BURSA SOĞANLI BOTANİ K PARKI NI N Bİ TKİ SEL TASARI MI NI N DEĞERLENDİ RİLMESİ. YÜKSEK Lİ SANS TEZİ Şehi r Pl ancısı Levent TURAN

Transkript

1 İSTANBUL TEKNİ K ÜNİ VERSİ TESİ FEN Bİ Lİ MLERİ ENSTİTÜSÜ BURSA SOĞANLI BOTANİ K PARKI NI N Bİ TKİ SEL TASARI MI NI N DEĞERLENDİ RİLMESİ YÜKSEK Lİ SANS TEZİ Şehi r Pl ancısı Levent TURAN Anabili m Dalı : ŞEHİ R VE BÖLGE PLANLAMA Progra mı : PEYZAJ PLANLAMA MAYI S 2003

2 ĠSTANBUL TEKNĠ K ÜNĠ VERSĠ TESĠ FEN BĠ LĠ MLERĠ ENSTĠTÜSÜ BURSA SOĞANLI BOTANĠ K PARKI NI N BĠ TKĠ SEL TASARI MI NI N DEĞERLENDĠ RĠ LMESĠ YÜKSEK LĠ SANS TEZĠ ġehi r Pl ancısı Levent TURAN ( ) Tezi n Enstitüye Veril diği Tari h : 5 Mayıs 2003 Tezi n Savunul duğu Tari h : 28 Mayıs 2003 Tez DanıĢ manı : Di ğer Jüri Üyel eri Prof. Dr. Handan TÜRKOĞLU Prof. Dr. Ahmet Cengi z YI LDI ZCI Prof. Dr. Adnan UZUN (Ġ. Ü.) MAYI S 2003

3 ÖNS ÖZ Bu çalış manı n ortaya çık ması nda, bana her safhada yardı ml arı nı esirgemeyen ve bana destek ol an değerli hoca m Pr of. Dr. Handan Tür koğl u ile Peyzaj düzenl e me konusunda bil di ği m çoğu şeyi ona borçl u olduğu m, beni m peyzaj t asarı mı konusuna yönl enme mde baş r ollerden birisi ni oynayan kı ymetli hoca m Pr of. Dr. Ah met Cengi z Yıl dızcı ya teşekkür et meyi bir borç biliri m. Ma ddi ve manevi konul arda, her aşa mada bana destek ol an, yaşadı ğı m süreçt e sabır göster mel eri yle de bana büyük kat kılarda bul unan sevgili aile me ve akrabal arı ma şükranl arı mı sunarı m. Tez araştır ması esnasında, Bursa da bana hiç yabancılık çektir meyen, evi ni n kapıları nı bana açan değerli arkadaşı m Raşit Tuna ya, anketleri n yapıl ması nda bana yardı mcı ol an dost um Yavuz Çeli k e, bil gisayar orta mı ndaki yardı ml arı ndan dol ayı Buket Hi çbı kmaz ve Ümit Dursun a en içten sevgileri mi bil dirir, teşekkür ederi m. Bu arada, lisans öğrenimi yılları boyunca da, bana karşı e meği geç mi ş ol an sayı n hocal arı m Doç. Dr. Nilgün Er gun ile Ar aştır ma görevlisi Dr. Özhan Ert eki n i n adl arı nı telaffuz et meden geçe meyeceği m. Yakl aşı k 8 yıl dır i çi nde bul unduğu m okul um Taşkışla yı; öğrendi kleri mi, hocal arı mı, dostları mı ve yaşadı klarımı hep hatırlayacağı m. Çalışkanlı ğı n, sabrı n, dürüstl üğün, ilkeli ol manı n, kısacası; bili msel ol manı n başarı ya gi decek ol an başlıca yol ol duğunun unut ul ma ması dileği yle! Sevgi ve saygıları ml a Mayı s, 2003 Levent Turan ii

4 İ Çİ NDEKİ LER TABLO Lİ STESİ ŞEKİ L LİSTESİ ÖZET SUMMARY x xiii xxii xxv 1. Gİ Rİ Ş Tez Konusunun Seçim Nedeni ve Tezi n Amaçl arı Tez Çalış ması nı n Yönt e mi 2 2. Bİ TKİ SEL TASARI M VE KRİ TERLERİ Bit kisel Tasarı m Bit kileri n Tasarı m ile İlgili Nitelikleri Bit kileri n Tasarı m Ele manı Ol arak Kullanılması Bit kileri n Tasarı mda Üstlendi ği Roller Bit kileri n Tasarı mdaki Fonksi yonel Özellikleri Tasarı mı kuvvetlendir me Obj eleri ve mekanl arı birbirine bağl a ma Görsel kontrol sağla ma Uyu ml aştır ma Ta ma ml a ma Sı nırlandır ma Çevrele me- kuşat ma Al anl arı ya da mekanl arı böl me Davet et me Sirkül asyonu yönl endir me Vur gul a ma Çerçevel e me Di kkati dağıtma veya yönl endir me Öl çek değiştir me Si mgel e me İlgi nç detaylar ol uşt ur ma Göl ge sağlama Köt ü kokul arı önle me Fizi ksel çevre kontrol ü ve enerji tasarrufu sağla ma 39 iii

5 2. 6. Bit kileri n Mekan Ol uşt urul ması nda Kullanı ml arı Bit kileri n Estetik Pot ansi yelleri Genel Bit kilendirme Çeşitleri PARK ALANLARI NDA Bİ TKİ SEL TASARI M Parkl ardaki Bit kisel Tasarı mil keleri Parkl arı n içi nde yer alan bazı alt mekanlarla ilglili bitkisel tasarım ilkeleri Bit kileri n Fizi ksel Çevre Kontrol ü İçi n Kullanı ml arı BURSA SOĞANLI BOTANİ K PARKI' NI N Bİ TKİ SEL TASARI M YÖNÜNDENDEĞERLENDİ Rİ LMESİ Al ansal Araştır manı n Amaçl arı Araştır manı n met odol ojisi Araştır manı n hi pot ezleri Bursa Soğanlı Botani k Parkı' nı n Konu mu ve Genel Özellikleri Bursa Soğanlı Bot ani k Parkı' nı n konumu ve i kli msel özellikleri Parkı n genel planla ma ilkeleri ve fonksiyonl arı Parkı n bit kilendir me ve bit kisel tasarı milkeleri Parkt aki Bit kileri n Ekol oji k Yönden Değerlendiril mesi Bursa Soğanlı Botani k Parkı Bit kisel Tasarımı nı n, Bit kisel Tasarı m Kriterleri ne Göre İrdelenmesi Tasarı mı kuvvetlendir me Mekanl arı veya obj eleri birbirine bağl ama Görsel kontrol sağla ma Uyu ml aştır ma Ta ma ml a ma Sı nırlandır ma Çevrele me- kuşat ma Al anl arı ya da mekanl arı böl me Davet et me Sirkül asyonu yönl endir me Vur gul a ma Manzara çerçevel e me Di kkati dağıtma veya yönl endir me Öl çek değiştir me Si mgel e me İlgi nç detaylar ol uşt ur ma Göl ge sağlama Köt ü kokul arı önle me 109 iv

6 Fizi ksel çevre kontrol ü ve enerji tasarrufu sağla ma Parkt aki Fonksi yon Al anl arı nı n, Bit kisel Tasarı m Kriter ve Özellikleri ne Göre İrdelenmesi Genel bitkisel tasarı milkeleri ve bit kilerle mekan ol uşt urul ması Göl et çevresi Ül ke ve te ma bahçeleri Çocuk oyun alanl arı ve çevresi Ot ur ma biri ml eri çevresi Park girişleri ve çevresi Tari hi Bursa evl eri ve çevresi Masa tenisi alanı ve model araç pisti çevresi Büfeler, pastane, WC l er ve yöneti mbinası çevresi Tüm yaya yolları ve mekan bağl antıları Bisi klet ve koşu yolları Ot oparklar Parkı Kullanıcıların ve Konuyl a İlgili Meslek Sahi pleri ni n, Parka ve Bit kisel Tasarı mı na İlişki n Değerlendir mel erini n Araştırıl ması Araştır ma yöntemi Anket for ml arını n hazırlanması ve örnekl e m modeli ni n seçi mi Anket Sonuçl arı Kullanıcıları n de mografi k ve sosyo-ekono mi k özellikleri yle ilgili bilgiler Kullanıcıları n ci nsi yetleri Kullanıcıları n yaşları Kullanıcıları n medeni durumu Kullanıcıları n eğiti mdurumu Kullanıcıları n ot urdukl arı yer Kullanıcıları n mesl ekl eri Kullanıcıları n aylı k gelirleri Kullanıcıları n parkı kullanı ml arı yla ilgili özellikleri ve parkı n genel olarak değerlendiril mesi Kullanıcıları n parkı en çok hangi amaçl a kullandı kları Kullanıcıları n parkı seç mel eri ndeki nedenl er Kullanıcıları n parka geliş sı klı kları Kullanıcıları n parka gel di kleri mevsi m Kullanıcıları n parka gel di kleri günler Kullanıcıları n parktaki fonksi yon ve akti vite yeterliliği hakkı ndaki değerlendir mel eri 176 v

7 Kullanıcılarca parkta eksi kli ği duyul an fonksi yon ve akti vitel er kullanıcılara göre parkı n en beğenilen yönl eri Parkı n kullanıcıları nı n, parkı n bitkisel tasarı mı konusundaki değerlendir meleri Kullanıcıları n parktaki bit ki mi ktarı yeterliliği hakkı ndaki değerlendir mel eri Kullanıcıları n parktaki bit kileri n gör ünü ml eri hakkı ndaki değerlendir mel eri Kullanıcıları n bit kileri n işlevsel olabil me düzeyl eri ne ilişkin görüşleri Kullanıcıları n bit kileri n di ki myerleri hakkı ndaki değerlendir mel eri Kullanıcılara göre bit kileri n birbirleri ni tama ml a ma duruml arı Kullanıcıları n bit kileri n alanl arı sınırla ması hakkı ndaki görüşleri Kullanıcıları n, bitkileri n, alanl arı n etrafı nı çevreleyerek kuşatabilmel eri hakkı ndaki değerlendir mel eri Kullanıcıları n, bitkileri n davet edici ol up ol madı kları na ilişki n gör üşleri Kullanıcıları n, bitkileri n mekanl arı vurgul a ma düzeyl eri hakkı ndaki değerlendir mel eri Kullanıcılara göre bitkileri n si külasyonu yönl endir me özellikleri Kullanıcıları n, bitkileri n manzara güzelleştir me özelliklei yle ilgili değerlendir mel eri Kullanıcılara göre bit kileri n parkta istenmeyen görünt üleri perdelemel eri Kullanıcıları ni parktaki bitkileri n göl ge sağl ayabil me özellikleri ni değerlendir mel eri Kullanıcıları n, bitkileri n doğal gör ünü ml eri hakkı ndaki değerlendir mel eri Kullanıcılara göre parktaki bit kil erin çeşitlilik durumu Kullanıcılara göre parktaki bit kilerin huzur verebil me düzeyl eri Kullanıcılara göre parktaki bit kilerin ferahl atıcı nitelikleri Kullanıcılara göre bit kileri n coşku ver me düzeyl eri Kullanıcılar tarafı ndan parkta en beğenilen bit kiler Konuyl a ilgli mesl ek sahi pleri ni n sosyo- de megrafi k özellikleri 200 vi

8 Konuyl a ilgli meslek sahi pleri ni n sosyo-de megrafi k özellikleri Konuyl a ilgli meslek sahi pleri ni n cinsi yetleri Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ni n yaşları Konuyl a ilgili kişileri n meslekleri Konuyl a ilgli mesl ek sahi pleri ni n parkı genel olarak değerlendir meleri Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ni n, parkt aki fonksi yon ve akti vite yeterliliği hakkı ndaki değerlendir mel eri Konuyl a ilgili meslek sahi pleri nce parkt a eksi kli ği duyul an fonksi yon ve akti viteler Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ne göre parkı n en beğenilen yönl eri Konuyl a ilgili mesl ek sahi pleri ni n, parkın bitkisel tasarı mı hakkı ndaki değerlendir mel eri Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ni n parkt aki bitki mi kt arı yeterliliği hakkı ndaki değerlendirmel eri Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ni n parkt aki bitkileri n hakkı ndaki değerlendir mel eri Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ni n bit kileri n işlevsel olabil me düzeyl erine ilişki n görüşleri Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ni n bit kileri n di ki myerleri hakkı ndaki değerlendir mel eri Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ne göre bit kileri n birbirleri ni tama ml ama özellikleri Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ni n, bit kileri n alanları sınırla ma özelliği hakkı ndaki görüşleri Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ni n, bit kileri n alanları çevreleyerek kuşat ması hakkı ndaki değerlendir mel eri Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ni n, bit kileri n davet edici ol up ol madı kları na ilişki n görüşleri Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ni n, bit kileri n mekanl arı vurgul a ma düzeyl eri hakkı ndaki değerlendir mel eri Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ne göre bit kileri n sirkül asyonu yönl endirici özellikleri Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ni n, bitkileri n manzara güzelleştir me özellikleri yle ilgili değerlendir mel eri Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ne göre parkt aki bit kileri n istenmeyen görünt üleri perdele me özellikleri 219 vii

9 Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ni n, parktaki bitkileri n göl ge sağl ayabil me özellikleri ni değerlendir mel eri Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ni n, bitkileri n doğal görünüml eri hakkı ndaki değerlendir mel eri Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ne göre parkt aki bit kileri n çeşitlilik durumu Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ne göre parkt aki bit kileri n huzur ver me düzeyl eri Konuyl a ilgili mesl ek sahi pleri ne göre parkt aki bit kileri n ferahl atıcı nitelikleri Konuyl a ilgili meslek sahi pl eri ne göre bit kileri n coşku ver me özellikleri Konuyl a ilgili meslek sahi pleri tarafı ndan parkta en beğenilen bit kiler Konusuyl a ilgili meslek sahi pleri ni n parkı n bit kisel tasarı mı yl a ilgili bazı teknik değerlendir mel eri Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ne göre bit kileri n parkta dış mekalar ol uşt urabil mel eri Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ne göre, bitkileri n yapılan tasarı ml arı kuvvetlendirebil mesi Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ne göre, bitkileri n parktaki mekan ve objeleri birbirine bağl ayabil mesi Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ne göre parkt aki bit kileri n manzarayı çerçevele mel eri Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ne göre, parktaki bit kileri n di kkati, gerekli bir yere yönl endirmesi Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ne göre, parktaki bit kileri n ikli mve gür ült ü kontrol ünü gerçekl eştirebil mel eri Konuyl a ilgili meslek sahi pleri tarafından, park içi n ek olarak değişi k bir bitki düzeni ni n düşünül mesi Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ni n, parkı n bit kisel tasarı mı yla ilgili ek önerileri Kullanıcılar ve konuyl a ilgili meslek sahipleri ni n parkla ilgili değerlendir meleri ni n karşılaştırıl ması Parkl a ilgili değişkenl eri n değerlerini n arit meti k ortala ma ile standart sapmal arı ve bunl arı n karşılaştırıl ması 239 viii

10 5. SONUÇ VE ÖNERİ LER 244 KAYNAKLAR 253 EKLER 258 ÖZGEÇMİ Ş 271 ix

11 TABLO Lİ STESİ Sayfa No Tabl o Kullanıcıları n ci nsi yetleri 163 Tabl o Kullanıcıları n yaşları Tabl o Kullanıcıları n medeni durumu 165 Tabl o Kullanıcıları n eğiti mdurumu..166 Tabl o Kullanıcıları n ot urdukl arı yer. 167 Tabl o Kullanıcıları n meslekleri. 168 Tabl o Kullanıcıları n aylı k gelirleri 169 Tabl o Kullanıcıları n parkı kullanma a maçl arı..171 Tabl o Kullanıcıları n bu parkı seçi mnedenl eri Tabl o Kullanıcıların parka geliş sı klıkları Tabl o Kullanıcıların çoğunl ukl a parka gel dikl eri mevsi m Tabl o Kullanıcıların parka çoğunl ukl a gel dikl eri günl er 175 Tabl o Kullanıcıların, parkı n fonksi yon yeterliliği ne ilişki n değerlendirmel eri Tabl o Kullanıcılarca parkta eksi k bul unan fonksi yon ve akti viteler Tabl o Kullanıcılara göre parkı n en beğenilen yönl eri. 178 Tabl o Kullanıcıların parktaki bitki mi kt arı yet erliliği hakkı ndaki değerlendirmel eri Tabl o Kullanıcıların, parkt aki bitkileri n görünü ml eri hakkı ndaki değerlendirmel eri Tabl o Kullanıcıların bit kileri n işlevsel olabilme düzeyl eri ne ilişki n görüşleri 183 Tabl o Kullanıcıların bit kileri n di ki myerleri hakkı ndaki değerlendirmel eri Tabl o Kullanıcılara göre bit kileri n birbirlerini ta ma ml a ma duruml arı Tabl o Kullanıcılar göre bit kileri n alanları gereği nce sı nırla ma özellikleri Tabl o Kullanıcılara göre bit kileri n alanları n etrafı nı gereği nce çevreleyi p kuşatabil me özellikleri 187 Tabl o Kullanıcılara göre bit kileri gerekti ği nde davet edici ol ma özellikleri Tabl o Kullanıcılara göre bit kileri n mekanl arı vurgul a ma düzeyl eri Tabl o Kullanıcılara göre park bit kileri ni n sirkül asyonu yönl endirici özellikleri Tabl o Kullanıcılara göre park bit kileri ni n manzara güzelleştir me özellikleri Tabl o Kullanıcılara göre bit kileri n istenmeyen görünt üleri perdele me özelliği Tabl o Kullanıcılara göre parktaki bit kileri n göl ge sağl ayabil me özellikleri Tabl o Kullanıcılara göre bit kileri n doğal görün me düzeyl eri. 194 x

12 Tabl o Kullanıcılara ggöre parktaki bit kileri n çeşitlilik durumu Tabl o Kullanıcılara göre parktaki bit kileri n huzur verebil me düzeyl eri. 196 Tabl o Kullanıcılara göre parktaki bit kileri n ferahlı k ver me özellikleri Tabl o Kullanıcılara göre parktaki bit kileri n coşku ver me düzeyl eri Tabl o Kullanıcılar tarafı ndan parkta en beğenilen bit kiler. 199 Tabl o İlgili meslek sahi pleri ni n de megrafi k özellikleri ve mesleki alanları Tabl o Konuyl a ilgili meslek sahi pl eri ni n ci nsi yetleri. 201 Tabl o Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ni n yaşları 202 Tabl o Konuyl a ilgili kişileri n mesl ekl eri 203 Tabl o İlgili möeslek sahi pleri ni n parkı n fonksi yon yeterliliği ne ilişki n görüşleri. 204 Tabl o İlgili meslek sahi pleri nce parkta eksi kliği duyul an fonksi yon ve akti viteler. 205 Tabl o İlgili meslek sahi pleri ne göre, parkı n en beğenilen yönl eri Tabl o İlgili meslek sahi pleri ni n parktaki bitki mi kt arı nı n yeterliliği hakkı ndaki değerlendir mel eri Tabl o İlgili meslek sahi pleri ni n parktaki bitkileri n görünü ml eri hakkı ndaki değerlendir mel eri Tabl o İlgili meslek sahi pleri ni n bit kileri n işlevsellik düzeyi yle ilgili görüşleri 210 Tabl o İlgili meslek sahi pleri ni n bit kileri n diki myerleri hakkı ndaki değerlendirmel eri Tabl o İlgili meslek sahi pleri ne göre bit kilerin birbirleri ni tama ml a ma özellikleri Tabl o İlgili meslek sahi pleri ne göre bit kilerin gereken alanları sınırlayabilmesi. 213 Tabl o İlgili meslek sahi pleri ne göre bit kilerin alanları gereği nce çevreleyerek kuşatabil me düzeyl eri. 214 Tabl o İlgili meslek sahi pleri ne göre bit kilerin gerekti ği nde davet edici ol ma özellikleri. 215 Tabl o İlgili meslek sahi pleri ne göre bit kilerin mekanl arı vurgul a ma düzeyl eri Tabl o İlgili meslek sahi pleri ne göre park bitkileri ni n sirkülasyonu yönl endirici özellikleri Tabl o İlgili meslek sahi pleri ne göre park bitkileri ni n manzara güzelleştir mel eri 218 Tabl o İlgili meslek sahi pleri ne göre bit kilerin gerekli görünü ml eri perdele mel eri. 219 Tabl o İlgili meslek sahi pleri ne göre parktaki bitkileri n göl ge sağl ayabil me özellikleri Tabl o İlgili meslek sahi pleri ne göre bit kilerin doğal görünme düzeyl eri 221 Tabl o İlgili meslek sahi pleri ne göre parktaki bitkileri n çeşitlilik durumu. 222 Tabl o İlgili meslek sahi pleri ne göre parktaki bitkileri n huzur ver me düzeyl eri 223 Tabl o İlgili meslek sahi pleri ne göre parktaki bitkileri n ferahlı k ver me özellikleri xi

13 Tabl o İlgili meslek sahi pleri ne göre parktaki bitkileri n ferahlı k ver me özellikleri Tabl o İlgili meslek sahi pleri ne göre parkta en beğenilen bit kiler Tabl o İlgili meslek sahi pleri ne göre bit kilerin parkta mekan ol uşt urabilmel eri Tabl o İlgili meslek sahi pleri ne göre bit kilerin yapılan tasarı ml arı kuvvetlendirebil me düzeyi 228 Tabl o İlgili meslek sahi pleri ne göre bit kilerin parktaki mekan ve objeleri birbirine bağl ayabil mesi Tabl o İlgili meslek sahi pleri ne göre parktaki bitkileri n manzarayı çerçevele meleri. 230 Tabl o İlgili meslek sahi pleri ne göre parktaki bitkileri n, di kkati gerekli bir yere yönlendir mesi Tabl o İlgili meslek sahi pleri ne göre parktaki bitkilerin ikli mve gürült ü kontrol ünü gerçekl eştirebil mel eri. 232 Tabl o İlgili meslek sahi pleri tarafı ndan, park içi n ek ol arak değişi k bir bitki düzeni n düşünül mesi Tabl o Kullanı cı ve ilgili meslek sahi pleri ni n, park bit kisel tasarı mı yla ilgili değerlendir mel eri nin arit meti k ortala ma ve standart sapmal arı xii

14 ŞEKİ L LİSTESİ Sayfa no Şekil : Değişi k bit ki for ml arı... 6 Şekil : Ol uşt urulan düz ve eğrisel hatlara birer örnek. 9 Şekil : Bit kilerle oluşt urulan bir dizi. 10 Şekil : Bit kilerle oluşt urulan,; diz, bel ve omuz boyu sı nırlayıcı bari yer ve alçak duvarlar 11 Şekil : Bi t klerle ol uşt urulan perde ve duvarlar.. 12 Şekil : Bit kilerle oluşt urulan bir duvar.. 12 Şekil : Açı k alanda, geniş tepeli ve boyl u bir ağaçla ol uşt urulan çatı Şekil : Bit kilerle oluşt urulan ze mi n kapl a ması, duvar ve tavanı n şe mati k gösteri ml eri Şekil : Al anları n tanı ml anması, ayrıştırıl ması ve ayrıştırıl ması örneği. 16 Şekil : Bit kilerle bir bi nanı n i nsan ölçeği ne yakl aştırıl ması.. 16 Şekil : Bit kilerle duvar ve tavan et kisi ol uşt urularak, bir dış mekanı n tanı ml anışı.. 17 Şekil : Bit kilerle topoğrafi k değişi ml eri n gösteril mesi ne bir örnek.. 17 Şekil : Bit ki grupl aroı yla uygun arka fon ol uşt urularak bir objeni n ön plana çı karılması 17 Şekil : Var olan bir yol kade mel enmesi ni n, kenarları na yapılan farklı ağaçlandır mal arla kade mel enmeni n daha belirgi nleştirilip tipte kuvvetlendiril mesi. 19 Şekil : İki yapı nı n çalılarla birbirine bağl anması.. 20 Şekil : İki farklı türde bit ki ni n, daha farklı bir başka t ürde bit ki yle bağl anması. 20 Şekil : Ağaç ve çalılarla görsel kontrol ve perdele me sağl anması 21 Şekil : Ağaç ve çalılarla, servis alanı, ot opark, çöp kut usu, elektri k direği gi bi doğr udan görül mesi istenmeyen obj e ve alanları n perdelenmesi Şekil : Bit kilerle yer yer açı klı k ve kapalılık ol uşt urularak görünt ü veya manzara kontrol ünün gerçekl eştiril mesi Şekil : Değişi k yapıdaki ağaç dizileri yle bir bi nanı n ta ma ml anması 23 Şekil : Çalıları n çit bi çi mi nde yan yana getirlmesi yle bir kullanı m alanı nı n sı nırlandırıl ması Şekil : Ağaç ve çalılar vasıtası yla, değişi k fonksi yon alanları nı n farklı derecel erde sı nırlandırıl ması 25 Şekil : Değişi k mekanl arı n, farklı bitkilerle kuşatıl mal arı 26 Şekil : Bir çocuk oyun alanı nı n çalı ve ağaçlarla çevrelenişi 26 Şekil : Bir parktaki çocuk oyun alanı nı n, ağaç ve çalılarla çevrelenmesi ni n bir kıs mı ndan görünüş 27 Şekil : Bir alanı n ağaç sıraları vasıtası yla ikiye böl ünmesi.. 28 xiii

15 Şekil : Ağaçl arı n konu ml andırıl ması yla, bir ot ur ma mekanı na davete yardı medilmesi. 29 Şekil : Ağaç dizileriyle bir ana yol a bağl anan tali yola davet et me.. 29 Şekil : Bit kilerle oluşt urulan düz hatlarla, bir objeye, bir alana di kkati n çekil mesi ve davet et me Şekil : Ol uşt urulan bit ki dizileri ve bunl arla yapılan çevrele mel erle sirkülasyonun yönl endiril mesi Şekil : Çalı çitleri ve ağaçlarla, sirkülasyonun bir yapı ya yönl endirilmesi.. 31 Şekil : Bit kilerle meydana getirilen biçi msel ani değişi kli k ve zıtlıkları n vur guyu ol uşt ur ması.. 32 Şekil : Bir manzaranı n, ağaçlar vasıtası yla çerçevelenmesi.. 33 Şekil : Di kkati n ve sirkülasyonun ağaç sıralarıyla bir alana ya da yapı ya yönl endiril mesi. 34 Şekil : Bit ki dizisi nin for munda ani bir değişiklik ol uşt uran ve di kkat çekme özellikleri bul unan süt un biçimi ndeki ağaçlarla vurgu yapılarak di kkati n yönl endirilmesi.. 35 Şekil : Ağaç ve çalıları n kade mel er biçi mi nde kullanılarak, mevcut ölçeği insan ölçeği ne yakl aştır ma.. 36 Şekil : Süt un for ml u ağaçlar, bazı duruml arda si mgel e me görevi ni görevi ni üstlenebilirler 37 Şekil : Bir parktaki tabelanı n etrafı na koyul an çiçekli k, saksılar ve içi ndeki çi çekl erle ol uşt urulan ilginç bir detay. 38 Şekil : Geniş tepeli bir ağaçla göl gele me fonksi yonunun Sağl anması ve di nlenme işlevi içi n daha konforl u bir orta m meydana getir mesi Şekil : Bit kilerle yapılan duvar, perde ve çitlerle, tanı msı z boşl ukl arı n daha tanı mlı hale getirilmel eri 41 Şekil : Ağaç, çalı, yerört ücü ve çi mt ürü bitkileri n; duvar, çatı ve ze mi n kapl ama ele manl arı olabil me özellikleri yle dış mekan meydana getir mel eri Şekil : Çevrele me-kuşat ma yapılarak, mekan al gısı nı n bit kilerle güçlendirilmesi ve negatif mekanl arın, pozitif mekanl ara dönüşt ür meye yardı medil mesi.. 43 Şekil : Çalı grupl arını n, zaten var olan duvar al gısı nı güçlendirerek dış mekan tanı ml anması na kat kı da bul unmal arı 43 Şekil : Çalı çitleri yle duvar et kisi meydana getirilerek, mekanı n tanı ml anması na kat kı sağl anması.. 44 Şekil : Geniş tepeli, boyl u ağaçlarla çatı elemanı ol uşt urularak dış mekanı n düşey boyutta da belirlen mesi Şekil : Bir pra mi dal ağaç ve bir çalı nı n soliter olarak kullanı mı.. 46 Şekil : Monoti p bitkilendir meyl e yapılan çalı çiti biçi mi nde bitkilendir me.. 47 Şekil : Gr up şekli nde bit kilendir meye örnek olarak bir plan ve görünüş.. 48 Şekil : Ağaç ve çalıları n, çalı kitleleri biçi mşinde kullanıl ması na örnek olarak bir plan ve görünüş xi v

16 Şekil : Çalıları n, çalı kitlesi biçi mi nde bit kilendir mesi ne örnek olarak bir plan ve görünüş.. 49 Şekil : Parkta yer alan bir ot ur ma- di nlenme alanı na bit kiler vasıtası yla kuşat ma-çevrel e me yapılarak mekan algısı nı n güçl endiril mesi.. 56 Şekil : Bir çocuk oyun alanı nı n genel bitkilendir me planı.. 59 Şekil : Ot oparkta genel ağaçl andır ma düzenini n gösteri mi Şekil : Karayol arı çevresi nde yapılacak bit kilendir meyl e gürült ü kontrol ünün sağlanması Şekil : Bursa Soğanlı Bot ani k Parkı nı n, Bursa kent büt ünündeki yeri.. 70 Şekil : Bursa Soğanlı Bot ani k Parkı nı n genel şe mati k planı.. 72 Şekil : Bursa Soğanlı Bot ani k Parkı bitkilendir me düzeni ni n genel görünü mü. 76 Şekil : Parktaki tepelere farklı niteliklerde bitkilendir me yapılarak ve sıralı ağaçlarla destekl enerek tasarı mı n kuvvetlendiril mesi. 79 Şekil : Parktaki farklı işlevdeki yollara, farklı nitelikte bitkilendir me yapılarak t asarı mı n kuvvetlendiril mesi 7 9 Şekil : Parktaki büfeni n önünde yer verilen çalı ve ağaçları n, büfeni n açı k alanı yla önünden geçen yol arası nda, kapı et kisi de ol uşt urarak bir bağl antı kurmal arı 81 Şekil : Parktaki iki farklı ağaç t ürünün, çalılar yardı mı yl a birbiri ne bağl anması Şekil : Parkta yer alan otanti k Bursa evl eri ni n ön kıs mı nda, ağaç ve çalılarla yapılan yer yer görsel aç ma ve kapat mal ar Şekil : Parktaki büfeni n yan tarafı nda i breli ağaçl arla yapılan kıs mi görsel perdeleme Şekil : WC leri n ön kıs mı nda, ibreli bitkilerle yapılan görsel kapat ma 84 Şekil : Parktaki otanti k Bursa evleri ni n önünde bul unan sert ze mi nli terasta, saksılı çiçeklerle yapıl mak istenen bir uyuml aştır ma 85 Şekil : Meydandaki aydı nlat manı n etrafı nda bit kilerle yapılan uyuml aştırma.. 85 Şekil : Parkta ol uştur ulan yapay tepeci kleri n üzeri nde yer verilen pira mi dal for ml u i breli ağaçla vasıtası yla bu tasarı mı n tama ml anması Şekil : Parktaki kaya bahçesi nde meydana getirilen tepeci klerde, süt un ve pira mi dal for ml u i breli ağaçları n kullanı mı yl a tasarı mı n bir ölçüde tama ml anması 87 Şekil : Ot anti k Bursa evleri etrafı ndaki alanda, çalı dizileri yle yapılan sı nırlama 88 Şekil : Parktaki iki farklı alan arası nda, çalı kitleleri ve ağaçlar yardımı yl a yapılan bir sınırla ma örneği Şekil : Parktaki pastaneni n arka tarafı ndaki terasta, duvarla yapılan sınırla manın et kisi ni n, çalı dizileri yle desteklenerek arttırıl ması. 89 Şekil : Çocuk oyun alanı n etrafı nda yer alan ağaçları n bu alanı çevreleyi p kuşat ması.. 90 Şekil : Ot ur ma alanını n etrafı nda yer verilen sarkı k for ml u ağaçları n, bu alanı çevreleyi p kuşat mal arı. 91 Şekil : Büyük göl et etrafı ndaki yol kenarlarında dizili olan ağaçları n, söz konusu al anı çevreleyi p kuşat maları 9 1 xv

17 Şekil : Çalı kitleleri yardı mı yl a parktaki bir alanı n böl ünmesi. 92 Şekil : Ol uşt urulan bir çalı sırası yla bir alanın böl ünerek kısı ml ara ayrıl ması. 93 Şekil : Park girişi nde, ışı nsal çiçek parterleriyle parka davet edişi n sağl anması.. 94 Şekil : Çi çek ve çalı kitleleri yle, park içi ndeki bir mekana davet et me 94 Şekil : Ot anti k Bursa evleri ni n çevresi nde, çalı kitleleri vasıtası yla, yaya hareketleri ni yönl endiril mesi ne kat kıda bul unul ması 95 Şekil : Ot anti k Bursa evleri ni n, etrafı nda çalı sıraları yla, yaya sirkülasyonunun kıs mi olarak yönl endiril mesi ne kat kı da bul unul ması 96 Şekil : Ot anti k Bursa evleri ni n önünde, mavi msi renkli pira mi dal forml u ibreli ağaçların et kisi yle ve ani for mdeğişi kliği yle bu evleri n vurgul anması. 97 Şekil : Yöneti mbi nası nı n çevresi nde, süt un ve pira mi dal for ml u ve aynı za manda farklı renkt eki ağaçlarla yapılan vurgul a ma.. 97 Şekil : Os mangazi girişi ni n pira mi dal for ml u i breli ağaçlarla vurgul anması.. 98 Şekil : Parkta, di ğer tepeci klerde ol duğu gi bi, kaya bahçesi nde bul unan tepeci ği n pira mi dal for ml u i breli ağaçl arla ve farklı çalı grupl arı yla vur gul anması Şekil : Farklı renkteki iki ağacı n, yol un her iki tarafı nda konu ml andırılarak, kapı et kisi nin meydana getiril mesi yle bir çeşit vurgunun yapıl ması 99 Şekil : Parktaki büyük göl eti n etrafı nda, ağaç ve çalılar yardı mı yl a, manzaranı n çerçeve içi ne alınması ve bu görünü mün daha belirgi n hale getiril mesi 100 Şekil : Partaki büyük göl et çevresi nde, belirli mesafe aralığı nda yer verilen, aynı türdeki iki ağaç yardı mı yl a, manzaranı n çerçeve içi ne alınması Şekil : Parktaki küçük göl etleri n ertrafı nda yer verilen sarkı k for ml u ağaçlarla izleyi ci ni n di kkati ni n suya doğr u yönl endiril mesi 102 Şekil : Parktaki otanti k Bursa evleri etrafı nda yer verilen çiçekl er ve değişi k renkteki çalılarla, di kkati n bu evl ere doğru yönl endiril mesi. 103 Şekil : Parktaki otanti k Bursa evleri ni n restaurant olarak kullanılanı n önünde yer verilen çiçek ve çalı sıraları yla di kkati n buraya yönl endirilmesi 103 Şekil : Parkta, çiçek t opl ul ukl arı yla ol uşt urulan ilgi nç bir detay 105 Şekil : Parkta, farklı çiçeklerle yapılan kompozisyonl a ol uşt urulan ilgi nç detay Şekil : Parktaki çiçekl eri n ağaçlarla kullanımı yl a ol uşt urulan ilgi nç bir detay Şekil : Parktaki ot ur ma biri ml eri ni n ağaçl arla göl gelendiril mesi 108 Şekil : Parktaki bir ot ur ma biri mi ne geniş tepeli bir ağaçla göl ge sağl anması 108 Şekil : Parktaki ot ura ma biri ml eri ne, ağaçlarla, gereken göl geni n sağl anması. 109 xvi

18 Şekil : Parkı n sı nırında yer verilen çalı ve ağaç dizileri ni n, karayol u gürült üsü etkisi ni azaltarak fizi ksel çevre kontrol üne yardı mcı ol mal arı 111 Şekil : Parkı n sı nıra yakı n kesi ml erde konuml andırılan çalı ve ağaç dizileri ni n, karayol u gürült üsünü azaltıp, kıs mi fizi ksel çevre kontrol ü sağlamal arı. 111 Şekil : Parkı n sı nırında yer verilen çalı ve ağaç dizileri ni n, karayol u gürült üsü etkisi ni azaltarak fizi ksel çevre kontrol üne yardı mcı olmal arı. 112 Şekil : Park girişi yanı nda, parkla ot oparkı arası ndaki sı nırda yer verilen çalı ve ağaç dizileri yle, ot opark gürült üsünün kıs men de olsa azaltıl ması Şekil : Bil hassa parkt aki ot ur ma biri ml eri nde, ağaçları n göl ge sağl a ması yla, ısı deneti mi sağlayarak, fizi ksel çevre kontrol ünü gerçekl eştir mel eri Şekil : Parkta, bitkisel tasarı mı n değerlendiril mesi sonucu ol uşan alt böl geler Şekil : Parkı n bit kisel tasarı mı nı n bir kıs mı ndan bir görünü m 116 Şekil : Parkı n bit kisel tasarı mı nı n bir böl ümünden bir başka görünüm Şekil : Parktaki çocuk oyun alanları nı n etrafını çevreleyen ağaçları n, bu alanı n tanı ml anması na yardı mcı olarak, dış mekan al gısı nı n ol uş ması na kat kı sağl a ması Şekil : Ot ur ma ve dinlenme alanı nı n etrafı nda yer verilen sarkı k for ml u ağaçlarla bu alanı n daha et ki n tamı nl alarak burada bir dış mekanı n ol uşt urul ması Şekil : Parktaki büyük göl et etrafı ndaki bit kisel tasarı mdan genel bir görünüm. 119 Şekil : Büyük göl etin etrafı ndaki bit ki düzeninden bir görünüm 120 Şekil : Büyük göl etin etrafı ndaki bit kilendirmeden başka bir görünüm. 120 Şekil : Parktaki ül ke bahçekl eri nden olan japon bahçesi nden bir görünü m Şekil : Parktaki ül ke bahçel eri nden olan İngiliz bahçesi nden bir görünü m Şekil : Parktaki di ğer ül ke bahçesi olan Fransız bahçesi nden bir görünü m Şekil : Parktaki gül bahçesi nden bir görünüm. 124 Şekil : Partaki Rhododendr on- Azal ea bahçesi nde sergilenen güller Şekil : Parktaki kaya bahçesi nden bir görünüm Şekil : Değişi k renkt eki bit kileri n sergilendiği renk bahçesi nden bir görünü m Şekil : Parktaki kokul u bit kiler bahçesi nden bir görünü m Şekil : Parktaki şekilli bitkiler gösteri malanından bir görünü m. 129 Şekil : Parktaki ibreli bitkiler gösteri malanından bir görünü m Şekil : Parkta, kuğu bahçesi olarak anılan küçük göl etlerden bir görünü m Şekil : Parkta, tema bahçeleri yakı nı ndaki küçük göl etlerden başka bir görünü m Şekil : Parkta bul unan Meşe- Akçağaç gösteri malanı ndan bir görünüm 133 xvii

19 Şekil : Parkta yer alan meyve ağaçları gösteri malanı ndan bir görünüm 134 Şekil : Parktaki Dut ağaçları gösteri malanı ndan bir görünt ü. 135 Şekil : Parkta yer alan bir çocuk oyun al anı ve bunun bit ki düzeni 136 Şekil : Parktaki çocuk oyun alanı ve onun bitkisel tasarı mı ndan bir görünü m Şekil : Parktaki bir ot ur ma ve di nlenme alanından bit kilendir me örneği 138 Şekil : Parktaki bir ot ur ma ve di nlenme alanını n ve bunun bitkilendir mesi ni n görünü mü Şekil : Üzeri açı k bırakılarak göl gelendir me yapıl mayan ot ur ma biri mi ne örnek Şekil : Parka girişlerden biri olan Soğanlı girişini n park tarafı ndan bir görünü m Şekil : Parkı n Çukurca girişi ni n dış kıs mı nı n gör ünü mü 141 Şekil : Parkı n Çukurca girişi ni n parka göre iç kıs mı nı n görünü mü 141 Şekil : Parkı n Os mangazi girişi ni n, parka göre dış kıs mı ndan bir görünü m Şekil : Parkı n Os mangazi girişi ni n parka göre iç tarafı ndan görünümü. 143 Şekil : Parktaki otanti k Bursa evleri ni n restaurant olarak kullanılanı nın ön tarafı ndaki bitkilendir meden bir gör ünü m Şekil : Ot anti k Bursa evleri ni n otel kullanı mına sahi p olanı nı n bahçe bit kilendir mesi ni n görünü mü 145 Şekil : Parktaki masa tenisi alanı ve burası nın bit kilendir mesi Şekil : Model araç pistini n ve çevresi ndeki bit ki düzeni ni n görünü mü Şekil : Şekil Par ktaki Çukurca girişi ne yakı n olan büfeden bir görünü m Şekil : Parkı n Soğanlı girişi ne daha yakı n olan büfeni n çevresi nden bir görünü m Şekil : Parktaki pastaneni n çevresi ni n görünü mü Şekil : Parktaki bir WC ni n ön tarafı nı n yol dan görünü mü. 151 Şekil : Parktaki başka bir WC ni n ön kıs mı nın yol dan görünümü Şekil : Parkı n yöneti mbi nası nı ve çevresi nin önünden geçen yol dan görünü mü. 152 Şekil : Parktaki ana yaya yolları ndan birisi olan, parkı n Soğanlı ve Çukurca girişleri ni bağlayan ve Ihlamurl u yol adı verilen yol un görünü mü Şekil : Parktaki tali bir yaya yol undan ve bitki düzeni nden görünü m 154 Şekil : Parktaki başka bir tali yaya yol unun ve çevresi ni n görünümü 155 Şekil : Parkı n bisi klet yol u ve etrafı ndaki bitkilendir me. 156 Şekil : Parkı n bisi klet yol u ve çevresi nden bir görünü m. 156 Şekil : Koşu parkuru ve çevresi nden bir böl üm. Ağaçl ar ve çalılar bu parkura yer yer yakl aşı p uzakl aşmakt adırlar Şekil : Koşu parkuru ve çevresi nden bir böl üm. Bu yol etrafı nda, bitkisel açı dan yer yer açı klı k ve kapalılıklar bul unmakt adır Şekil : Parktaki bir ot opark ve bit kilendir mesi ni n bir böl ümü 159 Şekil : Parktaki bir ot opark ve bit kilendir mesi ni n bir böl ümü 160 Şekil : Kullanıcıların ci nsi yetleri Şekil : Kullanıcıları n yaşları xviii

20 Şekil : Kullanıcıların medeni durumu Şekil : Kullanıcıları n eğiti mdurumu 166 Şekil : Kullanıcıları n ot urdukl arı yer 167 Şekil : Kullanıcıları n meslekl eri 168 Şekil : Kullanıcıları n aylı k gelirleri Şekil : Kullanıcıları n parkı kullanma a maçları. 171 Şekil : Kullanıcıları n bu parkı seçi mnedenl eri 172 Şekil : Kullanıcıları n parka geliş sı klı kları Şekil : Kullanıcıları n çoğunl ukl a parka geldi kleri mevsi m Şekil : Kullanıcıları n parka çoğunl ukl a geldi kleri günl er 175 Şekil : Kullanıcıların, parkı n fonksi yon yeterliliği ne ilişki n değerlendirmel eri 176 Şekil : Parktaki Kullanıcılara göre parkı n en beğenilen yönl eri Şekil : Kullanıcıların bit ki mi ktarı yeterliliği hakkı ndaki değerlendirmel eri 181 Şekil : Kullanıcıların, parktaki bitkileri n görünüml eri hakkı ndaki değerlendirmel eri 182 Şekil : Kullanıcıların bit kileri n işlevsel olabil me düzeyl eri ne ilişki n görüşleri. 183 Şekil : Kullanıcıların bit kileri n di ki myerleri hakkı ndaki değerlendirmel eri 184 Şekil : Kullanıcılara göre bit kileri n birbirlerini tama ml a ma duruml arı Şekil : Kullanıcılar göre bit kileri n alanları gereği nce sı nırlama özellikleri Şekil : Kullanıcılara göre bit kileri n alanların etrafı nı gereği nce çevreleyi p kuşatabil me özellikleri. 187 Şekil : Kullanıcılara göre bit kileri gerekti ğinde davet edici ol ma özellikleri Şekil : Kullanıcılara göre bit kileri n mekanları vurgul a ma düzeyl eri 189 Şekil : Kullanıcılara göre park bit kileri ni n sirkülasyonu yönl endirici özellikleri Şekil : Kullanıcılara göre park bit kileri ni n manzara güzelleştir me özellikleri Şekil : Kullanıcılara göre bit kileri n istenmeyen görünt üleri perdele me özelliği. 192 Şekil : Kullanıcılara göre parktaki bit kilerin göl ge sağl ayabil me özellikleri 193 Şekil : Kullanıcılara göre bit kileri n doğal gör ünme düzeyl eri Şekil : Kullanıcılara ggöre parktaki bit kilerin çeşitlilik durumu Şekil : Kullanıcılara göre parktaki bit kilerin huzur verebil me düzeyleri Şekil : Kullanıcılara göre parktaki bit kilerin ferahlı k ver me özellikleri Şekil : Kullanıcılara göre parktaki bit kilerin coşku ver me düzeyl eri 198 Şekil : Kullanıcılar tarafı ndan parkt a en beğenilen bit kiler Şekil : Konuyl a ilgili meslek sahi pl eri ni n cinsi yetleri Şekil : Konuyl a ilgili meslek sahi pleri ni n yaşları Şekil : Konuyl a ilgili kişileri n meslekl eri Şekil : İlgili möeslek sahi pleri ni n parkı n fonksi yon yeterliliği ne ilişki n görüşleri xi x

21 Şekil : İlgili meslek sahi pleri nce parkta eksikli ği duyul an fonksi yon ve akti viteler Şekil : İlgili meslek sahi pleri ne göre, parkı n en beğenilen yönl eri Şekil : İlgili meslek sahi pleri ni n parktaki bitki mi ktarı nı n yeterliliği hakkı ndaki değerlendir mel eri 208 Şekil : İlgili meslek sahi pleri ni n parktaki bitkileri n görünü ml eri hakkı ndaki değerlendir mel eri 209 Şekil : İlgili meslek sahi pleri ni n bit kileri n işlevsellik düzeyi yle ilgili görüşleri 210 Şekil : İlgili meslek sahi pleri ni n bit kileri n diki myerleri hakkı ndaki değerlendir mel eri Şekil : İlgili meslek sahi pleri ne göre bit kilerin birbirleri ni tama ml a ma özellikleri 212 Şekil : İlgili meslek sahi pleri ne göre bit kilerin gereken alanları sınırlayabil mesi Şekil : İlgili meslek sahi pleri ne göre bit kilerin alanları gereği nce çevreleyerek kuşatabil me düzeyl eri Şekil : İlgili meslek sahi pleri ne göre bit kilerin gerekti ği nde davet edici ol ma özellikl eri Şekil : İlgili meslek sahi pleri ne göre bit kilerin mekanl arı vurgul a ma düzeyl eri. 216 Şekil : İlgili meslek sahi pleri ne göre park bitkileri ni n sirkül asyonu yönl endirici özellikleri Şekil : İlgili meslek sahi pleri ne göre park bitkileri ni n manzara güzelleştirmel eri. 218 Şekil : İlgili meslek sahi pleri ne göre bit kilerin gerekli görünü ml eri perdele meleri Şekil : İlgili meslek sahi pleri ne göre parktaki bit kileri n göl ge sağl ayabilme özellikleri Şekil : İlgili meslek sahi pleri ne göre bit kilerin doğal görünme düzeyl eri. 221 Şekil : İlgili meslek sahi pleri ne göre parktaki bit kileri n çeşitlilik durumu Şekil : İlgili meslek sahi pleri ne göre parktaki bitkileri n huzur ver me düzeyl eri 223 Şekil : İlgili meslek sahi pleri ne göre parktaki bitkileri n ferahlı k ver me özellikleri 224 Şekil : İlgili meslek sahi pleri ne göre parktaki bitkileri n ferahlı k ver me özellikleri 225 Şekil : İlgili meslek sahi pleri ne göre parkta en beğenilen bit kiler 226 Şekil : İlgili meslek sahi pleri ne göre bit kilerin parkta mekan ol uşt urabilmel eri 227 Şekil : İlgili meslek sahi pleri ne göre bit kilerin yapılan tasarı ml arı kuvvetlendirebil me düzeyi. 228 Şekil : İlgili meslek sahi pleri ne göre bit kilerin parktaki mekan ve objeleri birbiri ne bağl ayabil mesi xx

22 Şekil : İlgili meslek sahi pleri ne göre parktaki bitkileri n manzarayı çerçevelemel eri..230 Şekil : İlgili meslek sahi pl eri ne göre parktaki bitkileri n, di kkati gerekli bir yere yönl endir mesi Şekil : İlgili meslek sahi pleri ne göre parktaki bitkileri n ikli mve gürült ü kontrol ünü gerçekl eştirebilmel eri..232 Şekil : İlgili meslek sahi pleri tarafı ndan, park içi n ek olarak değişi k bir bitki düzeni n düşünül mesi 233 Şekil : Kullanıcı ve ilgili meslek sahi pleri nin, parkı n bit kisel tasarı mı na ilişki n yaptı kları değerlendir mel eri n ortala ma değerleri ve karşılaştır maları..242 xxi

23 BURSA SOĞANLI BOTANİ K PARKI NI N Bİ TKİ SEL TASARI MI NI N DEĞERLENDİ RMESİ ÖZET Bu t ez çalış ması nda; peyzaj düzenl e mel eri nin öne mli bir parçası nı ol uşt uran bit kilendir me ve bit kisel tasarı m konul arı yla birlikte, Bursa Soğanlı Bot anik Par kı nı n bit kisel t asarı m uygul amal arı nı n değerlendiril mesi ana t e ma ol arak alın mı ştır. Bu konunun seçi mi nde i ki adet pr obl e m et kili ol muştur. Bunl ardan biri ncisi; ül ke mi zde bit kisel t asarı m konusuna det ay ol arak, t asarı mı n büt ününden kopuk, çoğunl ukl a da süs a maçlı bakıl makt adır. Bu nedenl e de, bitkil endir mel er çoğunl ukl a, t asarı m büt ünüyl e ilişkisiz ve başarısızdır. İki ncisi ise; sözkonusu bit kisel t asarı m ilkeleri ni n uygul andı ğı bir park ve bunun bit kisel t asarımı nı n ol uml u düzeyde al gılanı p al gılanmadı ğı nı n bilinmemesi dir. Ar aştır mada; Bursa Soğanlı Bot ani k Par kı nı n bitkisel t asarı mı nı n, park kullanıcıları tarafı ndan ne şekil de al gılandı ğı nı n belirlen mesi ve değerlendiril mesi, bu değerlendir mel eri n kullanı cılar ve konuyl a il gili mesl ek sahi pleri ne göre değişi p değiş medi ği ni n anl aşıl ması, bit kisel t asarı m kriterleri ni n gerçekl eştirildi ği bir parkt a, bu parkı n bit kisel t asarı mı nı n kullanıcılar t arafı ndan ol uml u düzeyde al gılanı p al gılanmadı ğı nı n t espit edil mesi ve parkları n beğeni düzeyi nde bit kisel t asarı mı n rol ünün sapt anması a maçlanmakt adır. Çalış ma kapsa mı nda, önceli kle, giriş yapıl dı ktan sonra, bit kileri n t asarı ml a il gili özellikleri ve t asarı mda üstlenebileği roller, bitkisel t asarı m il keleri ve kriterleri ol arak ortaya kon muştur. Daha sonra, bu kriterleri n park al anları na ve par k al anl arı ndaki bazı alt mekanl ara uygul anmal arından ve bu mekanl ardaki genel bit kilendir me il keleri nden bahsedil miştir. Büt ün bunl ardan sonra, alansal araştır ma çerçevesi nde, Bursa Soğanlı Bot ani k Par kı nı n bitkisel t asarı m irdele mesi, bit kisel tasarı m kriterleri, park geneli ve park i çi ndeki alt mekanl ar t e meli nde yapıl mıştır. Bundan sonra, kullanıcıları n ve t ez konusuyl a ilgili mesl ek sahi pleri ni n gör üşleri, düşüncel eri anketler aracılığı yla alı narak, parkı n bit kisel t asarı mı n hakkı nda değerlendir mel er yapıl mı ş ve bazı sonuçl ara varılmı ştır. Tezde yer alan böl üml eri tek tek özetleyecek ol ursak; 1. böl ümde kısaca bir giriş yapıl mış, bu konunun neden seçil di ği, araştırmada hangi yolları n, neden izleneceği ve tezi n a macı belirtil miştir. 2. böl ümde; bit kisel tasarı m konusuna girişler yapıl makt a, bit kisel t asarı mı n ment alitesi anl atıl maya çalışıl mıştır. Bu böl üm i çerisi nde; bit kileri n genel de hangi şartlar gözetilerek kullanılacağı, mekan ol uşt urulması ve al gılanması nda bit kileri n öne mi ve hangi il kel ere di kkat edil eceği konul arı na deği nil erek, bit kisel t asarı m öğel eri, bit kisel t asarı mı n özellikleri, bit kileri n tasarı m el e manı ol arak kullanıl ması, bit kileri m mi mari ve estetik pot ansi yelleri, bit kilendir me çeşitleri ve bit kileri n mekan tasarı mı nda kullanıl ması kavra ml arı na deği nil mi ştir. Bu çerçevede de; bit kileri n, xxii

24 tasarı mda üstlenebileceği görevl er t ek t ek açı klanarak şekillerle anl atıl mıştır. Bunl arı n yanı nda bit kilendir me çaşitleri nden de bahsedil miştir. Böyleli kle, bu böl ümde, alansal araştırma içi n kriterler belirlenmi ştir. 3. böl ümde; bir önceki böl ümde bahsedilen bit kisel t asarı m il kelerini n par k al anl arı na ve bu al anl ardaki bazı alt mekanl ara uygul anmal arı anl atıl makt adır. Bu böl üm kapsa mı nda; parkl ardaki genel bit kisel tasarı m il keleri, parklarda yer al an mekanl ar ol arak, çocuk oyun al anları, yaya yolları ve ot oparklardaki bitkilendir me esasları ve bit kileri n i klim ve gür ült ü kontrol ü sağl a mada kullanı ml arı açıkl anmı ştır. Bursa Soğanlı Bot ani k Parkı nda da bu sayılan alt mekanl ar bul unmakt adır. 4. Böl üm ol an al ansal araştır ma böl ümünde; önceli kle, Bursa Soğanlı Bot ani k parkı nı n konu muna, genel kullanı mı na ve bit kilendir mesi ne deği nil miştir. Bunl ardan sonra, parkta kullanılan bit kileri n ekol oji k istekleri sapt anarak par k al anı na uygun ol up ol madı kları belirtil meye çalışıl mıştır. Bu böl ümün bir alt başlı ğı ol arak, park al anı nı n t ama mı, önceki böl ümde belirtilen bit kisel t asarım kriterleri esas alı narak i ncelenmi ş ve haritalar üzeri nde de gösteril erek t espitler yapıl mıştır. Par k al anı alt mekanl ara ayrılarak, bu alt mekanl ar t ek t ek, bit ki t ürleri ne de deği nilerek, bit kisel t asarı m açısı ndan irdelenmiştir. Araştır ma başı nda 5 hi pot ez belirlenmi ştir. Bunl ar: 1. Bit kisel t asarı m kriterlerini n çoğunun uygul andığı bir parktaki bit kisel tasarı m görsel düzeyde ol uml u algılanacaktır. 2. Bit kisel t asarı m kriterlerine göre gerçekl eştiril miş bir bit kilendir meye sahi p bir park, genel olarak kullanıcılarda hoşnutl uk yarat makt adır. 3. Par kı n kullanıcılarca olu ml u al gılan ması nda, bitkisel t asarı mı n et kisi öne mli düzeydedir. 4. Bit kisel t asarı m kriterlerine göre gerçekl eştiril miş bir bit kilendir meye sahi p bir parkt a, bu kriterler kullanıcılar tarafı ndan al gılanabil mekt edir. 5. Al gıla ma ve değerlendirmede, bit kisel t asarı m konusuyl a il gili meslek sahi pleri ve kullanı cılar arası nda farklılıkları n ol uş ması mümkündür. Bundan sonra, parkı n bit kisel t asarı mı nı n değerlendiril mesi a macı yla, par kı n kullanıcıları ve konuyla il gili meslek sahi pleriyle yapılan yüzyüze anketleri n sonuçl arı açı klanmı ş ve bunl arı n ayrı yarı yor uml arı yapıl mı ştır. Bu değerlendir mel er, 5 li Likert sı kalası dahilinde ifade edil meye çalışıl mış, bunl arı n arit meti k ortala mal arı ve standart sapmal arı hesaplanmı ştır. Bunl ardan sonra da, kullanıcılarla il gili meslek sahi pleri ni n, parkı n bit kisel t asarı mı na ilişki n değerlendir mel er birbirleriyle karşılaştırıl mış ve bazı ara çı karı ml ar el de edil miştir. 5. Böl üm ol an sonuç ve öneriler böl ümünde ise; literat ür i ncele mel erinden sonra yapılan al ansal araştırmal ar ışı ğı nda, par kı kullananl arı n sosyo-de mografi k özellikleri yle, parkı n genel kullanı mı yl a, parkın bit kisel t asarı mı yla ve ni hayet konuyl a ilgili varılan genel sonuçl ar anlatıl mış ve bazı öneriler getiril miştir. Sonuç ol arak; Bit kisel t asarı m kriterleri ni n çoğunluğunun uygul andı ğı Bursa Soğanlı Bot ani k Par kı nı n bit kisel t asarı m uygul a ması,, kullanıcı ve konuyl a ilgili mesl ek sahi pleri nce başarılı bulun muşt ur. Bu par kı n bitkisel t asarı mı nı n, parkın beğeni düzeyi ni ci ddi bi çi mde ol uml u yönde et kiledi ği ve parkı n en öne mli t erci h edil me sebepl eri nden birisi ol duğu belirlenmi ştir. Kullanı cılarla, konuyl a il gili mesl ek sahi pleri ni n, parkı n bit kisel t asarı mı hakkı ndaki değerlendir mel eri birbirine ol dukça benze mekt edir. Bu konuda araştır ma yap ma a macı yla kullanıcıları n gör üşleri ne baş xxiii

25 vur ul ması nı n uygun ol acağı ortaya çı kmı ştır. Araştır ma başı nda ortaya konul an beş hi pot ezden dördü doğrulanmı ş birisi doğrulanmamı ştır. xxi v