VADELİ İŞLEM VE OPSİYON BORSASI BORSA YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM: GİRİŞ VE TANIMLAR

Transkript

1 VADELİ İŞLEM VE OPSİYON BORSASI BORSA YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM: GİRİŞ VE TANIMLAR Amaç ve dayanak Madde 1- Bu yönetmeliğin amacı, 15/12/1999 tarih ve 4487 sayılı Kanunla değişik 28/07/1981 tarih ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 40 ıncı maddesi ve Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik uyarınca, Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasının işlem, üyelik ve faaliyet esaslarını düzenlemektir. Tanım ve Kısaltmalar Madde 2- Bu yönetmelikte geçen; SPK veya Kurul Borsa veya VOB Yönetim Kurulu Genel Müdür Sözleşme Dayanak Varlık Sermaye Piyasası Kurulu nu Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası A.Ş ni Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası A.Ş. Yönetim Kurulunu Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası A.Ş. genel müdürünü Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmeliğin 3 üncü maddesinde sermaye piyasası aracı olarak tanımlanan, tarafların hak ve yükümlülüklerini belirten hükümleri içeren vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri ile her türlü türev araçları Üzerine sözleşme düzenlenen veya aynı anlama gelmek üzere, sözleşmenin konusunu teşkil eden ekonomik ve finansal göstergeler, sermaye piyasası araçları, mal, Sayfa 1 / 1

2 kıymetli maden ve dövizi, Uzun Pozisyon Genel Yönetmelikte belirtilen şekilde sözleşmelerin alımını, Kısa Pozisyon Genel Yönetmelikte belirtilen şekilde sözleşmelerin satımını, Açık Pozisyon Ters işlem yada nakit veya ayni uzlaşma ile kapatılmamış pozisyonları, Ters İşlem Uzun pozisyon karşısında kısa pozisyon, kısa pozisyon karşısında uzun pozisyon alınarak pozisyonun tasfiyesini, Opsiyon primi : Opsiyon sözleşmesini alan tarafın opsiyon sözleşmesini satan tarafa sözleşmede yer alan haklar karşılığında ödediği tutarı Takas Merkezi : Borsada gerçekleşen işlemlerin takasını gerçekleştirmek üzere Borsada oluşturulan veya görevlendirilen diğer kurumları, Borsa günü : Borsanın işlem için açık olduğu iş günlerini, TTK : Türk Ticaret Kanununu, Kanun : Sermaye Piyasası Kanununu, Genel Yönetmelik : Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmeliği ifade eder. Borsada yetkilerin kullanımı Madde 3- Bu Yönetmelikte Borsa ya bırakılan görev ve yetkilerin kullanımı Yönetim Kuruluna aittir. Bu Yönetmelikte Yönetim Kuruluna veya Borsa ya bırakılan yetkiler, Yönetim Kurulu kararıyla Genel Müdüre, komitelere veya Borsanın diğer birimlerine devredilebilir. İşin acil olması ve Yönetim Kurulunun toplanması için yeterli zamanın olmaması durumunda Genel Müdür, yapılacak ilk Yönetim Kurulu toplantısında bilgi vermek suretiyle Yönetim Kuruluna bırakılan konularda işlem yapmaya yetkilidir. Sayfa 2 / 2

3 Aksi açıkça belirtilmemişse Yönetim Kurulu bu Yönetmelikte belirtilen görev ve yetkilerini üçüncü kişi ve kurumlara devredebilir. Görevlerin üçüncü kişi ve kurumlara devredilmesi Borsanın sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. Madde başlıkları Madde 4- Bu Yönetmelikteki madde başlıkları bilgi verme amacıyla konulmuş olup madde hükmünü değiştirmez veya etkilemez. Birlikte hareket edenler Madde 5- Bu Yönetmelikte aksi belirtilmedikçe, birlikte hareket eden kişi ve/veya kurumlar, bu Yönetmelikte bir özel veya tüzel kişiyle ilgili olarak yer alan düzenlemelerde bir kişi gibi dikkate alınır. BORSANIN PERSONELİNE İLİŞKİN HÜKÜMLER Personelin Borsada ticaret yapma yasağı ve diğer yükümlülükler Madde 6- Borsa personeli Borsa üyeleriyle doğrudan veya dolaylı olarak herhangi bir menfaat ilişkisi kuramaz, özel bir kanuna dayanmadıkça resmi veya özel hiçbir görev alamaz, ticaretle uğraşamaz, Borsada işlem yapan ya da Borsa ile doğrudan ya da dolaylı ilişkisi olan ortaklıklarda pay sahibi olamaz, Borsada vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin alım satımı amacıyla emir veremez, alım satım yönünde tavsiyede bulunamaz. Hayır dernekleri ile amacı sosyal yardım ve eğitim işlerine yönelmiş vakıflardaki görevler ve kar amacı gütmeyen kooperatif ortaklığı bu hükmün dışındadır. Bu fıkra hükmüne aykırı hareket eden personelin görevine son verilir. Üyelerin pozisyonlarının bu Yönetmelik kapsamında Borsa tarafından kapatılması amacıyla Borsa personelinin emir vermesi durumu ve bununla ilgili iş ve işlemler bu maddenin birinci fıkrasındaki yasak kapsamında değildir. Sayfa 3 / 3

4 Personelin bilgi açıklama yasağı ve sır saklama yükümlülüğü Madde 7- Yönetim ve denetim kurulu üyeleri, komitelerin üyeleri, genel müdür ve Borsanın diğer personeli Borsadaki görevleri nedeniyle öğrendikleri Borsada kote edilmiş sözleşmelerin fiyatlarını etkileyebilecek ve henüz kamuya açıklanmamış bilgileri üçüncü kişilere açıklayamaz. Borsanın Yönetim Kurulu başkanı ve üyeleri, denetleme kurulu üyeleri, komitelerin üyeleri, yöneticileri ve tüm personeli sıfat ve görevleri dolayısıyla öğrendikleri; Borsaya ve Borsayla ilişkisi olan ortaklık, kurum ve diğer her türlü gerçek ve tüzel kişilere ait sırların gizliliğine uymak ve sırları kanunla görevli ve yetkili kılınmış kişi ve merciilerden başkasına herhangi bir suretle açıklamamak, kendilerinin veya üçüncü kişilerin yarar ve zararına kullanmamakla yükümlüdürler. Bu yükümlülük, ilgililerin Borsadaki görevlerinden ayrılmalarından sonra da devam eder. İlişkili konularda kararlara katılma yasağı Madde 8- Bu yönetmelik çerçevesinde karar almaya yetkili komitelerde görevli olanlar, bu yönetmelik çerçevesinde alınacak kararlarda, kendileri, üçüncü dereceye kadar sıhri hısımları ve temsil ettikleri üyelerle lgili konularda yapılacak oylamalara katılamaz. Bu yasağın uygulanması sonucunda toplantı nisabının sağlanamayacağının ortaya çıkması durumunda üyeler yakınlık durumlarının tutanağa geçirilmesi kaydıyla oy kullanabilir. SÖZLEŞMELERE İLİŞKİN HÜKÜMLER Kote edilebilecek sözleşmeler (*) sözleşme değişikliklerinde SPK onayı Madde 9- Bu yönetmelikte yer alan esaslar çerçevesinde, her türlü dayanak varlık üzerine düzenlenmiş sözleşme Borsada kote edilebilir. Sözleşmelerin kote edilmesi süreci Madde 10- Borsada hangi dayanak varlık üzerine düzenlenmiş sözleşmelerin kote edileceğine Yönetim Kurulunun önerisi üzerine SPK karar verir. Sayfa 4 / 4

5 Sözleşmelerin özellikleri, dayanak varlığın niteliğine göre Yönetim Kurulu tarafından belirlenir ve SPK tarafından onaylanır. Yönetim Kurulunun bu konudaki kararları ve yaptığı değişiklikler Borsa bülteninde duyurulur. Borsada işlem görecek sözleşmelerde bulunması gereken asgari unsurlar Madde 11- Sözleşmelerde bulunması gereken asgari unsurlar şunlardır: a) Dayanak varlık: Sözleşmeye dayanak teşkil eden ekonomik ve finansal gösterge, sermaye piyasası aracı, mal, kıymetli maden veya döviz, b) Sözleşmenin türü: Sözleşmenin vadeli işlem, opsiyon veya diğer türev araçlara ilişkin olduğu, c) Sözleşmenin büyüklüğü: Sözleşmeye konu olan dayanak varlığın miktarı, d) Fiyat adımı: Sözleşme fiyatında bir defada gerçekleşebilecek en küçük fiyat hareketi, e) Sözleşmenin vadesi: Sözleşmeye konu aracın nakdi uzlaşmasının veya fiziki teslimatının yapılacağı zaman, f) Uzlaşma şekli: Sözleşme vadesinde sözleşmeye konu araç bazında uzlaşmanın fiziki teslimat veya nakdi uzlaşma yoluyla mı yapılacağı, g) Uzlaşma fiyatının belirlenme şekli: hesapların güncelleştirilmesinde ve nakdi uzlaşmada kullanılacak fiyatın belirlenme şekli, h) Son işlem günü: Sözleşmenin işlem görebileceği son işlem günü, i) Teslim tarihi: Dayanak varlığın fiziken teslim edileceği tarih, j) Günlük fiyat hareket limitleri: Sözleşmenin fiyatının bir gün içerisinde hareket edebileceği oran veya mutlak tutar olarak belirlenmiş en düşük ve en yüksek değerleri, k) Kullanım fiyatı: Opsiyon sözleşmelerinde, dayanak varlığın vadeye kadar veya vade bitiminde alım veya satımının yapılabileceği fiyatı, l) Teminat oran ve tutarları: Sözleşmelerde bir pozisyon açmak için taraflardan talep edilecek teminat tutarları, Sayfa 5 / 5

6 m) Opsiyon tipi: Opsiyon sözleşmesi ile tanınan hakkın sadece vade sonunda kullanılabileceği ya da vade sonunda veya vade sonundan önceki herhangi bir tarihte kullanılabileceği. Sözleşmelerdeki hükümler, bu Yönetmelikte yer alan hükümlerle bir bütün teşkil eder. Sözleşmede açıklık bulunmayan hallerde Yönetim Kurulu düzenleme yapmaya yetkilidir. Sözleşmelerin bağlayıcılığı ve etkisi Madde 12- Borsada işlem görecek sözleşme hükümleri Borsa bülteninde yayınlanır ve bu hükümler ayrıca bir bildirime gerek olmaksızın işlem yapan tüm tarafları bağlar. Borsada sözleşme alınıp satılması, ya yeni bir sözleşmenin yapılması, ya da daha önce yapılmış bir sözleşmenin sona erdirilmesi anlamına gelir. Borsada sözleşme alınıp satılması durumunda, sözleşmenin taraflarının hak ve yükümlülüklerini gösteren yazılı bir belge ayrıca düzenlenmez. Borsanın ve/veya Takas Merkezinin kayıtları sözleşmenin yerine geçer. Sözleşme hükümlerinin değiştirilmesi Madde 13- Yönetim Kurulu, Borsaya kote edilmiş sözleşmelerin hükümlerinde değişiklik yapabilir. Ödenecek para miktarı ve sözleşmeye konu olan mal kalitesiyle ilgili olanlar dışında gerçekleşen değişiklikler, değişiklik tarihinde açık olan tüm sözleşmeler ile bu tarihten sonra gerçekleşecek tüm işlemlere şamildir. Diğer değişiklikler aksi belirtilmediği takdirde, o anda işlem gören sözleşmelerin vadelerinin bitiminden itibaren yürürlüğe girer. Sözleşmelerde yapılacak değişiklikler, farklı bir tarih belirtilmemişse Borsa bülteninde yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Sayfa 6 / 6

7 BORSA VE TAKAS ÜYELİKLERİ VE ÜYELERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Üyeler ve türleri: Borsa üyesi, genel takas üyesi, doğrudan takas üyesi Madde 14- Borsada işlemler Borsa üyeleri vasıtasıyla gerçekleştirilir. Üye olmayanlar Borsada doğrudan işlem yapamazlar. Üyeler Takas Merkezine üye olmadan veya takas garantisini elde etmeden Borsada doğrudan işlem yapamaz. Borsa üyelerinin işlem yapma yetkilerini, Borsanın oluşturabileceği pazarlar, Borsaya kote edilmiş sözleşmeler veya sözleşme grupları bazında belirlemeye Yönetim Kurulu yetkilidir. Borsada takas üyesi Borsa üyeleri ve takas üyesi olmayan Borsa üyeleri olmak üzere iki tür üyelik ihdas edilmiştir. Takas üyesi Borsa üyeleri, sahip oldukları yetkiler bakımından genel takas üyesi veya doğrudan takas üyesi olarak ikiye ayrılır. Doğrudan takas üyesi, sadece kendisi vasıtasıyla gerçekleşen işlemlerin takasını garanti etmeye yetkilidir. Bu üyeler, başka bir Borsa üyesinin takasını garanti edemez. Genel takas üyeleri, doğrudan takas üyelerinin yetkisine ilave olarak diğer Borsa üyelerinin işlemlerinin takasını garanti etmeye yetkilidir. Genel takas üyeleri tarafından verilen garanti pazar bazında verilebilir. Yapılan garanti sözleşmelerinin bir örneği Borsaya ve Takas Merkezine tebliğ edilir. Takas üyesi olmayan Borsa üyelerinin işlem yetkilerinin garanti sözleşmesinde öngörülenden daha fazla genişlemesi sonucunu doğuracak şekilde üyelik türlerinin değiştirilmesi, takas garantisi veren üyenin ön izni ile gerçekleşir. Üyeliğin gereği Madde 15- VOB a üye olunmakla, Sermaye Piyasası Kanuna ve ilgili mevzuata, bu yönetmelikte yer alan hükümlere ve bu yönetmeliğe dayanılarak Borsa tarafından alınan kararlara, çıkarılan Tebliğlere, yapılacak diğer düzenlemelere, Borsa Sayfa 7 / 7

8 bülteninde yer alan duyurulara ve Takas Merkezinin bu yönetmelik çerçevesinde alacağı kararlara uyulacağı kabul ve taahhüt edilmiş sayılır. Borsaya ve Takas Merkezine üyelik şartları Madde 16- Borsa üyesi olabilmek için en az aşağıdaki şartların sağlanmış olması gerekir. a) SPK dan türev araçların alım satımına aracılık yetki belgesi alınmış olması, b) Borsa Yönetim Kurulunca hazırlanan Borsa Üyelik Taahhütnamesi nin veya istenebilecek diğer taahhütnamelerin imzalanarak ibraz edilmiş olması, c) Bu yönetmelik ile bu yönetmeliğe dayanılarak yapılan düzenlemelerde öngörülen, teminat, giriş aidatı gibi tutarların yatırılmış olması ve işlemlerin yürütülebilmesi için gerekli teknolojik donanımın, organizasyon yapısının, personelin ve mali kaynakların sağlanmış olması, d) Borsa Yönetim Kurulunca istenebilecek diğer bilgi ve belgelerin sunulmuş olması, e) Müşterilerine ve diğer üçüncü şahıslara karşı doğabilecek mali ve hukuki sorumluluğu teminat altına alan genel ve özel mahiyetteki Borsaca öngörülen sigorta ve diğer düzenlemelere uyulması, f) Takas Merkezi tarafından bu yönetmelik hükümleri çerçevesinde talep edilecek belge ve bilgilerin ibraz edilmiş olması gerekir. Takas Merkezine üye olacak kuruluşlardan ayrıca içeriği Yönetim Kurulu tarafından düzenlenen Borsa Takas Üyeliği Taahhütnamesi nin imzalanarak ibrazı istenir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nın Borsa ve takas üyeliği için yukarıdaki şartlar aranmaz. Gerçek kişilerin üyeliğine ilişkin esaslar Yönetim Kurulunun kararı ve SPK nın onayı ile yürürlüğe girer. Sayfa 8 / 8

9 Takas Merkezinin Borsa dışından seçilmesi durumunda Takas üyeliği Madde 17- Borsa dışında bir kurumun Takas Merkezi olarak seçilmesi durumunda, Takas Merkezi üyeliği şartları, yükümlülükleri ve üyelerin yetki seviyeleri Borsanın uygun görüşü alınarak Takas Merkezi tarafından belirlenir. Takasın sadece garanti fonu tutarı kadar garanti edilmesi durumunda, Takas Merkezi üyelerini Borsanın uygun görüşü doğrultusunda belirler. Üyeliğe kabule yetkili organ Madde 18- Borsa üyeliğine kabule Yönetim Kurulu karar verir. Başka bir kurumun Takas Merkezi olarak seçilmesi durumunda Takas Merkezine üyeliğe, ilgili kurumun yetkili organı bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde ivedilikle karar verir ve kararını Borsaya bildirir. Borsaya üye olmadan Takas Merkezine üye olunamaz. Borsa üyelik belgesi Madde 19- Borsaya üyelik başvurusu Yönetim Kurulunca kabul edilenlere Borsa üyelik belgesi verilir. Takas üye olunması durumunda, durum üyelik belgesine işlenir. Borsa üyelik belgesi, belgenin verildiği tarihi izleyen 15 gün içerisinde ilgili ticaret siciline tescil ettirilerek, Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ve Borsa tarafından çıkarılan bültenlerde ilan ettirilir. Bu belgeye ilişkin her türlü değişiklik ve ilaveler aynı şekilde tescil ve ilan olunur. Borsa üyelik belgesinin tamamının ya da bir veya daha çok pazar ve piyasadaki faaliyetle ilgili bölümlerinin iptali halinde keyfiyet, bu maddenin ikinci fıkrasında belirlenen şekil ve esaslar dahilinde tescil ve ilan ettirilir. Bu fıkraya göre yapılan tescil ve ilan masrafları ilgili üye tarafından karşılanır. Sayfa 9 / 9

10 Üyelerin faaliyet alanları Madde 20- Üyeler, Sermaye Piyasası Kurulu ndan aldıkları yetki çerçevesinde kalmak kaydıyla, Borsada kendi nam ve hesabına, başkası nam ve hesabına ve başkası hesabına kendi namına alım satım faaliyetinde bulunabilirler. Hesapların ayrıştırılması Madde 21- Üyeler, tutacakları defter, belge ve kayıtlarda, müşterilerine olan yükümlülükleri ve müşteri varlıkları ile kendi varlık ve yükümlülüklerini ayrı ayrı izler. Takas Merkezinde açılacak hesaplarda, müşteri varlıkları ve hesapları ayrıca belirtilir. Müşteri varlıklarının kullanılması ve üyelerin yetkileri Madde 22- Borsada işlem yapılması nedeniyle müşteriler tarafından üyelere tevdi edilen varlıklar, öncelikle bu sözleşmelerden kaynaklanan müşteri yükümlülüklerinin tasfiyesi amacıyla kullanılır. Söz konusu tutarlar, üyenin sorumlulukları veya müşterinin diğer yükümlülükleri nedeniyle kullanılamaz. Müşterinin üye nezdindeki diğer varlıkları, aralarında yapılacak çerçeve sözleşmesinde yer verilmek suretiyle Borsada işlem yapılması nedeniyle oluşan müşteri yükümlülüklerinin tasfiyesi amacıyla üye tarafından kullanılabilir. Müşteri yükümlülüklerinin tasfiyesi amacıyla bu madde uyarınca müşteri varlıklarının üye tarafından kullanılması durumunda üye, varlıkların makul değerleri üzerinden nakde çevrilmesi için gereken özeni göstermekle yükümlüdür. Personelin işlemlerinden sorumluluk Madde 23- Üyeler, üye temsilcisi veya üye temsilci yardımcılarının ve diğer çalışanlarının yaptıkları işlerden sorumlu olup, bunların iş ve işlemlerini bu Yönetmeliğe ve ilgili diğer mevzuata uygun şekilde yürütmelerini gözetmekle mükelleftir. Üyelerin tutacakları defter, belge ve kayıtlar Madde 24- Üyeler, TTK, Vergi ve Sermaye Piyasası mevzuatında öngörülen tüm defter ve belgeleri tutmak, müşteri ekstrelerini göndermekle yükümlüdür. Sayfa 10 / 10

11 Üyeler, Borsa işlemleri ile ilgili olarak emirlerin alınması, kaydedilmesi, muhasebeleştirilmesi gibi tüm konularda Kurul un Aracı Kuruluşların Türev Araçların Alım Satımına Aracılık Faaliyetlerinde Düzenleyecekleri Belgeler ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliğ inde belirtilen hükümlere uymak ve ilgili belgeleri düzenlemekle mükelleftir. Başka bir mevzuatta daha uzun bir süre öngörülmemişse, üyeler yaptıkları işlemlerle ilgi tüm kayıtların orijinal nüshalarını Kurul un Aracılık Faaliyetinde Belge ve Kayıt Düzeni Hakkında Tebliğ inde ön görülen süre kadar saklamak ve istendiğinde Borsaya vermekle yükümlüdür. Üyelerin periyodik raporlama ve diğer bilgi verme yükümlülükleri Madde 25- Üyeler, Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenecek mali tablolar ile diğer bilgi ve raporları, Borsa ve Takas Merkezine göndermekle mükelleftir. Üyeler, yönetimin kontrolünü değiştirecek tutarda olan pay devirlerini, Yönetim Kurulu üyelerinde, denetçilerinde ve üst yönetim ile birinci derece imzaya yetkili personelinde meydana gelen değişiklikleri, değişikliğin meydana geldiği tarihi izleyen ilk iş günü içinde Borsa ve Takas Merkezine bildirir. Kurulun sermaye yeterliliği düzenlemelerinde yer alan asgari şartların sağlanamaması durumunda, olayın anlaşılmasını takiben söz konusu durum üye tarafından derhal Borsaya bildirilir. Üyeler müşterilerine ait tanıtıcı bilgileri bulundurmak ve istendiğinde Borsaya iletmek zorundadırlar. Takas Merkezi üyelerinin Takas Merkezine vercekleri bilgiler, Takas Merkezinin kararı ve Yönetim Kurulunun onayı ile yürürlüğe girer. Üyelerin denetimi Madde 26- Borsa, bu Yönetmelikten veya bu yönetmeliğe dayanılarak Borsa tarafından yapılan düzenlemelerden kaynaklanan hususlara uyumu sağlamak üzere üyelerini denetleyebilir. Sayfa 11 / 11

12 Borsa, üyelerin tüm defter, belge ve kayıtlarını inceleme hak ve yetkisine sahiptir. Üyeler, denetimin yapılması için gerekli tüm bilgi ve belgeleri yetkili denetim elemanlarına vermekle yükümlüdür. Borsa söz konusu denetlemeyi yürütmek üzere Kurul listesinde yer alan bağımsız denetleme kuruluşlarından birini veya birkaçını görevlendirebilir. Borsa denetlenen üyelerinden denetleme ücreti talep edebilir. Borsa dışında bir kurumun Takas Merkezi olarak görevlendirilmesi durumunda Takas Merkezi, üyelerini denetleme konusunda Borsa ile aynı haklara sahiptir. Borsa işlem salonuna girebilecekler ve salon kuralları Madde 27- Borsa işlem salonuna sadece yetkili üye temsilcileri ve temsilci yardımcıları ile yetkili Borsa personeli ve Yönetim Kurulu veya Genel Müdürlüğün izin verdiği kişiler girebilir. Üye temsilcileri, temsilci yardımcıları ve izinli şahıslar Borsanın itibarına zarar verecek ve Borsadaki işlem akışını olumsuz etkileyecek şekilde hareket edemezler. Pozisyonların bildirimi Madde 28- Üyeler, Borsa tarafından belirlenen şekle uygun olarak müşterilerin ve kendilerinin Borsada aldıkları pozisyonları Borsa ve Takas Merkezine bildirir. İşlem sisteminin bu pozisyonların takibine uygun olması durumunda Borsa bu bildirimin ayrıca yapılmasını istemeyebilir. Büyük pozisyonların bildirimi Madde 29- Üyeler, gerçek ve tüzel kişi tüm müşterilerinin sahip olduğu veya kontrol ettiği büyük pozisyonları, sözleşme bazında günlük olarak Borsa ve takas merkezine bildirmek zorundadırlar. Büyük pozisyonların tanımı ve bildirimin şekli Yönetim Kurulu tarafından belirlenir. Sayfa 12 / 12

13 Müşterilerin riskler hakkında bilgilendirilmesi Madde 30- Üyeler, Kurul un Aracılık Faaliyetleri ve Aracı Kuruluşlara İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ inde belirtilen Türev Araçlar Risk Bildirim Formunu söz konusu Tebliğde belirtilen şekilde kullanmak zorundadır.. Opsiyon sözleşmesinin vadesinde müşterilerin bilgilendirilmesi Madde 31- Üyeler, opsiyon sözleşmesinin vadesinde normal işlem maliyetleri düşüldükten sonra müşteriye bir getiri sağlayacak, ancak opsiyonun kullanılmaması durumunda müşterinin söz konusu getiriden mahrum kalacağı işlemleri, müşteriye bildirmek zorundadır. Üyelerin diğer yükümlülükleri Madde 32- Bu Yönetmeliğin diğer maddelerinde belirtilen yükümlülükler yanında Üyeler aşağıdaki hususlara uymakla ve bilgileri oluştukları tarihi takip eden ilk iş günü içinde vermekle mükelleftir: a) Mevzuata, Borsa düzen ve disiplinine uygun hareket etmek, b) Müşteri hesaplarını her gün Takas Merkezinden ve/veya Borsadan gelen raporlar doğrultusunda güncelleştirmek ve müşterilerine gerekli teminat tamamlama çağrısı yapmak, gerekli teminatı yatırmayan müşterinin pozisyonunu bu Yönetmelikteki hükümler çerçevesinde işleme tabi tutmak, c) Aleyhine açılan ve mali durumunu önemli ölçüde etkileyebilecek davaları, davanın öğrenildiği tarihten itibaren 1 iş günü içerisinde Borsaya bildirmek, d) Diğer Borsalara ve piyasalara üye olunması durumunu bildirmek, e) Sermaye Piyasası Kurulu tarafından hakkında yapılan idari ve cezai işlemlere ilişkin bilgi vermek, f) Adres ve iletişim bilgilerindeki değişiklikleri bildirmek, Üyelerin yapamayacakları diğer işler Madde 33- Üyeler, ilgili mevzuat ve bu Yönetmelikte belirtilen hükümler çerçevesinde hareket etmek ve getirilen düzenlemelere uymakla mükelleftir. Üyeler bu yönetmeliğin diğer maddelerinde sayılanlar yanında aşağıda belirtilen iş ve işlemleri de yapamazlar: Sayfa 13 / 13

14 a) Müşterileri ile yapacakları sözleşmelere konulacak hükümlerle ilgili mevzuatta ön görülen sorumluluklarını kısıtlamak veya kaldırmak, b) Hataların düzeltilmesi amacıyla Takas Merkezi ve Borsanın bilgisi dahilinde hesaplar arası düzeltme işlemi hariç, kendi bünyelerinde bulunan iki ayrı müşteri hesabı arasında pozisyon transferi yapmak, c) Borsada işlem yapmanın belli bir getiri sağlayacağı yolunda müşterilerine herhangi bir yazılı veya sözlü taahhütte bulunmak, d) Müşteriye ait menkul kıymetler, sözleşmeler, nakit ve her türlü kıymet üzerinde, hak ve yetkileri olmaksızın kendileri ve üçüncü şahıslar lehine herhangi bir tasarrufta bulunmak, e) Borsada işlemlerinde dürüstlüğü bozmak, f) Borsanın haklarını ihlal etmek, g) Gerçeğe aykırı haber yaymak, yorum yapmak, Üyelerin temsili Madde 34- Üyeler, Borsada alım satım işlemlerini temsilciler ve temsilci yardımcıları aracılığıyla yaparlar. Üye temsilcileri, üye temsilci yardımcılarının işlem sistemine girdikleri emirlerden sorumludurlar. Üyeler, noterden onaylı, temsil belgeleri düzenleyerek üye temsilcilerini ve üye temsilci yardımcılarını Borsaya bildirmekle yükümlüdürler. Üye temsilcileri ve temsilci yardımcılarının görevden ayrılması halinde üye durumu derhal Borsaya bildirir. Üyeliğin sona ermesi halinde üye temsilcisi ve üye temsilci yardımcılarının söz konusu üye adına işlem yapma ve/veya temsil yetkileri kendiliğinden sona erer. Üye temsilcisi ve üye temsilci yardımcılarının nitelikleri Madde 35- Üye temsilcisi ve üye temsilci yardımcılarının; a) T.C vatandaşı olması, Sayfa 14 / 14

15 b) Dört yıllık lisans eğitimi veren kurumlardan mezun olması, c) Affa uğramış olsa dahi yüz kızartıcı bir suçtan mahkum olmamış veya iflas etmemiş olması, d) Yönetim Kurulu tarafından belirlenen bilgi ve tecrübeye sahip olmaları, gereklidir. Yönetim Kurulu üye temsilci ve yardımcılarının Borsa veya Borsanın belirlediği kurumlardan eğitim almalarını şart koşabilir. Yönetim Kurulu başka bir Borsada üye temsilcisi veya üye temsilci yardımcısı yetkisi almış olan kişilerin de başkaca bir şart aramaksızın Borsada üye temsilcisi veya yardımcısı olmalarını kararlaştırabilir. Üye temsilcilerinin ve yardımcılarının uyması gereken kurallar Madde 36- Üye temsilcileri ve yardımcıları; a) Birden fazla üyeyi temsil edemezler, b) Ellerinde bulundurdukları müşteri emirlerini kendilerinin veya başkalarının çıkarlarına hizmet edecek şekilde kullanamazlar, c) Ellerinde aynı özelliklere sahip bir sözleşmenin satın alınması veya satılması ile ilgili bir müşteri emri bulunması durumunda, bağlı olduğu üye hesabına veya çıkarının bulunduğu başka bir hesap adına öncelikli olarak sözleşme satın alamaz veya satamazlar, d) Ellerindeki emirleri, menfaat ilişkisinde bulunduğu başka bir müşteriye, üyeye, veya üye temsilcisine bildiremezler, e) Herhangi bir emri veya emrin bir kısmını, başka bir üyenin menfaati için elinde tutamaz veya geri çekemezler, f) Mevzuatla izin verilmiş hususlar dışında başka meslek ve ticaretle uğraşamazlar. Piyasa yapıcıları Madde 37- Piyasa yapıcıları, sorumlu oldukları her sözleşme için, Yönetim Kurulunca belirlenen yetkiler çerçevesinde, alış ve satış kotasyonu veren ve bu kotasyon doğrultusunda işlem yapan Borsa üyeleridir. Sayfa 15 / 15

16 Borsaya kote edilen sözleşmelerin bir kısmının veya tamamının ticaretinde piyasa yapıcılığı sistemi kullanılabilir. Hangi sözleşmelerde piyasa yapıcılığı sisteminin kullanılacağına veya kullanımdan kaldırılacağına karar vermeye Yönetim Kurulu yetkilidir. Piyasa yapıcılarına ilişkin yükümlülükler Yönetim Kurulu tarafından belirlenir.. Piyasa yapıcılığı şartları Madde 38- Borsaya piyasa yapıcılığı için başvuruda bulunan Borsa üyeleri, aşağıda belirtilen asgari şartları sağlamak zorundadırlar: a) Yönetim Kurulunca belirlenecek olan tutarda sermayeye sahip olmak b) Piyasa yapıcı üyelerin genel yükümlülüğünü kapsayan ve Yönetim Kurulu tarafından düzenlenen Borsa Piyasa Yapıcılığı Taahhütnamesi ni imzalamak. Piyasa yapıcılığı başvuru koşulları ile piyasa yapıcılığına ilişkin diğer şartlar Yönetim Kurulunca düzenlenir. Piyasa yapıcılığı limit ve hakları Madde 39- Yönetim Kurulu, piyasa yapıcılarının gün sonunda tutabilecekleri pozisyon limitleri, günlük işlem limitleri, alış ve satış kotasyonları arasındaki farkın azami ve asgari miktar ve/veya oranını her bir piyasa yapıcısı bazında belirleyebileceği gibi, piyasa yapıcılarına diğer piyasa üyelerine göre daha düşük Borsa payı, teminat ve takas ücreti uygulanmasına karar verebilir. Piyasa yapıcılığından geçici veya sürekli ayrılma Madde 40- Piyasa yapıcıları, piyasa yapıcılığından sürekli veya geçici olarak ayrılmak istediklerinde bunu yazılı olarak Borsaya bildirirler. Ayrılmaya ilişkin esaslar ve şartlar Yönetim Kurulunca belirlenir.. Piyasa yapıcılığından ayrılan üyeler, başvuruları halinde yeniden piyasa yapıcısı olabilirler. Bu konuda karar vermeye Yönetim Kurulu yetkilidir. Piyasa yapıcılığından sürekli veya geçici olarak ayrılma, Borsa üyeliğini etkilemez. Sayfa 16 / 16

17 Üyeliğin askıya alınması ve bu durumda uygulanacak hükümler Madde 41- Yönetim Kurulu bu Yönetmelikteki hükümler çerçevesinde üyelerin üyeliklerini askıya alabilir. Üyelik yükümlülükleri arasında olup da üye tarafından yerine getirilmesi zaman alacak ve yerine getirilmediği zaman üyelikten çıkarılmayı gerektirecek iş ve işlemlerin tamamlanma aşamasında üyelik, Yönetim Kurulu tarafından askıya alınabilir. Üyelikleri askıda olan üyelerin Borsada işlem yapması Yönetim Kurulu tarafından tamamen veya kısmen kısıtlanabilir. Üyeliğin askıya alınması durumunda ilgili üyenin bu Yönetmelik ve sözleşmelerden kaynaklanan tüm yükümlülükleri devam eder. İlgili üyenin talebi halinde de üyeliği askıya alınabilir. Üyeliğin askıya alınma süresi Yönetim Kurulu tarafından belirlenir. Üyeliğin askıya alınması ve bu durumun kaldırılması Borsa Bültenlerinde ilan edilir. Üyelikten çıkma ve çıkarılma Madde 42- Üyelikten ayrılmak isteyen üye, durumu yazılı olarak Borsaya bildirmekle yükümlüdür. Borsa üyeliği, üyelik şartlarının kaybedilmesi halinde Yönetim Kurulunun kararı ile de sona erdirilebilir. Üyeliğin sona ermesi durumunda yükümlülüklerin tasfiyesi Madde 43- Üyeliğin sona ermesi halinde, yükümlülüklerin tasfiyesine ilişkin hususlar Yönetim Kurulunca belirlenir. Üyelerin garanti fonundaki payı bu Yönetmelikteki hükümler çerçevesinde ilgili üyeye ödenir Diğer Borsalara üye olan Borsa Üyeleri Madde 44- Diğer Borsalara da üye olan üyeler, VOB un talebi halinde diğer Borsada yapmış oldukları iş ve işlemlerle ilgili bilgileri vermekle yükümlüdür. Sayfa 17 / 17

18 Hakkında diğer Borsalar tarafından disiplin hükümleri uygulanan üyeler, konuyu derhal VOB a bildirirler. SÖZLEŞMELERİN BORSADA İŞLEM GÖRMESİ Borsa işlemlerinde dürüstlük ve düzen Madde 45- Borsa işlemlerinin dürüst ve düzenli olmasından kasıt; a) Borsada fiyatların serbest rekabet ve açıklık içinde oluşması, b) Fiyatların oluşumunda Sermaye Piyasası Kanunu nun 47/A-1,2,3 47 inci maddesinde yasaklanan fiillerin etkili olmaması halleridir. Borsa, işlemlerin dürüst ve düzenli gerçekleşmesini sağlamaya yönelik önlemleri almaya yetkilidir. Borsada işlemlerin yapılma esasları Madde 46- Borsada işlemler serbest rekabet ortamında açık olarak gerçekleşir. Borsaya iletilen emirlerin gerçekleşme esasları Yönetim Kurulu kararıyla belirlenir. Yönetim Kurulunun bu kararları Borsa bülteninde duyurulur. Sözleşmelerin alım satımında seanslarda çoklu fiyat yöntemi uygulanır. Çoklu fiyat yönteminde alım satım emirleri, elektronik ortamda veya Borsanın belirleyeceği diğer yöntemlere göre bu yönetmelikte belirtilen emir eşleştirmedeki öncelik kurallarına uygun olarak karşılaştırılır ve bu fiyatlar üzerinden alım satım gerçekleşir. Borsa, seansın belirli bölümlerinde emirlerin belirli bir zaman aralığında biriktirilerek, tek bir fiyat oluşacak şekilde eşleştirildiği tek fiyat yöntemini veya belirleyeceği diğer yöntemlerin uygulanmasına karar verebilir. Bu konuda yapılacak düzenlemeler Kurul onayıyla yürürlüğe girer. Borsada üyelerin emirleri girmesi, emirlerin eşleşmesi, yeni pazarlar açılması, girilebilecek emir türleri, piyasada gerçekleşen işlemlere ve girilen emirlerin üyelere ve yatırımcılara gösterilmesi, gösterilecek bilgilerin seviyesi gibi işlem yöntemi ile ilgili tüm hususlar hakkında Yönetim Kurulu yetkilidir. Sayfa 18 / 18

19 İşlemlerin gerçekleşmesi ve kaydı Madde 47- Sözleşmelerin alınıp satılması, emirlerin Borsanın belirlediği araçlar vasıtasıyla Borsaya iletilmesi ve bu yönetmelik hükümleri çerçevesinde diğer emirlerle karşılaşması suretiyle gerçekleşir. Bu şekilde gerçekleşen işlemler Borsa tarafından iptal edilmediği sürece geçerliliğini korur. Borsada gerçekleşen işlemler Borsa tarafından kaydedilir. Borsada emirlerin eşleştirilmesinde öncelik kuralları Madde 48- Sözleşmelerin alım satımında verilen emirler Borsaya iletildikten sonra çoklu fiyat yönteminde uygulanacak önceliklerin belirlenmesinde aşağıdaki kurallara sırası ile uyulur: a) Fiyat Önceliği Kuralı: Daha düşük fiyatlı satım emirleri, daha yüksek fiyatlı satım emirlerinden; daha yüksek fiyatlı alım emirleri, daha düşük fiyatlı alım emirlerinden önce karşılanır. b) Zaman Önceliği Kuralı: Fiyat eşitliği halinde, zaman açısından daha önce gelen emirler önce karşılanır. Müşteri önceliği Madde 49- Üyeler, Borsadaki fiyatların ve tekliflerin müşterilerin verdikleri emirleri karşılaması durumunda, ilk önce müşteri emirlerini gerçekleştirmek zorundadır. Bu madde kapsamında, üyelerin kendi portföylerine yaptıkları işlemler ile doğrudan veya dolaylı olarak kendileriyle ilişkili kişi ve kurumlar adına yaptıkları işlemler, üyelerin kendi işlemi olarak değerlendirilir. Piyasa yapıcılığına ilişkin hususlar saklıdır. Pozisyon limitleri Madde 50- Borsada gerçekleşen işlemlerde düzeni sağlamak amacıyla Borsa pozisyon limitleri koyar. Sayfa 19 / 19

20 Pozisyon limitleri, bir sözleşme veya sözleşme grubu esas alınarak, teslim ayında olup olmama ve işlemin korunma amacıyla yapılıp yapılmadığı durumları göz önüne alınarak üye veya müşteri bazında belirlenebilir. Borsa tarafından konulan pozisyon limitleri, bir tüzel veya gerçek kişinin tüm üyeler nezdindeki hesaplarını kapsar. Pozisyon limitlerine uyulmasında, birlikte hareket eden kişilerin her birinin pozisyonu topluca dikkate alınır. Pozisyon limitlerinin icrasında yatırımcı, Takas Merkezi ve üyenin sorumluluğu Madde 51- İşlem sisteminin müşteri bazında izlemeye müsait olması durumunda Takas Merkezi, pozisyon limitlerinin aşılıp aşılmadığını Borsada işlem yapanların tüm üyeler nezdindeki hesaplarını toplulaştırarak izler ve bulgularını Borsaya, Borsanın belirlediği şekil ve zamanda bildirir. Takas Merkezinin izlemesinden bağımsız olarak pozisyon limitlerinin aşılıp aşılmadığı üyeler tarafından da izlenir. Bir üye, nezdinde açılmış hesaplarda veya kendi portföyü için pozisyon limitlerini aşamaz. Bir müşterisinin, diğer üyeler nezdinde de hesapları bulunması durumunda pozisyon limitlerini aştığını bilecek durumda ise, üye müşterisinin yeni pozisyon açmasına imkan vermez. Pozisyon limitlerinin aşıldığı durumda üye konuyu derhal Borsaya bildirir. Pozisyon limitlerinin aşılması durumunda üyeler ilgili hesaba sadece pozisyonun azalmasını sağlayacak emirleri kabul edebilir. Piyasa yapıcıları, kotasyon vermek zorunda oldukları sözleşmelerde gün içinde geçici olarak pozisyon limitlerini aşabilirler, ancak Yönetim Kurulunun belirleyeceği süre sonuna kadar piyasa yapıcılarının pozisyonlarını limitlere uygun hale getirmeleri zorunludur. Pozisyon limitlerindeki aşımların giderilmesi Madde 52- Pozisyon limitlerinin müşteriler tarafından aşılması durumunda, aşımı izleyen ilk Borsa gününde üye, limiti aşan pozisyonlarını kapatması konusunda Sayfa 20 / 20