POLONYA - İTALYA ÇALIŞMA ZİYARETİ RAPORU. YERLER : Varşova/Polonya, Roma/İtalya

Transkript

1 POLONYA - İTALYA ÇALIŞMA ZİYARETİ RAPORU KONU : UNDP destekli Kurumsal Yönetim Perspektifinde Yargı Reformunun Desteklenmesi projesi kapsamında yurt dışı çalışma ziyareti ÇALIŞMA ZİYARETİ TARİHİ : Temmuz 2008 YERLER : Varşova/Polonya, Roma/İtalya KATILIMCILAR : Coşkun KOÇAK Yargıtay 19 uncu Hukuk Dairesi Başkanı Çetin ZÖNGÜR Danıştay Üyesi ve HSYK Asıl Üyesi Musa TEKİN Yargıtay Üyesi ve HSYK Asıl Üyesi Nihat TURAN Danıştay Üyesi Sadi GÜVEN Yargıtay Üyesi Hüseyin YILDIRIM Strateji Geliştirme Başkanı iken halen Adalet Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı İbrahim OKUR Personel Genel Müdürü Niyazi GÜNEY Kanunlar Genel Müdürü iken halen Adalet Bakanlığı Yüksek Müşaviri Akın ÇAKIN Kanunlar Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yardımcısı Neslihan EKİNCİ Personel Genel Müdürlüğü Daire Başkanı Nurdan OKUR Anayasa Mahkemesi Raportörü Mehmet ÇALIŞIR Strateji Geliştirme Başkanlığı Tetkik Hakimi Prof. Dr. Yavuz ATAR Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Larry TAMAN Uluslararası Uzman Leyla Şen UNDP Demokratik Yönetişim Program Yöneticisi Seher ALACACI UNDP Demokratik Yönetişim Program Uzmanı

2 GİRİŞ Ülkemizde özellikle 2000 li yılların başından itibaren başlayan ve Avrupa Birliği ne üyelik için müzakerelerin başlaması ile hız kazanan yargı reformu çalışmaları bulunmaktadır. Bu kapsamda köklü kanunlarda değişiklikler yapılmış ve teşkilatta hızla iyileştirmeler yapılarak yeniden yapılanma yolunda önemli adımlar atılmıştır yılında kabul edilen son Ulusal Programda ve 59, 60 ıncı hükümet programlarında da yargı reformu önemli yer bulmuştur. UNDP Türkiye temsilciliği kapasite geliştirme departmanının yargı alanında yapılan reform çalışmalarını göz önüne alarak BM nin bu alandaki tecrübelerini Adalet Bakanlığı ile paylaşmak istediğini ifade etmesi üzerine Adalet Bakanlığı Kanunlar Genel Müdürlüğünün önerisi ile oluşturulan ortak çalışma grubu ile Kurumsal Yönetim Perspektifinde Yargı Reformunun Desteklenmesi adı altında proje metni oluşturulmuştur. Hazırlanan projenin Bakanlığımızın yargı reformu alanında gerçekleştirdiği çalışmalara veri oluşturacak şekilde faaliyetler içermesi ve ortaya çıkan proje çıktılarının yürütülen reform çalışmalarına destek mahiyetinde içeriğe sahip olması öngörülmektedir. Ayrıca proje kapsamında yapılacak çalışmalar sonucunda meydana gelen çıktıların yargı reformu alanında yapılan çalışmalara referans teşkil edeceği düşünülmektedir. İmzalanan Mutabakat Zaptından sonra UNDP Türkiye temsilciliği tarafından çalışma yapılması muhtemel olan alanlarda bulunan kurumlara ilişkin yasal düzenlemeler İngilizce ye çevrilerek uluslar arası uzmanlara sunulmuş ve çalışmanın içeriği, olası faaliyet tarihleri, yapılması muhtemel çalşımaların çerçevesi düzenlenmek üzere 31 Ocak / 1 Şubat 2008 tarihleri arasında Bratislava da bulunan UNDP bölge temsilciliğinde ilk toplantı düzenlenerek projenin UNDP bölge temsilciliği tarafından kabulü sağlanmıştır. Gerçekleştirilen toplantıda alınan kararlar, proje içeriği ve takvimi göz önüne alınarak Mart 2008 tarihleri arasında Ankara da Yargıtay, Danıştay temsilcileri, ilk derece adliyelerden hakim, Cumhuriyet savcıları ile üniversite, Barolar Birliği, Noterler Birliği, Başbakanlık temsilcilerinin bulunduğu 40 kişilik bir grupla çalıştay düzenlenmiştir. Düzenlenen çalıştay da HSYK nın yapısı, üyelerinin seçim usulü ile yüksek mahkemelerin yapısı tartışılmıştır. Yapılan çalıştay sonrasında proje adımı olarak Temmuz 2008 tarihleri arasında Polonya ve İtalya ya HSYK ile yüksek mahkemelerin yapısını, yargı sistemlerinin olumlu-olumsuz taraflarını incelemek amacıyla Yargıtay, Danıştay, HSYK üyeleri ile Adalet Bakanlığı üst bürokratları, Projenin ulusal ve uluslar arası uzmanları ve UNDP proje temsilcilerinin bulunduğu heyetle çalışma ziyareti düzenlenmiştir. Ziyaret edilecek ülkeler seçilirken birisinin Avrupa Birliği ne yeni üye olmuş ülkeler içerisinden, diğerinin ise Birliğe daha önceki dönemlerde üye olmuş ülkeler içerisinden olmasına ve yargı sistemlerinin kıta Avrupa hukuk sistemine uygun olmasına dikkat edilmiş ve bu kriterlere göre Polonya ve İtalya belirlenmiştir.

3 ZİYARET KAPSAMINDA GERÇEKLEŞTİRİLEN FAALİYETLER POLONYA 1. GÜN ADALET BAKANLIĞI Programımızın ilk gününde Polonya Adalet Bakanlığı ziyaret edilerek Polonya Adalet Bakanlığı Müsteşarı, Kanunlar Dairesi Müdürü, Uluslararası İlişkiler Müdürü ve Genel Mahkemeler Müdüründen oluşan heyetle ilk toplantı yapıldı. Toplantı da alınan bilgilere göre; Polonya da yargı yetkisi genel mahkemeler, özel mahkemeler, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Yüksek İdare Mahkemesi tarafından yürütüldüğü, Adalet Bakanı nın mahkemelere emir ve talimat verme yetkisi bulunmadığı, Adalet Bakanı aynı zamanda Genel Savcı olup savcılar Adalet Bakanına bağlı olarak çalışmaktadır, ancak bu durumun sakıncaları gözetilerek Genel Savcı nın siyaset içerisinden gelmemesi için çalışmalar yapıldığı ve 2010 yılı başından itibaren Genel Savcı nın savcılar arasından Cumhurbaşkanınca atanması için düzenleme yapıldığı, Adalet Bakanı nın mahkemeler üzerinde genel denetim yetkisi bulunduğu, Mahkemelerin açılıp kapatılmasına Ulusal Yargı Kurulu nun görüşü alındıktan sonra Adalet Bakanlığınca karar verildiği, Ülke genelinde mahkeme başkanlarının Adalet Bakanı tarafından atandığı, Adalet Bakanı nın Genel Savcı yetkisi olduğu için savcıları etkileme imkanının bulunduğu, Adalet Bakanının yargılamanın hızlı ve verimli gerçekleştirilmesinden sorumlu olduğu, bu nedenle eğer bir dava fazla uzamışsa Bakanın mahkemeyi uyarabileceği Hakim adaylarının Adalet Bakanlığı tarafından seçildiği, 3 yıl staj yaptıkları ve staj sonunda Bakanlığın Ulusal Yargı Kurulu na atanacakların listesini sunduğu, Kurulun uygun görüşle Cumhurbaşkanına sunduğu kişilerin Cumhurbaşkanınca hakim olarak atandığı, Hakimlerin denetimi için ayrı bir teftiş kurulunun bulunmadığı, hakimlerin denetiminin Adalet Bakanlığının soruşturması sonucunda mahkeme başkanlarından oluşan heyetlerin yaptığı,

4 Hakim ve savcıların eğitiminin Bakanlığa bağlı eğitim merkezi tarafından gerçekleştirildiği, Mahkemelerdeki müdür, mali işler sorumlusunun Adalet Bakanlığı tarafından atandığı, Adalet Bakanlığında hakim ve savcı sınıfından kişilerin görev almaktadır. Bu kişilerin atanması için kendisinin ve görev yaptığı mahkeme başkanının muvafakatı alınmakta olduğu ve hakimlerin istediği zaman eski görev yerine dönebildiği, Hakimler ve savcılar için yasal düzenleme şeklinde Yargı Etik Kodu bulunup uygulamasının Ulusal Yargı Kurulunca takip edildiği, aykırı uygulamaların disiplin mahkemesince soruşturulduğu, Polonya genelinde civarı hakim bulunduğu, AB ile yürütülen görüşmelerde yaşanan en önemli sorunun dil bilen hakim savcı sayısının azlığı olduğu bildirilmiştir. Bu sorunu aşmak için alanında iyi olan hakim ve savcıların Bakanlığa alınarak AB ülkelerine özellikle Fransa ya en az 2 yıllığına eğitime gönderildikleri, bu eğitimden dönen hakim ve savcıların AB hukuku danışmanı olarak bölgelere gönderildikleri ve bu kişilerin kendi bölgelerindeki hakim savcıları eğittikleri ve uyum probleminin aşıldığı, Mahkemeler il düzeyi, bölge mahkemeleri ve istinaf mahkemesi olmak üzere üç düzeyde yapılandırılmıştır. Askeri mahkemelerin Adalet Bakanlığına bağlı olarak kurulduğu ve kararlarının Yargıtay denetimine tabi olduğu, anlaşılmıştır. ULUSAL YARGI KURULU Ziyaretin ilk gününün ikinci adımı olarak Ülkemizdeki HSYK benzeri yapılanması ve görevleri olan Polonya Ulusal Yargı Kurulu ziyaret edilerek başkan yardımcısı ve iki üye olduğu halde toplantı gerçekleştirilmiştir. Toplantı sonucunda edinilen bilgilere göre Kurulun belirli özellikleri şu şekilde sıralanabilir: Kurul 25 üyeden oluşmakta olup, üyelerin kompozisyonu üç gruba bölünerek tespit edilmektedir. 1 inci grup; Görevleri süresince Kurulda daimi olarak görev yapanlardan oluşur. Bunlar Adalet Bakanı, Yargıtay Başkanı, Yüksek İdare Mahkemesi Başkanı ve Cumhurbaşkanının serbestçe atayıp görevden alabildiği bir üyedir.

5 2 nci grup; Parlamento tarafından atanan 4 üye ve Senato tarafından atanan 2 üyeden oluşur. 3 üncü grup; Yargı mensuplarının kendi aralarından seçtikleri 15 kişiden ibarettir. Bu 15 kişinin 10 u en az 20 yıllık mesleki tecrübeye sahip ilk derece, bölge ve istinaf mahkemesi hakimleri arasından yine hakimlerce seçim usulü ile; 2 si Yargıtay üyeleri arasından yapılacak seçimle; 2 si Yüksek İdare Mahkemesi hakimleri arasından yapılacak seçimle; 1 i ise askeri hakimler arasından yapılacak seçimle belirlenmektedir. Seçimle gelen üyelerin görev süreleri 4 yıl olup en fazla bir kez daha seçilebilirler. Cumhurbaşkanının atadığı üyenin görevi Cumhurbaşkanının görev süresinin bitiminden itibaren en geç üç ay içerisinde, Parlamento dan seçilenlerin görev süreleri de Parlamentonun görev süresinin bitimi ile sona erer. Kurulun bağımsız bütçesi, personeli ve mekanı bulunmaktadır. Kurulun görevleri; a) Bölge mahkemeleri nezdinde kurulu olan disiplin kurullarının başkanlarını seçmek b) Yargı Etik Kodu na uyulup uyulmadığını denetlemek c) Mahkeme başkan ve yardımcılarının tayin tekliflerini inceleyip Adalet Bakanı na sunmak d) Hakimlerin emeklilikle ilgili özlük işlerini takip etmek e) Mahkemeler ve hakimlerle ilgili yasal düzenlemelere görüş bildirmek f) Yargıtay, Yüksek İdare Mahkemesine hakim atanmasına ilişkin işlemleri yürüterek Cumhurbaşkanına sunmak g) 65 yaşını doldurmuş bir hakimin göreve devam edip etmeyeceğine karar vermek h) Stajyer hakimlerin eğitimi, performans değerlendirme kriterleri gibi konularda görüş bildirmek olarak belirlenmiştir. Kurul üyelerinin aynı zamanda hakimlik görevleri devam etmektedir. Ancak çok az iş verilmektedir. Kurul 13 kişi ile toplanıp salt çoğunlukla karar alabilmektedir. Kurulun kararlarının tamamı Yüksek İdare Mahkemesinin denetimine açıktır. Hakimin meslekten ihracına bölgeler nezdinde kurulan disiplin mahkemeleri karar vermekte, temyizine ise Yargıtay bakmaktadır. Hakimlerin coğrafi teminatı bulunmakta ve kendileri istemediği müddetçe yerleri disiplin halleri hariç değiştirilememektedir. Mahkemelerin bağımsız bütçesi bulunmakta, bütçe taslağını Adalet Bakanlığı hazırlamakta, Kurul ise görüş bildirmektedir.

6 2. GÜN ANAYASA MAHKEMESİ Polonya programının ikinci gününde ilk olarak Anayasa Mahkemesi ziyaret edilmiş ve mahkeme başkanı ile bazı üyelerin katıldığı bir toplantı yapılmıştır. Buna göre; Anayasa Mahkemesi 15 üyeden oluşmaktadır. Üyelerin tamamının Meclis tarafından Yargıtay ve Yüksek İdare Mahkemesi üyesi olabilecek niteliğe sahip hakimlerle, avukatlar, hukuk profesörleri arasından seçildiği, Üyeler 9 yıllığına seçilip bir kez daha seçilemediği, Bireysel başvuru sistemi kabul edilmiştir. Bireysel başvuru mutlaka avukat aracılığıyla yapılmakta, herhangi bir harcı bulunmamaktadır. Vatandaşların görülmekte olan bir davalarında uygulanan yasanın anayasaya aykırı olduğunu düşündüklerinde ve hakimin de bunu ciddi görmesi halinde avukatı aracılığıyla AYM ne başvurabildiği, Her duruşma sonrası medyayı bilgilendiren resmi sözcülerinin bulunduğu, AYM nin vermiş olduğu kararlar kesin olduğu, bireysel başvuruda yürütmeyi durdurma kararı verilebildiği ancak Meclis denetimi sonucu açılan davada bunun mümkün olmadığı, Personelin yönetimini genel sekreterin yürüttüğü ve bu kişinin görev süresinin bulunmadığı, Anayasa Mahkemesi üyelerinin diğer hakimlerin tabi olduğu disiplin hükümlerine tabi olduğu, Ortalama davanın sona erme süresinin 14 ay olduğu, Anlaşılmıştır. YARGITAY İkinci günün ikinci adımı olarak Polonya Yargıtay ı ziyaret edilmiş ve Başkan ile iki daire başkanından oluşan heyetle toplantı düzenlenmiştir. Buna göre; Yargıtay da toplam 90 üye bulunmakta olup bunların altısının ceza dairesi, beşinin hukuk dairesi, ikisinin askeri daire ve üçünün iş dairesi olduğu, tüm dairelere yıllık yaklaşık dosya geldiği, Yargıtay ın, maddi denetim yapmadığı, delil değerlendirmesine girmediği, sadece hukuki denetim yaptığı,

7 Askeri mahkemelerin verdiği kararların denetiminin, Yargıtay da yapıldığı, Tetkik hakimliği müessesesinin bulunmadığı, ancak dairelerde 2 veya 3 tane hukukçu yardımcı bulunduğu, Yüce divanın ayrı bir mahkeme olarak örgütlendiği ve başkanının Yargıtay başkanı olduğu, Yargıtay üyelerinin 20 yıllık mesleki tecrübeye sahip hakimler arasından Yargıtay genel kurulunun salt çoğunlukla karar verdiği adayların Kurula gönderilmesi, adayların Kurulca değerlendirildikten sonra uygun olanların Cumhurbaşkanı na sunulması ve Cumhurbaşkanınca atanması şeklinde gerçekleştiği, görev süresi bulunmadığı ve kural olarak 65 yaşına kadar görev yaptıkları, Yargıtay ın vermiş olduğu tüm kararlar internet aracılığıyla yayımlandığı, Anlaşılmıştır. 3. GÜN YÜKSEK İDARE MAHKEMESİ (DANIŞTAY) Programın üçüncü gününde ilk olarak Yüksek İdare Mahkemesine ziyaret gerçekleştirilmiştir. Mahkemenin; 1997 yılında yeni anayasa ile kurulduğu, Polonya nın 16 ilinin her birinde bir idare mahkemesi bulunduğu, bunların verdiği kararların denetiminin Yüksek İdare Mahkemesinde yapıldığı, İdare mahkemelerinin verdiği tüm kararların temyiz edilebildiği, Danıştay da 85 üye bulunduğu ve seçim usullerinin Yargıtay ile aynı olduğu, Yerel idareler kendi çevrelerinde geçerli olmak üzere yasal düzenlemeler yapabildikleri ve bunların Ülke yasa uygulamaları ile çeliştiği iddialarına YİM tarafından bakıldığı, Anlaşılmıştır. ADALET BAKANLIĞI Bu bölümde Adalet Bakanlığı Müsteşarı ile resmi görüşme yapıldı ve daha önce konuşulan konular hakkında fikir alış verişinde bulunuldu. VARŞOVA BÖLGE MAHKEMESİ Polonya programının son adımı olarak Varşova Bölge Mahkemesi ziyaret edilerek mahkeme binası gezildi ve Bölge Başkan yardımcısı ile toplantı yapıldı. Toplantıda genel olarak mahkemelerin iş yükü ve işleyişi ağırlıklı olarak konuşulmuştur.

8 Bölge mahkemesine bağlı 5 yerel mahkeme bulunmaktadır. Bölge mahkemesinde 210, yerel mahkemelerde 500 civarı hakim bulunmaktadır. Bunun yanı sıra 212 stajyer hakim, 85 kayyım ve 2000 civarı personel bulunmaktadır. Bölge nezdinde hakimlerin denetimi ve disiplin işlerinden sorumlu bir heyet bulunmaktadır. Bu heyeti Adalet Bakanlığı belirlemekte, başkanını Kurul atamaktadır. İTALYA 1.GÜN YARGITAY Polonya ziyaretinin tamamlanmasının ardından 19 Temmuz 2008 tarihinde İtalya ya geçilmiştir. İtalya programının ilk gününde birinci adım olarak İtalya Yargıtay ı ziyaret edilmiş ve Yargıtay Birinci Başkanı ile toplantı gerçekleştirilmiştir. Toplantıda yapılan görüşmeler çerçevesinde Yargıtay ın bazı özellikleri şu şekilde sıralanabilir. Yargıtay da 180 üye bulunmakta, üyelerin tamamını 20 yıl hakim ve savcılık yapan yargı mensupları ve yine aynı mesleki kıdeme sahip hukuk profesörleri, avukatlar arasından İtalya Yargı Konseyi seçmektedir. Üyelerin görev süresi bulunmamakta ve 65 yaşına kadar görev yapabilmektedirler. Yargıtay üyelerinin disiplin işlemleri diğer hakimlerde olduğu şekildedir. Adalet Bakanı, üyeler hakkında disiplin soruşturması açılmasını isteyebilir. Bu durumda adalet müfettişleri veya Bakanın atadığı görevlinin hazırladığı disiplin dosyaları Konseyin disipline bakan dairesine gider, komite tarafından konuya ilişkin inceleme tamamlanarak Konsey Genel Kurulu na sunulur. Yargıtay delil değerlendirmesi ve maddi denetim yapmamakta, yalnızca hukuki denetim yapmaktadır. Yıllık olarak Yargıtay a gelen iş miktarı civarı olup bu miktar çok fazla olarak görülmektedir. Bu nedenle gelen iş miktarının azaltılmasına yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Yargıtay da hukuk ve ceza daireleri bulunmakta, hukuk ve ceza dairelerine bir başkan bakmakta ve bu daireler kendi içinde alt dallara ayrılmaktadır.

9 Yargıtay üyelerinin seçimi için Konseyin kurduğu bir heyet bulunmaktadır. Bu heyet potansiyel adayları inceler, gerektiğinde mülakat yapar ve adaylarını Konsey Genel Kurulu na sunar. Ancak Konsey bu rapor ile bağlı değildir. İTALYA YÜKSEK YARGI KONSEYİ İlk günün son adımı olarak İtalya Yüksek Yargı Konseyi ziyaret edilerek Başkanvekili ve bazı komite başkanları ile toplantı yapıldı. Yapılan toplantıda alınan bilgilere göre Yüksek konseyin özellikleri şu şekilde sıralanabilir: Konsey, 1948 Anayasa sı ile oluşturulmuştur. 27 üyeli olup başkanlığını Cumhurbaşkanı yapmaktadır. Yargıtay Başkanı, Yargıtay başsavcısı görev süreleri boyunca Konseyin doğal üyesi konumundadırlar. Konseye çeşitli düzeylerde 16 hakim ve savcı kendi aralarından yaptıkları seçim ile seçilmektedirler. Seçilen bu üyelerin 2 si Yargıtay üyelerinden, 4 ü savcılar, 10 u ise yerel mahkeme ve istinaf hakimleri arasından seçilmektedir. Üyelerin kalan 8 i ise Parlamento tarafından gizli oy ve 3/5 çoğunlukla en az 15 yıl mesleki kıdemi olan avukatlar, hukuk profesörleri ve üst düzey yöneticiler arasından seçilir. Üyelerin görev süresi 4 yıl olup yeniden seçilmeleri mümkün değildir. Başkanvekili mutlaka Parlamento tarafından seçilen üyeler arasından görevi süresince seçilir. Başkanvekilinin neden Parlamento tarafından seçilen üyeler arasından seçildiği sorulduğunda, bunun iki nedeni olduğu; birinci olarak, Başkanvekilinin Cumhurbaşkanına vekalet ettiği dolayısıyla Parlamento ile ilişkileri yürüttüğünü bu nedenle Parlamento ilişikileri güçlü olan kişin avantaj oluşturacağı; ikinci olarak ise, diğer Devlet kurumları ile ilişkilerin sağlıklı yürütülmesi, tamamen kooptasyon (hakimlerin hakimler tarafından yönetilmesi ) sistemi olmaması için bunu tercih ettikleri şeklinde cevaplamışlardır. Üyeler görev süreleri boyunca başka iş yapmamakta ve görev süreleri sona erdiğinde eski görevlerine geri dönmektedirler. Konseyin görevleri; a) Hakim ve savcıların atama ve terfi işlemlerini yapmak. (İtalya da coğrafi teminat kuralı bulunduğundan hakim-savcının isteği dışında nakil bulunmamaktadır.) b) Hakim-savcıların eğitim işlerini organize etmek c) Hakim-savcıların göreve kabul edilmesi ve diğer özlük işlerini yapmak

10 d) Mahkemeler için performans kriterleri geliştirmek, bütçenin kötüye kullanımını önlemek e) Hakimlerin mesleki performanslarını nesnel ölçütler getirmek suretiyle değerlendirmek f) Hakim-savcıların disipline ilişkin kararlarını vermek g) Hakim-savcılar için tesis edilen Yargı Etik Kodu nun uygulamasını takip edip, gerektiğinde disiplin konusu yapmak. Konsey 10 komisyona ayrılarak çalışmaktadır. Bu komisyonlar; atama, disiplin, eğitim, bütçe, etik kod takip, yasa tasarılarına görüş, avukatlarla hakimler arası uyuşmazlıkları inceleme, mahkemelerin organizasyonu, meslek dışı hakimler komisyonları olarak görev yaparlar. Komisyonlar kendi görev alanları ile ilgili rapor hazırlama ve Konsey Genel Kurulu na sunmakla yükümlüdürler, yalnız karar alma yetkileri bulunmamaktadır. Her komisyon 6 kişiden oluşmaktadır ve komisyonlarda 4 hakim, 2 Parlamento dan seçilen üye bulunmak zorundadır. Bir üye birden fazla komisyonda görevli olabilir. İdari yargı Konsey de temsil edilmemektedir. Adalet Bakanı Konsey üyesi değildir, bazı görüşler bildirme dışında etkisi bulunmamaktadır. Atamalar dosyası hazırlanınca Adalet Bakanından görüş alınarak atama yapılmaktadır. Konseyin disipline ilişkin dava görüşmeleri kamuoyuna açık olarak yapılmakta, zanlı kendini avukat ile temsil ettirebilmektedir ve kararlarına karşı yargı yolu açık olup dava idare mahkemesine, temyizi ise Danıştay a gitmektedir. Konseyin kendi özerk bütçesi, personeli ve binası bulunmaktadır. Yaklaşık 200 personel görev yapmaktadır. Aynı zamanda komisyonlarda çalışmak üzere hakimsavcı kendi istekleri ile istihdam edilmektedir. Hakimlerle savcıların %98 inin üyesi oldukları sendikaları mevcut ve grev hakları bulunmaktadır. 2. GÜN ANAYASA MAHKEMESİ İtalya programının ikinci gününde ilk olarak Anayasa Mahkemesi ziyaret edilerek Başkan ile kısa bir toplantı yapıldı ve görevli bir hakimden Mahkeme ile ilgili bilgiler alındı. Buna göre;

11 Anayasa Mahkemesi 15 üyeli olup, üyeler Yargıtay ve Danıştay üyeleri, hukuk profesörleri ve avukatlar arasından 9 yıllığına ve sadece bir defaya mahsus olarak seçilmektedirler. Üyelerin yargı dışından olan 5 i Parlamento tarafından, yüksek yargıçların 5 i Cumhurbaşkanı, 5 i ise Yüksek Konsey tarafından seçilmektedir. Başkanı kendi aralarından yaptıkları oylama ile seçerler. Cumhurbaşkanı doğrudan atama yapar, Parlamento ise 2/3 çoğunluk ile seçebilir. En az 11 kişi ile toplanıp salt çoğunluk ile karar almaktadırlar. AYM, İtalya da bölge yönetimleri tarafından kendi bölgeleri için çıkarılan yasal düzenlemelerin genel düzenlemeler aykırılık iddiasına ve mahkemeler tarafından iletilen yasaların Anayasa ya aykırılık iddiasına bakar. Muhalefet partisinin yasa iptali için dava açma yetkisi bulunmamaktadır. AYM nin yüce divan görevi bulunmamaktadır. Bakan ve Milletvekilleri genel mahkemelerce yargılanmaktadır. AYM ne bireysel başvuru imkanı bulunmamaktadır. Siyasi partilerin kapatılması davasına AYM bakmamaktadır, yargının işi değildir. Sadece üyelerinin cezai davranışlarına genel mahkemeler bakmaktadır. ADALET BAKANLIĞI Programın ikinci günündeki ikinci adım olarak Adalet Bakanlığı Müsteşarı ile görüşülmüştür. Adalet Bakanlığının yargı ile ilişkileri şu şekilde özetlenebilir. Mahkemelerin açılması ve kapatılmasına Konseyin görüşünü alarak karar vermek Mahkemelerin ve savcılıkların personel, donanım, bina v.b ihtiyaçlarını karşılamak Adalet Bakanlığına bağlı Teftiş Kurulu ile hakim-savcıların disiplin soruşturmalarını yaparak Konseye sunmak Cezaevlerinin planlamasını, organizasyonunu ve personel işlerini yapmak Hakim-savcı adaylarının alımı için komisyon kurarak sayıyı belirlemek ve atanacakların seçimini kurulan komisyonun görüşünü alarak Cumhurbaşkanına sunmak Hakim-savcı adaylarının mahkeme staj dönemlerini Konsey ile birlikte düzenlemek Avukatlar ve noterlerle ilgili işlemleri yapmak.

12 YOLSUZLUK VE MAFYA İLE MÜCADELE DAİRESİ Programın ikinci gününün son adımı olarak yolsuzlukla ve mafya ile mücadele dairesine gidilerek Başkan ve yardımcısı ile görüşüldü. Bu toplantıda daha çok mafya ile mücadele yöntemleri, tanık koruma sistemi, kollukla ilişkiler gibi konular gündeme gelmiştir. 3. GÜN CEZA İŞLERİ MÜDÜRLÜĞÜ Programın son adımı olarak İtalya Adalet Bakanlığına gidilerek Ceza İşleri Müdürü ile toplantı yapıldı. Bu toplantıda yasa tasarıları çıkmadan önce düzenleyici etki analizini yaptıkları, hakim-savcıların disiplin soruşturmasının yapılış şekli gibi konular tartışılarak programa son verilmiştir. SONUÇ Proje kapsamında yapılan çalışma ziyaretinin oldukça kapsamlı ve faydalı olduğu, farklı ülkelerdeki yargı sistemleri ile kendi sistemimizin karşılaştırmalı olarak incelendiği anlaşılmakla yargı sistemimiz açısından ulaşılabilecek bazı sonuç öneriler bulunmaktadır. Gidilen her iki Ülke sisteminden anlaşılacağı üzere 70 milyonu aşkın nüfusu olan Ülkemizin yargı sistemini temsil eden HSYK nın daha geniş tabanlı, ilk derece hakim-savcıların da temsil edildiği yapılanma haline getirilmesi, Kurulun geniş tabanlı yeni yapılanması ile birlikte ayrı bütçe, personel ve binaya sahip olması, Hakim-savcı adaylarının staj döneminin Adalet Akademisi, HSYK ve Adalet Bakanlığının birlikte ele alarak daha verimli hale getirilmesi, Uygulama takibini HSYK nın gerçekleştireceği ve yargı mensupları için yasal düzenleme halinde Yargı Etik Kodu geliştirilmesi, Her iki Ülkede incelendiği üzere Yargıtay ve Danıştay ın iş yükünün azaltılması için en kısa zamanda bölge adliye mahkemelerinin faaliyete geçirilmesi ve özellikle Danıştay ın ilk derece mahkemesi olarak baktığı işlerin işbirliği ile hazırlanacak raporlar doğrultusunda azaltılması için çalışmalar yapılması,

13 Avrupa nın ve Dünyanın pek çok yerinde uygulanan ve tartışılan meslek dışı hakimlik uygulamasının alternatif çözüm yolları kapsamında tartışmaya açılması, gerektiği düşünülmektedir. Mehmet ÇALIŞIR Strateji Geliştirme Başkanlığı Tetkik Hakimi