Gülhane Askeri T p Akademisi Haydarpafla E itim Hastanesi nde Yatan Hastalardan zole Edilen Mikroorganizmalar n 1999 Y l Analizi

Transkript

1 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2002; 6: Hastane İnfeksiyonları Gülhane Askeri T p Akademisi Haydarpafla E itim Hastanesi nde Yatan Hastalardan zole Edilen Mikroorganizmalar n 1999 Y l Analizi Dr. Oral ÖNCÜL*, Dr. Gürol EMEKDAfi**,***, Dr. Hüsnü ALTUNAY*, Dr. Ogün SEZER**, Dr. fiaban ÇAVUfiLU* * Gülhane Askeri T p Akademisi Haydarpafla E itim Hastanesi, nfeksiyon Hastal klar ve Klinik Mikrobiyoloji Servisi, ** Gülhane Askeri T p Akademisi Haydarpafla E itim Hastanesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Bölümü, stanbul, *** K z lay Kan Merkezi, Ankara. ÖZET Bu çal flmada Gülhane Askeri T p Akademisi Haydarpafla E itim Hastanesi nin çeflitli kliniklerinde 01 Ocak Aral k 1999 tarihleri aras nda yatan hastalardan izole edilen patojen bakterilerin izolasyon kayna ve servislere göre da l m ile antibiyotik duyarl l k özellikleri retrospektif olarak de erlendirildi. Yatan hastalara ait 403 ü kan, 292 si yara sürüntü örne i, 222 si idrar ve 16 s kateter ucu olmak üzere toplam 933 kültür sonucu çal flma kapsam na al nd. Bu örneklerden en s k soyutlanan bakteriler s ras yla Staphylococcus aureus (%40.0), Pseudomonas aeruginosa (%20.6) ve Escherichia coli (%13) olup bunlar deprem döneminde daha fazla olmak üzere Acinetobacter spp. (%11.8) izolasyonu izledi. Yo un bak m üniteleri, dahili branfl ve cerrahi branfl servislerinde en s k izole edilen bakteriler S. aureus lard. Bunun yan s ra, yo un bak m ünitelerinde Pseudomonas, cerrahi branfl servislerinde ise Acinetobacter ikinci s kl kla soyutlanan bakterilerdi. Bu bakterilerden ço unlukla S. aureus kan ve kateterden, Pseudomonas türleri yara ve irinden, E. coli ise idrardan izole edilmifllerdi. Soyutlanan S. aureus lar n %64 ü metisiline dirençli (MRSA) olup, hiçbirisinde glikopeptid direnci saptanmad. Gram-negatif bakteriler önemli ölçüde 3. kuflak sefalosporin, amikasin ve kinolonlara dirençli iken, imipenem, sefaperazon-sulbaktam ve piperasilintazobaktam n halen etkinliklerini korudu u görüldü. Anahtar Kelime: Nozokomiyal nfeksiyon, Kültür. SUMMARY The Analysis of Microorganisms Isolated from Inpatients in Gülhane Military Medical Academy Haydarpafla Training Hospital in 1999 In this study, it was aimed to evaluate the source, clinic distribution and antibacterial susceptibility of pathogen bacteriae isolated from patients in several clinics of Gülhane Military Medical Academy Haydarpafla Training Hospital between January 01-December 31,1999 retrospectively. Total 933 culture samples (403 blood, 292 wound, 222 urine and 16 catheter) were investigated in inpatient. The more common isolated bacteria, in those were Staphylococcus aureus (40.0%), Pseudomonas aeruginosa (20.6%) and Escherichia coli (13%) respectively. Acinetobacter spp. (11.8%) was followed there especially in post earthquake period. S. aureus was the most common bacteria isolated in intensive care units, Internal Medicine Department and Department of Surgery. The second common bacteria were Pseudomonas in intensive care unit and Acinetobacter in Department of Surgery. According to materials, mostly isolated bacteria was S. aureus for blood and catheter, pseudomonas for wound and E. coli for urine. Methicillin resistance was 64% in all S. aureus and no glycopeptid resistance was determined. Gram-negative bacteria 195

2 Öncül O, Emekdafl G, Altunay H, Sezer O, Çavufllu fi. Gülhane Askeri T p Akademisi Haydarpafla E itim Hastanesi nde were highly resistant to cephalosporins, amikacin and quinolones, but imipenem, sefoperazon-sulbactam and piperacillin-tasobactam were effective antibiotics in our hospital. Key Word: Nosocomial Infections, Culture. G R fi Hastanede yatarak tedavi gören hastalarda ortaya ç kan infeksiyonlar n tedavisinde, o hastanenin bakteri floras ve bunlar n antibiyotik duyarl l k profillerinin bilinmesi büyük önem tafl maktad r. Rasyonel antibiyotik kullan m n n sa lanabilmesi için sürveyans çal flmalar n n yap lmas ve olas de iflikliklerin yak ndan izlenmesi gerekmektedir. Özellikle hastane infeksiyonlar yla s k karfl laflan ve dirençli bakteri floras na sahip hastanelerde tedavi politikalar n n belirlenmesi ve dirençle mücadele aç s ndan kültür alma al flkanl klar n n kazand r lmas önemlidir. Bu çal flmada, hastanemizin çeflitli klinik ve yo un bak m ünitelerinde tedavi görmüfl olan hastalar n çeflitli klinik örneklerinden izole edilen bakteriler ve bunlar n çeflitli antibiyotiklere karfl duyarl l klar araflt r ld. MATERYAL ve METOD Gülhane Askeri T p Akademisi Haydarpafla E itim Hastanesi nde 01 Ocak Aral k 1999 tarihleri aras nda yatan hastalardan soyutlanan bakteriler çal flma kapsam na al narak retrospektif olarak de erlendirildi. Çal flma kapsam na mikrobiyoloji ve klinik mikrobiyoloji bölümü ve infeksiyon hastal klar ve klinik mikrobiyoloji servis laboratuvar na rutin kültür örnekleri gönderen ve içlerinde 10 ve daha fazla say da kültür üremesi saptanan servisler dahil edildi. Buna göre, anestezi yo un bak m (AYB), dahiliye yo un bak m (DYB), yan k, genel cerrahi, nöroloji, çocuk, ortopedi, nefroloji ve onkoloji servislerine ait kültür sonuçlar de erlendirmeye al nd. Kan kültürleri için BACTEC 9050 otomatize sistem (Becton Dickinson) kullan ld ve bakteri identifikasyonlar klasik biyoflimik yöntemlerle yap ld. Yara kültürleri, yara bölgesinin derin doku örneklerinden al nd. Etken bakteriler izole edildikleri kaynak ve servislere göre grupland - r ld. Bu grupland rmada ayn kaynaktan ard fl k izole edilen tek bir mikroorganizma iflleme al nd. Efl zamanl al nan 3 kan kültüründen yaln zca birinde bakteri üremifl olmas, hastalar n klinik ve laboratuvar bulgular n n kültür sonuçlar n desteklememesi ya da kültür al m yönteminin do ru uygulanmad saptanan sonuçlar tasnif d fl b rak ld. Gram-negatif bakterilerin, imipenem (IMP), piperasilin-tazobaktam (TZP), sefaperazon-sulbaktam (SCF), amikasin (AK), gentamisin (GN), seftazidim (CAZ), siprofloksasin (CIP), sefotaksim (CTX) ve trimetoprim-sülfametoksazol (SXT); gram-pozitif bakterilerin de, ampisilin (AMP), vankomisin (VA), teikoplanin (TEC), fusidik asit (FD), CIP, sefazolin (CFZ), SXT, AK ve GN ye duyarl l klar Bauer-Kirby disk difüzyon yöntemi ile araflt r ld. Pnömokoklarda penisilin direnci ve Staphylococcus aureus sufllar nda metisilin direncini tan mlamak için 1 µg l k oksasilin diskleri kullan ld. BULGULAR Bir y l süreyle hastanemizde yatarak tedavi gören hastalardan al nan ve üreme kaydedilen 403 ü kan, 292 si yara sürüntü örne i, 222 si idrar ve 16 s kateter ucu olmak üzere toplam 933 kültür sonucu çal flma kapsam na al nd. Bu örneklerden en s k soyutlanan bakteriler s ras yla S. aureus (%40), Pseudomonas aeruginosa (%20.6) ve Escherichia coli (%13) idi. Bunlar özellikle deprem döneminde fazla olmak üzere Acinetobacter spp. (%11.8) izolasyonu izlemekteydi (Tablo 1). Hemokültür, yara ve idrar kültürlerinden izole edilen bakterilerin kliniklere göre da l m Tablo 2, 3 ve 4 te gösterilmifltir. S. aureus yo un bak m üniteleri, dahili branfl ve cerrahi branfl servislerinde en s k karfl lafl lan bakteriydi (Tablo 2). Bu bakteride %64 oran nda metisilin direnci saptand, ancak glikopeptid direncine rastlanmad. FD ye direnç ise %4 oran ndayd (Tablo 5,6). MRSA, DYB (%42.9), yan k (%37.5), genel cerrahi (%56.2), nöroloji (%100) ve onkoloji (%57.1) servislerinde kan kültürlerinden en s k izole edilen bakteriydi. AYB ünitesinde ise MRSA (%32.9) ve P. aeruginosa (%32.9) en s k görülen bakterilerdi. Gram-negatif bakteriler içerisinde P. aeruginosa (%20.6), E. coli (%13) ve Acinetobacter (%11.8) en s k soyutlanan bakterilerdi. Pseudomonas lar yo- un bak m ünitelerinde, Acinetobacter ise cerrahi branfl servislerinde daha yayg nd (Tablo 2,3). Örneklere göre da l m na bak ld nda S. aureus en fazla kan, kateter ve yara kültüründen, E. coli idrar kültüründen, Pseudomonas türleri de yara ve kan kültüründen daha fazla oranda izole edilmiflti (Tablo 1). 196 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2002; 6: 4

3 Gülhane Askeri T p Akademisi Haydarpafla E itim Hastanesi nde Öncül O, Emekdafl G, Altunay H, Sezer O, Çavufllu fi. Tablo 1. zole Edilen Bakterilerin Klinik Örneklere Göre Da l m. Kan Kateter drar Yara Toplam MRSA (%27.0) MSSA (%13.0) P. aeruginosa (%20.6) Acinetobacter spp (%11.8) K. pneumoniae (%6.1) Enterobacteria spp (%1.2) E. coli (%13.0) Enterokok (%3.3) S. epidermidis (%2.9) Proteus spp (%0.4) Serratia spp (%0.2) Pnömokok (%0.4) S. paratyphi-a (%0.1) Toplam 403 (%43.2) 16 (%1.7) 222 (%23.8) 292 (%31.3) 933 (%100) MRSA: Metisiline dirençli S. aureus, MSSA: Metisiline duyarl S. aureus. Tablo 2. Kültür Örneklerinden zole Edilen Bakterilerin Kliniklere Göre Da l m. AYB DYB Yan k GC Nöroloji Çocuk Ortopedi Nefroloji Onkoloji (n= 222) (n= 192) (n= 120) (n= 64) (n= 44) (n= 96) (n= 152) (n= 9) (n= 18) MRSA MSSA P. aeruginosa Acinetobacter spp K. pneumoniae Enterobacter spp E. coli Enterokok S. epidermidis Di er* MRSA: Metisiline dirençli S. aureus, MSSA: Metisiline duyarl S. aureus, AYB: Anestezi yo un bak m, DYB: Dahiliye yo- un bak m, GC: Genel cerrahi. * Di er: Proteus spp.: 4, S. pneumoniae: 4, Serratia spp.: 2, S. paratyphi-a: 1 Antibiyotik duyarl l klar izole edilen bakterilere göre de iflkenlik göstermekteydi. Acinetobacter sufllar nda SCF ye %23.7, Pseudomonas larda da %21.4 oran nda direnç saptand. P. aeruginosa n n en duyarl oldu u antibiyotik TZP (%88), en az duyarl oldu u antibiyotik CTX (%24.5); Acinetobacter in en duyarl oldu u antibiyotik IMP (%82.7) ve en az duyarl oldu u antibiyotik de CTX (%27.3) di (Tablo 7). Gram-negatif bakterilerde genel olarak IMP ve SCF duyarl l klar n n yüksek oldu u görüldü. Hastanemizde yo un olarak kullan lan kinolonlara karfl giderek artan bir oranda bir direnç geliflimi vard. Pseudomonas, Acinetobacter ve Klebsiella pneumoniae sufllar nda kinolon direnci %50 ve üzerinde bulundu. Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2002; 6: 4 197

4 Öncül O, Emekdafl G, Altunay H, Sezer O, Çavufllu fi. Gülhane Askeri T p Akademisi Haydarpafla E itim Hastanesi nde Tablo 3. Hemokültürlerden zole Edilen Bakterilerin Kliniklere Göre Da l m (%). AYB DYB Yan k GC Nöroloji Çocuk Ortopedi Nefroloji Onkoloji (n= 164) (n= 56) (n= 64) (n= 32) (n= 18) (n= 16) (n= 30) (n= 9) (n= 14) MRSA MSSA P. aeruginosa Acinetobacter spp K. pneumoniae Enterobacter spp E. coli Enterokok Di er* MRSA: Metisiline dirençli S. aureus, MSSA: Metisiline duyarl S. aureus, AYB: Anestezi yo un bak m, DYB: Dahiliye yo un bak m, GC: Genel cerrahi. * Di er: Proteus spp, Serratia spp, S. pneumoniae, S. epidermidis, S. paratyphi-a. Tablo 4. Yara Kültürlerinden zole Edilen Bakterilerin Kliniklere Göre Da l m (%). AYB DYB Yan k GC Nöroloji Çocuk Ortopedi Onkoloji (n= 18) (n= 30) (n= 56) (n= 32) (n= 26) (n= 4) (n= 122) (n= 4) MRSA MSSA P. aeruginosa Acinetobacter spp K. pneumoniae Di er* MRSA: Metisiline dirençli S. aureus, MSSA: Metisiline duyarl S. aureus, AYB: Anestezi yo un bak m, DYB: Dahiliye yo- un bak m, GC: Genel cerrahi. * Di er: S. pneumoniae, E. coli, Enterobacter spp. Tablo 5. drar Kültürlerinden zole Edilen Bakterilerin Kliniklere Göre Da l m (%). AYB DYB Çocuk (n= 40) (n= 106) (n= 76) MRSA MSSA P. aeruginosa Acinetobacter spp K. pneumoniae Enterobacter spp E. coli Enterokok Di er* MRSA: Metisiline dirençli S. aureus, MSSA: Metisiline duyarl S. aureus, AYB: Anestezi yo un bak m, DYB: Dahiliye yo un bak m. * Di er: Proteus spp., Serratia spp., S. epidermidis. TARTIfiMA Klinik ve yo un bak m ünitelerinde yatmakta olan hastalara yönelik empirik antibiyotik tedavisinin belirlenmesi ço u kez sorun olmaktad r. Bakteri floras ve bu bakterilerin antibiyotik duyarl l k paterni, hastaneler aras nda oldu u gibi, ayn hastanenin de iflik klinikleri ve yo un bak m üniteleri aras nda da farkl l k göstermektedir (1,2). Bu çal flmada P. aeruginosa sufllar en s k yan k ve AYB servisi, MRSA sufllar genel cerrahi servisi ve E. coli sufllar da DYB servisinden izole edilmifltir. Bunun d fl nda baflta yo un bak mlar olmak üzere yan k ve nöroloji gibi uzun süreli hasta yat fl n n bulundu u servislerden izole edilen etkenlerde di er servislerden izole edilenlere göre daha yüksek oranda antibiyotik direnci ile karfl lafl lm flt r. Çal flmam zda bu birimlerden soyutlanan bakterilerin baflta seftriakson 198 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2002; 6: 4

5 Gülhane Askeri T p Akademisi Haydarpafla E itim Hastanesi nde Öncül O, Emekdafl G, Altunay H, Sezer O, Çavufllu fi. Tablo 6. Gram-Pozitif Bakterilerin Antibiyotik Duyarl l klar (%). Oksasilin* VA TEC FD CIP CFZ SXT AK* GN* S. aureus (n= 373) S. epidermidis (n= 27) S. pneumoniae (n= 4) Enterococcus spp. (n= 31) * Enterokoklarda oksasilin yerine ampisilin, pnömokoklarda amikasin ve gentamisin yerine s ras yla eritromisin ve tetrasiklin diskleri kullan ld. VA: Vankomisin, TEC: Teikoplanin, FD: Fusidik asit, CIP: Siprofloksasin, CFZ: Sefazolin, SXT: Trimetoprim-sülfametoksazol, AK: Amikasin, GN: Gentamisin. Tablo 7. Gram-Negatif Bakterilerin Antibiyotik Duyarl l klar (%). IMP SCF TZP CIP CTX SXT AK GN CAZ P. aeruginosa (n= 192) Acinetobacter spp. (n= 110) K. pneumoniae (n= 57) Enterobacter spp. (n= 11) E. coli (n= 121) IMP: mipenem, SCF: Sefaperazon-sulbaktam, TZP: Piperasilin-tazobaktam, CIP: Siprofloksasin, CTX: Seftriakson, SXT: Trimetoprim-sülfametoksazol, AK: Amikasin, GN: Gentamisin, CAZ: Seftazidim. ve sefotaksim olmak üzere genel olarak 3. kuflak sefalosporinlere karfl daha dirençli oldu u görülmektedir. Ülkemizde hastane infeksiyonlar ndan son y llarda en s k sorumlu tutulan mikroorganizmalar gram-negatif enterik bakteriler ve daha az s kl kla da gram-pozitif koklard r (3,4). Çal flmam zda izole edilen bakterilerin %53.7 si gram-negatif, %46.3 ü de gram-pozitif sufllardan oluflmaktad r. Hastanemizde daha önceki y llarda grampozitif bakterilerin %51.7, gram-negatif bakterilerin %41.5 oldu u gözönünde tutulacak olursa, son bir y lda hemokültür kaynakl gram-negatif bakteri izolasyonunda art fl oldu u dikkati çekmektedir (5). Kültür sonuçlar na göre idrar ve yara kültüründe en s k karfl lafl lan etkenler klasik bilgilerimizle paralellik göstermektedir (6). Kan kültürü ve kateter kültüründen soyutlanan bakterilerin büyük ço unlu u S. aureus tur. Çal flmam zda kateter kültür say s azd r. Bundan dolay koagülaznegatif stafilokoklar (KNS), beklendi i kadar yüksek oranda saptanmam flt r. MRSA infeksiyonlar, yüksek mortalitesi, artan tedavi maliyetleri ve k s tl tedavi seçenekleriyle günümüzde önemli bir sa l k sorunu oluflturmaktad r. Bu bakterilerin 1 aydan daha uzun süre d fl ortamda canl l n korumas ve hava ak m ile uzak noktalara tafl nabilmesi, hastane ortam nda yayg n infeksiyonlar oluflturmas - na neden olur. Ayr ca, nazal tafl y c olan hastane personeli, di er personele ve hastalara direkt el temas ve/veya hava yoluyla bu bakterilerin bulaflmas nda rol oynar (7). Çal flmam zda MRSA, %27 ile en s k izole edilen bakteriler olup, soyutlanan tüm S. aureus lar n %64 ünü oluflturmaktad r. Bu veriler hastanemizde MRSA kolonizasyonunun izole edilen S. aureus lar içinde yayg n oldu unu göstermektedir. Tafl y c personel vas tas yla ya da t bbi cihazlara kolonize olarak hastalar aras nda yay lma özelli i gösteren ve hastane infeksiyonlar nda son y llarda önemi giderek artan di er gram-pozitif bir bakteri de enterokoklard r. Çal flmam zda enterokoklar n %29 unda ampisilin direnci saptanm fl, buna karfl n glikopeptid direncine rastlanmam flt r. Hastane ortam nda yatan hastalar aras nda kolonize olup, ciddi infeksiyonlara neden olabilen Acinetobacter sufllar, çoklu antibiyotik direnci gösterdikleri durumda mortalite ve morbiditesi Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2002; 6: 4 199

6 Öncül O, Emekdafl G, Altunay H, Sezer O, Çavufllu fi. Gülhane Askeri T p Akademisi Haydarpafla E itim Hastanesi nde yüksek ciddi infeksiyonlara neden olabilmektedir (8). Deprem sonras 2 ayl k dönemde hastanemizin yo un bak m ünitelerinde karfl laflt - m z 41 olguya ait 43 nozokomiyal infeksiyon epizotunun %31.2 sinden Acinetobacter sufllar n n sorumlu oldu u saptanm flt r. Önceki y llarda cerrahi üniteler ve yo un bak m servislerinde görmeye al flk n olmad m z bu sufllar n, 17 A ustos 1999 depremi sonras hastanemizde görülme oran artm flt r. E. coli toplumdan kazan lm fl ya da hastane kökenli üriner sistem infeksiyonlar n n baflta gelen etkenlerinden birisidir. Hastane kökenli bu sufllar, genifllemifl spektrumlu beta-laktamaz (GSBL) salg layarak antibiyotiklere dirençli hale gelebilir ve mortalitesi yüksek ciddi hastane infeksiyonlar na neden olabilir. Çal flmam zda idrar kültüründe en s k karfl laflt m z bakteri E. coli dir (%48.2). K l ç ve arkadafllar n n yapm fl oldu- u çal flmada, idrar kültüründe benzer flekilde en s k soyutlanan mikroorganizman n E. coli oldu- u belirtilmektedir. Ancak mikroorganizmalar n antibiyotik duyarl l klar farkl l k göstermektedir. Çal flmam zda tedavide en s k kullan lan ajanlardan biri olan kinolona duyarl l k bu sufllarda %74.4 iken, K l ç ve arkadafllar n n çal flmas nda %96.4 olarak bulunmufltur (9). Pseudomonas larda s k kullan lan ve antipseudomonal bir sefalosporin olan CAZ n Pseudomonas etkinli i %68.2 dir. CAZ n yayg n olarak kullan ld Uluda Üniversitesi T p Fakültesi Yo un Bak m Ünitesi nde Akal n taraf ndan yap lan bir çal flmada, Pseudomonas larda CAZ direnci %79 bulunmufltur. Saptanan yüksek dirençten bu antibiyotiklerin yo un bak m flartlar nda yayg n kullan m ve bakterilerin plazmid arac l yla salg - lad klar beta-laktamaz enzimleri sorumlu tutulmufltur (10). Bunun d fl nda aminoglikozidlerden AK halen etkili olarak düflünülse de Pseudomonas larda %35.9, Acinetobacter de %38.2 ve K. pneumoniae de %24.6 l k bir direnç bulunmaktad r. Sefalosporin ve aminoglikozidlere giderek artan direnç oranlar, bugüne kadar 3. kuflak sefalosporin ve aminoglikozid kombinasyonlar n n s k tercih nedeni olmas na ba l olabilir. Yayg n ve uygunsuz antibiyotik kullan m n n yaratt di er bir önemli sorun da ço ul antibiyotik direncinin bakteriler aras nda plazmidler arac l yla aktar labilmesidir. Yap lan çal flmalar GSBL ya da indüklenebilen s n f I kromozomal beta-laktamaz sentezleyen sufllar n hastane ortam nda yayg n oldu unu öne sürmektedir (11). Çal flmam zda bakterilerin GSBL oranlar araflt - r lmam flt r. Ancak hastanemizde daha önce yap lan çal flmalarda, K. pneumoniae ve E. coli sufllar n n GSBL üretti i bildirilmifltir. K. pneumoniae sufllar nda çift disk sinerji ve üç boyutlu test ile y llar aras nda %15 (67), 1998 y l nda ise %28 (16) oran nda GSBL varl gösterilmifltir (12,13). E. coli sufllar nda 1998 y l nda saptanan GSBL oran da %8.7 dir (13). Çal flmam zda E. coli sufllar n n beklenenin aksine, enterobakterilere oranla daha fazla antibiyotik direnci tafl mas GSBL salg layan sufllar n 1999 y l nda artm fl olmas ndan ya da enterobakterilerin yeterli k yaslama yap labilecek say da izole edilememesinden kaynaklanm fl olabilir. Bulgular m z, hastanemizin servislerinde bakteri floras ve bunlar n antibiyotik duyarl l - n n farkl l k gösterdi ini ortaya koymaktad r. Bundan ötürü hastanelerin kendi bünyesindeki bakteri floras n tan mlay p, özgün antibiyotik tedavi politikas n belirlemeleri infeksiyon kontrolü aç s ndan oldukça önemlidir. KAYNAKLAR 1. Töreci K. Antibiyotikler ve hastane infeksiyonlar. ANKEM Derg 1991;5: Shaberg DR, Culver DH, Gaines RP. Major trends in the microbiol etiology of nosocomial infection. Am J Med 1991;91: Gür D, Ünal S ve ark. Yo un bak m ünitelerinden izole edilen gram-negatif bakterilerin çeflitli antibiyotiklere in vitro duyarl l klar. Flora 1996;1: nan ÖD, Günseren F, Özçelik F, Atakan P, Gültekin M, Mam ko lu L. Akdeniz Üniversitesi Hastanesi nde nozokomiyal sepsisler: ki y ll k sonuçlar n de erlendirilmesi. Hastane nfeksiyonlar Dergisi 1999;3: Pahsa A, Özsoy MF, Öncül O, Erdem H, Yenen Ofi. GATA Haydarpafla E itim Hastanesi nde y llar aras nda incelenen kan kültürlerinin incelenmesi. Hastane nfeksiyonlar Dergisi; 4: Craven DE, Kunches LM, Lichtenberg DA. Nosocomial infection and fatality in medical and surgical intensive care unit patients. Arch Intern Med 1988;148: Durmaz B. Hastanede MRSA kontrol politikas, MRSA kolonizasyon eradikasyonu. Hastane nfeksiyonlar Dergisi 1999;3: Bergogne-Berezin E, Towner KJ. Acinetobacter spp. as Nosocomial Pathogens: Microbial, Clinical and Epidemiological Features. Clin Micrabial Rew 1996;9: K l ç SS, Felek S, Aflç Z, Barlas H, Orak S. drar yolu infeksiyonlar ndan izole edilen bakterilerin çe- 200 Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2002; 6: 4

7 Gülhane Askeri T p Akademisi Haydarpafla E itim Hastanesi nde Öncül O, Emekdafl G, Altunay H, Sezer O, Çavufllu fi. flitli antibiyotiklere duyarl l klar. nfeksiyon Dergisi 1990;4: Akal n H. Yo un bak m ünitelerinde P. aeruginosa, Acinetobacter ve di er tedavisi zor gram-negatif bakteriler. Hastane nfeksiyonlar Dergisi 1999;3: Philippon A, Arlet G, Lagrange PH. Origin and impact of plazmid-mediated extended-spectrum beta-lactamases. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 1994;13 (Suppl 1): Aky ld z R, Özsoy MF, Altunay H, Koçak N, Çavufllu fi, Yenen Ofi. K. pneumoniae sufllar nda genifllemifl spektrumlu beta-laktamaz s kl ve beta-laktam antibiyotik direncinin araflt r lmas. Klimik Dergisi 1998;11: Özsoy MF, Pahsa A, Öncül O, Y ld r m A, Erdemo lu A, Emekdafl G. Klebsiella ve E. coli sufllar nda beta-laktam antibiyotiklere direnç oran ve Extended Spectrum Beta Lactamase s kl. Türk Mikrobiyoloji Cemiyeti Dergisi 2000;30:2 (Bask da). YAZIfiMA ADRES Yrd. Doç. Dr. Oral ÖNCÜL Gülhane Askeri T p Akademisi Haydarpafla E itim Hastanesi nfeksiyon Hastal klar ve Klinik Mikrobiyoloji Servisi Kad köy - STANBUL Makalenin Gelifl Tarihi: Kabul Tarihi: KL M K XI. TÜRK KL N K M KROB YOLOJ ve NFEKS YON HASTALIKLARI KONGRES 30 Mart - 3 Nisan 2003 Grand Cevahir Kongre Merkezi - STANBUL Bilimsel Sekreterya Prof. Dr. Recep ÖZTÜRK Klinik Mikrobiyoloji ve nfeksiyon Hastal klar (KL M K) Derne i Millet Cad. Lütuf Pafla Sok. Hac bey flhan No: 54 D: F nd kzade - STANBUL Tel/Faks: (0212) e-posta: ozturkrecep@superonline.com klimik@klimik.org.tr Hastane nfeksiyonlar Dergisi 2002; 6: 4 201