SAĞLIK BİLİMLERİ DERGİSİ JOURNAL OF HEALTH SCIENCES Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayın Organıdır

Transkript

1 Üniversite Öğrencilerinin Vitamin ve Mineral Desteği Kullanım Durumları SAĞLIK BİLİMLERİ DERGİSİ JOURNAL OF HEALTH SCIENCES Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayın Organıdır Araştırma Yazısı 2014; 23: ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN VİTAMİN VE MİNERAL DESTEĞİ KULLANIM DURUMLARI USE OF VITAMIN AND MINERAL SUPPLEMENTS AMONG A GROUP OF TURKISH UNIVERSITY STUDENTS Alev KESER 1, Nurcan YABANCI 1, Meryem Elif ÖZTÜRK 1 1 Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Ankara ÖZET: Yeterli ve dengeli bir diyet organizmanın gereksinimi olan elzem besin o gelerini karşılamaktadır. Ancak herhangi bir nedenden dolayı vitamin ve mineral suplemanları kullanımı o zellikle genç yetişkinler arasında giderek yaygınlaşmaktadır. Bu çalışmanın amacı, bir grup u niversite o g rencisinin vitaminmineral kullanım durumlarını deg erlendirmektir. Kesitsel okuyan ve go nu llu olan 526 erkek ve 640 kız toplam 1166 genel bilgilerin o g renilmesi ve vitamin-mineral suplemanı kullanım durumlarının deg erlendirilmesi için soru formu bireylerin dog rudan kendilerine uygulanmıştır. Araştırma sonucunda u niversite o g rencilerinin %40.8 inin vitamin mineral suplemanı kullandıg ı saptanmıştır (erkek %47.0, kız %53.0). Vitamin mineral suplemanı kullanım durumu ile beden ku tle indeksi ve yaş arasında o nemli (p<0.05) ilişki bulunmuştur. En sık kullanılan suplemanlar demir (%26.5), B vitamini kompleksi (%20.6) ve multi -vitamin kompleksi (%17.2) dir. Vitamin - mineral suplemanı kullanımının en o nemli nedenleri arasında sag lıklı olmak (%45.8) gelmektedir ve o g rencilerin kullanıma en fazla ailelerinin (%35.9) teşvik ettig i belirlenmiştir. site o g rencileri arasında besin suplemanı kullanımı yaygındır. Bilinçsiz kullanım sag lıg ımız u zerine olumsuz etkiler yaratabilir. Bu nedenle yeterli, dengeli ve dog al beslenme konusunda genç bireyler bilinçlendirilmelidir. Anahtar kelimeler: Vitamin, mineral, suplemanlar, u niversite o g rencisi GİRİŞ Diyet suplemanları, 1994 yılında Amerikan Diyet Suplemanı Sag lık ve Eg itimi Dairesi tarafından diyeti desteklemek amacıyla alınan bir veya daha fazla vitamin, mineral, bitki (tu tu n hariç) veya aminoasit konsantresi, metaboliti, bileşeni veya kombinasyonu şeklindeki u ru nler olarak tanımlanmıştır (1). Diyet suplemanı kullanımı, gu nlu k vitamin-mineral alımını arttırarak kardiyovasku ler hastalıklar, infeksiyonlar ve dog um defektleri gibi bazı kronik hastalıkların o nlenmesinde etkili olabildig i için son zamanlarda ilgi odag ı olmuştur (2). Bununla birlikte mikro besin o gesi eksiklig inin du nya genelinde en az bir milyar kişiyi etkiledig i ve ciddi hastalıklara sebep oldug u bilinmektedir (3). Yaşam su resi ve Makale Geliş Tarihi : Makale Kabul Tarihi: ABSTRACT: There is general agreement among health professionals that a adequated and balanced diet provides most persons with those nutrients essential for good health. Vitamin and mineral supplements are used for any reasons. Vitamin and mineral supplement use is increasingly common in the young adult. The purpose of this study was to analyze use of vitamin and mineral supplements among a group of Turkish university students. The cross-sectional study was conducted among 1166 volunteer university students (526 boys and 640 girls), and attending Faculty of Education in Gazi University. A self-administered questionnaire containing questions on use of vitamin-mineral supplement, and personal information was completed. The overall prevalence of vitamin-mineral supplement use reported by students was 40.8% (boys %47.0, and girls 53.0%). Vitamin-mineral supplement use among univerand body mass index. The most frequently used supplements were iron (26.5%), B complex vitamin (20.6%) and multivitamin coplex (17.2%). The most frequently given reason for supplement use was to maintain good health (45.8%). The main frequently reported source of information was family (35.9%). The use of nutritional supplements is common among the young. The blind use of supplements may have a negative effect on our health. That s why, the young should be educated on adequate and balanced and natural nutrition. Key words: Vitamin, mineral, supplements, university students kalitesi supleman kullanımı ile artabilmektedir. Bu nedenle, kronik ve mikro besin o gesi yetersizlig ine bag lı olarak gelişen hastalıkların o nlenmesi ve tedavisi için vitamin-mineral kullanımına yo nelik stratejilerin geliştirilmesi o nemlidir (4). Du nya genelinde u niversite o g rencileri arasında vitamin -mineral kullanımının sıklıg ını go steren pek çok çalışma yapılmıştır (5-9). Amerika Birleşik Devletlerinde yapılan çalışmalarda bu oran %47-74 arasında deg işmektedir (5-7). Gu ney Afrika da %42, Kore de %58 dir (8,9). Tu rkiye Beslenme ve Sag lık Araştırması-2010 raporuna go re çıkan sonuçlar dig er u lkelere kıyasla daha du şu k olup, yaş grubu bireylerin % i en az bir vitamin-mineral desteg i kullanmaktadır (10). Bununla Bilimleri Faku ltesi, Beslenme ve Diyetetik Bo lu mu, Şu kru ye Mah. Plevne Cad. Aktaş Kavşag ı No:5 PK: Altındag /Ankara Faks: alevkeser@gmail.com 108 Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (2)

2 Keser A, Yabancı N, Öztürk M E beraber du nyada supleman sekto ru ne talebin giderek arttıg ı belirtilmektedir. Sadece Amerika Birleşik Devletleri nde besin desteg i satışının 1994 ile 2000 yılları arasında yaklaşık olarak %80 artış go sterdig i bildirilmiştir sıralamasında %7.3 oranı ile beşinci sırada yer almaktadır. Bu duruma zaman içinde vitaminlerin eczaneler dışında da satılmaya başlanması bu yu k katkı sag lamıştır. Bu alandaki kontrolsu z bu yu menin halk sag lıg ını tehdit edecek boyutlara ulaşabileceg i tahmin edilmektedir (12). Epidemiyolojik çalışmalar, vitamin-mineral kullanımının genç yaş, kadın cinsiyet, yu ksek gelir du zeyi, sigara olma durumu ve normal beden ku tle indeksi ile ilişki oldug unu go stermiştir (13-15). Genç bireyler arasında diyet suplemanı kullanımının en yaygın nedenleri arasında zindelik kazandırmak, yetersiz beslenme, stres ve sog uk algınlıg ı ile baş etmek yer almaktadır. Bununla beraber, o g renciler arasında okul başarısını artırdıg ı yo nu ndeki inancın da supleman kullanımı u zerinde ılımlı bir etkisinin oldug u belirtilmektedir (5-7). Ancak, bazı bireylerin supleman kullanımı riskli olabilir. Vitamin ve mineral suplemanlarının aşırı dozda alınması no rolojik bozukluklara, gastrointestianl semptomlara, karacig erde toksisiteye, dog um defektlerine ve ilaç etkileşimlerine neden olabilir (16). Ayrıca randomize - kontrollu beş çalışmanın yer aldıg ı meta analiz sonucuna go re multivitamin ve mutimineral desteg inin sag lık u zerinde o nemli fayda sag lamadıg ı da belirtilmiştir (17). Bu sonuçlara rag men diyet suplemanları Batı toplumlarında bilinçsiz bir şekilde yaygın olarak kullanılmaktadır. Tu keticiler, hastalıkların o nlenmesi için kullanılan suplemanların tu ru ve dozu konusunda onlara rehberlik edecek yeterli bilimsel bilgiye sahip deg ildir (16). Amerika Diyet Suplemanı Etiketi Komisyonu, tu keticilerin uygun seçim yapmalarına yardımcı olabilmek için sag lık ve beslenme profesyonellerinin tu m diyet suplemanları hakkında daha fazla bilgiye sahip olmalavitamin-mineral suplemanı kullanımı konusunda bir du zenleme veya sag lık politikası yoktur. Buna ek olarak vitamin-mineral supleman kullanım sıklıg ı konusunda yeterli veriye rastlanmamıştır. Bu nedenle bu çalışma, bir grup u niversite o g rencisinin vitamin-mineral kullanım durumu deg erlendirilmek amacıyla planlanmış ve yu ru tu lmu ştu r. GEREÇ ve YÖNTEM Faku ltesi nde okuyan ve go nu llu olan 526 erkek, 640 kız toplam 1166 u niversite o g renci u zerinde yu ru tu lmu ş- tu r. Çalışma o ncesinde gerekli izinler alınmış, araştırmanın verileri Kasım-Aralık 2012 tarihleri arasında toplanmıştır. Bu çalışmaya go nu llu olarak katılmayı kabul eden o g rencilerden Helsinki Bildirgesi ne go re bir onay formu imzalamaları istenmiştir. Araştırmaya katılan tu m u niversite o g rencilerine ilişkin bilgilerin toplanabilmesi ve bir yıldan bu yana vitaminmineral suplemanı kullanım durumlarının deg erlendirilebilmesi için bireylerin dog rudan kendilerine araştırmacılar tarafından hazırlanan bir soru formu (genel bilgiler, kullanılan suplemanlar, kullanma sıklıg ı, kullanma sebebi, o neren kişi) uygulanmıştır. Soru formunu takiben tu m bireylerin beden ku tle indeksine (BKI) go re ag ırlıg ı/kg, boy uzunlug u/cm) alınmıştır. Her o g rencinin vu cut ag ırlıg ı ve boy uzunlug u o lçu mleri, dekanlıg ın belirledig i bir odada araştırmacılar tarafıntaşınabilen 100 grama duyarlı basku l ile, az giysili ve ayakkabısız olarak o lçu lmu ş, her o lçu mden sonra basku lu n kalibrasyonu kontrol edilmiştir. Boy uzunlug u o lçu mu nde, ayaklar yan yana ve baş Frankfort du zlemde (go z u çgeni ve kulak kepçesi u stu aynı hizada) iken o l- çu m yapılmıştır (19). Boy uzunlug u o lçu mu için esnemeyen mezu r kullanılmıştır. Ag ırlık ve boy uzunlug una dayalı olarak beslenme durumunun saptanmasında 2) formu lu ile hesap- 2 zayıf, kg/m 2 normal, 25.0 kg/m 2 mıştır (20). İstatistiksel Analiz: Verilerin deg erlendirilmesinde SPSS istatistik paket programı kullanılmıştır. Uygulanan anket formunda sayımla belirtilen veriler (Cinsiyet, yaş rı, kullandıkları suplemanların dag ılımları) sayı ve % olarak tablolar halinde verilmiştir. Supleman kullanımıo neren kişi ile ilgili go zlenen frekansların dag ılımları arasındaki fark c 2 testi ile saptanmıştır. BULGULAR Çalışmaya toplam 1166 u niversite o g rencisi katılmıştır. Katılımcıların %54.9 unun kız, %51.8 inin 21 yaş ve çog unlug unun (%78.0) normal vu cut ag ırlıg ında oldug u belirlenmiştir. (Tablo 1). Tablo 1. Dag ılımları (n= 1166) Değişkenler n % Cinsiyet Erkek Kız Yaş (yıl) < BKI Zayıf Normal Fazla kilolu ve obez Bu çalışmada u niversite o g rencilerinin %40.8 inin vitamin-mineral suplemanı kullandıg ı saptanmıştır. Cinsiyete go re deg erlendirildig inde erkek o g rencilerin % 42.4 u nu n, kız o g rencilerin ise %57.6 sının vitaminmineral suplemanı kullandıg ı belirlenmiştir. Cinsiyetler arasında go zlenen bu fark istatistiksel olarak o nemsizdir (p>0.05). Yaşlara go re vitamin -mineral suplemanı kullanım durumları deg erlendirildig inde <21 yaş birey- Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (2) 109

3 Üniversite Öğrencilerinin Vitamin ve Mineral Desteği Kullanım Durumları lerin %25.1 inin, 21 yaş bireylerin ise %76.9 unun supleman kullandıkları saptanmış ve bu farklılıg ın istatistiksel olarak o nemli (p<0.05) oldug u bulunmuştur. normal ag ırlıkta olanların %80.3 u, fazla kilolu ve obez olanların ise %2.9 u vitamin-mineral suplemanı kullanmaktadır (p<0.0001). (Tablo 2). kullandıg ı, %37.6 sının du zenli olarak gu nde bir defa, % 10.9 unun du zenli olarak gu nde iki defa supleman kullandıkları saptanmıştır. Katılımcılar genellikle sag lıklı olmak (%45.8) ve kendilerini yorgun hissettikleri (% 31.1) için bu suplemanları kullandıklarını bildirmişlerdir (p<0.0001). Tablo 2. Cinsiyet Supleman Kullanım Durumu Değişkenler Kullanmıyor (n:690) Kullanıyor (n:476) n % n % Erkek Kız Yaş (yıl) χ 2 =2.324 p=0.127 < χ 2 = p=0.015 BKİ (kg/m 2 ) Zayıf Normal Fazla kilolu ve obez χ 2 =54.09, p= Tablo III de o g rencilerin kullandıkları suplemanların dag ılımına bakıldıg ında; en fazla demir (%26.5), B vitamini kompleksi (%20.6) ve multi vitamin kompleksi (% 17.2) kullandıkları belirlenmiştir. Her iki grupta en fazla tercih edilen supleman demirdir (erkek:%.3, kız:% 29.6) (Tablo III). Supleman kullanımını o neren kişilere bakıldıg ında, o g rencilerin %35.9 u ailelerinin, %33.4 u arkadaşlarının, %12.6 sı doktor, diyetisyen ve eczacı gibi sag lık personeli o nerisi ile suplemana başvurduklarını ifade etmişlerdir (Tablo 4). Tablo 3. Erkek (n:202) Kız (n:274) Toplam (n:476) Erkek (n:202) Kız (n:274) Toplam (n:476) Kullanılan suplemanlar* n % n % n % Kullanılan suplemanlar* n % n % n % Bilmiyorum Bilmiyorum B vitamini kompleksi B vitamini kompleksi C vitamini Folik C vitamini asit Kalsiyum Folik asit Demir Kalsiyum Çinko Demir Multi Çinko vitamin kompleksi Multi mineral kompleksi Multi vitamin kompleksi Multi vitamin mineral kompleksi Multi mineral kompleksi *n sayısına go re yu zde alınmıştır. Multi vitamin mineral kompleksi *n sayısına go re yu zde alınmıştır. 110 Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (2)

4 Keser A, Yabancı N, Öztürk M E Tablo 4. Erkek (n:202) Kız (n:274) Toplam (n:476) n % n % n % Kullanma sıklığı Du zenli olarak gu nde iki-u ç defa Du zenli olarak gu nde bir defa Du zensiz (sınav zamanları, yorgun hissettiklerinde) χ 2 =0.310 p=0.856 Kullanma nedeni Sag lıklı olmak için Yorgun hissettig im için Yeterli beslenmedig im için χ 2 = p= Öneren kişi Aile Arkadaş Kendi Doktor, diyetisyen, eczacı χ 2 =2.620 p=0.454 TARTIŞMA Du nya genelinde diyet suplemanı kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır (5-9). Diyet suplemanı kullanım sıklıg ını saptamaya yo nelik yapılan çalışma sonuçları, çalışma gruplarının sosyolenmektedir (15). Bu çalışma bir grup u niversite o g rencisi arasında vitamin-mineral suplemanı kullanım oranının %40.9 oldug unu go stermiştir. Bo ylece u lkemizde u niversite o g rencileri arasında vitamin-mineral kullanımının yaygın oldug u so ylenebilir. Bununla birlikte araştırma kapsamına alınan u niversite o g rencilerinin vitamin-mineral kullanma prevalansı o zellikle Amerika da (%47-74) (5-7), Gu ney Afrika da (%42) ve Kore de (% 58) yaşayan u niversite o g rencilerinin kullanım prevada diyet suplemanlarının bu kadar yaygın kullanılma nedeni, o g rencilerin çog u zaman kendilerini yorgun hissetmeleri ve yog un eg itim programları gerçeg iyle açıklanabilir. Aynı zamanda vitamin-mineral supleman kullanımının mutlaka gerekli oldug u inanışının yaygın olması da buna neden olabilir (16). Daha du şu k supleşayan u niversite o g rencileri arasında saptanmıştır (21). Bu araştırmada yaşı 21 olan bireylerin, <21 yaş bireylere go re (p<0.05), kızların erkeklere go re (p>0.05) ve normal vu cut ag ırlıg ına sahip bireylerin zayıf ve obezlere go re (p<0.0001) daha fazla vitamin-mineral kullanma eg iliminde oldukları go ru şmu ştu r (Tablo 2). Amerika Birleşik devletlerinde yapılan bir çalışmada bu araştırma sonuçlarının aksine erkek o g rencilerin (%77.4) kız o g rencilerden (%73.6) daha fazla supleman kullandıkları go ru lmu ştu r (). Malezya da yapılan bir çalışmada -mineral suplemanı kullanımı arasında kullanımlarının daha yu ksek oldug u belirlenmiştir (16). Gelişmiş u lkelerde yapılan farklı çalışmalarda da benzer olanların daha fazla multivitamin desteg i aldıkları ifade edilmiştir (13-16). Bu sonuçlara go re, vitamin-mineral suplemanı kullananların kullanmayanlara go re sag lıklarına daha fazla dikkat etmeye çalıştıkları so ylenebilir. Suplemanlar; yetersiz beslenme nedeniyle eksik olan besin o gelerinin vu cuda alınmasını sag layanlar, hızlı ag ırlık kaybı sag ladıg ı ve ag ırlık kaybını korudug u iddia edilenler, ag ırlık kazanımına ve kas geliştirmeye neden landırılabilmektedir (16). Vitamin ve mineraller, en sık kullanılan diyet suplemanlarıdır. Vitaminler, genellikle minerallere go re daha yu ksek oranda ve daha çok multivitamin şeklinde kullanılmaktadır (23). Katılımcıların en fazla demir (%26.5), B vitamini kompleksi (%20.6), multi vitamin kompleksi (%17.2) ve kalsiyum (%15.1) ve multi vitamin-mineral kompleksi (%14.3) kullanıldıg ı saptanmıştır (Tablo 3). Benzer sonuçlar Moore ve Saddam (7) tarafından en fazla kullanılan suplemanların multivitaminler (%60), C vitamini (%37), kalsiyum (% 30), E vitamini (%19) ve demir (%16) oldug u bildirilmiştir. Benzer şekilde Steele ve Senekal (8) en sık kullanılan suplemanların multi-vitaminler ve vitaminmineral kombinasyonları oldug unu rapor etmişlerdir. Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (2) 111

5 Üniversite Öğrencilerinin Vitamin ve Mineral Desteği Kullanım Durumları Ag ırlıklı olarak demir ve sonrasında en yaygın olarak B vitamini kompleksi, multi-vitamin ile vitamin-mineral kompleksinin yer almasıyla u lkemizde tu ketilen supleman tipleri dig er u lkelerle benzerlik go stermektedir. supleman kullanırken, %37.6 sı du zenli olarak gu nde bir defa, %10.9 u du zenli olarak gu nde iki defa kullanmaktadır. Du zensiz olarak kullananlar sınav zamanları ve kendilerini yorgun hissettikleri zaman supleman kullanımına başvurduklarını ifade etmişlerdir. Du zensiz bir şekilde tek doz supleman kullanımı ve o g rencilerin bu davranıştan mucize beklemeleri bilinçsiz kullanımın kanıtı nitelig indedir. Bilimsel araştırmalara go re, bireylerin supleman kullanma nedenleri arasında iyi sag lık halini su rdu rmek (24), mu gu çlendirmek (26) ve ag ırlık kaybı sag lamak (27) yer almaktadır. Bu çalışmada da benzer sonuçlar bulunmuş ve kullanma nedenlerinin ilk sırasında Sag lıklı olmak için (%45.8) ifadesi yer almıştır. Bunu Yorgun hissettig im için (%31.1) ve Yeterli beslenemedig im için (%23.1) nedenleri izlemiştir (Tablo IV). Benzer bulgular pek çok çalışmada da rapor edilmiş; vitamin mineral suplemanlarının kullanılmasının arkasında sel go ru nu şu geliştirme ve ag ırlık kaybını artırma gibi nedenler bulunmuştur (24-27). Bazı çalışmalarda da benzer sonuçlara rastlanmış ve supleman almanın ana nedeninin hastalıklardan korunma oldug u bildirmiştir (28). Tu m çalışmalarda iyi beslenmeyi sag lamak, hastalıkları, yorgunlug u o nlemek gibi supleman alım nedenleri oldukça birbirine benzerdir. Driskell (29) mevcut hastalık, yetersiz diyet ve enerji artışının o g rencilerin supleman kullanmasındaki ana nedenler oldug unu rapor etmiştir. Dundas ve Keller (30) de o g rencilerin supleman kullanmasının en temel nedeninin sag lıg ı geliştirmek, sog uk algınlıg ı ile gribi o nlemek ve enerji artışı sag lamak oldug unu bildirmiştir. Pek çok çalışmada supleman kullanımını kimlerin o nerdig ine bakılmıştır. Aile, arkadaş, medya (televizyon, gazete, internet, vb), doktorlar, eczacılar, hemşireler ve diyetisyenler supleman kullanımını o neren bilgi kaynakları olarak karşımıza çıkmaktadır (25,30-33). Bu çalışmada o g rencilerin ailelerinin vitamin-mineral suplemanı kullanma kararında (%35.9) en gu çlu etkiye sahip oldug u; bunu sırasıyla arkadaş (%33.4) ve kendi kararları (%18.1) izlemiştir. Bir sag lık personeli o nerisi dog rultusunda kullananların oranı sadece %12.6 dır (Tablo IV). Steele ve Senekal (31) de aile ve arkadaşın vitamin-mineral suplemanı kullanıma teşvik eden en o nemli bilgi kaynakları oldug unu; bunu doktorlar ve reklamların izledig ini ifade etmişlerdir. Erkek ve kız o g renciler arasında bu açıdan o nemli farklılık go zlememişlerdir (p<0.05). Bu bulgular Neuhouser ve ark. (32), Dundas ve Keller (30) ile Eldridge ve Sheehan (25) tarafından yapılan çalışmalarla da desteklenmiştir. Bu araştırmanın sınırlılıg ı, bir u niversitede okuyan o g renciler ile yapıldıg ı için Ankara da yaşayan u niversite o g rencilerinin vitamin-mineral suplemanı kullanımını yansıtmamaktadır. Bu araştırmanın ulusal du zeyde daha geniş populasyon ile yapılmasının u lkemizdeki vitamin-mineral kullanımı ile ilgili bilgi du zeyinin de anlaşılması açısından gerekli oldug u du şu nu lmektedir. min-mineral kullanım sıklıg ını etkileyen başlıca fakto r- vitamin-mineral suplemanı kullanmalarının başlıca sebepleri arasında sag lıklı olmak, kendini zinde hissetmek ve yeterli beslenmeyi sag lamak yer almaktadır. Sonuç olarak u niversite o g rencileri arasında vitamin-mineral kullanma prevalansının yu kseklig ine rag men çog unun bilinçli kullanıcı olmadıg ı du şu nu lmektedir. Bu nedenle u niversite o g rencilerinin vitamin-mineral suplemanları hakkında dog ru bilgi edinebilmeleri için tarafsız ve bilimsel içerikli eg itim programları du zenlenmelidir. KAYNAKLAR 1. Dietary Supplement Health and Education Act of Public Law No , 108 Stat 4325, Archer SL, Stamler J, Moag-Stahlberg A, et al. Assoronutrient intakes among middle-aged American men and women: The INTERMAP Study. J Am Diet Assoc 2005; 105: Diaz JR, Cagigas A, Rodriguez R, et al. Miccountries. Eur J Clin Nutr 2003; 57: Muller O, Krawinkel M. Malnutrition and health in developing countries. CMAJ 2005; 173: Ranelli PL, Dickerson RN, White KG. Use of vitamin and mineral supplements by pharmacy students. Am J Hosp Pharm 1993; 50: Spencer EH, Bendich A, Frank E. Vitamin and mineral supplement use among US medical students: A Longitudinal study. J Am Diet Assoc 2006; 106: Moore KL, Saddam AM. Dietary supplement use among undergraduate college students. J Am Diet Assoc 1999, 99: A Steele M, Senekal M. Dietary supplement use and associated factors among university students. South Afric J Clin Nutr 2005; 18: Kim SH, Han JH, Zhu Qy, et al. Use of vitamins, minerals and other dietary supplements by 17- and 18- year-old students in Korea. J Med Food 2003; 6: T.C. Sag lık Bakanlıg ı. Tu rkiye Beslenme ve Sag lık Araştırması Beslenme Durumu ve Sag lık Alışkanlıklarının Deg erlendirilmesi Sonuç Raporu. (Rapor No: SB-SAG-2014/0): Ankara. Sag lık Bakan- Bo lu mu, Blendon RJ, DesRoches CM, Benson JM, et al. American s views on the use and regulation of dietary supplements. Arch Intern Med 2001; 16: Knudsen VK, Rasmussen LB, Haraldsdottir J, et al. Use of dietary supplements in Denmark is associated with health and former smoking. Public Health Nutr 2002; 5: Radimer K, Bindewald B, Hughes J, et al. Dietary supplement use by US adults: Data from the Natio- 112 Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (2)

6 Keser A, Yabancı N, Öztürk M E nal Health and Nutrition Examination Survey Am J Epidemiol 2004; 160: Ishihara J, Sobue T, Yamamoto S, et al. Demographics, lifestyles, health characteristics, and dietary intake among dietary supplement user in Japan. Int J Epidemiol 2003; 32: Al-Naggar AR, Chen R. Prevalence of vitaminmineral supplements use and associated factors forusing vitamin and mineral supplements. J Am Diet Assoc 1999; 99: Herbold NH, Visconti BK, Frates S, et al. Traditional and nontraditional supplement use by collegiate female varsity athletes. Int J Sport Nutr Exerc Metab 2004; 14: Cancer Prevention 2011; 12: Huang HY, Caballero B, Chang S, et al. The supplement use to prevent cancer and chronic disease in adults: A systematic review for a National Institutes of Health state of the science conference. Ann Intern Med 2006; 145: National Institutes of Health: What are Dietary Site [ dietarysupplements.info.nih.gov/whatare.html]. (Erişim tarihi: 08/02/2011). 19. Pekcan G. Hastanın Beslenme Durumunun Saptanması. Diyet El Kitabı (Ed. Baysal A ve ark), Yenilenmiş 6. Baskı, Hatibog lu Yayınevi, Ankara, 2011, ss Draft Report of the Joint WHO/FAO Expert Consultation and Diet, Nutrition and Prevention of Chronic Diseases. Geneva, Suleiman AA, Alboqai OK, Yasein N, et al. Prevalence of vitamin-mineral supplement use among Jordan University students, Saudi Med J 2008; 29: Webb AD. Dietary Supplement Use and Beliefs among College Students Enrolled in an Introductory Nutrition Course. Masters Theses, University of Tennesse Knoxville, USA, Aydog du DS. Sporcularda doping amaçlı vitamin ve mineral kullanımı. Tu rkiye Klinikleri 2006; 2: Kaufman DW, Kelly JP, Rosenberg L, Anderson TE, et al. Recent patterns of medication use in the ambulatory adult population of the United States. JA- MA 2002; 287: Eldridge AL, Sheehan ET. Food supplement use and related belifes: survey of community college students. J Nutr Educ 1994; 26: Dorsh KD, Bell AB. Dietary suplement use in adolescents. Curr Opin in Pediatr 2005; 17: Tamim H, Dumit N, Terro A, et al. Weight control measures among university students in a developing country: A cultural association or a risk behavior. J Am Coll Nutr 2004; 23: McDowall JA. Supplement use by young athletes. Int J Sports Med 2007; 6: Driskell JA. Vitamin-mineral supplementation habits and beliefs of male and female graduate students. J Fam Consumer Sci 1999; 91: Dundas ML, Keller JR. Herbal, vitamin, and mineral supplement use and beliefs of university students. Top Clin Nutr 2003; 18: Steele M, Senekal M. Dietary supplement use and associated factors among university students. South Afric J Clin Nutr 2005; 18: Neuhouser ML, Patterson RE, Levy L. Motivations Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2014 ; 23 (2) 113