmamýzda, leptinin inflamasyon IFN-ã, Th1 lenfositlerince sentezlenir ve astým düzenlenmesindeki rolünü 18 destekler anlamda, patogenezindeki Th1/Th dengesinde etkili olabilir. astýmlý hastalarda serum leptin düzeyi, kontrol Astýmlý kiþilerde serum IFN-ã düzeyinin yükseldiðini grubuna göre anlamlý derecede yüksek bulunmuþtur gösteren çalýþmalarýn yaný sýra, artýþýn olmadýðýný (Þekil ). Ayrýca, grup ayýrýmý yapmadan kadýn ve 3-35 gösteren çalýþmalar da vardýr. Ying ve ark. erkekler ayrý ayrý incelendiðinde, serum leptin yaptýklarý bir çalýþmada astýmlý hastalardan alýnan düzeyleri kadýnlarda, erkeklere göre anlamlý deredece bronþiyal biyopsi örneklerinde IFN-ã için kopyalayan yüksek bulunmuþtur (Tablo, Þekil 3). Bu durum mrna CD3 ve CD68 pozitif hücrelerin sayýsýnda 36 kadýnlarda yað dokusu fazlalýðý ve cilt altý/visseral yað önemli bir azalma olduðunu göstermiþlerdir. oranýnýn daha fazla olmasý ile açýklanabilir. Çalýþmamýzda, serum IFN-ã düzeyleri, astmatik ve Çalýþmamýzda serum leptin düzeyinin hasta grubunda, normal tüm olgularda ölçülebilir düzeyde bulunmadý kontrol grubuna göre anlamlý derecede yüksek (Tablo 1 ve ). bulunmasý ve leptinin lenfosit aracýlý inflamasyonda Çalýþmamýzda plazma NO (nitrit+nitrat) düzeyi 19 etkili olduðunun bilinmesi, astýmda lenfosit aracýlý astýmlý olgularda kontrol grubuna kýyasla düþük inflamasyonu desteklemektedir. bulunmuþtur (Þekil ). Çalýkoðlu ve ark.'nýn yaptýðý 37 Çalýþmamýzda leptin seviyeleri arttýkça VKÝ'nin bir çalýþmada hafif astýmlý hastalarda NO göstergesi arttýðýný tespit ettik. Bu sonuç leptin seviyelerinin VKÝ olarak serum nitrit ve nitrat deðerlerin toplamý ile iliþkili olduðunu bildiren diðer çalýþmalar ile incelenmiþ ve herhangi bir deðiþiklik olmadýðý 0,1 uyumludur. Blum ve ark.'nýn çalýþmasýnda da saptanmýþtýr. Ekspirasyon havasýnda NO düzeylerinin 38,39 astýmlý ve saðlýklý çocuklarda serum leptin seviyeleri arttýðýný saptayan çalýþmalar da vardýr. Serumda bir ölçülmüþ ve VKÝ ile leptin seviyeleri arasýnda pozitif takým inflamatuar belirteçlerin bakýlmasý kolay ve korelasyon olduðu bildirilmiþtir. Yine 138 çocuðun tekrarlanabilir olmasý nedeniyle tercih edilen bir yol deðerlendirildiði bir çalýþmada serum leptin olmakla birlikte, her zaman akciðerde lokalize seviyesinin obezlerde normal kilolulara göre anlamlý patolojileri yansýtmada yeterli olmayabilir. derecede yüksek olduðu, obez olup astýmý mevcut Ekshalasyon havasýnda NO düzeyinin akciðerden olanlarda serum leptin seviyelerinin obez olup astýmý kaynaklanan bir inflamatuar olayda artmasý 3 olmayanlara göre kat fazla olduðu belirtilmiþtir. nedeniyle, plazma düzeyinde de bir artýþ beklenebilir. 4 Vücut aðýrlýðý arttýkça leptin üretimi artmaktadýr. Ancak plazma NO düzeyinin yalnýz akciðerlerden Sin ve ark.'nýn obez olmayan saðlýklý 808 etkilenmediði, dolaþýmdaki vasküler endotelyal 5 olguyu taradýklarý çalýþmalarýnda serum leptin 40 yapýdan kaynaklandýðýna iliþkin yayýnlar da vardýr. seviyeleri ile FEV1 deðerleri arasýnda anlamlý Çalýþmamýzda kontrol grubuna kýyasla hasta derecede ters iliþki olduðu gösterilmiþtir. Bu çalýþma grubunda NO düzeyinin düþük bulmamýzýn bizim sonuçlarýmýzý destekler niteliktedir. Fakat Güler muhtemel nedeni, zaman zaman astým ataklarýna baðlý 6 ve ark.'nýn çalýþmasýnda, serum leptin seviyeleri ile geliþen hipoksemi ve bu hipokseminin endotelde spirometrik parametreler arasýnda korelasyon yaptýðý etki sonucu NO düzeyinin azalmýþ olmasý gözlenmediði bildirilmiþtir. Ayný sonuca Kýrkýl ve ark. olabilir. 8

7 Yýlmaz ve Ark. Sonuç 1. Borish L, Aarons A, Rumbyrt J, Cvietusa P, Negri J, Wenzel S. Interleukin-10 regulation in normal subjects Çalýþmamýzda, solunum fonksiyon testlerinin and patients with asthma. J Allergy Clin Immunol düþük olduðu astým hastalarýnda serum leptin 1996; 97: Look DC, Rapp SR, Keller BT, et al. Selective deðerlerinin, kadýnlarda daha belirgin olmak üzere induction of intracellular adhesion molecule-1 by arttýðý saptanmýþtýr. Ancak astým hastalarýnda, Th1 interferon-gamma in human airway epithelial cells. Am lenfositlerince sentezlenen IFN-ã, Th lenfositleri J Physiol 199;63:L tarafýndan sentezlenen IL-4 ve IL-10'un serum 14. Buse W, Lemanske R. Immunology of asthma. NEJM deðerlerinde kontrol grubuna göre farklýlýk 001: saptanmamýþtýr. Buna göre leptinin, astým 15. Jarvis D, Chinn S, Potts J, Burney P. Association of patogenezinde önemli olan Th1 ve Th arasýndaki body mass index with respiratory symptoms and atopy: denge üzerine etki yapmadýðý, baþka mekanizmalarla results from the European Community Respiratory astým hastalýðýnda regülatuar rol oynayabileceði Health Survey. Clin Exp Allergy 00;3: Luder E, Erlich RI, Lou WYW, Melnik TA, Kattan M. düþünülebilir. Çalýþmamýzda, astýmlý hastalarda Body mass index and the risk of asthma in adults. plazma NO düzeyleri anlamlý olarak düþük Respir Med 004;98:9-37. bulunmuþtur. Buna göre NO 'nun, astým hastalýðýnýn 17. Shore SA, Schwartzman IN, Mellema MS, Flynt L, geliþiminde bir rolü olduðu yerine, hastalýðýn bir Imrich A, Johnston RA. Effect of leptin on allergic sonucu olarak plazma düzeyinin düþtüðü airway responses in mice. J Allergy Clin Immunol düþünülebilir. Sonuç olarak, astýmda hava yollarýnda 005;115: oluþan inflamasyonun akciðerlerde sýnýrlý kalmayýp 18. Loffreda S, Yang SQ, Lin HZ, Karp CL, Brengman ML, sistemik etkisinin de olabileceði ve hastalýða baðlý Wang DJ, Klein AS, Bulkley GB, Bao C, Noble PW, diðer sistemik etkilenmelerin öngörüsünde serum L a n e M D, D i e h l A M. L e p t i n r e g u l a t e s proinflammatory immune responses. FASEB J leptin ve plazma nitrik oksit düzeylerinin yararlý 1998;1: belirteçler olarak kullanýlabileceði söylenebilir. 19. Bruno A, Chiappara G, Merendino AM, Giammanco S, KAYNAKLAR Bellia V, Bonsignore G, et al. Expression of leptin and leptin receptor in bronchial biopsies of COPD and 1. McDowell KM. Pathophysiology of asthma. Respir asthmatic subjects. Am J Respir Crit Care Med Care Clin N Am 000;6(1): ;165:A559.. Zhang Y, Proenca R, Maffei M, Barone M, Leopold L, 0. MaffeiM, Halaas J, Ravussin E, et al. Leptin levels in Friedman JM. Positional cloning of the mouse obese human and rodent: measurement of plasma leptin and gene and its human homologue. Nature ob RNAin obese and weight-reduced subjects. Nature 1994;37(6505):45-3. Med1995;1: Mantzoros CS. The role of leptin in human obesity and 1. Considine RV, Sinha MK, Heiman ML, et al. Serum disease: A review of current evidence. Ann Intern Med immunoreactive leptin concentrations in normal- 1999;130: weight and obese humans. N Engl J Med 4. Beltowski J, Wojcicka G, Jamroz A. Stimulatory effect 1996;334:9-5. of leptin on nitric oxide production is impaired in. Blum WF, Englaro P, Hanitsch S, et al. Plasma leptin dietary-induced obesity. Obes Res 003;11(1): levels in healthy children and adolescents: dependence 80. on body mass index, body fatmass, gender, pubertal 5. Barnes PJ. Nitric oxide and airway disease. Ann Med stage and testosterone. J Clin Endocrinol Metab 1995;7(3): ;8: Moshage H, Kok B, Huizenga JR, Jansen PL. Nitrite 3. Mai XM, Böttcher MF, Leijon I. Leptin and asthma in and nitrate determinations in plasma: a critical overweight children at 1 years of age. Pediatr Allergy evaluation. Clin Chem 1995;41:89-6. Immunol 004;15: Mai XM, Böttcher MF, Leijon I. Leptin and asthma in 4. Shimizu H, Shimomura Y, Hayashi R, ve ark. Serum overweight children at 1 years of age. Pediatr Allergy leptin concentration is associated with total body fat Immunol 004;15: mass, but not abdominal fat distribution. Int J Obes 8. Furchgott RF, Zawadzki JV. The obligatory role of 1997;1: endothelial cells in the relaxation of arterial smooth 5. Sin DD, Man SFP. Impaired lung function and serum muscle by acetylcholine. Nature 1980;373(5789):373- leptin in men and women with normal body weight: a 6 population based study. Thorax 003;58: Palmer RMJ, Ferrige AG, Moncada S. Nitric oxide 6. Güler N, Kirerleri E, Ones Ü, et al. Leptin: Does it have release accounts for the biological activity of any role in childhood asthma? J Allergy Clin Immunol endothelium-derived relaxing factor. Nature 004;114: ;37(61): Kýrkýl G, Deveci F, Muz MH, Ýlhan F, Çakýr Y. Serum 10. Alving K, Weitzberg E, Lundberg JM. Increased leptin levels in stable asthmatic patients and relation amount of nitric oxide in exhaled air of asthmatic between leptin and severity of asthma, and obesity, patients. Eur Respir J 1993; 6: Solunum 006;8: Pawankar R, Okuda M, Yssel H, Okumura K, Ra C: 8. Borish L, Aarons A, Rumbyrt J, Cvietusa P, Negri J, Nasal mast cells in perennial allergic rhinitis exhibit Wenzel S. Interleukin-10 regulation in normal subjects increased expression of the Fc epsilon RI, CD40L, IL- and patients with asthma. J Allergy Clin Immunol 4, and IL-13, and can induce IgE synthesis in B cells. J 1996; 97: Clin Invest 1997, 99: Moore KW, Malefyt RW. Interleukin-10 and the 9

8 Astýmlý Yetiþkin Hastalarda Serum Leptin, IFN-Ã, IL-4, IL-10, Nitrik Oksit Konsantrasyonlarý ve Solunum Fonksiyonlarý Arasýndaki Ýliþkiler interleukin-10 receptor. Annu Rev Immunol 001;19: Tang ML, Coleman J, Kemp AS. Interleukin-4 and interferon- gamma production in atopic and non-atopic children with asthma. Clin Exp Allergy 1995;5: Matsumoto T, Miike T, Yamaguchi K, Murakami M. Kawabe T, Yodoi J. Serum levels of soluble IL- receptor, IL-4 and IgE-binding factors in childhood allergic diseases. Clin Exp Immunol 1991;85: Corrigan CJ, Kay AB. CD4 T-lymphocyte activation in acute severe Asthma.Relationship to disease severity and atopic status. Am Rev Respir Dis 1990;141: Saito H, Hayakawa T, Mita H, Yui YS, Shida T. Augmentation of leukotriene C4 production by gamma interferon in leukocytes challenged with an allergen. Int Arch Allergy Appl Immunol 1988;87: Hashimoto S, Amemiya E, Tomita Y, et al. Elevation of soluble IL- receptor and IL-4, and nonelevation of IFN-gamma in sera from patients with allergic asthma. Ann Allergy 1993;71: Tang ML, Coleman J, Kemp AS. Interleukin-4 and interferon-gamma production in atopic and non-atopic children with asthma. Clin Exp Allergy 1995;5: Ying S, Durham SR, Corrigan CJB, Hamid Q, Kay AB. Phenotype of cells expressing mrna for TH-type (interleukin 4 and interleukin 5) and TH1-type (interleukin and interferon-ã) cytokines in bronchoalveolar lavage and bronchial biopsies from atopic asthmatic and normal subjects. Am J Respir Cell Mol Biol 1995; 1: Çalýkoðlu M, Ünlü A, Ulubaþ B, Ercan B, Çimen B,Tamer L, Kanýk A. Hafif astýmlý hastalarda serum nitrik oksit ve 3-nitrotirozin düzeyleri. Allerji Astým Dergisi 001;3: Oðuzülgen Ý, Türktaþ H, Erbaþ D. Stabil astýmda ekspirasyon havasýndaki nitrik oksit düzeyini etkileyen faktörler. Türk Toraks Dergisi 00;3: Yurdakul AS, Canbakan S, Çapan N, Baþer Y. Bronþiyal astýmlý hastalarda ekspire edilen havadaki nitrik oksit düzeyi. Solunum Hastalýklarý 006;17: Sanders SP. Nitric oxide in asthma. Am J Respir Cell Mol Biol 1999;1: YAZIÞMA ADRESÝ Uzm. Dr. Mustafa YILMAZ 75.Yýl Milas Devlet Hastanesi, Biyokimya Laboratuvarý, MUÐLA, TÜRKÝYE E-Posta : myilmazmy@hotmail.com Geliþ Tarihi : Kabul Tarihi :