ULUSAL SALMONELLA KONTROL PROGRAMIOGRAMI

Transkript

1 ULUSAL SALMONELLA KONTROL PROGRAMIOGRAMI Dr. Güzin ŞAHİN Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Veteriner Sağlık Ürünleri ve Halk Sağlığı Daire Başkanlığı 01 Mart 2019

2 Veteriner Sağlık Ürünleri ve Halk Sağlığı Daire Başkanlığı Gıda Kaynaklı Zoonozlar ve Hay. Yan Ürünler Çalışma Grubu İnsan Tüketimi Amacıyla Kullanılmayan Hayvansal Yan Ürünler Yönetmeliği kapsamındaki işletmelerin onay ve kayıt işlemlerine ilişkin usul ve esaslar Gıda kaynaklı zoonotik etkenler ve antimikrobiyal direncin izlenmesi, araştırılması, izleme planlarının oluşturulması

3 EFSA nın çalışma grupları ve ağları-veri toplama ve analiz ağı Zoonoz izleme ağı Zoonoz izleme ağı veri toplama çalışmalarını AB mevzuatının öngördüğü şekilde yerine getirir. Ağ, AB üyesi ülkelerin ve EFSA ya zoonozlarla ilgili bilgi toplayan ve paylaşan uluslararası organizasyonların temsilcilerinden oluşur. EFSA bu verileri zoonozlar, antimikrobiyal direnç ve Avrupa da seyreden gıda kaynaklı salgınlarla ilgili durum analizi ve izleme için kullanır. Sonuçlar, AB mevzuatında öngörüldüğü gibi Yıllık Avrupa Birliği zoonozlar gıda kaynaklı salgınlar, antimikrobiyal direnç ve diğer spesifik zoonozlar Özet Raporu nda yer alır.

4 Zoonoz ve zoonotik ajanların izlenmesi ve raporlanması ile ilgili AB mevzuatında; 2003/99/AB sayılı direktif çerçevesinde Üye ülkeler için zoonozların izlenmesi ve veri toplanmasının zorunlu olduğu, Bu direktifte üye ülkelerde izlenmesi zorunlu; 8 zoonotiketken; Salmonella Campylobacter Listeria monocytogenes Brucella Mycobacterium bovis kaynaklı Tuberculosis Verotoxigenic Escherichia coli Trichinella Echinococcus Ülkelerdeki epidemiyolojik eğilime göre izlenmesi gereken viral, bakteriyel, parazitikve diğer etkenlerin belirlendiği ifade edilmiştir (Kuduz, Qfever, Yersinia, Toxoplasma gibi) Ayrıca; Gıda kaynaklı salgınların epidemiyolojik araştırılması AntimikrobiyalDirenç (AMR) izlenmesi

5 2003/99/AB sayılı Direktif çerçevesinde önemli olan noktanın; Bulaşıkaynağı Eğilimlerin Direktif çerçevesinde üye ülkelerin topladığı veriler EFSA-ECDC işbirliğinde analiz ediliyor ve AB bünyesinde konu ile ilgiliyıllık raporlar yayınlanıyor Yılları Arasında Avrupa Birliğinde İnsanlarda Salmonellozis

6 Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı Gıda ve Yem Kanunu 5996 sayılı Kanunun 2. kısmı Bakanlık, Sağlık Bakanlığı ve konu ile ilgili diğer kurum ve kuruluşlar, işbirliği içerisinde, insan ve hayvan sağlığını korumak amacıyla, belirlenen zoonoz hastalık ve zoonotik etkenler, antimikrobiyal direncin izlenmesi ve gıda yoluyla bulaşan zoonoz etkenlerin araştırılması için epidemiyolojik incelemeler yapılmasını, izleme planlarının hazırlanmasını ve uygulanmasını sağlar sayılı Kanunun 5. kısmı Güvenilir gıda için alınması gereken tüm tedbirleri hükme bağlar. Resmi kontrol ve denetimin esasını teşkil eder.

7 2003/99/AB sayılı direktife paralel olarak da ülkemizde; Zoonozlarve ZoonotikEtkenler, İlgili AntimikrobiyalDirenç ve Gıda Kaynaklı Salgınların İzlenmesi ve Raporlanması na ilişkin yönetmelik yayınlanmıştır. 23 Aralık 2011 CUMA Resmî Gazete Sayı : YÖNETMELİK Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından: ZOONOZLAR VE ZOONOTİK ETKENLER, İLGİLİ ANTİMİKROBİYAL DİRENÇ VE GIDA KAYNAKLI SALGINLARIN İZLENMESİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı; ilgili bakanlıklarla işbirliği içerisinde zoonozların, zoonotiketkenlerin ve ilgili antimikrobiyaldirencin uygun bir biçimde izlenmesini ve gıda kaynaklı salgınların uygun epidemiyolojik araştırmalarla incelenmesi ile mevcut durum ve kaynaklarındeğerlendirilmesi için gerekli olan bilgilerin toplanmasını sağlamaktır. Kapsam MADDE 2 (1) Bu Yönetmelik, hayvan sağlığı, hayvan beslenmesi, gıda hijyeni, zoonozhastalıklar, işyerinde sağlık ve güvenlik, gen teknolojisi ve nakledilebilir süngerimsi ensefalopatiler ve bulaşıcı hastalıkların kontrolü konularındaki özel mevzuat hükümlerine engel olmayacak şekilde uygulanır. (2) Bu Yönetmeliğin Ek-1 inde belirtilen zoonozlarve zoonotiketkenlerin, ilgili antimikrobiyaldirencin izlenmesi, gıda kaynaklı salgınların epidemiyolojik incelenmesi ile Bakanlık ve ilgili bakanlıklar arasında zoonoz ve zoonotik etkenlerle ilgili bilgi alış verişini ve kontrol politikalarının oluşturulmasını kapsar. Dayanak

8 Zoonozlar ve Zoonotik Etkenler, İlgili Antimikrobiyal Direnç ve Gıda Kaynaklı Salgınların İzlenmesi Yönetmeliği Belirtilen zoonozlar ve zoonotik etkenlerin, ilgili antimikrobiyal direncin izlenmesi, gıda kaynaklı salgınların epidemiyolojik incelenmesi ile Bakanlık ve ilgili bakanlıklar arasında zoonoz ve zoonotik etkenlerle ilgili bilgi alış verişini ve kontrol politikalarının oluşturulmasını kapsar. Salmonellosis ve etkenleri, Campylobacteriosis ve etkenleri Listeriosis, VTEC, Echinococcosis ve etkenleri, Trichinellosis ve etkenleri, Brucellosis ve etkenleri, Tuberculosis(M. Bovis)

9 Salmonella ve Belirlenmiş Diğer Gıda Kaynaklı Zoonotik Etkenlerin Kontrol Altına Alınması Yönetmeliği 2160/2003/EC sayılı Salmonella ve Belirlenmiş Diğer Gıda Kaynaklı Zoonotik Etkenlerin Kontrolü ne ilişkin Parlamento ve Konsey Tüzüğü 1177/2006/EC sayılı Kanatlı Hayvanlarda Salmonella Kontrolüne İlişkin Ulusal Programlar Çerçevesinde Spesifik Kontrol Programlarının Kullanımına Dair Gereklilikler hakkında Komisyon Tüzüğü 2007/407/EC sayılı Kanatlı Hayvanlarda ve Domuzlardaki Salmonella nın Antimikrobiyal Direncinin İzlenmesi hakkındaki Komisyon Kararı(2013/652/EC) Amaç: Salmonella ve belirlenmiş diğer gıda kaynaklı zoonotik etkenlerin halk sağlığına yönelik risklerini ve görülme sıklığını azaltmak için; uygun ve etkili tedbirlerin alınmasına yönelik usul ve esasların belirlenmesi. İçerik: Karşılaştırılabilir verilerin toplanması Prevalansın azaltılması için hedefler Kontrol programı hazırlanması

10 Kanatlı Hayvanlardan ve Gıdalardan Salmonellaİzlenmesi ve Kontrol Programlarının Geliştirilmesi Projesi (TÜBİTAK-113R R037) Yönetmelik gereği kontrol programının geliştirilmesi için ihtiyaç duyulan survey çalışması, yılları arasında Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından desteklenerek Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi ve Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Gıda Kontrol Genel Müdürlüğü işbirliği ile yürütülen 113R036/113R037 nolu Kanatlı Hayvanlardan ve Gıdalardan Salmonella İzlenmesi ve Kontrol Programlarının Geliştirilmesi projesi kapsamında yapılmış ve bu proje ile elde edilen bilimsel veriler ışığında USKP hazırlanmıştır. Bu program birbirini takip eden 3 yıllık periyodu kapsar ve elde edilen veriler ışığında güncellenerek aralıksız sürdürülür.

11 Proje kapsamında yürütülen faaliyetler 1-Örnekleme modeli oluşturulması ve kanatlı örneklerinin toplanması 2- Laboratuvarlar arası eşgüdüm eğitimi 3-Salmonella izolasyonu ve identifikasyonu 4- Serotiplendirme 5- Moleküler tiplendirme ve epidemiyolojik analiz 6- Ulusal salmonella kontrol programı geliştirilmesi 7- Antimikrobiyal direnç çalışmaları 8-Hızlı tanı testlerinin geliştirilmesi 9-Dezenfektan uygulama prosedürü geliştirme 10-Aşı geliştirme çalışmaları 11-Faj tedavi yöntemi geliştirme 12-SALKON veri tabanının oluşturulması

12 İş Paketleri 1- Örnekleme, izolasyon ve identifikasyon çalışmaları Veteriner Kontrol Enstitüsü(Etlik, Pendik, Bornova, Konya) Gıda Kontrol Laboratuvarı(Ulusal Gıda Referans Laboratuvarı, Bursa, Ankara, İstanbul, İzmir, Bolu) 2- Tiplendirme ve AR-GE çalışmaları Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Mikrobiyoloji Ana Bilim Dalı Laboratuvarı ile Besin Hijyeni Ana Bilim Dalı Laboratuvarı

13 Örnekleme Modeli Oluşturma ve Kanatlı Örneklerinin Toplanması Örnekleme modeli Broyler Yumurtacı tavuk Damızlık Hindiler Karkas (Kesimhane) Paketli karkas(gıda) Yumurta (Gıda) Kanatlı üretim aşamalarından örneklerin toplanması Altlık Yem Su Çevre Kemirici Toz Kanatlı kesimhaneleri ve gıdalardan örneklerin toplanması Kesim aşamasında karkas Haşlama suyu İç organ çıkartma Paketli karkas Yumurta

14 Malzeme temini Eğitim İş akışı İzolatların serotiplendirilmesi ve diğer analizler İl Müdürlükeri materyal paketi gönderimi Raporlama Laboratuvara sarf malzeme vekimyasal gönderimi Seçili işletmelerden örnek alımı ve laboratuvara gönderilmesi Kümes örneği Karkas örneği Yumurta örneği Gelen örneklerin analizi Sonuçların SALKON agirilmesi ve İzolatlarınmerkez laboratuvara gönderilmesi

15 Broylerlerde Salmonella Serotiplerinin Tespitine Dair İzleme Programına İlişkin Kılavuz AB nin 2005/636, 646/2007 ve 200/2012 sayılı Tüzüklerine uygun hazırlanmıştır. Yumurtacı Tavuklarda SalmonellaSerotiplerininTespitine Dair İzleme Programına İlişkin Kılavuz AB nin 1168/2006 ve 517/2011sayılı Tüzüklerine uygun hazırlanmıştır. BroylerKarkasında SalmonellaSerotiplerinin Tespitine Dair İzleme Programına İlişkin Kılavuz

16 16

17 17

18 Işlenen toplam örnek sayısı ÖRNEK TOPLANAN İLLER ÜRETİMİN >%95 i

19 SALKON YAZILIM SİSTEMİ

20 Yazılımla; birincil üretim (altlık, yem, su, çevre) kesimhane örnekleri ve market örneklerine ait sonuçlar izlenmiştir.

21 Bulgular

22 AB de insanlarda Salmonellozis Salmonella serotipleri Yıllara Göre Salmonella Sıklığı (%) S.Enteritidis S.Typhimurium S.Monophasic typhimurium S.Infantis S.Newport

23 Türkiye de insanlarda Salmonellozis Salmonella serotipleri Yıllara Göre Salmonella Sıklığı(%) S.Enteritidis S.Typhimurium S.Infantis S.Paratyphi B S.Kentucky

24 Kanatlı hayvanlarda yetiştirme tipine göre Salmonella sıklığı Yetiştirme tipi Altlık Pozitiflik(%) Broyler 24, Pozitiflik (%) Yumurtacı 7,5 Hindi 21,5 Damızlık 4, Pozitiflik (%) 0 Broyler Yumurtacı Hindi Damızlık

25 Serotip Broyler Yumurtacı Hindi S. Infantis 17,7 1,2 8,4 S. Kentucky 2,6 3,7 5,4 S. Enteritidis 1,5 0,4 2,3 S. Senftenberg 0,6 S. Mbandaka 0,4 0,8 S. Hadar 0,25 0,7 S. Typhimurium 0,25 2,3 S. Liverpool 0,25 S. Virchow 0,25 S. II 0,17 0,7 S. Corvallis 0,7 S. Hindmarch 0,08 S. Othmarchen 0,17 S. Hayindogo 0,08 S. Agona 0,8 S. Dublin 0,08 S. Paris 0,4 S. Saintpaul 0,7

26 Yetiştirme tipine göre izole edilen Salmonella suşlarının serotip dağılımı(%) Broyler Yumurtacı Hindi 4 2 0

27 Proje Sonuç Raporunda başka neler var? AMR sonuçları İşletme ve örnek tipine göre değerlendirme Bölgelere göre değerlendirme Neler yok? Aynı dönemde Türkiye de görülen gıda kaynaklı salgınlara ilişkin bilgiler yok.

28 ULUSAL SALMONELLA KONTROL PROGRAMINA İLİŞKİN ŞARTLAR

29 Amaç Halk sağlığı önemi olan Salmonella serotiplerinin izlenmesi ve elde edilen bulgulara göre Salmonella sıklığının azaltılmasıdır. Kapsam Türkiye de gıda amaçlı üretimi yapılan damızlık kanatlılar, yumurtacı tavuklar, broylerler ve hindileri kapsar. Yönetmelik gereği zati ihtiyaç kullanımı, küçük miktarlardaki birincil ürünlerin üretici tarafından son tüketiciye doğrudan arzını ve bu yönetmelik dışında hayvan sağlığı ve gıda güvenliğine ilişkin özel mevzuat hükümleri kapsamında alınan örnekleri kapsamaz. Dayanak Bu program 5996 Sayılı Kanun un 4. maddesinin beşinci fıkrasına dayanılarak ve Salmonella ve Belirlenmiş Diğer Gıda Kaynaklı Zoonotik Etkenlerin Kontrol Altına Alınması Yönetmeliği kapsamında hazırlanmıştır

30 Hedefler Broylerlerde, yumurtacı tavuklarda ve hindilerde hedef; S.Enteritidis ve S.Typhimurium sıklığının%1 düzeyinin altında olmasının sağlanmasıdır. Damızlık sürülerde halk sağlığı önemi olan olan serotiplerin izlenmesine devam edilecektir. Salmonella serotipleri Yıllara Göre Salmonella Sıklığı (%) Salmonella serotipleri Yıllara Göre Salmonella Sıklığı(%) S.Enteritidis S.Typhimurium S.Monophasic typhimurium S.Enteritid is S.Typhimu rium S.Infantis S.Infantis S.Derby diğerleri S.Paratyph ib S.Kentuck y

31 Numune alma sıklığı 1. Zoonozveya zoonotiketken 2. Hayvan popülasyonu 3. Numune almanın kapsaması gereken üretim aşaması Halk sağlığı önemi olan Salmonella serotipleri Damızlık tavuk sürüleri: - büyütme dönemi - günlük civcivler - dört haftalık kanatlılar -yumurtlama periyoduna veya yumurtlama birimine geçmeden iki hafta önce -üretim dönemi -yumurtlama periyodu boyunca her iki haftada bir Halk sağlığı önemi olan Salmonella serotipleri Broylerler - kesim için ayrılan kanatlılar (*) Halk sağlığı önemi olan Salmonella serotipleri Hindiler - kesim için ayrılan kanatlılar(*) (*) Numunelerin analiz sonuçları hayvanlar kesimhaneye gönderilmeden bilinmelidir.

32 Asgari numune alma kuralları Salmonella Yönetmeliğinin Ekinde belirtilen numune alma sıklığına uyulur. Kesimine en az 3 hafta kalan kanatlılardan örnek alınır. Örnekler işletme veteriner hekimi tarafından veya onun gözetiminde alınmalıdır. Kümese giriş kapısında bir çift bot svab naylon çizme üzerine giyilir. Tüm kümesi kaplayacak şekilde baştan sona kadar ve sulukların etrafından dolaşılarak kümes içinde 3 tur yürünür. Bot svab ters çevirilerek çıkarılır ve etiketli poşetine konulur. Etikete örneklenen sürü numarası, sürüdeki hayvan sayısı ve tarih yazılır. Mümkünse 24 saat içinde laboratuvara gönderilir. Örnek alınırken mutlaka USKP ninekinde bulunan form doldurulur ve bu form örnekle beraber laboratuvara gönderilir.

33 Ulusal Salmonella Referans Laboratuvarı USKPçerçevesindeUSKP nakatılanlaboratuvarlartarafındansalmonellaspp.pozitif (+) bulunarak Referans laboratuvara gönderilen izolatların, Yönetmelikler çerçevesinde ileri tiplendirilmesi ve antimikrobiyal direnç profillerinin belirlenmesini sağlar. BakanlıkçaUSKPnadahiledilenlaboratuvarlarıneğitiminisağlar. Bu laboratuvarların USKP kapsamında alınan numunelerden analiz sonucunu girebilmeleri için SALKON yazılım programına dahil edilmesini sağlar. USKP da belirtilen tedbirlerin uygulanabilmesi için analiz sonuçlarının 7-10 gün içinde SALKON sistemine girişini sağlar. Yılda en az bir kere bu laboratuvarlar arasında karşılaştırma, doğrulama veya yeterlilik testi( ring test) organize eder ve geri izler. Halk sağlığı önemi olan Salmonella spp. serotipleri ve Salmonella spp. antimikrobiyal direnç profillerine yönelik yıllık rapor hazırlar. Ulusal Salmonella referans laboratuvarı USKP kapsamında alınan sonuçları 6 ayda bir Bakanlığa rapor olarak bildirir Bakanlığabukonudateknikvebilimseldesteksağlar.

34 Ulusal Salmonella kontrol programına katılan laboratuvarlar Bakanlıkça ruhsat almış veteriner teşhis laboratuvarları; ulusal kontrol programına katılmak üzere yetkilendirilir. kalite güvence sistemlerini TS EN ISO standartlarına göre düzenler. Salmonella varlığının analizi, uluslararası standardizasyon kurumları tarafından referans metot olarak belirlenen metotlar ve protokoller kullanılarak yapılır. Bu metot ve protokollerle ilgili eğitimler gerektiğinde Ulusal Salmonella referans laboratuvarı tarafından verilir. Laboratuvarlar ulusal referans laboratuvarı tarafından organize edilen veya koordine edilen karşılaştırma, doğrulama ve yeterlilik testlerine düzenli olarak katılır.

35 Resmi Kontroller Bakanlık, asgari numune alma kuralları göz önünde bulundurularak işletmelerin % 5 ini kapsayacak şekilde işletmelerin üretim periyodundan almaları gereken numunelerden birini, resmi kontrol numunesi olarak alır numunenin alındığı bölgeden sorumlu kamu laboratuvarı veya ulusal Salmonella referans laboratuvarında analiz ettirir. Bakanlık, resmi kontroller dışında Ulusal Salmonella kontrol programına katılan gıda ve yem işletmecileri tarafından alınan numunelerin sonuçları doğrultusunda gerektiğinde işletme ziyaretleri yaparak alınan tedbirlerin gözden geçirilmesini sağlar.

36 USKP kapsamında yapılacaklar SALKON İŞLETME Kesimden 3 hafta önce alınan örnek numune USKP ye katılan vet. teşhis lab. (-) veya (+) sonuç (+) sonuçta izolat Referans lab. İL MÜDÜRLÜĞÜ Hayvan çıktıktan sonra yeni hayvan girmeden önce alınacak tedbirleri kontrol eder SALKON S.Enteritidis S.Typhimurium yönünden (+) ise Gıda zinciri bilgisinde sonuç bulunur GIDA KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ KESİMHANE

37 USKP kapsamında yapılacaklar SALKON İşletme kısıtlanır. Hayvan ve yumurta çıkışı engellenir. İŞLETME numune USKP ye katılan vet. teşhis lab. (-) veya (+) sonuç (+) sonuçta izolat Referans lab. İL MÜDÜRLÜĞÜ Hayvan çıktıktan sonra yeni hayvan girmeden önce alınacak tedbirleri kontrol eder SALKON S.Enteritidis S.Typhimurium yönünden (+) ise 1-İmha 2-Yeniden numune alımı GIDA KONTROL GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

38 AB ye damızlık ve üretim amaçlı kümes hayvanları, günlük civciv, kuluçkalık yumurta, sofralık yumurta(a sınıfı) ithalatı amacıyla yetkili ülkeler listesine dahil olmak için ihracatçı ülkenin Salmonella kontrol programının AB Komisyonu tarafından onaylanması gerekmektedir. 3. Ülkelerin Salmonella Kontrol Programlarının onaylanmasına ilişkin 254/2010/EC sayılı AB direktifi, ihracatcı ülkenin Salmonella kontrol programının 2160/2003/EC ile uyumlu olması şartı aramaktadır. Hazırlanan bu taslağın 2160/2003 sayılı direktif ile uyumlu olması hem gıda güvenliği hem de ihracat için önem arz etmektedir.

39 Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü TEŞEKKÜR EDERİM