İSTANBUL TİcARET ODASı

Transkript

1 II İSTANBUL TİcARET ODASı. J ' i

2 ıstanbul TİCARET ODAsı YURDUN ve TLJCCARIN HizMETiNDE Yazan: VEHBİ BELGİL 1964

3

4 içindekil R BiRİN ci KISIM ÖNSÖ'l VE TEMEL HEDEFLER tkinej: KISIlV! ODAN!N TUCCAHA KARŞI HİziHETLERI Sahife A) Ojax'n 'I'ücc1iı'l1 Doğ:mdan Doğ'rLıya Hizmetlerİ.. 17 a) Bilg'] Venneı.; b) Beigo Vermek..., Menşc Şa:ıadetnameicrı./ Foluro Surıdlerinin 'fosdiki ~... " Rayiç Fiyat Tasdiki.. d'... ' , Ticari ve Sınai Eşya -Vasıflarının Tascliki.' (Jacıya Kayıtlı Uyelcrin İmzalarının Tasdiki..., 19 O. Yedivahii Vesikaları,..., Bilirkişi ve Eksper Raporları , Oda lffensupla1'lna ait kayıt ve sici! sm'elleri ve Vyelil~ Ilüviyet Varakaları....,,,, O, Kefaıetname ve TaahhütnameZerde Yaz~lı İmza Sahipirinin Odamızdaki Sicil Durumunu Gösteren Tasdik ve Serlıler LO. Mahrem Olm1yan Sicillerin Suretleri Kapasite Belgeleri Ticari ve Sınai lllüessesezere ait Adres'er Ticari ı;e Sına! Teamüller llal~kında Belgeler H. Ticari tıc Sınai Mahiyette Olmak Uzere Lüzurn Görülecek Sair Belgeler c) Yayuı Yapma:: M (;cnıun Yayını 'i Gazete Yayını Kitap Yayın, Rapo?' Yayını Adres Kitabı Yauını

5 Sahife ç) UyarnmJ:ı: tl) Uzlaştırmak e) Taihsis İşled...,.., B) Odanın, Tüccara Dolayısiyle Hizmetleri a) Odanın, Tiiccaı'a, Devlet ve Resmi Teşekküller. Le İşbirliği Yolile Yaptığı Hizmetler Mevzuat Hakkında Mütaltta Verme Teknik Bilgi Verme H~~... ~... ~ < :r Teamüı Tesbit Etme Ortalama Kar Hadlerinin Tesbiti Riayeti Necbur! J}fes.lek't Rarat Alma li. İhmaatı Geliştirme Merkezıne yardım Türk Standardları Enstitüsü LLe ijbitliği ll. Fuar ve SergiZere Kahlma b) Odanın, Dj,ğer Odalarla işbirliği Yoluyla Tüccara H: zını::tlel'i istanbul Sanayi Odası ile işbirliği Yolile Marmara ve Trakya Bölgele1'indeki Oda tıe Borsalarla lşbirhği Yolile... p Yurdumuzun Diğer Odalariyle işbirliği Yolile , Odalar Bb'liği ile işbirliği yolile b. MUelıerm ası Ticaret Odası ile l~birliği Yolile c) Odanın, İtisadi, Ticari ve Hukuki İlınıler ÖğH~nimıni Teşvik Y cliyle '[ticeara Hizmetleri Akşam Ticaret Kursları Açma yolile Uğrncilere Yardım Yoille Iktisadi ve Ticarı tlimler Okuyan öğ1'encilere BurJ Dış Memleketlerde öyrenci Okutma Eğitl11~ Ponu ç) Odanm; Kendi PerSOlıdini Yetiştirme Yollyle Tüccara, Hizıııetleri Yamancı Nemleketlere Memur Gönderme Yüksek Se1)k ve tdare Karslanna Memur (Jön' derıne J[ulıasbe Kursları Açma Daktilo ve Sekreter Kunilarına ıllemur Gönderme Yabancı Dil Kursları 40

6 ÜÇÜNCÜ KISIM ODANıN J\fEl\ILEKETE KARŞIOLAN HİZlViETLERI Sahife A) Odanın, Devlete Yardmı Yolile Tiiccaı'a Hizmetled a) Odanın, Devlete, TüccaJ.' Nef'ine Yaptığı Hizmetler 43 b) Odamn, Devlete, Devlet Nef'ine YalJtığı Hizmetler 44 B) Odamn Sosyal Hizmetleri DÖRDÜNCÜ KISIM ODANıN KURULlJŞ ŞEKLİ A} Odanın Organlan... '" a) Me~;lel( KOluiteleı'i b) Oda. Meclisi '" c) Yönetim Kurulu B) İda,ri Tt".}'Idlat a) Genel mitiplik... '" 52 b) Grup Müdürlükleri (~) Şube Müdürlükleri Etüd ve Ara~tırma Şubesi Dış Münasebetler ve Turizm Şubesi... " J" Neşriyat Şubesi... "..,... ',.." :i. Neşriyat Subesi... "... " Tfcarel Şubesi Hesap İşleri Şubesi "" li. Tescil Şubesi istihbarat Şubesi Sanayi Şubesi... "...,..., ç) J\füf':takil ŞefiikIer Personel SenJisi Evrak ve Dosya Servisi Kiitüphane Servisi... " Ler azım Servisi Gümrük Daim.~ Eksperler Kurulu Sen;isi idare Amirliği

7 73 BEŞİNCİ KıSIM TÜCCAIUN ODAYA KARŞI VEeiBELERİ Sahife 1, Sicillüıydını HakiM Meşgalesine Uydürmak Oda Seçimlerine Katılmak , Sorulara Tam ve Va7ılinde Cevap Vermek , Görev Aldığı Oda OTganlaTında Tam Faaliyet GÖslcTmcl,...,... "... "." ljavetlete Tam re "Vaktinde Gelmek..." Odaca Alınan Riaycti iı] ecbur~ ili eslek! Kararlara Uymak... "... " Odaya Olan Jlal! Niikellefiyetlcrini YCTirır; Gelirn1ck... "... "...,... ".". 64 NETICE EKLER 71 i) Oda. l\'ieslel;: GI'UIJlannm Listesi...,... ~ II) Oda Yaym.131'mın Taın nı) Oda '!'::nii 1'iİ......,,.,,-.,,"',... 78

8 BİRİNCI KISIM.(jNS()Z TElVJEL HEDEFLER

9 1

10 Ö N SÖZ İstanbul'da mevcut.serbest teşebbüsün taazzuv etmiş en bu_. yük mesleki teşekkülü olan Odamız serbest teşekküıün milli kaı~, kınınadaki önemi, vazifeleri ve sorumlulukları hakkında şu ka naat'.:! sahiptir: SERBEST TEŞEBBÜSÜN MİLLİ KALKINMADAKİ ÖNEMİ: Milli kal"m111u ancak serbest teşebbüs sayesinde olabilir. Sağlaın biinyeli lir toplum ancak sağlaın bünyeli bir serijest teşebbüs sllyesinde ku-.'ulabibr. Rür, müreffeh. üstün seviyeli ve demokrati;" nizamiı bir toplumun kuru~ası, devamı ve,gelişmesi ancak serbest teşebbüsün güvenlik (Ve istikrar içinde teessüsüue, gelişmesine ve genişlemesine bağlıdır. Binnetice, bu nizamın sağlanma-' sı, başta gelen milli vazifemiz ve menfaatimizdir. SERBEST TEŞEBBÜSÜN VAZiFESİ: Serbest,teşebbüsün vazifesi,milli,kaynakları ;ve milli emegı azami derecede kullanarak kıymetlendirmek, yabancı kaynaklardan en müsait şartlarla azami derecede faydalanınayı ısağlamak, bilim ve san'at sahalarmda ve sosyal alanda gelişmenin ~emini i- çin maddi ve manevi yardımlarda bulunmak ve gerektiği ahvalde, bu sahalarda faal roloynamaktır. SERBEST TEŞEBBÜSÜN SORUMLULUKLARI: Serbest teşebbüsün milli kalkınmada ve milli güvenlikte devlet, hükômet ve idare adamları kadar ve hatta bazı hallerde on lardan da fazla ı'olü,vardır. Tabiatİyle, bu ağır vazifenin ağır sorumlulukları mevcuttur. Serbest teşebbüsün, bu önemli va zife sini ve bu vazifenin doğuracağı sorumluluklar! daima gözönün de bulundurması lazımdır. Odamız, bu inançların gerçekleştirilmesini temin için, şu.. kendisi için gaye edinmiştir. TEMEL HEDEFLERİ -11-

11 GDAMIZIN TEMEL HEDEFLERİ: 1. Odamızın vazifesi ye g'ayesi, serbest teşebbüsün gelişmesini ve,genişlemesini engelliyen hususlan tesbit ederk bunları bertaraf etmeğe çalışmak, serbest teşebbüsün hızla gelişme ve genişlemesini sağlıyacak tedbirler almak, serbest ~eşebbiisiiteşvik etmek, bu mevzuda aydınlatıcı faaliyette bulunmak, Imııunlarm tanıdığı imkanlar dahilinde bizzat teşebbüs sahasına atılmakhr.,2. Oda, aldığı bütiinkaı'al'larda, göste]:diği bütünfaaliyet. (eı' de memleketin hizmetiiide olduğunu daima :gözönünde bulundurur. 3. Oda, ticari muamelelcı'in sür'ati gerektirdiğini bir an için hahrdan çıkarmıyarak g'ündelik işlerde süı"atin,kolaylığm ve e- şit mua,melenin. iş salıiplerine azami nezaket gösterilmesinin zal'uretine inanır. 4. Oda, milli kalkınınanın ancak memleketteld bütün kuv\'et lerin samimi bir işbirliği yapmaları halindegerçekleşeceğine inanmış bir teşekkül olarak, devlet ve hükümet teşkilatı ve mcmlelı;:ette mevcut her türlü mesleki, ilmi, sosyal teşekküllerle ve san'. at cemiyetleri ve merkezleriyle işbirliği yapmayı zarurl bir vazi fe olarak kabul eder. 5. Oda, memleketin ü;inde bulunduğu şartlar ne olursa ol. sun, serbest teşebbüsiin hak ve menfaatlerini, emniyet ve istikra nm haleıda!' eden karar ve hareketleri önlemeye çalışır ve buna.larm milli menfaatlere aykırı olduklarım her türlüvasıta ile ilgili. makamlara ve gerektiğinde halk oyuna duyurur. 6. Oda, meslek ahlakım :ve tesanüdünü baitalayıcı her ~ü.rlü harekete bütün imkanlariyle mani olur ve bunları bertaraf et meye çalışır. Bütün bu söylediklerimizi bb' tek cümle ile özetlemek gere demek mümkündur: kirse şöyle Odamız, meslek hizmetleri görmek, meslek ah1ft,k ve tes811ü diinü korumak, ticaret ve sanayiin genel menfaatlere UygUıı su rette gelişmesine çalışmak ve bu maksatla verilecek işleri yapmak üzere kurulan, tüzel kişiliği haiz ve mesleki teşekkül mahiyetinde. bir KAMU KurumudUl'. Oda, mensuplarına ve yurda karşı olan bu hizmetlerini ııasıl ~. 12 -

12 yapar? Bu temel hedeflerin gerçekleştirilmesi için Oda ııe gibi faaliyetler sarfetmektedir? Oda, bunları yapabilmek için ue şekilde teşkilatlanmıştır'? Ve nihayet, bu hizmetleringereği gibi yapılabilmesi için tüccarın Odaya karşı vecibeleri nelerdir? İşte bu broşürümüzde bütün bu hususlar açıldanacaktır. Binnetice, broşürün birinci kısmında Odanın tüccara karşı ifa etmekle görevli olduğu hlzmetier, ikinci kısmında yurda ka.rşı yapmakla görevliolduğu hizmetl.er anlatıla-caktır. Üçüncü kısım, bu hizmetlerin gereği gibi yapılabilmesi için Odamn nasıl teşkilatlanmış olduğu hususuna tahsis edilmiştir. Ve nihayet dördün.- cü kısımda da, tüccarın Odaya karşı olan vazifeleri yer almıştır.... 1:~ -

13 1 1

14 İKİNCİ KısıM ODANıN TÜCCARA KARŞI HizMETLERi A) Odanın Tüccara Doğrudan Doğruya Hizmetleri.B) Odanın Tüccara Dolayısite Hizmetleri

15

16 ODANıN TÜCCARA KARŞI HizMETLERİ oda tüccara her gün bir çok hizmetler ifa etmektedir. Tüccar bu hizmetlerin bazılarından doğrudan doğruya istifade eder.. Bİr kısım hizmetler de, yine tüccar lehine olmak üzere yapılır, Fakat, bu hizmetler iş sahiplerine doğrudan doğruya ya.pılmadığı için tüccar!bunun nadiren farkındadır. Bu hizmetlerin neler olduklarını gereği gibi açıklıyabilmemiz için bunları: A) Doğrudan doğruya hizmetler, B) Dolayısiyle hizmetler başlıkları altında iki bölümde ele almakta fayda var. dır. A) Odanın Tüccara Doğrudan Doğruya Hizmetlerİ: Oda, bir takım hizmetlerini, ilgililerin müracaatı üzerbıe, bizzat müracaat sahiplerine yapar veya onların istifadesine arzeder. Bu hizmetlerden faydalanmak istiyenlerin, pulsuz bir dilekçe ile Odaya başvurmaları veya hizmeti ifa edecek servis veya şubeye şifahen müracaat etmeleri, maksadı temine kafi gelir. Bu hizmetler şu şekilde sıralanabilir: a) Bilgi Vermek: Tüccarın, ticarı faaliyetleri sırasında, ticari, iktisadi ve mali mevzuatı bilmeye ihtiyacı vardır. Yeni bir kanun, yeni bir kararname, yeni bir tebliğ çı,kmış veya Ibunlar mevcut bir kanun'ı, niza~nnf1meyi, kararnameyi, tebliği değiştirmiş olabilir. Odamız bu mevzuatı günü gününe takip ederek sistemli bir şekilde, dosyalar halinde muhafaza eder. Bu gi1bi mevzuat E.tüd ve Araştırma Şubemizde toplanmaktadır. Arzu eden herkes, adı geçen şubeye başvurarak bu bilgileri elde edebilir. Tüccar, bir malın memleketimizdeki veya yabancı bir memleketteki istihsal, ithal, ihraç miktarlarını öğrenmek istiye'bilir. Bu takdirde baş vuracağı yer Odamız İstatistik Servisidir. Bu -17 -

17 serviste, yerli, yabancı hemen bütün istatistikler mevcuttur. Aynca, bu gibi bilgileri ihtiva eden kitaplanmız da mevcuttur. Odamızkütüphanesinde, hemen hemen bütün devletlerin tüccar ve sanayicilerinin adreslerini ihtiva eden ADRES KİTAPLARI da vardır. Kendi ticaret branşına.giren bir malın yabancı memleketlerdeki satıcı veya alıcılarını öğrenmek istiyen bir tacir bu kitaplardan her zaman faydalanabilir. Kütüphanemizde, ayrıca, den fazla kitap vardır ve bu miktar her gün Ibiraz daha artmaktadır. Hemen hepsi de iktisat, maliye, ticaret meselelerine konu teşkil eden bu kitaplar, Odamız tütuphanesiiıde c~ı:unma:ı: şartiyle, herkesin istifadesine arzolunmuştur. Memleketimizden mal almak veya bize mal satmak istiyenlerin teklif mektupları da yabancı memleketlerden Odamıza muntazaman gelmektedir. Bu mektuplar Dış Münasebetler ve Turizm Şubemizde toplanmaktadır. Bu iş mektupları, aynı zamanda, 0- damız Gazetesinde de yayınlanmaktadır. Pek çok tüccar, bu rnek. tuplar sayesinde dış memleketlerle iş yapmak imkiimna kavuşmaldadır. Odamızın tüccara doğrudan doğruya hizmetlerinden bir tanesi de fire tesbiti işidir. Gerek istihsal, gerek istihlak maddelerinin ve gerekse sınai mamullerin hemen hepsi kendine göre bir fire verir. Fire, zayiat, kantar firesi, imal firesi... gibi isimlerle anılan bu fireler zemine, zamana, ambalilja, muhafaza ve satış şartlarına göre değişir. Mesela, bir ton sabun depoda başka, aç.ık yerde başka, kuru yerde başka, rutubetli yerde başka, yazm başka, kışın başka, teneke kutuda başka, mukavva kutuda başka fire verir. Keza, toptan satıldığı zaman başka, parti parti samidığı zaman başka fire verir. Tüccar, çok defa, bu fire mıktarını resmi makamlara İsbat zorundadır. Böyle bir hal vukuunda, fireyi en yetki ile tesbit edecek makam Odamızdır. Bir malın fire nisbetini öğrenmek istiyen bir tüccarın, pulsuz bir dilekçe ile Odamıza baş vurması gerekir. Bu dilekçede, firesi öğrenilmek istenen malm asıl miktarı ile fire sonundaki miktarı, malın depo, amba},,j, ve batış şartları.. belirtilir. Bu şartlara göre, omaila ilgili ticaret branşımn meslek komitesi fire nisbetini tesbit eder. Odamız, hazırladığı indekslerle de tüccara, memlekete ve devlete faydalı olmaktadır. --- lr.~

18 Etüd ve Araştırma Şubemize bağlı İstatistik Servisimiz, her ay, şehrimiz TOPTAP EŞYA FİYATLARI İNDEKSİ ile İSTAN BUL ÜCRETLİLEıR GEçİNME İNDEKSİ'ni hazırlıyarakbültenler halinde ilgililerin istifadesine sunmaktadır. Bu indeksler, mezkur Servise şifahen müracaat1a temin edilebilir. şekli b) Belge Vermek: Odanın tüccara doğrudan doğruya hizmetlerinin ikinci bir de belge vermektir. Tüccar, gündelik faaliyetleri sırasında bir çok belgelere ihti. yaç duyar. Odalar hakkındaki 5590 sayılı kanuna ait Tüzüğün 19. ma,ddesi bu belgeleri şu şekilde sıralar: Menşe şehadetnameleri, Fatura suretlerinin tasdiki, - Rayiç fiyat tasdiki, - Ticari ve sınai eşya vasıflarını tasdiki, - Odalarda kayıtlı üyelerin imzalarının tasdiki, Yediva:hit vesikaları,,bilirkişi ve eksper raporlan, - Oda mensunplarına ait.kayıt ve sici! suretleri ve üyelik hüviyet varakaları, - Kefaletname ve taahhütnamelerde yazılı imza sahiplerinin odalardaki sici! durumunu gösteren tasdik ve şerhler, - Ticari itibar şehadetnamesi mahiyetinde olmamak üzere ticaret ve sanayi erbaıbmın mahrem olmıyan sicilleri hakkında yazılı veya şifahi sorulara cevap, - Sınai müesseselerin kapasiteleri hakkında istenen vesikalar, - Ticarı ve sınai müesseselere ait adresler, - Ticari ve sınai teamüller hak!kında belgeler, - Ticari ve sınai ma:hiyette olmak üzere lüzum görülecek sair lheigeler. Bu belgelerin neler olduklannı ı. Menşe Şehadetnameleri:. birer birer izah edelim: Yabancı memleketlerdeki alıcılar, memleketimizden aldıkları mallar için çok defa menşe şehadetnamesi isterler. Bu şehadetnamelerde, satılan malın memleketimiz menşeli olduğu, adı, cinsi, vasıfları, ambalaj tarzı, miktarı, birim fiyatı yazılıdır. Odamız -19 -

19 İhracat Servisinin görevlerinden biri de bu menşe şehadetnamelerini vermektir yılı başına kadar, yabancı alıcı istesin,. istemesin, ihraç edilen mallar için menşe şehadetnamesi almak ihra" catçı için mecburi idi. Fakat, bu mecburiyet, tarihinden itibaren kaldırılmıştır. Menşe şehadetnameleri, halen sadece is- Uyenlere verilmektdir. 2. Fatura Suretlerlnİn Tasdiki: Resmi daireler için bir hizmet üa eden müteahhitler bu hiz_ mette kullandıkları mallara ait faturaları Odamıza tasdik ettirirler. Asılları tasdik edilen faturaların bazan suretlerinin de tasdik edilmeleri gerekir ki bu iş de Odamız tarafından yapılır. 3. Rayiç jfiyat Tasdiki: Resmi daireler, ihale yapmadan önce, satm 'alacakları malların evsafını Odamıza bildirerek bunların fiyatlarını sorarlar. 0- damız bu fiyatları ihtiva eden yazıları talep sahibi müesseseye bildirir. 4. Ticari ve Sınai Eşya Vasıflarının Tasdiki: Bu konuda tatbikatta Odamızca yapılan iş, ihracatta, nümune olarak gönderilen malların filhakika nümune oldukları ve kıymet lerinin 1000 liradan az olduğu; ithalatta da, keza nümune olarak gelen malın nümune olduğu ve ticari bir kıymet taşımadığı şeklinde bir tasdikname vermektir. 5. Odaya KayıtlıÜyelerin İmzalarının Tasdiki: Gümrük idareleri, her iki yılda bir, tüccarın imzalarımn tasdik 'belgelerini isterler. Odamız bunu muntazaman gönderir. Keza, bazı bankalar, kendileriyle iş yapan tüccarm imzalarının noterlerce değil, Odamızca tasdik edilmiş olmasını isterler. Ve nihayet, faturalar üzerindeki ve sair evraktaki imzaların asıllarına uygunluğunu gösteren belgeler de Odamızea verilmektedir. 6. Yedivahit ivesikalan: Yedivahit ile ilgili olarak Odamızca verilen belg'eler distribü- WrIük ve mümessil1ik belgeleri ile yedivahit belgeleridir. Odamız, ticari münasebetlerde ziyadesiyle önem taşıyan bu konu üzerinde durmuştur. Zira, iç ve dış ticari münasebetlerde - 20-

20 :sık sık kullanilan yegane ithalatçı, yegane distribütör, yegane tev ziatçı, distribütör, tevziatçı, mümessil, acente gibi ta'birlerden bazıları, hakikati halde, birbirlerinin aynı olan durumları adlan,dırmaktadır. Halbuki, bütün bu tabirlerle belitıtilen mefhumları distribütör vemümessil (acente) tabirieri ile ifade etmek müm kündüı'. Yakın zamanlara kadar tatbikatta bir çok karışıklıklara meydan veren bu konuyu Odamız vakıalara ve mevzuata uygun düşecek şekilde nizamlamıştır. Şöyleki: Distribütör: Distributör, muayyen bir bölge dahilinde yerli veya yaıbaneı bir firmanın mallarının satışı veya tevzii ile meşgulolan firmadıl'. Bir firmanın bütün memleket te sadece bir tek tevziatçısı varsa buna YEGANE DİsTRİBÜTÖR, müteaddit tevziatçısı varsa bunların her birine distribütör denir. Distributör anlaşma yaptı 'ğı firmanın ne hukuki temsilcisi, ne de vekilidir. Vazifesi, tayin edilen bölgedeanlaşma yaptığı firmanın mallarının satışını veya tevziini yapmaktır. MUmessil (Acente): Mümessil, tabibirsıfatı olmıyan ve bir anlaşmaya dayanarak muayyen fbir yer veya bölge içinde daimi surette ticari bir işletmeyi ilgilendirenakmerde aracılık etmeyi veya bunları o işletme adına yapmayı meslek edinen kimsedir. Memlekette bir firmanın sadecebir mümessui (acentesi) varsa ibu firmaya ye gane mümessil denir. Kısaca, mümessil (acente), ya bir ticari işletmeyi ilgilendiren akitlerde aracılık etmek veya bu akitleri o işletme adına yapmak yetkisini haizdir. Yerlivahit: Bir malın tek bir elde bulunduğunu veya bir hizmetin bir 'tek firma tarafından yapıldığını belirten belgelere, tatbikatta 0- 'damızca YEDİVAHİT BELGESİ denmektedir. Yedivahit1ik, hukuki bir durum değil, fiili bir durumdur. Bir firmanın distribütör veya mümessil olması mutlaka yedivahit 'olmasını gerektirmez. Yedivahit olabilmesi için, bir malın sa 'dece onda bulunması veya bir hizmetin sadece o firma tarafın,dan yapılması gerekir. 21 -

21 Bir firmanın distribütör, mümessil veya yediyahu durumunda olduğunu bildiren bütün bu belgeler, Odamız tarafından, yazılı talep üzerine verilmektedir. 7. Bilirkişi ve Eksper Raporları: Odamız tatbikatında, kazai mercilerce istenen uzmanlara Bİ LİRKİşİ, resmi veya yarı resmi dairelerin veya tacirlerin istedikleri uzmanlara da EKSPER adı verilmektedir. Mahkemeler, bir hususun aydınlatılması için bazan mütehassısların bilgisine ihtiyaç duyarlar. Bu takdirde baş vuracakları mercilerden birisi de Odamızdır. Odamızda, çeşitli mesleklerde ihtisas sahibi bulunan tacirlerin adlarını ve ihtisasiarmı gösteren bilirkişi listeleri mevcuttur. Talep vukuunda bu listelerde yazılı isimler kazar mercilere gönderilir. Mahkemeler, bu bilirkişile re, gerekli gördükleri soruları sorarlar. Ekspertiz, Odamız tatbikatında daha ziyade iki şekilde tezahür etmektedir. Bunlardan birincisi mecburi diye vasıflandırabileceğimiz ekspertiz, diğeri de ihtiyarı peruzdir. Mecburi ekspertiz ihraç mallarımız diye vasıflandırabileceğimiz eks~ için bahis konusudur. İhraç edilecek halılarm antika olup olmadıkları, gülyağlarının Türk gülyağı evsafında olup olmadıkları, bağırsaklann beyana. uygun olup olmadıkları hakkında yapılan ekspertizler bu meyan- da zikredilebilir. İhtiyari ekspertizler ise ihtiyaç halinde yaptırılan ekspertizlerdir. Mesela, evsafma uygun olarak gelmemiş olan bir ithal malının durumunu tes!bit veya bir malın ne nisbette fire verdiğinin veya ziyaa uğradığının mahallinde tesbitl.. gibi işler için yapılan ekspertizler bu şekildeki ekspertizlerdir. Gerek birinci, gerek ikinci şekilde yapılan eksperuzler sonun-- da tanzim edilen raporlara ekspertiz raporları adı verilmektedir. 8. Oda ımensuplarına Ait Kayıt Ive Sicil Suretleri ve Üyelik- HüviyetVarakaları: Ihalelere katılmak istiyen tüccarın müteahhitlik sıfatının tevsik edilmesi gerekir. Tüccar bu sıfatını Odarnızdan sicil sureti al" mak suretiyle tevsik eder. 22

22 Keza, ithalatçı dö'vizi almak istiyen tacirler de, ithalatçı ol- gösteren sicil suretlerini Odamızdan alırlar. duklarını Küçük sanayi müesseseleri, alameti farika tescili yaptırmak istedikleri takdirde, sicil sureıtlerini Odamızdan ala,rak Bölge Sanayi Baş Müfettişliğine ibraz ederler. Tüccar, ayrıca, bankalarla, postalıanelerle, diğer tacirierle ve taahhüt işlerini yaptıkları resmi teşekküllerle olan münasebetlerinde, kim olduğunu isbat için, Odamızea verilen kimlik belgesi-.ni kullanır. 9.!Kefaletname ve Taahhütnamelerde Yazılı,İmza isabiplerinin Odamızdaki JSicil idurumunu Gösteren )Tasdik Şerbleri: ' Ticari hayatta tacirlerin birbirlerine veya tacir kefil oldukları sık sık görülen hallerdendır. olmıyanlara Odamız, kefil olacak tacirin tekeffül ettiği mikta.rı hini ha. cette ödiyecek mali imkana sahip bulunduğunu gösteren belge de verir, Ancak bu belge bir kefaletnama değildir. 10. Mahl'em,Olmıyan Sicilierin Suretleri: Bir firma kendisinin veya başka bir firmanın Türkiye Sicilli Ticaret Gazetesinde yayınlanmış bulunan sicilinin suretine ihtiyaç duyabilir. Bu sicilin tasdikli sureti Odamız Tescil Şubesince verilir, ll. Kapasite Belgelerı: Gerek Odalar Birliği, gerekse resmi makamlar, Odamıza kayıtlı küçük sanayicilerin kapasiteleri hakkında bilgi isterler. Bu bilgiler özellikle Odamız Sanayi Şubesince tertiplenınekte ve ve rilmektedir. 12. Ticari IVe ısınai Müesseselere ~it Adresler: Odamıza kayıtlı firmalarıa temasa geçmek istiyen yerli ve yabancı müesseselere bu firmaların adreslerini göndermek: veya vermek de keza Odamızın vazifeleri arasındadır. 13. Ticari,ive Sınai Teamüııer!Hakkında 'Belgeler: Gerek Ticaret Kanunumuz, gerek Borçlar Kanunu, gerekse sair kanunlarım'ız, bazı hususların hailinde ticari teamü1lel'in dikkat nazarına alınacağını belirtirler. Bu teamülleri tesbit ede- - 23

23 rek istenen hallerde ilgililere surunak da Odamızın bir görevidir. Bu hususta ıbir misalolmak üzere emlak komisyoncularına ödenecek komisyon miktarı gösterilebilir. Odamız, bu komisyonu, kira akitlerinde, yıllık kira tutarı üzerinden, yüzde ikisi mal sahibi, yüzde ikisi de kiracı tarafından ödenmek üzere yuzde 4 olarak tesbit etmiştir. Odamız hem tescil ederek örf ve adet haline getirdiği ticari teamulleri ve hem de ticari usulleri yayınlamaktadır. 14. Ticari ve Sınai Mahiyette Olmak Üzere Lüzum görülecek Sair Belgeler:.' Odamız, ticari ve sınai mahiyette olmak üzere, gerek resmı mercilerce, gerekse ilgililerce istenecek daha bir çok belgeler de vermektedir. Bunların neler olduğunu Odamızın Dış Münasebetler Servisinden öğrenmek mümkündür. c) Yayın Ya.pmak: Odamızın tüccara doğrudan doğruya hizmetlerinin b:r başka şekli de yayın şeklidir. Yayın faaliyetlerimizi başlıca beş gurupta tophyabiliriz: ı. Mecmua Yayını: «İstanbul Ticaret Odası Mecmuasm adı altında iki ayda bir kere olmak üzere 1953 ocak ayındanberi yayınlanan mecmua mızda, daha ziyade memleket ve dünya meseleleri özeti, memleket ekonomisi ile ilgili istatistikler ve memleket ve dünya ekonomisi ile ilgili makaleler yayınlanmaktadır. Hemen hemen!bütün yabancı üniversitelerin, ilim teşekküllerinin abone oldukla_ n Mecmuamız, ilmi araştırmalar için kıymetli bir kaynak olarak mütalaa edilmektedir. Z. Gazete Yayım: «İstanbul Ticaret Odası Gazetesi» adı altında 27 Şubat 1958 tarihindenberi haftalık olarak yayınlanan Gazetemiz, sütunlarında, daha ziyade gündelik meselelere yer vermektedir. Odamızın bir haftalık faaliyetleri, belli başlı maddelerin yurt içi ve yurt dışı fiyatları, bir hafta içinde Odaya kaydolunan veya Odadaki kayıtlarını sildiren firmaların isim ve adresleri, hafta içinde ya- 24

24 ymlanan ve ticari ve sınai faaliyetleri ilgilendiren mevzuat, yurt ve dünya meseleleri hakkında yorumlar ve makaleler bu Gazetede yer almaktadır. 3. Kitap Yayını: İktisadi Ve ticari konularda kitap yayınlama işi de Odamızın normal faaliyetleri arasındadır. Mecmuamızda ve GazetemIzde yayınlanan makale ve incelemelerin ayrı basılan, özel surette hazırlatılan ve tüccar için faideli görülen eserler, istiyenlere, ücretsiz olarak, Odamız Neşriyat Şubesince verilmektedir. teşkil Yayınlarımıım bir listesi broşürlimüzün (II) sayılı EK'ini etmektedir. 4. Rapar Yayını: Oda, ticari ve iktisadi konular üzerindeki mütalllalarım, ra porlar halinde, mensuplarının ve ilgililerin istifadesine sunmaktadır. Ticarethane kiraları, vergi kanunları, ihracatıınızm kolaylaştırılması veya arttırılması... gibi bir çok konularda sık, sık raporlar hazırlanmaktadır. 5. Adres Kitabı Yayını: Odamız gibi bir meslek teşekkülünün vazifelerinden biri de, kendi mensuplarının tam bir listesini yayınlamaktır. Bu zarure ti müdrik bulunan Odamız, tacirlerimizin isimlerini, adreslerini, iştigal konularını, telefon, telgraf numara ve kodlarını... bildiren yeni bir adres kitabı yayınlama hazırlıklarına başlamış bulunmaktadır. ç) Uyarına: Odanın tüccara doğrudan doğruya görevlerinden biri de, mesleki konularda mensuplarını uyarmaktır. Oda, bu görevini, şehrimiz radyosunda mesleki konuşmalar yapılmasını sağlamak, ticari, iktisadi ve mali mükellefiyetlerkonusunda tüccara vazi felerini hatırlatmak, gerektiği takdirde, bu işi, gazetelerde ilan yapmak suretiyle ifa eder. Konferansıar, toplantılar tertipleme faaliyetleri de bu İşler arasında zikredilebilir. d) UzLıştınna,k: Odalar hakkındaki 5590 sayılı kamulun 5. maddesi j fıkrası, odalara, ticari ve sınai sahalardaki anlaşmazlıklarda hakem ola_ bilme yetkisini de tanımıştır. - 2)') --

25 Odamızın uzlaştırma yetkisi bir kaç şekilde tatbik sahası bulmaktadır : a) Evvela,.bazı firmaların, aralarındaki anlaşmazlığın hal- E için, Odamızın aracılığına başvurmaları şekli gc:!ir. Bu li tercih etmekle, taraflar, adli mercilerin ağır masraflarından ve ağır işleme sisteminden kurtulmuş olurlar. b) Diğer bir uzlaştırma şekli ise hukuki bir mahiyet ik,tisap etmekten ziyade ara bulma şeklinde karşımıza çıkar. Gerek Anadolu'dan, gerek şehrimizden ve gerekse yabancı memleketlerden birçok tüccarlar, mensubumuz tacirierla ihtilafa düşerler ve an laşmazlıklarının ha1li için Odamızm aracılığına başvururlar. Ekseriya yazılı olarak yapılan böyle bir müracaat üzerine Odmız her iki tarafa da mektuplar yazarak mütalaalarının bildirilmesini ister. Gelen cevplardan durumun aydınlığa kavuşması üzerine, Odamız, yapılacak muameleyi taraflara tavsiye eder. Bu tavsiyeler çok defa müs;net sonuç vermekte ve tarafları hakem usulüne dahi başvurmadan uzlaştırmaktadıi. e) Tahsis İşlel'İ: Yatırım yapmak istiyen mensubumuz sanayicilerle tacirlerin döviz tahsis taleplerini ilgili makamlar nezdinde sonuçlandırmak, küçük sanayicilerin ham madde ve yatırım maddesi ihtiyaçlarının giderilmesiyle meşgulolmak... gibi işler bu grupta mütalaa edilebilir. B) Odanın,Tüccara Dolayısiyle :Hizmetleri: Odanın doğrudan doğruya yaptığı hizmetler hakkında yukarıda verdiğimiz bir kaç misal konuyu aydınlatmış bulunmaktadır. Fakat, Odamız, bu hizmetleri yanında, tüc0ara, bir de, doğ~ rudan doğruya değil de dolayısiyle hizmet yapmaktadır. Yani, Oda, bu hizmetleri doğrudan doğtuya tüccara ve iş sahiplerine değil başim bir takım teşekküllere veya kişilere yapar. Fakat, bu hizmetlerden dolayısiyle faydalanan yine tüccardır. Bu kısma giren hizmetleri de başlıca 4 grupta toplıyabiliriz: a) Devlet ve resmi teşekküller yoliyle hizmetler; b) Diğer odalar- La işbirliği yohyle hizmetler; c) Eğitim yoliyle hizmetler; ç) Oda Jersonelini yetiştirme yoliyle hizmetler Odamnnu dört çeşit hizmeti diğer hizmetlerinden daha bü yuk bir önem taşıdığı halde bu hizmetler Oda mensuplarının çoğlmluğu tarafından bilinmez

26 a) Odanm, Tüccara. Devlet i'\'e Resmi Teşekküllerle ~l'birliği Hizmetler: YoHyle Yaptığı ı. Mevzuat Hakkmda!\iütaHia Verme: Od'lmn bu gruba giren hizmetlerinden faydalananlar ilk baluşta tacirler değlldir../:"akat, bu hizmetler, Wccarın me:nfaatim dolayısiyle korumqk için yapılır. Bunu misallerle anlatmaya çabşahm: Bilindiği gibi, devlet, iktisadi: hayatı nizamlamak için hemen her gün bir çok niz8m koyar. Bu hükümler, ticari hayatın kapları ile uyuşmazlık halinde olabilir, İşte böyle bir hal vukuunda Ucla derhal harekete geçerek hükmün, icaplara göre değiştirilmesini sağlar. Vergi kanunlarmda yapılacak reformlar için kurulan komisyonlarda Odamızın gösterdiği müsbet faaliyetler bu n:eyanda zikredilebilir, Ancak, şunu da hemen ;:ıelirtmek icap eder ki, Oda, sadece çıkmış mevzuatm değil, çıkacak mevzuatın da ticari hayatı ak satmıyacak hükümler ihtiva etmesi için evvelden teşebbüse geçer. Bu da iki şekilde olur: Birinci şeidlde, devletin bir mevzuat üzerinde çalıştığını haber alan Oda, derhal ilgili makamlara baş vurarak çıkarılacak hi.l'k.ümler kesinleşmeden önce özel sektörün konu ile ilgili mütalaasının alınmasını ister. Bu istek hemen her defasında yerine «:etirilir. Bunun üzerine, ilgili resmi teşekkül, tasarıyı Odamıza gönderir. Oda da bu tasarı üzerindeki görüşlerini tesbit ederek bil' rapor halinde ilgililere bildirir. İ:dnci şekilde teşebbüs devletten gelir. Devlet bir hı::susu nizamlama' niyetindedir. Ve mesela, Arttırına, Eksiltme ve İhale Kar:ı.ununu Y8ni şartlara göre değiştirmek niyetindedir. Fakat, bu iş için h~nü;~ bir tasarı hazırlanmamıştır, hazırlanacakte. İşte bu safhada, hazırlanacak tasarıda gözönünde bulundurulmak üzere, Ocbmn mütalaasına müracaat edilir. Oda da, en Insa zamanda bu isteği yerine getirir. Ve nihayet, bu grup meyanında zikredilefoilecek diğer bir şekil vardır. Bu da, Odanın, mevzuat teklif etmesi şeklidir. Bazı sahalarda mevzuat noksanlığı olduğunu, özel sektör çok defa devletten daha jyi görebilecek durumdadır. Bu gibi hallerde Odamız ya bir zaruret olduğunu ilgili makamlara aksettirir, ve-- -~ 27 -~

27 yahut da bir tasarı hazırhyarak ilgili makamlara,veya Odalar Birliğine sunar, 2. Teknik Bilgi Verme: Ticari bir davanın cereyanı sırasında teknik bir hususun bi-.linmesine ihtiyaç hasıl olabilir. Mesela,bir malın toptan satışının en az ne miktar üzerinden yapıldığının, şehrin muayyen bir yerindeki bir dükkamn sahibinin ne miktar kazanç sağlamış ola. bileceğinin... bilinmesine lüzum hasıl olduğu takdirde keyfiyet Odamızdan cevaplandırılır. Böylece, mahkemenin, iş icaplanna uygun bir karar vermesi sağlanmış olur. 3. TeamÜl Tesbit Etme: Oda, ticarı teamüller tesıbiti suretiyle de tüccara faideli olur. Bilindiği gibi, teamüller, yazılı olmıyan hukuk. mesabesindedir ler. Kanunlarm müsaade ettiği hallerde bu teamühere göre hü küm verilir. Mesela, Borçlar KanunumuzIa Ticaret Kanunumuz, bir çok maddelerinde, teamühere atıflar yapar. İşte bu teamülleri tesbit ederek resmi makamların ve tücca.rın istifadesine ha. zır bulundurmak Odamızın vazifeleri arasındadır. Tavassut et tikleri muameleler için emlak komisyoncularına, yüzde ikisi mal sahibi, yüzde ikisi kimeı veya alıcı tarafından olmak üzere yü.zde dört komisyon ödendiği yolundaki teamül kararı bu hususta misalolarak gösterilebilir. 4. Ortalama Kar Hadlerinin Tesbiti Vergi Usul Kanunumuzun 42. maddesi, ortalama kar hadleri -konusunda şu hükmü ihtiva eder: «Ortalama kar hadleri, Maliye Bakanlığınca emtia ve iş nevilerine göre hazırlanacak cetveller üzerinden il merkezindeki ticaret odalarınca seçilecek 4 kişi ile o il defterdarının başkanlığında kurulan özel bir komisyon tarafından ilçe itibariyle gayri safi kazanea.göre ayrı ayrı tayin olunur.)} Bilindiği gibi, eğlence ve istirahat yerleri işletenlerin, perakende satış yapan ticaret erlbabmın, mamullerini perakende olarak satan imalafıçılar ile her nevi taşıma işleriyle uğraşanların yıllık gelir vergisi beyannamelerindebildirdikleri gelir ve-vgisi matrahıarının kontrolu, yani, hakiki kar miktarlarına uygunluğu, bahse konu komisyonlarea hazırlanan ortalama kar hadleri eet-