Kasa hesab nda YTL ve yabanc paralar için ayr alt hesaplar aç lmas gerekmektedir. a.ytl Kasa Mevcudunun De erlemesi

Transkript

1 1 - KASA HESABI 1-KASA HESABI Kasa hesab nda YTL ve yabanc paralar için ayr alt hesaplar aç lmas gerekmektedir. a.ytl Kasa Mevcudunun De erlemesi YTL cinsindeki kasa mevcutlar itibari de er ile de erlenir. VUK. un 284 inci maddesi kasa mevcutlar ile ilgili de erlemeleri ; Kasa mevcutlar itibari k ymetlerle de erlenir. fieklinde hüküm alt na al nm flt r. Buradaki itibari de er paran n üzerindeki yaz l olan de erdir. Baflka bir de- iflle, buna kay tl de er de denilebilir. b.ytl Kasa Hesab na Adat Uygulanmas Dönem sonlar nda kasa hareketlerinin Ocak ay ndan bafllayarak Aral k sonuna kadar gün be gün bakiyelerinin kontrol edilmesi gerekir. flletmenin y ll k cirosuna göre günlük kasa bakiyesinin uygun durumda olmas na dikkat edilmelidir. Uygulamada bir çok küçük ve orta ölçekli iflletmenin kasa hesab - n n günlük ola an ihtiyaçlar n n üzerinde oldu u görülebilecektir. Buradaki vergisel yaklafl m; kasada fiilen yer almayan mebla n iflletme sahipleri taraf ndan iflletmeden çekildi i ve kendi flahsi inisiyatiflerinde ve flahsi ihtiyaçlar için kullan ld fleklinde olacakt r. (1) Dolay s yla, mümkün oldu u kadar para hareketlerinin çek,banka,veya özel finans kurumlar n n vas tas yla ödemelerin veya tahsilatlar n yap lmas na özen gösterilmelidir. 15

2 F NANSAL MUHASEBE Örnek; (X) G da Ltd.fiti. nin 11 ayl k kasa bakiyeleri normal gitmifl ancak, Aral k ay yapt y ll k sat fllara oranla daha fazla günlük bakiyeler vermifltir. Buna göre Aral k günlük kasa bakiyesi afla daki gibidir. Tarih Kasa Azami Kasa Faiz Gün Faiz Bakiyesi Bakiye Fazlas Oran Say s Tutar %29 1 8, , , , , , , , , , Toplam Faiz 95, ORTAKLARDAN ALACAKLAR 95, D ER OLA ANDIfiI GEL R VE KARLAR HSB. 95, y l kasa adat / 16

3 2 - ALINAN ÇEKLER c.döviz Cinsinde Kasa Bakiyelerine Uygulanan Adat Normalin üzerinde döviz cinsinde kasa bakiyelerinin bulunmas halinde yukar da ki örnekte oldu u gibi kasa adat yap lmas gerekir. Bize göre ayn hesaplar n kullan lmas daha mant kl olacakt r. 2-ALINAN ÇEKLER Gerçek ve tüzel kiflilerden al nan çekler bu hesapta izlenir. Yasal olarak mümkün olmamakla birlikte çeklere vade konulmaktad r.günümüzde bu uygulamalar bir teamül olarak devam etmektedir. Cari y lda al nan ve keflide tarihi bir sonraki y l olan çeklerin y l sonunda mukayyet (itibari) de eri ile de erlendirilecektir. Dövizli çekler, y l sonunda Maliye Bakanl nca belirlenen kurlar üzerinden de erlendirilir. Tek düzen hesap plan na göre, al nan çeklerin sene sonundaki bakiyesi 221-ALACAK SENETLER hesab na devredilir. Örnek Cari y lda (X) Limited fiirketi ne tarihinde USD e (KDV dahil) sat lan mala karfl l k afla da yaz l vadeli dövizli çek al nm flt r. TCMB tarihli USD al fl kurunu TL olarak belirlemifltir. Al fl Tarihi Al fl Kuru Tutar YTL Tutar Vade $ TL

4 F NANSAL MUHASEBE Kur Farklar : = (-) USDx0.1138= (-) Yevmiye kay tlar ALINAN ÇEKLER HSB (x) Ltd.fiti. 600-YURT Ç SATIfiLAR (X) Mal 391-HESAPLANAN KDV Sat lan mal bedeli ALACAK SENETLER (x) Limited fiirketi 101-ALINAN ÇEKLER HSB (x) Limited fiirketi Al nan çeklerin alacak senetlere devri / 18

5 3 - VER LEN ÇEKLER VE ÖDEME EM RLER KAB YO ZARARLARI HSB Kur farklar. 121-ALACAK SENETLER HSB (X) Limited fiirketi Al nan vadeli döviz çekin y l sonunda kur de erlemesi / 3-VER LEN ÇEKLER VE ÖDEME EM RLER Pasif karakterli olan bu hesap, bilançonun aktifinde (-) olarak yer al r. Verilen çekler bu hesapta izlenir. Y l sonunda 103-VER LEN ÇEKLER VE ÖDEME EM RLER (-) hesab n n bakiyesi 321-BORÇ SENETLER hesab na virman yap l r. Çeklerin döviz olarak verilmesi halinde; Verilen tarihteki TCMB al fl kuru ile yevmiye kay tlar yap l r. Y l sonunda Maliye Bakanl nca belirlenen kur ile de erleme yap l r.(vuk.md.280) YTL cinsindeki çekler kay tl de erleri ile de erlenir. Örnek (B) G da ve Ticaret Ltd.fiti tarihinde (Z) Ticaret Ltd.fiti.ne olan YTL ticari borcuna karfl l k tarihli ABD dolar çek verilmifltir. 19

6 F NANSAL MUHASEBE tarihli kur : TL olarak al nm flt r tarihli kur: 1,5123 TL olarak al nm flt r SATICILAR (Z) Ticaret Ltd.fiti. 103-VER LEN ÇEK VE ÖDEME EM RLER /.002-Verilen Yabanc Paral Çekler tarihli çek kayd (3.247 USD x ) VER LEN ÇEK VE ÖDEME EM RLER 977, KAMB YO KARLARI 977, Kur Fark Geliri Dövizli çekin de erlemesi (3.247 x 0,301) / 4-MENKUL KIYMETLER K ymetli evrak tan m TTK. n n 557 inci maddesinde yap lm flt r. Buna göre ; K ymetli evrak öyle senetlerdir ki, bunlarda mündemiç olan hak senetten ayr olarak dermeyan edilemedi i gibi baflkalar na da devredilemez. Vergi kanunlar m zda menkul k ymetler ile ilgili düzenlemeler yap lm fl ancak, tan m yap lmam flt r Say l Sermaye Piyasas Kanunu nun 3/b menkul k ymetler; ortakl k veya alacakl l k sa layan, belli bir mebla temsil eden yat r m arac olarak kullan lan, dönemsel gelir getiren, mis- 20

7 4 - MENKUL KIYMETLER li nitelikte, seri halinde ç kar lan, ibareleri ayn olana ve flartlar Kurulca belirlenen k ymetli evrakt r olarak tan mlanm flt r. Menkul k ymet deyimi ile, k ymetli evrak deyimini birbirine kar flt rmamak gerekir. Menkul k ymetler uzun vadeli yat r m arac d r. Bu yönden k sa vadeli kredi arac say lan bono ve poliçeden farkl d r (çek, ödeme vas tas d r). Bir sermayeyi temsil eden ve uzun vadeli irat sa layan k ymetli evrak, menkul k ymet say l r. Özellikle, hisse senetleri ve tahviller, menkul k ymet say - l r. Hisse senetleri temettü, tahvil ise, faiz sa lar. Buna karfl l k bankalarca ç kar lan mevduat sertifikalar menkul k ymet de ildir. Bunlar k sa vadeli yat r m araçlar d r (2). Gelir daresi menkul k ymetleri flöyle tan mlam flt r. Sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti d fl nda nakdi sermaye veya para ile temsil edilen de erlerden müteflekkil sermaye dolay - s yla elde etti i kar pay, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye irad d r. GVK. n n 75.maddesindeki amir hükmüne göre, kayna ne olursa olsun afla da yaz l gelirler menkul sermaye irad say lmaktad r. 1.Her çeflit hisse senetlerinin kar paylar (temettü gelirleri) 2. fltirak hisselerinde do an kazançlar (Limited fiirket ortaklar n n, ifl ortakl klar ortaklar n n ve komanditerlerin kar paylar ile kooperatiflerin da tt klar kazançlar) 3.Kurumlar n idare meclisi baflkan ve üyelerine verilen kar paylar, 4.Kurumlar Vergisi Kanunu uyar nca y ll k ve özel beyanname veren dar mükellef kurumlar n indirim ve istisnalar düflülmeden önceki kurum kazanc ndan hesaplanan kurumlar vergisi düflüldükten sonraki kar 21

8 F NANSAL MUHASEBE 5. Tahvili ve Hazine Bonosu faizleri ile Toplu Konut daresi ve Özellefltirme daresince ç kar lan menkul k ymetlerden sa lanan gelirler, 6.Her çeflit alacak faizleri 7.Mevduat faizleri, 8.Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemifl kuponlar n n sat fl ndan elde edilen bedeller, 9. fltirak hisselerinin sahibi ad na henüz tahakkuk etmemifl kar paylar n n devir ve temliki karfl l nda al nan para ve ay nlar, 10.Her çeflit senetlerin iskonto edilmesi karfl l nda al nan iskonto bedelleri 11.Faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kar paylar ile kar ve zarar ortakl belgesi karfl l ödenen kar paylar ve özel finans kurumlar nca kar ve zarara kat lma hesab karfl l nda ödenen kar paylar 12.Repo ve ters repo ifllemleri sonucu elde edilen menfaatler 13.Varl a dayal menkul k ymet gelirleri 14.Tüzel kiflili e haiz emekli sand klar, yard m sand klar ile emeklilik ve sigorta flirketleri taraf ndan kat l mc lara yap - lan ödemeler. Yukar da say lan menkul k ymetler bilançonun aktifinde DÖ- NEN VARLIKLAR içinde yer al r. Bunlar 110-H SSE SENETLER, 111-ÖZEL KES M TAHV L SENET VE BONOLARI, 112-KAMU KES - M TAHV L, SENET VE BONOLARI VE 118-D ER MENKUL KIY- METLER olarak tek düzen hesap plan nda grupland r lm flt r. Aktif karakterli di er bir menkul k ymetler gurubu olanlar; 240-BA LI MENKUL KIYMETLER, 242- fit RAKLER, 245-BA LI ORTAKLIKLAR ve 248-D ER MAL DURAN VARLIKLAR. Bu gruptaki hesaplar DURAN VARLIK içinde yer almaktad r. 22

9 4 - MENKUL KIYMETLER Menkul k ymetler VUK. un 279 uncu maddesinde Hisse sentleri ile fon portföyünün en az yüzde 51 i Türkiye de kurulmufl bulunan flirketlerin hisse senetlerinden oluflan yat r m fonu kat lma belgeleri al fl bedeliyle, bunlar d fl nda kalan her türlü menkul k ymet borsa rayici ile de- erlenir. Borsa rayici yoksa veya borsa rayicinin muvazaal bir flekilde olufltu u anlafl l rsa de erlemeye esas bedel, menkul k ymetin al fl bedeline vadesinde elde edilecek gelirin (kur farklar dahil) iktisap tarihinden de erleme gününe kadar geçen süreye isabet eden k sm n n eklenmesi suretiyle hesaplan r. Ancak, borsa rayici bulunmayan, getirisi ihraç edenin kar ve zarar na ba l olarak do an ve de erleme günü itibariyle hesaplanmas mümkün olmayan menkul k ymetler, al fl bedeli ile de erlenir. hükmü yer almaktad r. VUK. un 279 uncu maddesi hükmü ile, iktisadi iflletmelerin aktifine kay tl bulunan menkul k ymetlerin türüne göre üç ayr de erleme ölçüsü öngörülmüfltür. Bunlar; al fl bedeli ölçüsü, borsa rayici ölçüsü ve k st getiri ölçüsüdür. Menkul K ymetlerin Al fl Bedeli VUK. da menkul k ymetlerin al fl bedelinin tan m yap lmam flt r. Dolay s yla, al fl bedeli tan m ile ilgili de iflik görüfller mevcuttur. Al fl bedelinin, bir iktisadi k ymetin iktisab için sat c ya ödenen veya borçlan lan mebla oldu u yönündeki görüfl genifl ölçüde kabul görmüfltür. Sat n al nan menkul k ymetler için kredi olarak döviz kullan lm fl ise, bu krediye ait kur fark ve faiz vb. gibi giderler, al fl bedeline dahil olup olmayaca na dair de iflik görüfller bulunmakla beraber, bu tür giderlerin al fl bedeline ilave edilmesi hususunda kanunda net olarak bir aç kl k yoktur. 23

10 F NANSAL MUHASEBE Maliyet bedeli VUK. un 262 inci maddesinde; iktisadi bir k ymetin iktisap edilmesi veyahut de erinin art r lmas münasebetiyle yap lan ödemelerle bunlara müteferri bilumum giderlerin toplam n ifade eder. fleklinde tan m yap lm flt r. Borsa Rayici Borsa rayici VUK. un 263 üncü maddesinde tan mlamas flöyle yap lm flt r. Borsa rayici, gerek menkul k ymetler ve kambiyo borsas na, gerekse ticaret borsalar na kay tl olan iktisadi k ymetlerin de erlemeden evvelki son muamele gününde borsadaki muamelelerinin ortalama de- erlerini ifade eder. Vergi Usul Kanunu nun 279 uncu maddesinde, hisse senetleri ile portföyünün en az %51 i Türkiye de kurulmufl bulunan flirketlerin hisse senetlerin d fl nda oluflan yat r m fonu kat lma belgeleri d fl nda kalan menkul k ymetlerin borsa rayici ile de erlenmesi esas getirilmifltir. Borsa rayicinin olmamas veya borsa rayicinin muvazaal olmas halinde, borsa rayici yerine menkul k ymetin maliyet bedeline de erleme gününe kadar oluflan gelir tutar n n eklenmesi suretiyle bulunacak tutar esas al nacakt r. Bununla beraber normal dalgalanmalar haricinde fiyatlarda bariz karars zl klar olmas halinde, son muamele günü yerine de erleme gününden önceki 30 gün içindeki ortalama rayici borsa rayici olarak esas ald rmaya Maliye Bakanl n n yetkisi bulunmaktad r. 24

11 4 - MENKUL KIYMETLER K st Getiri Ölçüsü K st getiri ile ilgili gerekli aç klama VUK. un 279 uncu maddesinde yap lm flt r. Borsa rayicine göre de erlenmesi gereken menkul k ymetlerin, borsa rayicinin olmamas veya borsa rayicinin muvazaal bir flekilde olufltu unun anlafl lmas halinde, de erlemeye esas bedel, menkul k ymetin al fl bedeline vadesinde elde edilecek gelirin (kur farklar dahil) iktisap tarihinden de erleme gününe kadar geçen süreye isabet eden k sm n n eklenmesi suretiyle hesaplanacakt r. (3) K st getiri, menkul k ymetlerin de erleme gününe kadar olan getirinin hesaplanmas d r. Hisse Senetleri (Shares, stocks) Sermaye flirketlerinde,flirket sermayesi birbirine eflit de erde paylara bölünür ve bu paylardan her birini temsil etmek üzere kanunda gösterilen flekil flartlar na uygun olarak hisse senetleri ç kart l r. Hisse senetleri de tahvil gibi sermaye piyasas nda al n r ve sat l rlar. Ancak bunlar tahvillerden farkl olarak borç senedi de ildir. Dolay s yla hisse senedi sat n alanlar, flirket üzerinde mülkiyet hakk na sahiptirler. Hisse senedi sermayesi paylara bölünmüfl komandit flirketler ve anonim flirketler taraf ndan ç kart l rlar. Özellikle anonim flirketler bu faaliyette daha çok bulunurlar. SPK. nin 4 üncü maddesine göre sermayesi paylara bölünmüfl komandit ortakl klar n hisse senetleri halka arz yoluyla sat lamaz hükmü yer almaktad r. Öte yandan, özel kanunlarla kurulan, T.C.Merkez Bankas ve Kamu ktisadi Teflebbüsleri gibi kurulufllara hisse senedi ç karma yetkisi verilmifltir. 25

12 F NANSAL MUHASEBE Bu tür flirketler kurulurken veya sermaye art r m n yaparken hisse ç kart rlar. Hisse senedi üzerinden yaz l de ere "nominal de er denir. Senedin piyasadan al n p sat lmas nda oluflan de er ise rayiç de erdir. Hisse senedi hukuken k ymetli evrak hükmünde bir belgedir. Tahvil gibi bir borç senedi de ildir. Bir ortakl k ve mülkiyet senedidir. fiirket yaflad ve kar etti i sürece sahibine gelir getirir. Ancak geliri tahvil gelir gibi sabit de ildir. fiirketin bilançosuna ve yapm fl oldu u yat r mlara ba l olarak ç kan kar durumuna göre de iflir. Ç kan kar n da t lmas halinde ; hisseleri oran nda da t lan kara temettü (kar pay ) denir. Temettü miktar ndaki de ifliklikler hisse senedinin piyasa de erindeki durumunu etkiler. Hisse Senedi Sahiplerinin Yasal Haklar Hisse senedi sahiplerinin baz haklar flunlard r. -Kardan pay alma, -Yönetime kat lma, -Firma faaliyetinin son bulmas halinde borçlar ödendikten sonra kalan mal varl üzerinde mülkiyet hakk elde etme, -Rüçhan hakk, -fiirket faaliyetleri hakk nda bilgi alma ve hisse senetlerini baflkalar na devretme. Hisse senetleri VUK. un 279 uncu maddesi amir hükmü gere ince al fl bedeli ile de erlenecektir. Yurt d fl nda faaliyet gösteren bir flirketin hisse senetlerini sat n alan yurt içindeki bir flirketin durumu; SPK tan m na uygun olan hisse senedi aktife al nd nda, menkul k ymetin getirisi sabit de ilse, al fl bedeli ile de erlenecektir. 26

13 4 - MENKUL KIYMETLER Örnek (X) G da Limited fiirketi, tarihinde nominal de eri 1.- YTL olan ve borsada kayd bulunan (A) Makine A.fi. nin hisse senetlerinden her pay 20.-YTL olan 800 adet sat n alm flt r. Al c (X) G da Ltd.fiirketi, bu hisse senetlerini YTL olarak aktifine kaydetmifltir tarihinde bu hisse senedin borsadaki a rl kl ortalama fiyat 25.-YTL.olarak gerçekleflmifltir. Yevmiye Kay tlar ÖZEL KES M TAHV L, SENET VE BONOLARI (A) Makine A.fi. Hisse Senetleri 102-BANKALAR HESABI flbankas 3100 no lu Hes. Al nan hisse senedi (800 ad x 20. YTL) / tarihinde hisse senedi de erlenmeyecek ve al fl fiyat ile aktifte yer alacakt r. Kar-Zarar Ortakl Belgeleri (Profit and loss sharing certificate) Anonim flirketler finansman ihtiyac n karfl lamak için bafl vurduklar menkul k ymetlerden biridir. Bu belgenin ç kart lmas Sermaye Piyasas Kurulu nun iznine tabidir. Belge sahiplerinin oy kullanma hakk bulunmamaktad r. Kar ve zarar ortakl belgesi, tahvil ve hisse senedinin baz özelliklerini tafl yan menkul k ymet türüdür. 27

14 F NANSAL MUHASEBE Menkul k ymet al m sat m ile ifltigal eden ortakl klar KZOB ihraç edemezler. KZOB larda en k sa vade bir ay, en uzun vade yedi y ld r. Vadeler, ortakl k faaliyetinin özelli ine göre muhtelif dönemlerde ayl k ve katlar olarak düzenlenir. Halka arz edilerek sat lmak üzere ihraç edilecek KZOB lar n hamiline, halka arz edilmeksizin sat lmak üzere ihraç edilecek olanlar n ise nama yaz l olarak ihraç edilmeleri flartt r. Kar-zarar ortakl belgesinin bir faiz geliri bulunmamaktad r. Belgeyi alana bir mülkiyet hakk da vermemektedir. Belge sahipleri, y l sonunda do acak olan kar-zarara kat l rlar. Kar-zarar ortakl belgelerinin borsa rayici bulunmad ndan al fl bedeli ile de erlenirler. Örnek G da maddeleri üreten (E) G da Sanayi ürünleri D fl Ticaret Limited fiirketi, tarihinde (B) Anonim fiirketi nin ihraç etti i kar-zarar ortakl belgesinden 10.- YTL den pay sat n alm flt r. Yevmiye Kay tlar D ER MENKUL KIYMETLER HESABI (B) Anonim fiirketi Kar-Zarar Ortakl Belgesi 102-BANKALAR HESABI flbankas 1310 No lu Hesab Sat n al nan kar-zarar ortakl belgesi / 28

15 4 - MENKUL KIYMETLER Y l sonunda kar-zarar ortakl belgesi al fl bedeliyle de erlenmesi gerekmektedir. Yat r m Fonu Kat lma Belgeleri Yat r m Fonlar n n tan m 2499 say l Sermaye Piyasas Kanunu nun 37 inci maddesinde tarifi yap lm flt r. Bu Kanun hükümleri uyar nca halktan kat lma belgeleri karfl l nda toplanan paralarla, belge sahipleri hesab na, riskin da t lmas ilkesi ve inançl mülkiyet esaslar na göre sermaye piyasas araçlar, gayrimenkul, alt n ve di er k ymetli madenler portföyü iflletmek amac yla kurulan mal varl na Yat r m Fonu ad verilir. Yat r m Fonlar na iliflkin esaslar VII/10 ve 14 no lu tebli i ile düzenlenmifltir. VUK. un 279 uncu maddesi 4369 say l yasa ile tamamen de ifltirilmifltir. Bu madde hükmü gere ince; hisse senetleri ile fon portföyünün en az yüzde 51 i Türkiye de kurulmufl bulunan flirketlerin hisse senetlerinden oluflan yat r m fonu kat lma belgeleri al fl bedeliyle, ancak, yabanc hisse senedi oran %51 i geçmesi durumunda borsa rayici ile de- erlenecektir. Borsa rayici yoksa veya borsa rayicinin muvazaal bir flekilde olufltu u anlafl l rsa de erlemeye esas bedel, menkul k ymetin al fl bedeline vadesinde elde edilecek gelirin (kur farklar dahil) iktisap tarihinden de- erleme gününe kadar geçen süreye isabet eden k sm n n eklenmesi suretiyle hesaplan r. Ancak, borsa rayici bulunmayan, getirisi ihraç edenin kar ve zarar na ba l olarak do an ve de erleme günü itibariyle hesaplanmas mümkün olmayan menkul k ymetler al fl bedeli ile de erlenir. 29

16 F NANSAL MUHASEBE Tahviller (Bonds) Anonim flirketlerin ödünç para bulmak için itibari k ymetleri eflit ve ibareleri ayn olmak üzere ç kard klar borç senetlerine tahvil denir (TTK Md.420) Ç kar lan tahvillerin bedelleri tamamen al nmad kça ikramiyeli veya ikramiyesiz yenileri ç kar lamaz. Anonim flirketlerin ç karacaklar tahviller, esas sermayenin ödenen ve tasdik olunmufl son bilançoya göre mevcudiyeti anlafl lan miktar n aflamaz. Tahvillerin ç kar lmas için umumi heyet taraf ndan karar verilmesi ve bu karar n tescil ve ilan edilmesi gerekir. SPK. n n 13 üncü maddesine göre; Halka aç k anonim ortakl klar n ihraç edebilecekleri tahvil ve sermaye piyasas arac niteli indeki di er borçlanma senetlerinin toplam tutar, Kurula gönderilen ba ms z denetimden geçmifl son mali tabloda yer alan ç kar lm fl sermaye veya ödenmifl sermaye ile genel kurulca onaylanan son mali tabloda görülen yedek akçelerin ve yeniden de erleme de er art fl fonunun toplam ndan, varsa zararlar n indirilmesinden sonra kalan miktar geçemez. Ç kar lan tahvil ve sermaye piyasas arac niteli indeki di er borçlanma senetleri tamamen sat lmad kça veya sat lmayanlar iptal edilmedikçe, ayn türden yeni tahvil ve sermaye piyasas arac niteli indeki di- er borçlanma senetleri ç kar lamaz. Devlet tahvillerini sat n alan özel kifli veya kurumlar, devlete borç para vermifl olurlar. Devlet genellikle iki türlü tahvil ç kartmaktad r. Bunlardan birisi Maliye Bakanl taraf ndan di eri ise Hazine taraf ndan ç kart l r. Maliye Bakanl nca ç kart lan iç borçlanma tahvilleri ço unlukla uzun vadeli olurlar. Hazine nin ç kard tahviller ise k sa vadeli borçlanmalar içindir. Belediyelerin ç kartm fl olduklar tahviller, devlet tahvili say l rlar. Devlet tahvilleri alan kifli ve kurumlar, ihalelerde bu tahvilleri teminat olarak kullanabilirler. 30

17 4 - MENKUL KIYMETLER Devlet tahvilleri hazine taraf ndan ihraç edilir. Vadesi bir y l olan Devlet Tahvili ihale yöntemi ile sat l r. Bir y ldan uzun vadeli tahviller kuponlu olarak tap yöntemi ile sat fla sunulur. Tahviller, VUK. un 286.maddesine göre Eshaml flirketlerle iktisadi kamu müesseseleri ç kard klar tahvilleri itibari de erleriyle (üzerinde yaz l olan de er) de erlemeye mecburdurlar YILI MENKUL SERMAYE RATLARININ YILLIK BEYANNAME LE BEYAN ED LMES (T.C.Maliye Bakanl Gelir daresi Baflkanl nternet sitesinden al nm flt r.) Gerçek kiflilerce 2008 y l nda elde edilen menkul sermaye iratlar - n n bir k sm tutar ne olursa olsun, bir k sm belirli bir tutar aflmamas halinde, bir k sm ise vergi kesintisine tabi tutularak vergilendirildikleri için y ll k beyanname ile beyan edilmeyecektir. Menkul sermaye iratlar n n y ll k beyanname ile beyan edilip edilmeyece ine iliflkin aç klamalar afla da yer almaktad r. TUTARI NE OLURSA OLSUN BEYAN ED LMEYECEK MENKUL SERMAYE RATLARI 1.Gelir Vergisi Kanununun Geçici 67.maddesi kapsam nda vergi kesintisine tabi tutulmufl olan;.mevduat faizleri.özel Finans Kurumlar nca (Kat l m Bankalar ) kar ve zarara kat lma hesab karfl l nda ödenen kar paylar.repo kazançlar 31

18 F NANSAL MUHASEBE 2-Tüzel kiflili i haiz emekli sand klar, yard m sand klar ile emeklilik ve sigorta flirketleri taraf ndan yap lan ödemeler. 3-Kurumlar vergisi mükelleflerince ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde edilen kazançlar n da t m halinde, gerçek kiflilerce elde edilen kar paylar 4-Kurumlar n karlar n sermayeye eklemek suretiyle gerçeklefltirdikleri kar da t m ifllemlerinde gerçek kifli ortaklarca elde edilen kar paylar. Yukar da say lan gelirler tutar ne olursa olsun beyan edilmez. Di- er gelirler nedeniyle verilen beyannameye de dahil edilmez. 960 TL L K TUTARI AfiMAMASI HAL NDE BEYAN ED LMEYECEK MENKUL SERMAYE RATLARI 1.K y bankac l ndan (off-shore bankac l k) elde edilen faiz gelirleri 2.Hisse senetleri ve tahvillerin vadesi gelmemifl kuponlar n n sat - fl ndan elde edilen bedeller (01/01/2006 tarihinden önce ihraç/iktisap edilenler) 3. fltirak hisselerinin sahibi ad na henüz tahakkuk etmemifl kar paylar n n devir ve temliki karfl l nda al nan para ve ay nlar 4.Her çeflit senetlerin iskonto edilmesi karfl l nda al nan iskonto bedelleri 5.Yurt d fl ndan elde edilen di er menkul sermaye iratlar (faiz, repo, kar pay v.b.) 6.Her çeflit alacak faizleri Türkiye de vergi kesintisine tabi olmayan ve istisna uygulanmayan yukar da belirtilen menkul sermaye iratlar 960 TL lik tutar aflmamas halinde y ll k beyanname ile beyan edilmeyeceklerdir. 32

19 4 - MENKUL KIYMETLER Burada bahsedilen 960 TL lik tutar bir istisna olmay p, gelirin beyan edilip edilmeyece inin tespitinde dikkate al nacak bir haddir. Bu had yukar da belertilen gelirlerin her biri için ayr ayr uygulanmayacak olup, bu gelirler ile vergi kesintisine tabi olmayan ve istisna uygulanmayan gayrimenkul sermaye iratlar n n toplam tutar dikkate al narak hesaplanacakt r TL L K TUTARI AfiMAMASI HAL NDE BEYAN ED LMEYECEK MENKUL SERMAYE RATLARI tarihinden önce ihraç edilmifl olan her çeflit tahvil ve hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut daresi, Kamu Ortakl daresi ve Özellefltirme daresince ç kar lan menkul k ymetlerden sa lanan gelirler. 2.Tam mükellef kurumlardan elde edilen kar paylar Elde edilen gelirin TL yi aflmas halinde bu gelirlerin tamam (istisna edilen tutarlar hariç) y ll k beyanname ile beyan edilecektir. Menkul sermaye iratlar toplam n n TL yi afl p aflmad n n tespitinde, indirim oran ve istisna uygulanabilecek menkul sermaye iratlar - n n, indirim oran ve istisna uyguland ktan sonra kalan k s mlar n n dikkate al nmas, bu iratlar n beyan edilmesinin gerekti i durumlarda ise indirim oran ve istisna uyguland ktan sonra kalan k s mlar n n beyan edilmesi gerekmektedir tarihinden önce ihraç edilmifl olan Devlet Tahvili ve Hazine Bonolar ndan elde edilen gelirlere iliflkin Gelir Vergisi Kanunu nun Geçici 59 uncu maddesinde yer olan istisna uygulamas tarihinde son buldu undan, tarihinden itibaren bu k ymetlerin faiz gelirleri ve elde ç kar lmas dolay s yla elde edilen gelirler ile ilgili olarak istisna uygulamas söz konusu de ildir. 33

20 F NANSAL MUHASEBE ND R M ORANI UYGULANARAK BEYAN ED LECEK MENKUL SERMAYE RATLARI Gelir Vergisi Kanununda baz menkul sermaye iratlar n n enflasyondan ar nd r ld ktan sonra kalan tutarlar n n vergilendirilmesi öngörülmüfltür. Enflasyondan ar nd rmaya iliflkin indirim oran 2008 y l için %64,9 olarak belirlenmifltir takvim y l nda elde edilen menkul sermaye iratlar ndan, tarihinden önce ihraç edilmifl olan ve Gelir Vergisi Kanunun 75 inci maddesinin ikinci f kras n n 5 numaral bendinde say lan her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut daresi, Kamu Ortakl daresi ve Özellefltirme daresince ç kar lan menkul k ymetlerden sa lanan gelirler indirim oran uygulanmak suretiyle beyan edilecektir. 01/01/2006 tarihinden önce ihraç edilmifl olan, Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu faiz gelirlerinde gelir vergisi tevkifat oran %0 olup, rakam n s f r olmas bu gelirlerin tevkifata tabi olma özelli ini etkilememektedir. Devlet Tahvili ve Hazine Bonolar nda s f r olan tevkifat oran, özel sektör tahvillerinden elde edilen faiz gelirlerinde %10 olarak uygulanmaktad r. Beyanname verme s n r olan TL nin hesab nda, indirim oran uygulanabilecek menkul sermaye irad tutar, indirim oran uyguland ktan sonra kalan k s m itibariyle dikkate al nacakt r. Bu durumda, baflkaca beyan gereken gelirlerin bulunmamas halinde, indirim oran uygulamas ndan yararlanabilecek menkul sermaye irad ndan, gayri safi tutarlar toplam , 25 TL yi aflmayan tutarlar için y ll k beyanname verilmeyecektir. Ayr ca; -Her nevi alacak faizleri 34

21 4 - MENKUL KIYMETLER -Ticari iflletmelere dahil kazanç ve iratlar için ndirim oran uygulanmas söz konusu de ildir. DEVLET TAHV L, HAZ NE BONOSU VE EUROBONDLARDAN ELDE ED LEN GEL RLER DEVLET TAHV L VE HAZ NE BONOSU (TL cinsinden) FA Z GEL RLER HRAÇ TAR H 01/01/2006 tarihinden önce 01/01/2006 tarihinden sonra %64,9 luk indirim oran Geçici 67 nci madde uyguland ktan sonra kalan kapsam nda tevkifata tabi tutar TL yi afl yorsa oldu undan beyan beyan edilecektir edilmeyecektir. DEVLET TAHV L VE HAZ NE BONOSU (Dövize, Alt na veya baflka bir de ere endeksli) FA Z GEL RLER HRAÇ TAR H 01/01/2006 tarihinden önce 01/01/2006 tarihinde sonra TL yi afl yorsa beyan Geçici 67 inci madde Kapsam nda edilecektir. tevkifata tabi oldu undan beyan edilmeyecektir. 35

22 F NANSAL MUHASEBE EUROBOND FA Z GEL R Eurobond, d fl borçlanma kapsam nda ç kar lan menkul k ymet olup, yabanc para cinsinden ihraç edilen uzun vadeli borçlanma arac - d r. Vergi uygulamas bak ndan da Devlet tahvili ve Hazine bonosu gibi de erlendirilmekle birlikte Eurobandlar Geçici 67 nci madde kapsam nda de ildir. Dolay s yla 2008 y l nda elde edilen ve TL yi aflmayan Euroband faiz gelirleri beyan edilmeyecektir. 01/01/2006 tarihinden önce ihraç edilmifl olan Devlet Tahvili ve Hazine Bonolar ndan elde edilen gelirlere iliflkin Gelir Vergisi Kanununun Geçici 59 uncu maddesinde yer alan istisna uygulamas tarihinde son buldu undan, 01/01/2008 tarihinden itibaren bu k ymetlerin faiz gelirleri ve elden ç kar lmas dolay s yla elde edilen gelirler ile ilgili olarak istisna uygulanmas söz konusu de ildir. KAR PAYLARININ VERG LEND R LMES Gerçek kiflilerce, tam mükellef kurullardan elde edilen ve Gelir Vergisi Kanunu uygulamas bak m ndan kar pay say lan gelirler afla - daki gibidir. -Her nevi i hisse senetlerinin kar paylar, - fltirak hisselerinden do an kazançlar, -Kurumlar n idare meclisi baflkan ve üyelerine verilen kar paylar. Tam mükellef kurumlardan elde edilen ve yukar da say lan kar paylar n n yar s gelir vergisinden istisna olup, kalan tutar vergiye tabi gelir olarak dikkate al nacakt r. Beyana tabi baflka gelirlerin bulunmamas halinde, gelir TL yi afl yor ise beyan edilecektir. 36

23 4 - MENKUL KIYMETLER Beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, kurum bünyesinde kar n da t m aflamas nda yap lan %15 oran ndaki vergi kesintisinin tamam mahsup edilecek olup, mahsup sonras kalan tutar genel hükümler çerçevesinde red ve iade edilecektir. Kurumlar ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançlar n da tmalar halinde, gerçek kiflilerce elde edilen bu kar paylar, tutar ne olursa olsun y ll k beyanname ile beyan edilmeyecektir. 01/01/ tarihleri aras nda sona eren hesap dönemlerine iliflkin olup, kurumlar vergisinde, istisna edilmifl kazançlar ile Gelir Vergisi Kanunu nun Geçici 61 inci maddesi kapsam nda vergi kesintine tabi tutulmufl olan yat r m indirimi istisnas ndan yararlanan kazançlar n da t lmas halinde, gerçek kiflilerce elde edilen kar paylar n n net tutar na elde edilen kar pay n n 1/9 u eklendikten sonra bulunan tutar n yar s vergiye tabi gelir olarak dikkate al nacakt r. Beyan edilen tutar n 1/5 lik k sm hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir. Öte yandan, 5811 say l Baz Varl klar n Milli Ekonomiye Kazand - r lmas Hakk ndaki Kanunun Geçici 1 inci maddesi kapsam ndaki kazançlar gelir vergisinden istisna tutulmufltur. D ER HUSUSLAR say l Kanunun Geçici 1 inci maddesi kapsam ndaki kazançlar gelir vergisinden istisna olup, menkul sermaye iratlar na iliflkin bildirimin ilgili sat r na yaz lacakt r. 2.Menkul Sermaye ratlar na iliflkin bildirim doldurulurken, sadece adi komandit flirketlerin komanditer ortaklar, limited flirket ortaklar ve anonim flirketlerin kurucu ortaklar ile yönetim kurulu üyesi ortaklar 37

24 F NANSAL MUHASEBE ödemifl olduklar Ba -Kur primlerini elde edilen menkul sermaye irad tutar yla s n rl olmak üzere indirebileceklerdir. YURT DIfiINDA YAfiAYAN VATANDAfiLARIMIZIN ELDE ETT MENKUL SERMAYE RATLARININ BEYANI Çal flma veya oturma izni olarak alt aydan fazla bir süre yurt d fl nda yaflayan Türk vatandafllar, Türkiye de elde ettikleri vergi kesintisine tabi menkul sermaye iratlar için tutar ne olursa olsun beyanname vermeyeceklerdir. Bu vatandafllar m z Türkiye de elde ettikleri ve vergi kesintisine tabi tutulmam fl menkul sermaye iratlar için beyanname vereceklerdir. A LE B REYLER LE KÜÇÜKLER N, KISITLILARIN VE MÜMEYY Z OLMAYANLARIN DURUMU Menkul sermaye irad elde eden aile bireylerinin (efl ve çocuk) beyanname verip vermeyece i, aile bireylerinin her birinin, kendi nam ve hesaplar na elde ettikleri gelirleri önceki bölümlerde yap lan aç klamalar çerçevesinde de erlendirmeleri ile belirlenecektir. Beyan edilmesi gereken gelirler için aile bireylerinin kendi adlar na ayr ayr beyanname vermeleri gerekmektedir. Verilecek olan beyanname, geliri elde eden aile bireyi ad na düzenlenerek imzalanacakt r. Beyanname vermek zorunda olan kiflinin küçük veya k s tl olmas ya da mümeyyiz olmamas hallerinde beyanname, yine geliri elde eden ad na düzenlenmekle birlikte, bu kifliler ad na veli, vasi veya bu kiflileri temsile yetkili kayy m taraf ndan imzalanacak ve hangi s fatla imzaland - beyannamede belirtilecektir. 38

25 4 - MENKUL KIYMETLER KES LEN VERG LER N MAHSUBU Menkul sermaye iratlar üzerinden kesilen vergilerden beyannameye dahil edilen gelire isabet eden k s m, beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilecektir. Kar paylar n n beyan edilmesi durumunda ise, beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, kar paylar n n da t m aflamas nda kurum bünyesinde yap lan vergi kesintisinin tamam mahsup edilecektir. 01/01/2006 tarihinden önce TL cinsinden elde edilen Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu faiz gelirlerinin beyan nda, beyan edilen faiz tutar %64,9 luk indirim oran uyguland ktan sonra kalan tutar oldu u için, mahsup edilecek vergi tutar belirlenirken indirim oran na karfl l k gelen k s m dikkate al nmayacakt r. BEYANNAMEN N VER LME ZAMANI VE YER 1 Ocak-31 Aral k 2008 döneminde elde edilen beyana tabi menkul sermaye iratlar n n, Y ll k Gelir Vergisi Beyannamesi ile 2009 y l n n Mart ay n n yirmibeflinci günü akflam na kadar (1 Mart-25 Mart) beyan edilmesi gerekmektedir. Beyanname mükellefin ikametgah n n bulundu u yer vergi dairesine verilecektir. HESAPLANAN VERG N N ÖDENME ZAMANI VE YER Beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisi, 2009 y l n n Mart ve Temmuz aylar nda iki eflit taksitte ödenecektir. Birinci taksit 1-31 Mart 2009, ikinci taksit ise 1-31 Temmuz 2009 tarihleri aras nda ödenecektir. 39

26 F NANSAL MUHASEBE Hesaplanan vergi, mükellefin ba l oldu u vergi dairesine ödenebilece i gibi, vergi tahsiline yetkili banka flubelerine de ödenebilecektir. K MLER BEYANNAME VERECEK? 2008 y l nda beyan edilmesi gereken menkul sermaye irad elde edenler y ll k beyanname verecektir. Y ll k beyanname ile beyan edilmesi gereken menkul sermaye iratlar ndan baz lar na iliflkin bilgiler afla da tablo halinde gösterilmifltir. Bu tablo, mükelleflerin menkul sermaye iratlar d fl nda, beyan gereken baflka gelirlerinin olmad varsay larak haz rlanm flt r. MENKUL SERMAYE RADNIN TÜRÜ BEYAN DURUMU ÖZELL KLER Mevduat faizleri Beyan d fl Özel Finans Kurumlar nca (Kat l m BanKas ) Ödenen Kar Paylar Beyan D fl Vergi kesintisine tabi tutulmufllard r. Repo Gelirleri Beyan D fl Tutar ne olursa olsun Beyan edilmeyeceklerdir /01/2006 tarihinden itibaren ihraç Beyan D fl edilen Devlet Tahvili ve Hazine Bonolar n n faiz gelirleri Tüzel kiflili i haiz emekli sand klar, Beyan D fl Tutar ne olursa olsun yard m Sand klar ile emeklilik ve beyan sigorta flirketleri taraf ndan yap lan edilmeyeceklerdir. ödemeler. 40

27 4 - MENKUL KIYMETLER Kurumlar vergisi mükelleflerince ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde Beyan D fl stisna edilen kazançlar n da t m halinde, gerçek kiflilerce elde edilen kar paylar Kurumlar n karlar n sermayeye eklenmek Tutar ne olursa Suretiyle gerçeklefltirdikleri kar da t m olsun beyan fllemlerinde gerçek kifli ortaklarca Beyan D fl edilmeyeceklerdir. Elde edilen kar paylar 5811 say l Baz Varl klar n Milli Ekonomiye Kazand r lmas Hakk nda Beyan D fl stisna Kanunun Geçici 1 inci maddesi kapsam nda ki kazançlar tarihinden önce 960 TL yi aflmas Tevkifat ve istisna ihraç/iktisap edilen hisse senetleri halinde tamam uygulanmayan ve tahvillerin vadesi gelmemifl beyan edilecektir gelirlere iliflkin kuponlar n n sat fl ndan elde 960 TL lik beyan edilen bedeller haddinin afl lmas halinde beyan edilecektir. fltirak hisselerinin sahibi ad na henüz tahakkuk etmemifl kar paylar n n devir ve temliki karfl l nda al nan para ve ay nlar 960 TL yi aflmas halinde tamam beyan edilecektir. 41

28 F NANSAL MUHASEBE Her çeflit senetlerin iskonto edilmesi karfl l nda al nan iskonto bedelleri 960 TL yi aflmas halinde tamam Beyan edilecektir. Tevkifat ve istisna uygulanmayan gelirlere iliflkin K y bankac l ndan (off-shore 960 TL yi aflmas 960 TL lik beyan bankac l k)edilen faiz gelirleri halinde tamam haddinin afl lmas beyan edilecektir. halinde beyan edilecektir. Yurt d fl nda elde edilen di er menkul sermaye iratlar (faiz, repo, kar pay v.b.) 960 TL yi aflmas halinde tamam beyan edilecektir. Her çeflit alacak faizleri 960 TL yi aflmas halinde tamam beyan edilecektir tarihinden önce ihraç %64,9 luk indirim Tevkifat uygulanan edilen Devlet Tahvili ve Hazine oran uyguland ktan gelirlere iliflkin Bonosu Faiz gelirleri (TL cinsinden) sonra kalan tutar TL lik TL yi tutar aflmas afl yorsa beyan halinde beyan edilecektir. edilecektir tarihinden önce ihraç indirim oran uygulanedilen Devlet Tahvili ve Hazine mayacak olup, toplam Bonosu faiz gelirleri (dövize, alt na tutar TL yi veya baflka bir de ere endeksli) afl yorsa beyanda bulunulacakt r. 42

29 4 - MENKUL KIYMETLER tarihleri aras nda Elde edilen sona eren hesap dönemlerinde kar pay n n net elde edilen kurumlar vergisinden tutar na bu tutar n istisna kazançlar ile yat r m indirimi 1/9 u eklenerek istisnas ndan yararlanan kazançlar n bulunacak tutar nyar s da t m halinde gerçek kiflilerce elde gelir vergisinden edilen kar paylar istisnaolup, kalan tutar TL yiafl yorsa beyanda bulunulacakt r. Her nev i hisse senetlerinin Elde edilen kar Tevkifat kar paylar pay n n brüt uygulanan tutar n n yar s gelir gelirlere iliflkin vergisinden istisna TL lik tutar olup, kalan tutar aflmas halinde TL yi beyan edilecektir. afl yorsa beyanda bulunulacakt r. fltirak hisselerinden do an kazançlar brüt tutar n n yar s gelir Elde edilen kar pay n n vergisinden istisna olup, kalan tutar TL yi afl yorsa beyanda bulunulacakt r. 43

30 F NANSAL MUHASEBE Kurumlar n idare meclisi baflkan Ve üyelerine verilen kar paylar Elde edilen kar pay n n brüt tutar n n yar s gelir vergisinden istisna olup, kalan tutar TL yi afl yorsa beyanda bulunulacakt r. KONUYA L fik N ÖRNEKLER ÖRNEK 1: ( Tarihinden Önce TL Cinsinden hraç Edilen Devlet Tahvili Faiz Gelirinin Beyan ) Bay Hakan Y lmaz 2008 y l nda, 01/01/2006 tarihinden önce ihraç edilmifl olan Devlet tahvilinden brüt TL tutar nda faiz geliri elde etmifltir. Elde edilen Devlet tahvili faiz gelirine indirim oran uyguland ktan sonra kalan tutar [ TL ( TL X %64,9) ] = TL olmaktad r. Söz konusu tahvilden elde edilen faiz geliri beyan s n r olan TL yi aflt ndan beyan edilecektir. Devlet tahvili faiz geliri s f r oranda vergi kesintisine tabidir. Bu durumda ödenecek vergi afla daki gibi olacakt r. Devlet tahvili faizi : TL ndirim oran na isabet eden tutar : TL ( TL X %64.9=) Kalan Tutar : TL ( TL) Hesaplanan Gelir Vergisi (ödenecek vergi) : 4.384,05 44

31 4 - MENKUL KIYMETLER ÖRNEK2: (01/01/2006 Tarihinden Önce Döviz Cinsinden hraç Edilen Devlet Tahvili (Eurobond) Faiz Gelirinin Beyan ) Beyan Derya YAMAN 2008 y l nda 01/01/2006 tarihinden önce ihraç edilmifl olan döviz cinsinden Devlet tahvilinden TL faiz geliri elde etmifltir. Derya Han m n elde etti i faiz geliri, döviz cinsinden Devlet tahvilinden kaynakland için gelire indirim oran uygulanmayacakt r. Devlet tahvili faiz geliri, s f r oran nda vergi kesintisine tabi oldu undan ve tutar beyan s n r olan TL yi aflmad ndan y ll k beyanname verilmeyecektir. ÖRNEK 3: (01/01/2006 Tarihinden Önce hraç Edilen Devlet Tahvili Faiz Geliri ile flyeri Kira Gelirinin Beyan ) Bay Murat LER 2008 y l nda, ihraç tarihi 30/09/2005 olan Devlet tahvilinden TL faiz geliri ile iflyeri olarak kiraya verdi i gayrimenkulünden TL brüt kira geliri elde etmifltir. flyeri için ödenen kira bedelleri üzerinden TL lik gelir vergisi kesintisi yap lm flt r. Murat Bey iflyeri kira geliri ile ilgili olarak götürü gider yöntemini seçmifltir. Murat Bey in elde etti i faiz geliri, Devlet tahvili Türk Liras cinsinden oldu undan indirim oran uygulanacak olup, kalan tutar ile iflyeri kara geliri tutar toplam TL yi beyan s n r n aflt için Devlet tahvili faiz geliri ve iflyeri kira geliri beyan edilecektir. Hesaplama afla daki gibi olacakt r; 45

32 F NANSAL MUHASEBE Devlet tahvili : TL ndirim oran na isabet eden tutar ( TL X %64,9=) : TL Kalan Tutar ( TL TL) : TL Gayrimenkul sermaye irad (iflyeri) : TL Götürü Gider ( X %25) : TL Safi kira geliri ( ) : TL TOPLAM GEL R ( TL=) : TL Hesaplanan Gelir Vergisi : TL Kesinti yoluyla ödenen vergiler : TL Ödenecek Gelir Vergisi : TL ÖRNEK 4: (01/01/2006 Tarihinden Önce TL Cinsinden hraç Edilen Devlet Tahvili Faiz Geliri le Birden Fazla flverenden Elde Edilen Ücret Gelirlerinin Beyan ) Bayan Hatice NAN 2008 y l nda, 01/01/2006 tarihinden önce ihraç edilmifl olan Devlet tahvilinden TL tutar nda faiz geliri elde etmifltir. Hatice Han m ayr ca üç ayr iflverenden ücret geliri elde etmekte olup, ücret gelirlerinin tamam tevkif suretiyle vergilendirilmifltir. Ücret gelirleri afla daki gibidir. Birinci iflverenden al nan ücret : TL kinci iflverenden al nan ücret : TL Üçüncü iflverenden al nan ücret : TL Birinci iflverenden al nan ücret geliri hariç, di er ücretlerin toplam TL beyan s n r n aflt için her halükarda ücret gelirleri beyan edilecektir. Ayr ca, y l içerisinde tevkif suretiyle ödenen vergiler hesaplanan gelir vergisi tutar ndan düflülecektir. 46

33 4 - MENKUL KIYMETLER Hatice Han m n tarihinden önce ihraç edilmifl olan Devlet tahvili faiz gelirine indirim oran uyguland ktan sonra kalan tutar ( TL ( TL X %64,9)= TL olmaktad r. Buna göre Hatice Han m n 2008 y l beyan afla daki gibi olacakt r; Devlet tahvili faiz : TL ndirim oran na isabet eden tutar : TL ( TL x 64,9=) Kalan Tutar : TL ( TL TL =) Üç iflverenden al nan ücret gelirleri toplam : TL TOPLAM GEL R : TL ( TL TL =) Hesaplanan Gelir Vergisi : ,20 TL Bu vergiden y l içerisinde ücret geliri dolay s yla kesinti (tevkif) yoluyla ödenen vergiler mahsup edilecektir. ÖRNEK 5 : (Kar Paylar n n Beyan ) Bay Muzaffer ONAR 2008 y l nda, tam mükellef bir kurum olan (X) Anonim fiirketinden brüt TL tutar nda kar pay (temettü) elde etmifltir. Bu mükellefin baflkaca geliri bulunmamaktad r. Elde edilen kar pay kurum bünyesinde %15 nispetinde vergi kesintisine tabi tutulmufl olup, bu tutar TL d r. Muzaffer Bey in elde etti i kar pay n n yar s gelir vergisinden istisna olup, kalan yar s TL d r. Bu tutar beyan s n r olan TL yi aflt için beyan edilecektir. Kurum bünyesinde yap lm fl olan vergi kesintisinin tamam hesaplanan vergiden mahsup edilecektir. 47

34 F NANSAL MUHASEBE Bu durumda, hesaplama afla daki gibi olacakt r. Kar Pay : TL stisna Tutar : TL ( X1/2=) KALAN TUTAR : TL Hesaplanan Vergi : TL Mahsup Edilecek Vergi : TL Ödenecek Gelir Vergisi : TL ÖRNEK 6: (01/01/2006 Tarihinden Önce hraç Edilen Dövize Endeksli Devlet Tahvili Faiz Geliri ve 01/01/2006 Tarihinden Önce TL Cinsinden hraç Edilen Hazine Bonosu Faiz Gelirlerinin Beyan ) Bay Ali AK 2008 y l nda 01/01/2006 tarihinden önce ihraç edilmifl olan dövize endeksli Devlet tahvilinden 4000 TL 01/01/2006 tarihinden önce TL cinsinden ihraç edilmifl olan Hazine bonosundan ise TL faiz geliri elde etmifltir. Dövize Endeksli devlet tahvili faiz gelirine söz konusu tahvil dövize endeksli oldu u için indirim oran (%64,9) uygulanmayacak olup, TL cinsinden ihraç edilmifl olan Hazine bonosu faiz gelirine ise %64,9 luk indirim oran uygulanacakt r. Devlet tahvili faizi : TL Hazine bonosu faize : TL ndirim oran na isabet eden tutar : TL ( TLX %64,9=) Kalan Tutar : TL (45.000T TL=) TOPLAM FA Z GEL R : TL (4000 TL TL )=) 48

35 4 - MENKUL KIYMETLER Ali Bey in 2008 y l nda elde etti i faiz gelirleri toplam beyan s n r olan TL nin alt nda kald ndan beyan edilmeyecektir. Gelir Ortakl Senedi (Revenue Sharing Certificate) Türkiye de Gelir Ortakl Senedi tarih ve 2983 say l Tasarruflar n Teflviki ve Kamu Yat r mlar n n H zland r lmas Hakk ndaki Kanun ile yürürlü e girmifltir. Kamu kurum ve kurulufllar na (Kamu ktisadi Kurulufllar ve ktisadi Devlet Teflekkülleri) ait alt yap tesislerinin gelirlerine hakiki ve hükmi flah slar n ortak olmas için ç kar lacak senetlerdir (Tasarruflar n Teflviki ve Kamu Yat r mlar n n H zland r lmas Hakk ndaki Kanunun Md.3/c). Gelir ortakl senetlerini kamu kurum ve kurulufllar taraf ndan ç - kart l r. Dolay s yla, kamu kurum ve kurulufllar n n altyap tesislerinin gelirlerine, gerçek ve tüzel kiflilerinin ortak olmas için ç kart lan senetlerdir. Bu senetler gelir getiren senetlerdir. Belli bir gelir taahhüdü olmay p, altyap tesislerinin belirlenen vadelerde elde etti i gelirler göre bir gelir kayna teflkil eder. Gelir Ortakl Senetleri, T.C.Baflbakanl k Toplu Konut ve Kamu Ortakl daresi Baflkanl taraf ndan hamiline yaz - l olarak ç kart l r. Senet hamileri, vadeyi beklemeden k st faiz ile birlikte anaparalar n geri isteyebilirler, senetleri ald klar bankaya geri vermek kayd yla. Örnek olarak, Keban ve Oymap nar Barajlar Gelir Ortakl Senedi, Hasan U urlu Baraj Gelir Ortakl Senedi ve stanbul Birinci Bo az Köprüsü Gelir Ortakl Senetlerini verebiliriz. Bu senetler Türk Liras karfl l olabilece i gibi dövize endeksli de olabilir. VUK. un 279 uncu maddesi gere ince, gelir ortakl senetleri borsa rayiciyle de erlenmesi gerekmektedir. 49

36 F NANSAL MUHASEBE Hazine Bonosu (Treasury bond) Hazine ve D fl Ticaret Müsteflarl (Hazine) taraf ndan Devlet in nakit aç klar n finanse etmek için ihraç edilen k sa vadeli bir finansal araçt r. Hamiline olarak ihraç edilen hazine bonolar n n vadeleri bir y ldan k sad r. Ayn zamanda bir borç senedidir. Hazine, k sa vadede paraya ihtiyaç duydu u zaman ç kartt bonolar bankalara ve halka ihale ile sat fla ç kartarak ihtiyac olan paray elde etmifl olur. Bonolardaki faiz oranlar borsa ve piyasada dikkatlice takip edilir. Oluflan bu faiz oranlar n n yükselmesi halinde, hazinenin borçlanma ihtiyac n n yüksek oldu unu gösterir. Faizlerinin düflmesi halinde, hazinenin paraya fazla ihtiyac n n olmad n veya ihtiyac olan paray baflka kaynaklardan temin etti ini gösterir. Hazine, bazen vadesi gelen borçlar ödemek için iç borçlanma olarak hazine bonosu ç kartarak sat flla nakit para toplama yoluna gider. Hazine bonolar kupon tafl maz ve iskonto esas na göre ihraç edilir. Yani, bononun üzerinde gösterilen tutar vade sonunda anapara ve faiz dahil ödenecek paray gösterir. Bonolar n ihrac nda fiilen borçlan - lan tutar, bononun nominal de erinden içerdi i faiz tutar düflülerek bulunur. Hazine bonolar nda getiri sabittir ve önceden hesaplanabilir.(4) Hazine bonosu, VUK. un 279 uncu maddesine göre borsa rayici ile de erlenir. Eurobond (Avrupa Tahvili) Çokuluslu bankalar n ve di er güvence veren kurumlar n oluflturdu u sendikasyonla tahvili ç karan ülke d fl nda di er ülkelere sat lmak amac yla ç kart lan tahvillere Avrupa Tahvili (Eurobond) denir.(5) Ayn 50

37 4 - MENKUL KIYMETLER zamanda, hükümet yada flirketlerin, kendi ülkeleri d fl nda kaynak sa lamak amac yla, yabanc para birimlerinden sat fla sunduklar, genellikle uzun vadeli borçlanma araçlar d r. Eurobond lar, hazinenin d fl borçlanmada kulland 364 günden daha uzun vadeli tahvillerdir. Türkiye için yeni bir yat r m arac olan Eurobond lar n para birimi genellikle Amerikan Dolar (USD) d r.bununla birlikte Euro, Japon Yeni, sviçre Frang ve di er döviz cinsleri üzerinden ç kar lan Eurobond lar da bulunmaktad r. Kendilerine yetki verilen bankalar, yabanc para biriminde Eurobond al m ve sat mlar n yurt içinde ve yurt d fl nda yap lmaktad r. Türk Paras K ymetini Korumu Hakk nda 32 Say l Karar n n 15 inci maddesinin (a) f kras na göre; menkul k ymetlerin ve di er sermaye piyasas araçlar n n yurda girifli ve ç k fl serbesttir. Eurobond lar n hukuki boyutu, SPK. n n 3.maddesine göre menkul k ymet olarak kabul edilmifltir. lgili kanun hükmü flöyledir. Menkul K ymetler: Ortakl k veya alacakl l k sa layan, belirli bir mebla temsil eden, yat r m arac olarak kullan lan, dönemsel gelir getiren, misli nitelikte, seri halinde ç kar lan, ibareleri ayn olan ve flartlar Kurulca belirlenen k ymetli evrakt r. Maliye nin eurobond al m-sat m kazanc hakk ndaki görüflü ise flöyledir. Yabanc para cinsinden ihraç edilmifl olan tahvil ve bonolar n elden ç kar lmas ndan do an kazanc n, elden ç karma karfl l - nda elde edilen yabanc para tutar n n Türk Liras karfl l ndan, bunlar n al m nda ödenen yabanc para tutar n n Türk Liras karfl l ve varsa sat fl giderlerinin düflülmesi sonucu hesaplanmas gerekir. Al m ve sat m n farkl aylarda gerçekleflmesi durumunda elde edilen kazanc n tespitinde maliyet bedeli toptan eflya fiyat 51

38 F NANSAL MUHASEBE endeksindeki art fl oran nda art r larak dikkate al nacakt r (Maliye Bakarl, tarih ve B.07.0.GEL.0.43/ / say l Özelgesi). Baz yazarlara göre Eurobond lar n Gelir Vergisinin Geçici 59 uncu maddesinde belirtilen devlet tahvili tan m n n d fl nda oldu u ve dolay - s yla Eurobond un bu maddeden yararlan lmas n n mümkün olmad görüflü vard r. Bu yazarlar, Eurobond un bir devlet tahvili de il, bir Devlet D fl Borçlanma Senedi olarak kabul etmektedirler. Ayn yazarlar, Gelir Vergisi Kanunun 75/5 maddesinde ad geçen Devlet Tahvili ise Bir y ldan fazla (364 günden fazla) olan uzun vadeli Devlet ç Borçlanma Senetlerinin kastedildi i savunulmaktad r. Euroband lar, SPK. ya göre menkul k ymet say lmaktad r. Eurobond lar nominal bedelleri ile ihraç edilir. Ancak, ihraç edildikleri tarihte nominal bedelleri alt nda iskontolu olarak sat lmaktad r. Vadesi geldi i zaman nominal bedeli ile itfa edilir. Gelir ise, nominal bedel ile iskontolu bedel aras ndaki farktan oluflur. Eurobond dan üç flekilde gelir elde edilir. 1.Eurobond ihraç edildi i tarihten itfa edildi i tarihe kadar elde tutularak sa lanan kazanç, menkul sermaye irad olarak dikkate al nacak. 2.Eurobond un itfa tarihi beklenmeden iskontolu sat larak elde edilen gelir Gelir Vergisi Kanunun Mükerrer 80 inci maddesine göre de er art fl kazanc olarak dikkate al nacak 3.Devaml olarak Eurobond lar n al m-sat m yap lmas halinde elde edilen kazanç ise ticari kazanç olarak dikkate al nacakt r. Eurobondlar d fl borçlanma kapsam nda ç kar lan menkul k ymet olup, yabanc para cinsiden ihraç edilen uzun vadeli borçlanma araçla- 52

39 5 - fiüphel ALACAKLAR r d r. Vergi uygulamas bak m ndan da Devlet tahvili ve Hazine bonosu gibi de erlendirilmektedirler. Bedelsiz Hisse Senetleri Hisse senetleri ile fon portföyünün en az yüzde 51 i Türkiye de kurulmufl bulunan flirketlerin hisse senetlerinden oluflan yat r m fonu kat lma belgeleri al fl bedeliyle, bunlar d fl nda kalan her türlü menkul k ymet borsa rayici ile de erlenir (VUK. Md.279) say l Yasa ile de iflen bu maddenin amir hükmüne göre; hisse senetleri, borsadaki de erlerinin art fl ve azal fl durumuna bak lmaks z n al fl de eri ile de erlenecektir. fiirket öz kayna nda bulunan da t lmam fl karlar n sermayeye ilave edilmesi bir kar da t m say lmayacakt r. Dolay s yla, da t lmam fl karlar, de erleme fonlar n n vb.nin sermayeye ilave edilmesi nedeniyle, ortaklara verilecek hisse senetleri bedelsiz olarak iktisap edilmifl olacak. Bu tür sermaye art fllar nda, öz kaynaklarda bir art fl olmad ndan dolay hisse senetlerinin miktar itibariyle takip edilmesi gerekir. 5-fiÜPHEL ALACAKLAR fiüpheli Alacaklar,VUK. un 323 üncü maddesinde düzenlenmifl olup madde hükmü afla daki gibidir; Ticari ve zirai kazanc n elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak flart yla: 1. Dava veya icra safhas nda bulunan alacaklar ; 2-Yap lan protestoya veya yaz ile bir defadan fazla istenilmesine ra men borçlu taraf ndan ödenmemifl bulunan dava ve icra takibine de meyecek derecede küçük alacaklar ; fiüpheli alacak say l r. 53