DÂNİŞMENDLI DEVLETİ ZAMANINDA MARAŞ TARİHİNE GENEL BİR BAKIŞ

Transkript

1 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 421 DÂNİŞMENDLI DEVLETİ ZAMANINDA MARAŞ TARİHİNE GENEL BİR BAKIŞ Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Kayhan Maraş, İslâm fetihleri sonucu Anadolu topraklarına kadar ilerleyen Müslüman Arapların Bizans'a karşı mücadele için organize ettikleri Tarsus, Adana ve Malatya ile aynı hat üzerinde bulunan dört önemli şehirden birisi idi. Önceleri Sugûr denilen, 787 yılında Harun Reşid tarafından Avâsım adıyla müstakil bir idari bölge haline getirilen bu askeri şehirler, yaz-kış durmadan Hıristiyan Bizans güçleri ile mücadele eden İslâm mücahidleri ile doluydu. Zaman içerisinde burası Müslümanların kontrolünden çıkarak Bizans'ın eline geçti. 11. yüzyılın ikinci çeyreğinde II. Basileios ve IX. Konstantin Monomakhos tarafından gerçekleştirilen askeri seferler ile birlikte Vaspurakan'ın ve Ani'nin Bizans'a dahil edilmesi, bölgede bir Ermeni tehciri sonucunu doğurmuştu. Bu olayla birlikte doğu Anadolu ve Kafkaslardaki bir kısım Ermeni zümreleri güneye göçmüşler ve Bizans'ın içinde bulunduğu kötü durumdan da yararlanarak Klikya'dan Yukarı Mezopotamya'ya kadar uzayan toprakları ellerine geçirmişlerdi. Bunlar, bahsi geçen yerlerde bir çok Ermeni prenslikleri kurmuşlardı. Bütün bu olaylar Türk hâkimiyetinden az önce yaşanmıştı. Dânişmend Taylu Muhammed devri Malazgirt savaşı Anadolu'nun fethi açısından bir dönüm noktası olmuş ve bu yeni coğrafyanın büyük kısmı kısa sürede Türklerin kontroluna girmiş, yerleşimine açılmıştı. Burada en erken fethedilen bölgeler olarak doğu ve güney-doğu Anadolu görülmekte olup, bildirimize konu olan Maraş ve çevresinin de bu dönemde ele geçirildiği anlaşılmaktadır. Bu konuda kaynaklarda sarih bilgiler olmamakla birlikte, bazı muahhar tarihçiler bu yönde bilgi vermektedirler. Onikinci yüzyıl tarihçisi Zahîreddîn Nişâbûrî, Malazgirt savaşından sonra Anadolu'da yapılan fetihler sırasında kimlerin hangi şehirleri fethettiklerini belirtirken, Çavlı adında bir Türk komutanının Maraş ve Hernos'u ele geçirdiğini belirtmektedir 1. Aynı şekilde 13.yüzyıl tarihçisi Aksarayî, Dânişmend Gazi'nin ele geçirdiği yerler arasında Elbistan ve çevresini de saymaktadır 2. Bu bilgiler bize Maraş bölgesinin 1072 yılı yazı veya az sonrasında Türkler tarafından ele geçirildiği izlenimini vermektedir. Gümüş Tegin Ahmed Gazi devri Malazgirt savaşından sonra Maraş ve çevresindeki Türk hâkimiyetinin ne kadar devam ettiği kesin olarak anlaşılamamakla birlikte, bunun birinci Haçlı seferine kadar sürdüğü tahmin olunabilir. Haçlıların güneye yürümesi ile Urfa'ın ele geçirilmesi yanında, Hades, Maraş, Keysun ve Antakya da onu takiben işgal edilmiştir (491/1098)'. Yine de Maraş'ın tamamının işgal edilemediği anlaşılmaktadır. Zira, bu sırada Dânişmendli Gümüş Tegin Ahmed Gazi, elde edilecek ganimetin beşte birini, 100 bin dinar para, ayrıca kızını ve çeyizi olarak da Elbistan'ı vereceğini vaad ederek Sultan I. Kılıç Arslan ile ittifak kurmak suretiyle Haçlılara karşı mücadele etmiş, özellikle de 1101 yılında üç büyük dalga olarak Anadolu'ya giren Haçlı ordularını hep * Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi. 1 Zahîreddîn Nişâbûrî, Târîh-i AI-i Selçuk, Nşr. İ. Afşar, Tahran, 1332, 28; O. Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye Tarihi, 2 3 İstanbul, 1984, 112. Aksarayî, Musâmeretu'l-Ahbâr, Trk. tr. M. öztürk, Ankara, 2000,13. Kadı İmâdeddîn, el-bustânu'1-câmî Tevârîhu'z-Zemân, Nşr. C. Cahen, "Une du VI/XIIe siecle Butsan al-jami", BEO, VII-VIII, , 115; Fulcherius Carnotensis, A History of The Expedition to Jerusalem , İng. tr. F. R. Ryan, Knoxville, 1969,89.

2 422 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU birlikte imha etmişlerdi. Bu büyük zaferden sonra verdiği sözü tam olarak yerine getirmeyip, sadece 100 bin dinar para göndermiş ve kızı ile birlikte çeyizi Elbistan'ı Kılıç Arslan'a vermeyerek, çeyizin hazırlanmakta olduğunu beyan edip oyalama siyaseti gütmüştü. Onun bu tavrı Kılıç Arslan'ı üzmüş ve aralarındaki dostluğu etkilemişti. Sonrasında ise, Gümüş Tegin'in hastalığı sırasında Kılıç Arslan ordusuyla Antakya'ya vardı ve Maraş yakınlarına kadar ilerledi. Buradan Gümüş Tegin ile savaşa girişti 4. Anlaşıldığı kadarıyla, savaşı kazandı ve kendisine verilmeyen Elbistan ve Zibatra'yı ele geçirerek, oradan Malatya'nın üzerine yürüdü (Zilkade 496/Ağustos 1103) 5. Buradan da anlaşılacağı üzere, Maraş Haçlılar tarafından ele geçirilmekle birlikte, çevresindeki diğer kaleler henüz Dânişmendlilerin kontrolünde idi ve onlardan da Selçuklular devralmıştı. Haçlıların Maraş'ı ellerine geçirdikten sonra Bizanslılara teslim etmedikleri anlaşılmaktadır. Zira, birinci Haçlı seferinin başlangıcında Bohemond'un vassallik ve ele geçirilen yerleri Bizans'a bırakacağına dair imparator I. Aleksis Komnenos'a yemin etmesine rağmen sözünde durmayarak Antakya'yı vermemesi, akabinde de bölgede Bizans'a ait Lazkiye'nin Tancred tarafından işgali, imparatorun Boutoumites komutasında seçme savaşçılardan oluşmuş bir orduyu deniz yoluyla güneye göndermesine sebep olmuştu. Bu ordu gemilerle Antalya limanına çıkıp, oradan kara yoluyla Kilikya bölgesine ilerlemiş ve bölgedeki Ermenilerin Tancred'in tarafına geçtiklerini gördükten sonra yoluna devam ederek Maraş'ı ve çevresindeki kaleleri ele geçirmişti. Boutoumites, komutanlarından Monastras'ı bölgenin komutanlığına getirerek, emrine bölgeyi savunacak kadar birlikler bırakıp İstanbul'a geri dönmüştü 6. Böylece 1098 yılından 1104 yılına kadar Bizans kontrolünde kalan şehir, bu yıl içerisinde Urfa kontu Joscelyn tarafından Bizanslıların elinden alınmış, Elbistan da Antakya prensi Bohemond tarafından işgal edilmişti 7. Bu şekilde başlayan Haçlı hâkimiyeti ile Maraş, 1104 yılından 1149 yılma kadar Urfa Haçlı Kontluğu'na bağlı bir senyörlük olarak, yaklaşık yarım asır yaşamıştır. Joscelyn'in Harran savaşında 8 yenilerek esir düşmesi üzerine Bohemond Maraş'ın yönetimini Richard de Salerne'e vermiştir 9. Şehrin idaresi Richard de Salerne'in 1112 yılında ölümünden 10 sonra Keşiş Geoffrey'e geçmiştir. Zira, 1122 yılında Maraş'ın yönetiminin bahsi geçen Geoffrey'in elinde olduğu anlaşılmaktadır ". Mayıs 1124 yılında Belek'in Menbiç'te Kont Joscelyn'i yenilgiye uğratması sırasında bir çok Haçlı asilzadesi gibi Geoffrey de maktul düştü 12. Maraş'ın yönetiminin bundan sonra Baudouin de Mares'in yönetimine geçtiği anlaşılmaktadır. Emîr Gazi devri 1105'te ölen Gümüş Tegin'den sonra Dânişmendli tahtına geçen oğlu Emîr Gazi'nin de güneydeki şehirlerle yakından ilgilendiği anlaşılmaktadır. Onun iktidarının başlannda Elbistan'ın Selçukluların hâkimiyetinde olduğu anlaşılmaktadır. Fakat bu hâkimiyet uzun sürmemiş, Haçlı 4 İbnu'l-Kalânisî, Zeyli Târîhu Dimaşk, Nşr. H. F. Amedroz, Beyrut, 1908, Aksaray!, Anna Komnena, Aleksiad, Trk. tr. B. Umar, Malazgirt'in Sonrası, İstanbul, 1996, ; S. Runciman, Haçlı Seferleri Tarihi, Trk. tr. F. Işıltan, Ankara, 1987, II, Urfalı Mateos, Vekayi-nâme, Trk. tr. H. D. Andreasyan, Ankara, 1987,226; Vardan Vartabet, "Türk FütuhatıTarihi ( )", Trk. tr. H. D. Andreasyan, TSD, I, (1937), 189; S. Runciman, II, Bu savaş hk. bkz. I. Demirkent, Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi ( ), İstanbul, 1974, Demirkent, 114 (dipnot 464). 10 İbnu'1-Adîm, Zubdetu'l-Haleb min Târîhi Haleb, Nşr. S. Danan, Dimaşk, 1951, II, 215 vd.; İbnu'1-Esîr, el-kâmil fi't-târîh, Trk. tr. A. özaydın, İstanbul, 1987, X, 489; Azîmî, 47-48; Sıbt İbnuT-Cevzî, Mir'atu'z-Zemân fi Târihi'l-A'yân, Faximile Nşr. J. R. Jevvett, Chicago, 1907, 69; Mateos, 277; Süryani Mihail, Vekayi-nâme, Trk. tr. H. D. Andreasyan, İstanbul, 1944 (TTK Kütüphanesinde bulunan basılmamış tercüme),74; Fulcherius, ; S. Runciman, II, 102. Menbiç savaşı hk. bkz. H. Kayhan, Irak Selçukluları, Konya, 2001, Anonim Süryani Vekayi-nâmesi, îng. tr. A. S. Triton, "The first and second Crusades, from an Anonymous Syriac Chronicle", JRAS, 1933, Part I, 91; S. Runciman, II, 134; I. Demirkent, S. Runciman, II, 136.

3 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 423 kontu Bohemond, Sultan I. Kılıç Arslan'ın 1107 yılındaki ölümünden sonra oğulları arasında yaşanan taht kavgalarından yararlanarak Elbistan'ı ele geçirmişti 13. Böylece Maraş'tan sonra çevresindeki önemli şehirlerden birisi daha Haçlıların eline geçmiş oluyordu. Bohemond, başlangıçta yaptığı anda sadık kalmayarak ele geçirmiş olduğu yerleri Bizans imparatoruna vermek istememiş ise de, I. Aleksios güneye yaptığı sefer sırasında imparatora sadakat yemini etmek zorunda kaldı. Bunun sonucunda, yapılan antlaşma ile kendisine bırakılan yerler arasında Maraş (Germanikeia) ve ona bağlı yerler de vardı (1108) 14. Maraş, Keysun, Raban ve diğer bazı yerlerin hâkimi Ermeni prensi Gog Vasil 1112 yılında öldü. Yerine halef bıraktığı oğlu Dığa Vasil henüz küçük yaşta olduğu için hâkim olduğu yerler karısı ve oğlunun üvey annesi tarafından yönetilmeğe başlandı 15. Bu kadının icraatlarının başında, topraklarını Haçlılara karşı korumak eylemi gelmekte olup, o gereken tedbirleri aldı. Bunun için ilk önce askerlerine bahşişler dağıttı. Ardından da Türklerle irtibata geçip, Urfa önlerinde bulunan Aksungur Porsukî'ye haber göndererek itaatini arzetti. Aralarında karşılıklı elçileşmelerle bu durum resmi hale getirildi 16. Nitekim o, bu tedbirlerinde son derece haklıydı. Çünkü, Vasil'in ölümünü duyan Antakya prensi Tancred 1 Cemaziyelevvel 506/23 Kasım 1112 tarihinde onun ülkesini ele geçirmek için harekete geçmiş, ancak yolda hastalanarak geri dönüp, bir hafta sonra da ölmüştü" yılında Vasil'in karısının işbaşında olduğu anlaşılmaktadır 18. Ancak, 1116 yılında Urfa Kontu II. Baudouin, Ermeni prensi Dığa (oğul) Vasil'e savaş açarak Raban'ı kuşatma altına aldığı, ancak başarılı olamadığı görülmektedir 19. Yani yönetim artık Dığa Vasil'in eline geçmişti. Gog Vasil'in karısının, yönetimi üvey oğluna niçin ve ne zaman bıraktığını bilinmemekle birlikte, Kasım 1115 tarihinde meydana gelen depremde ölmüş olabileceğini tahmin edebiliriz. Zira, anılan tarihte, sabahın erken saatlerinde şiddetli bir deprem olmuş ve Maraş ve çevresindeki şehirler toptan yıkılmışlardı 20. Oğul Vasil, Urfa kontunun saldırısı karşısında kendisine yardım etmesi için Ermeni prensi I. Leon'un yanma giderek, onun kızıyla evlenmişti. Ancak, Leon'un kardeşi Toros, Vasil'i bir hile ile yakalayarak Urfa Kontu Baudouin'e teslim etmiş, Baudouin ise, Vasil'e işkence ederek, bütün topraklarını eline geçirmişti 21. Bu arada, Antakya prensi Tancred, Maraş'ın önemli kalelerinden Keysun'u iki yıl süren bir kuşatmadan sonra zaptetmişti 22. Melik Muhammed Devri 1134 yılında onun ölümünden sonra yerine geçen oğlu Melik Muhammed, en büyük mücadelelerini güneyde Ermeni ve Haçlılara karşı verdi. Bu cümleden olarak, yılında büyük bir ordu ile Maraş topraklarına girmiş ve Keysun'a yürüyerek çevresindeki köyleri tahrip 13 Süryani Mihail, Arma Komnena, 430. u Süryani Mihail, 59; Ebû'l-Farac, Tarih, Trk. tr. Ö. R. Doğrul, Ankara, 1987, II, 353; İbnu'1-Esîr, X, 394; Vardan Vartabet, 193. Vardan, Gog Vasil'in vefatından sonra Maraş patriğinin onun işlerini düzenlediği ve yerine onun yanında büyümüş Gamsaragan hanedanından bir çocuk olan Vasil'i halef tayin ettiğini yazar. 16 İbnu'1-Esîr, X, 400; S. Runciman, II, 106. Tam bu sırada Artuk oğlu İlgazi ile arası bozulan Aksungur Porsukî, onunla yaptığı savaşta yenilgiye uğradı ve prestiji sarsıldı. Zaten az sonra da Musul valiliği görevinden alındı. Böylece Maraş Ermenileri onun yardımından yoksun kaldılar (bkz. İbnu'1-Esîr, X, 400.). 17 İbnu'1-Esîr, X, İbnu'1-Esîr, X, 394. Urfah Mateos, 258. Süryani Mihail, 60; Ebû'l-Farac, II, 354; Kadı îmâdeddîn, 117. Çağdaş Haçlı tarihçisi Fulcherius Carnotensis, ve muahhar Ermeni tarihçi Vardan Vartabet, bu depremin 1114 yılı Mayıs ayında olduğunu ve bir çok şehrin yıkılarak, çok sayıda insanın öldüğünü belirtmektedirler (bkz. Fulcherius Carnotensis, 210;Vardan, 193). 21 Urfalı Mateos, ; Anonim Süryani Vekayinâmesi, 1,86; S. Runciman, II, 107. " Süryani Mihail, 60.

4 424 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU etmişti. Sonra da kaleyi kuşatmış ve nehrin suyunu keserek aç, susuz bıraktığı halkın teslim olmasını beklemişti. Bir yandan da çevredeki yerleşim yerlerine saldırılarda bulunarak bol ganimet almıştı. Bu sırada Bizans İmparatoru Jan Komnen ve Kont Baudouin'in şehrin yardımına geldikleri yönünde haberlerin gelmesi üzerine Melik Muhammed kuşatmayı kaldırarak askerleriyle ülkesine geri dönmüştü 23. Maraş'ın 1137 yılında Baudouin'in elinde olduğu kaynaklardan anlaşılmaktadır. Zira, bahsi geçen tarihte o ve Antakya prensi Raymond, kuvvetleriyle birlikte Kudüs kralına yardıma gitmişlerdi 24. Melik Muhammed, Şevval 535/Mayıs-Haziran 1141 tarihinde bölgeye ikinci bir sefer düzenlemişti. Bu tarihte Maraş topraklarına girerek bir kale fethetmiş ve halkını da tutsak almıştı. Bunu Haçlıların kendi topraklarında yaptıkları saldırılara misilleme olarak yapmıştı 23. Melik Yağıbasan devri ve sonrası yılında Malatya sınırından Antakya'ya kadar uzayan ve içerisinde Maraş ile Keysun'un da bulunduğu topraklar Maraş ve Keysun'un Haçlı senyörü Baudouin de Mares'in hâkimiyeti altında idi yılında Urfa, Irak Selçuklu Devletinin Musul genel valisi İmâdeddin Zengi tarafından fethedilmiş; bundan iki yıl sonra Kasım 1146 tarihinde Kont Joscelyn'in şehrini geri alma teşebbüsü, Zengi'nin oğlu Nureddin Mahmud tarafından başarısızlığa uğratılmış, Joscelyn ile birlikte olan Maraş senyörü Baudouin de Mares öldürülmüştü. Ölen Baudouin'in yerine Renaud getirilmişti 27. Yagra'yı Haçlıların elinden alan Nûreddîn Mahmud, Dimaşk Atabegliği'nin veziri Mu'ineddîn Unar'dan yardım isteyince, onun gönderdiği Emîr Mucâhideddîn Bozan komutasındaki Dimaşk kuvvetleriyle birlikte, yaklaşık kişilik ordusuyla Sarmin yakınlarında bulunan müstahkem İnneb kalesini kuşatmıştı. Bunun üzerine Antakya Princepsi Raimond, yaklaşık kişilik bir kuvvetle hemen buranın imdadına koştu. İki ordu 21 Safer 544/30 Haziran 1149 tarihinde İnneb önlerinde karşı karşıya geldiler. Şiddetli bir savaştan sonra Haçlı ordusu bozguna uğratıldı. Haçlı askerlerinin büyük kısmı savaş alanında maktul düşerken, kalanlar esir edildi. Ölenler arasında Raimond ve Maraş senyörü Renaud da bulunmaktaydı 28. Renaud'un ölümü üzerine durumdan yararlanan Sultan Mesud, 11 Eylül 1149 tarihinde kısa süren bir kuşatmadan sonra Maraş'ı fethetti ve burasını geleceğin hükümdarı oğlu II. Kılıç Arslan'a bıraktı. Zira, buranın fethinde oğlunun büyük rolü olmuştu. Şöyle ki, Kılıç Arslan, Kont Joscelyn ile ittifak kurarak, babası Sultan Mesud'u bölgeye davet etmiş ve birlikte, çevresini yağmaladıktan sonra Maraş'ı ele geçirmişlerdi. Sultan Mesud, şehri savunanlara aman vererek, canlarını bağışlamıştı 29. Sultan Mesud, yılında Maraş'ın çevresindeki kaleleri de ele 23 Urfalı Mateos, ; O. Turan, 174; S. Runciman, II, loannes Kinnamos, Historia, Trk. tr. I. Demirkeııt, Ankara, 2001, Azîmî, Târîhu'l-Azîmî, Trk. tr. A. Sevim, Ankara, 1988, Urfalı Mateos, Süryani Mihail, ; Urfalı Mateos, 299; lbnu'1-esîr, XI, ; ayn. tnlf, el-bâhir fî Devleti'l-Atabekiyye, Nşr. A. A. Tolaymat, Kahire, 1963,86-87; tbnu'l-kalânisî, 288 vd.; William of Tyre, A History of Deeds Done Beyond The Sea, Eng. tr. E. A. Babcock, A. C. Krey, New York, 1976, II, ; Anonim Süryani Vekayinâmesi, II, ; loannes Kinnamos, 157; S. Runciman, II, ; I. Demirkent, Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi ( ), Ankara, 1987, İbnuM-Kalânisî, ; İbnu'1-Esîr, el-kâmil, XI, 144; ayn. mlf, Atabekiyye, 98-99; İbnu'l-Adîm, Zubde, II, ; Ebî'l- 9 Fidâ, el-muhtasar fi Ahbâri'l-Beşer, Nşr. Mahmud Dayyûb, Beyrut, 1997, II, 89; İbn Kesîr.el-Bidâye ve'n-nihâye, Trk. tr., XII, 413; Ebî Şâme, Uyûnu'r-Ravdateyn fi AhbârPd-Devleteyn en-nûriyye ve's-salâhiyye, Nşr. Ahmed el-beysûmî, Dimaşk, 1991,1, 212; Urfalı Mateos, ; Ebû'l-Farac, II, 386; Süryani Mihail, ; Anonim Süryani Vekayinâmesi, II, 300; Villermus Tyrensis, II, ; N. Elisseerf, Nur ad-din un Grand Prince Musulman de Syrie au temps Croisades ( / ), Damascus, 1967, II, 430 vd.; S. Runciman, II, ; H. Kayhan, Urfalı Mateos, 301; Süryani Mihail, 155; İbnu'l-Ezrak, Târîhu Meyyâfârikîn ve Ânıid, Trk. tr. A. Savran, Erzurum, 1992, 92; Kadı İmâdeddîn, 129; O. Turan, 187.

5 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 425 geçirmiş ve kısa süre içerisinde Keysun, Behisni, Raban ve Barzaman'a da hâkim olmuştu yılında Maraş emîri, Ermenilere ait bir köyün topraklarında savaş yaparken Ermeni Toros'un kardeşi Stefan askerleriyle gelip şehrin kapısına yakın bir noktada gizlenmiş ve sabahleyin şehrin kapısının açılması sırasında saldırıya geçerek şehri ele geçirmeğe başlamıştı. Ancak bu sırada emîrin askerleriyle kaleye doğru hızla gelmekte olduğunun haberleri gelince şehri yağmalayıp, Ermeni halkı da yanına alarak kaçmıştı. Şehri tekrar ellerine geçiren Türkler, şehirde kalan Hıristiyanlara iyi muamele etmişler ve kaçtıktan sonra dönen Ermenilerin evlerini, bağlarını ve tarlalarını kendilerine iade etmişlerdi 31. Aralarındaki siyasi rekabetten dolayı Nureddin Mahmud'un yılında Raban ve Maraş'ı zaptettiğini görmekteyiz. Bu durum çevredeki kalelerin de ona tâbi hale gelmesine yol açmıştı. Bu cümleden olarak, Keysun emîri Selçuklu sultanından yüz çevirip, ona tâbi olmuştu 32. Nureddin Mahmud, Selçuklu ülkesine girerek Maraş, Behisni ve Göksün şehirlerini ele geçirmeğe çalıştı. Sultan II. Kılıç Arslan da bölgeden hayli uzakta bulunduğu için gerekli yardımı yapamadı 33. Nureddin Mahmud, bir yandan Haçlılarla büyük bir mücadele yürütürken, diğer taraftan da Anadolu'da Selçukluların kuvvet kazanmasını önlemeğe çalışmaktaydı. Bunun için Selçuklu Devletinin çevresindeki devletlerle ittifak içerisine girerek onu yalnızlaştırma ve güçsüzleştirme siyaseti takip ediyordu. Kendisine sığınmış olan sultanın dayısı Keysun hâkimi Gök Arslan'ı da yanına alarak Sultan Kılıç Arslan'ın üzerine yürüdü. 20 Zilkade 568/3 Temmuz 1173'te Maraş'ı aman verip aldıktan sonra Zilhicce 568/14 Temmuz- 11 Ağustos 1173 tarihinde Behisni'yi, peşinden de Keysun, Eriniş ve Merziban'ı da işgal ettikten sonra Sivas'a yöneldi 34. Bu sırada Sivas'ta kıtlık olmuş ve peşinden de şiddetli bir kış mevsimi yaşanmaktaydı. Ambarlardaki stoklanmış hububatın aç kalan halka dağıtılması gerekirken şehrin hâkimi Melik İsmail bunu yapmayarak, onları açlığa terk etmişti. Bunun üzerine halk kendisine karşı ayaklanarak onu ve ailesini öldürüp, zahire ambarlarını yağmaladılar. Şehrin ileri gelenleri toplanarak yönetimi eline alması için Nureddin Mahmud'un yanında bulunan Melik Zünnûn'u şehirlerine davet ettiler. Bu davet üzerine karla kaplı yollardan güçlükle ilerleyerek Sivas'a gelen Zünnûn, şehre hâkim oldu ve kısa sürede asayişi sağladı 3S. Karışıklık içinde bulunan Sivas'ı ele geçirmek üzere harekete geçen Kılıç Arslan, Nureddin'in ülkesine saldırdığı haberini alınca yönünü değiştirmiş ve Elbistan sahrasında konaklamış olan düşmanının tam karşısında, Ceyhan nehrinin öteki yakasında karargâhını kurmuştu. Buradan aralarındaki ihtilafı savaşmadan çözmek için Nureddin'e elçi göndererek, barış teklifinde bulundu. Şiddetli kış mevsiminin ağır şartları, kıtlık sebebiyle her iki orduda da açlık başlaması ve özellikle yeniden başlayan Haçlı saldırıları sebebiyle 36, araya giren din adamlarının barıştırma tekliflerini kabul eden Nureddin'in Selçuklu devletinden aldığı bütün toprakları iadesi karşılığında, Kılıç Arslan da Zünnûn'un Sivas'a dönmesine ve yanında Emîr 3,1 Ebû'l-Farac, II, 388; Anonim Selçuk-nâme, Nşr. ve Trk. tr. F. N. Uzhk, Anadolu Selçuklu Devleti Tarihi III, Ankara, 1952, 25; O. Turan, a.g.y. 31 Ebû'l-Farac, II, Urfalı Mateos, WüliamofTyre,II, İbnü'1-Esîr, el-kâmil, XI, 314 vd.; ayn. mlf. el-bâhir, 160 vd.; Kadı İmâdeddin, 139; İbnü'1-Adîm, Zubde, II, ; ay. mlf Bugyetu't-Taleb fî Târihi Haleb, Nşr. Süheyl Zekkâr, Dimaşk, 1988, I, 325; İbn Hallikân, Vefayâtu'l-A'yân, Nşr. İhsan Abbas, Beyrut, 1968, V, 185; Zehebî, Târîhu'l-İslâm, Nşr. O. A. Tedmurî, Beyrut, , Yıllarını İhtiva Eden Cild, 46-47; VVillermus Tyrensis, II, 282; Ebû Şâme, Uyûnu'r-Ravdateyn fî Ahbâri'd-Devleteyn, Nşr. A.Bîsûmî, Dimaşk, 1991,1, ; R.Şeşen, "İmâdeddin el-kâtib el-isfahânî'nin eserlerindeki Anadolu tarihiyle ilgili bahisler", SAD, III, 1971, ; H. Kayhan, "Melik Muhammed'in ölümünden (1143) sonra Danişmendli tarihine kısa bir bakış", III. Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri, Kayseri, 2000, 308 vd. Mihaii, VVillermus Tyrensis, ag.y.

6 426 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU Fahreddin Abdulmesih komutasındaki Atabeglik ordusunun bulunmasına razı oldu 37. Sonuç Malazgirt savaşından sonra bir müddet Türklerin kontrolüne giren Maraş, 1098 yılında Haçlılar tarafından kontrol altına alınmış ama hemen sonrasında Bizans'ın hâkimiyetine girmişti yılından 1104 yılına kadar Bizans kontrolünde kalan şehir, bu yıl içerisinde Urfa kontu Joscelyn tarafından Bizanslıların elinden alınmış, bu şekilde başlayan Haçlı hâkimiyeti ile Maraş, 1104 yılından 1149 yılına kadar Urfa Haçlı Kontluğu'na bağlı bir senyörlük olarak yaşamıştı. Bu zamanda Maraş'ı yöneten senyörler şunlar olmuştur: Richard de Salerne ( ), Keşiş Geoffrey ( ), Baudouin de Mares ( ) ve Renaud ( ). Şehir 1149 yılında Selçukluların hâkimiyetine girmiş ve aralarındaki siyasi rekabetten dolayı ve 1173 yıllarında Nureddin Mahmud tarafından iki defa zapted il misti. Ama, sonuçta şehir Türkiye Selçuklularının hâkimiyetinde kalmıştı. 37 Îbnü'1-Esîr, el-kâmil, XI, 392; ayn. mlf., Atabekiyye, ; Bundârî, Sana'1-Berku'ş-Şâmî, Nşr. R.Şeşen, Beyrut, 1971,1, ; İbnü'I-Adîm, Zubde, II, 338; İbn Vâsil, Muferricu'l-Kurûb fî Ahbâri Beni Eyyûb, Nşr. C. Seyyâl, Kahire, 1953,1, ; Keşiş Grigor, ; Mihail, 227; Ebû şâme, I, 333; Aksarâyî, 23.