YAŞAM MEMNUNİYETİ ARAŞTIRMASI

Transkript

1 YAŞAM MEMNUNİYETİ ARAŞTIRMASI V o T.C. BAŞBAKANLIK Devlet İstatistik Enstitüsü 03SuM ^

2 Yayın istekleri için Döner Sermaye İşletmesi Tel : + (312) Fax:+ (312) İstatistiki veri ve bilgi istekleri için Bilgi Dağıtım Şubesi Tel : + (312) Fax : + (312) Yayın içeriğine yönelik sorularınız için Toplumsal Yapı ve Cinsiyet İstatistikleri Şubesi Tel : + (312) İnternet E-posta yayin@die.gov.tr TC. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Necati bey Cad. No: ANKARA / TÜRKİYE ISSN ISBN Yayın Numarası 2936 Bu yayının 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa göre her hakkı Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığına aittir. Gerçek veya tüzel kişiler tarafından izinsiz çoğaltılamaz ve dağıtılamaz. Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası - Ankara, ŞubaV20G5 MTB: Adet ' ' * t i c

3 "Yaşam memnuniyeti", kişinin sürdürdüğü hayatı bir bütün olarak olumlu bir şekilde değerlendirmesi anlamında kullanılmaktadır. Literatürde genellikle "öznel veya beyan edilmiş mutluluk" ve "öznel refah" terimleri ile eşanlamlı kullanılmıştır. Yaşam memnuniyeti veya mutluluk, felsefe ve edebiyatın eski bir konusu olmakla beraber, bilimsel inceleme alanına, tanımlama ve ölçme sorunları dolayısıyla, ancak 20. yüzyılda girebilmiştir. Günümüzde bu konu. sosyoloji, psikoloji ve iktisat gibi sosyal bilimler ile tıp tarafından ele alınmaktadır. Yaşam memnuniyetine ilişkin alan uygulamaları dünyada 1940ların ikinci yarısında başlamıştır. Tanımlama ve ölçülebilirlik standartlarını nispeten koruyarak zaman serisi oluşturmuş çok sayıda ulusal ve bölgesel araştırmalar yapılmıştır. Bu araştırmaların en bilinenleri Amerika'nın "Genel Sosyal Araştırması" ve Avrupa Birliğinin "Euro-baromètre" araştırmasıdır. Ayrıca, çok sayıda ülkeyi içeren bir alan uygulaması olarak "Dünya Değer Araştırmasında" bu kapsamda sorular bulunmaktadır. Bu alandaki teorik ve uygulamalı çalışmalar hakkında zengin veri tabanı örneği için "Dünya Mutluluk Veritabanf'na bakılabilir. Ayrıca, yaşam memnuniyeti ile ilgili "Mutluluk Çalışmaları Dergisi" adında bir süreli yayın da mevcuttur. Yaşam Memnuniyeti Araştırması, öznel unsurlar içerdiği için, soru kağıdındaki soru sıralamasına ve alan uygulaması sırasındaki üsluba son derece duyarlıdır. Bu nedenle, gerek eğitici eğitimine, gerekse anketör eğitimine özel önem verilmiştir. Ayrıca, yaşam memnuniyetinin bireyler arası karşılaştırılabilirdi kuramsal olarak tartışılmaktadır. Ancak, batı ülkelerinde uzun yıllardır gerçekleştirilen alan uygulamaları toplumsal gruplar arasında istikrarlı sonuçlar vermektedir. Demografik ve sosyo-ekonomik değişkenler ile yaşam memnuniyeti arasında oluşan bu istikrarlı ilişkiler bir nedensellik ilişkisi olarak degerlendirilmemelidir. Ülkemizde Yaşam Memnuniyeti Araştırmasının ilk alan uygulaması 2003 yılında yapılmış ve sonuçları 2004 Nisan ayında yayınlanmıştır yılı Yaşam Memnuniyeti Araştırması'nın yer aldığı bu yayın dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, hanehalklarının yaşam koşulları incelenmiştir. İkinci bölümde, bireylerin mutluluğu ve yaşamlarının çeşitli alanlarından memnuniyeti ele alınmıştır. Üçüncü bölümde, bireylerin sosyal güvenlik, sağlık, eğitim, asayiş, bilgi edinme, belediye hizmetleri ve adli hizmetlerden memnuniyeti çeşitli demografik ve sosyo-ekonomik değişkenlere göre verilmiştir. Dördüncü ve son bölümde, bireylerin 2005 yılından beklentileri ve kişisel gelişimlerine ilişkin düşünceleri, umut düzeyi, algıladıkları refah düzeyi ve Avrupa Birliğine bakışları aktarılmıştır. Çalışmanın kullanıcılar için yararlı olmasını diler, emeği geçenler ile ankete katılanlara teşekkür ederim. Doç. Dr. Ömer DEMİR Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanı

4

5 İÇİNDEKİLER Önsöz İçindekiler Grafik Listesi Tablo Listesi Açıklamalar m V VI VIII IX BÖLÜM I: HANEHALKI YAŞAM KOŞULLARI Hanehalkı Geliri Yardımlar 7 BÖLÜM II: BİREYSEL MUTLULUK, MEMNUNİYET Mutluluk Düzeyi Mutluluk Kaynağı Sağlıktan Memnuniyet Çalışma Hayatı ve Kazanç Kişisel İlişkilerden Memnuniyet 27 BÖLÜM III: KAMU HİZMETLERİNDEN MEMNUNİYET 3 3 III. 1 Sosyal Güvenlik Hizmetleri Sağlık Hizmetleri Eğitim Hizmetleri Asayiş Hizmetleri Adli Hizmetler Kamu Hizmetlerinden Bilgi Edinme Belediye Hizmetleri 53 BÖLÜM IV: BEKLENTİ, KİŞİSEL GELİŞİM VE UMUT 55 IV. 1 Beklentiler 57 IV.2 Kişisel Gelişim 62 IV.3 Umut 66 IV.4 Algılanan Refah Düzeyi 70 IV.5 Avrupa Birliği 72 EK: 2004 YAŞAM MEMNUNİYETİ ARAŞTIRMASI SORU KAĞIDI 73

6

7 Sayfa 1 Hanehalkı gelirinin hanehalkı ihtiyaçlarını karşılama durumu 3 2 Bireylerin hanehalkı gelirinden memnuniyeti 5 3 Gelir grubuna göre yardım alan hanehalklarının dağılımı 7 4 Gelir grubuna göre yardım yapan hanehalklarının dağılımı 7 5 Hanelerin son bir yılda aldığı yardım kaynağı 8 6 Hanelerin son bir yılda aldığı yardımların türü 8 7 Hanelerin son bir yılda yaptığı yardımların türü 9 8 Genel mutluluk düzeyi 13 9 Medeni duruma göre mutluluk düzeyi Öğrenim durumuna göre mutluluk düzeyi Yaş gruplarına göre mutluluk düzeyi Hanehalkı gelir grubuna göre bireylerin mutluluk düzeyi Sosyal güvenlik kapsamında olma durumuna göre mutluluk düzeyi Bireylerin mutluluk kaynağı olan kişiler (Sizi hayatta en çok kim mutlu eder?) Bireylerin mutluluk kaynağı olan değerler (Sizi hayatta en çok ne mutlu eder?) Evli olanlar için mutluluk kaynağı olan kişiler (Sizi hayatta en çok kim mutlu eder?) Evli olanlar için mutluluk kaynağı olan değerler (Sizi hayatta en çok ne mutlu eder?) Evli olmayanlar için mutluluk kaynağı olan kişiler (Sizi hayatta en çok kim mutlu eder?) Evli olmayanlar için mutluluk kaynağı olan değerler (Sizi hayatta en çok ne mutlu eder?) Genel sağlık durumundan memnuniyet düzeyi İşten memnuniyet İşteki duruma göre işten memnuniyet İşten elde edilen kazançtan memnuniyet İşteki duruma göre kazanç memnuniyeti Evlilikten duyulan memnuniyet 27

8 26 Aile ilişkilerinden memnuniyet Akraba ilişkilerinden memnuniyet Arkadaş ilişkilerinden memnuniyet Komşuluk ilişkilerinden memnuniyet İşyeri ilişkilerinden memnuniyet Bağlı olunan sosyal güvenlik kurumunun hizmetlerinden memnuniyet Bağlı olunan sosyal güvenlik kurumuna göre hizmetlerden memnuniyet Sosyal güvenlik kurumlarının verdiği hizmetlerde karşılaşılan sorunlar Sağlık hizmetlerinden memnuniyet Sağlık kuruluşlarının hizmetlerinden memnuniyet Sağlık hizmetlerine ilişkin sorunlar Alınan eğitimden memnuniyet düzeyi (Şimdiye kadar almış olduğunuz eğitiminizden memnun musunuz?) Eğitim durumuna göre eğitim hizmetlerinden memnuniyet düzeyi (Eğitim hizmetlerinden memnun musunuz?) Eğitim hizmetlerindeki sorunlar yılında özel ders ya da kurs alan çocuğu olan hanelerde yararlanılan kurs türü yılında özel ders ya da kurs alan çocuğu olan hanelerde kursa göndermenin en önemli nedeni Bireyin kendini evinde güvende hissetmesi Çevre güvenliği Asayiş hizmetlerinden memnuniyet Adli sistemin verdiği hizmetlerden memnuniyet düzeyi Kamu hizmetleri ile ilgili bilgi edinme işlemlerinden memnuniyet Genel olarak 2005 yılından beklentiler Bireylerin 2005 yılında hanelerinin mali durumuna ilişkin beklentileri yılında kişisel iş durumuna ilişkin beklenti yılında Türkiye deki iş durumuna ilişkin beklentiler 60

9 Sayfa yılında Türkiye nin ekonomik durumuna ilişkin beklentiler Beş yıl önceye göre bugün için kişisel gelişim değerlendirmesi Beş yıl sonrası için kişisel gelişim tahmini Gelir grubuna göre gelecek beş yıllık dönem için bireylerin gelişim tahmini Beş yıl öncesine göre gelişmişlik ve beş yıl sonrası için gelişme beklentisi Umut düzeyi Eğitim durumuna göre umut düzeyi Yaş grubuna göre umut düzeyi Gelir grubuna göre umut düzeyi Sosyal güvenlik kapsamında olma durumuna göre umut düzeyi Algılanan refah düzeyi Avrupa Birliği üyeliğine ilişkin bireylerin referandum eğilimi Türkiye'nin olası Avrupa Birliği üyeliğinin birey yaşamına etkisi 72

10

11 TABLO LİSTESİ Tablo 1 Hanehalki gelir grubuna göre gelirin hanehalkı ihtiyaçlarını karşılama durumu 4 Tablo 2 Kişi başına gelire göre gelirin hanehalkı ihtiyaçlarını karşılama durumu 4 Tablo 3 Hanehalkı gelir grubuna göre bireylerin hanehalkı gelirinden memnuniyeti 6 Tablo 4 Kişi başına gelire göre bireylerin hanehalkı gelirinden memnuniyeti 6 Tablo 5 İşe ilişkin sorunlar 26 Tablo 6 Kamu ve özel sektörde çalışanların işe ilişkin sorunları 26 Tablo 7 Sosyal güvenlik kurumlarının verdiği hizmetlerde sorun görenlerin dağılımı 36 Tablo 8 İşteki duruma göre sosyal güvenlik kurumunun verdiği hizmetlerde sorun görenlerin dağılımı 38 Tablo 9 Kişisel sağlıktan memnuniyete göre sağlık hizmetlerinden memnuniyet 39 Tablo 10 Sağlık hizmetlerindeki sorunlar 40 Tablo 1 1 Hastalıkta ilk başvurulan sağlık kuruluşu 42 Tablo 12 Hastalıkta ilk başvurulan sağlık kuruluşunu tercih nedeni 42 Tablo 13 İlaç ve tedavi masraflarının karşılandığı kanallar 42 Tablo 14 Okul öncesi, ilköğretim, lise ve dengi eğitimdeki sorunlar 44 Tablo 1 5 Üniversiteye Giriş Sistemiyle ilgili hanehalkı reislerinin görüşleri 46 Tablo 16 Son bir yılda yaşanan asayiş ile ilgili olaylar 49 Tablo 17 Polis veya jandarma hizmetleriyle ilgili konular 49 Tablo 18 Mahkeme ve adli sistem ile ilgili konuları sorun olarak görenlerin oranı 51 Tablo 19 Belediye hizmetlerinden memnuniyet 53 Tablo 20 Hanehalkı gelirine göre bireylerin algıladıkları refah düzeyi Tablo 21 Eğitim durumuna göre bireylerin algıladıkları refah düzeyi 71

12

13 AÇIKLAMALAR AMAÇ Yaşam Memnuniyeti Araştırması'nın amacı, Türkiye'deki bireylerin genel mutluluk düzeyine ilişkin algısını, temel yaşam alanlarındaki genel memnuniyetini ve kamu hizmetlerinden memnuniyetini ölçmek ve bunların zaman içindeki değişimini takip etmektir. KAPSAM Coğrafi kapsam: Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde bulunan tüm yerleşim yerleri kapsama dahil edilmiştir. Bu yerleşim yerleri, Devlet Planlama Teşkilatı tarafından belirlenen ve Enstitünün diğer anket çalışmalarında da kullanılmakta olan kent-kır tanımı dikkate alınarak iki tabakaya ayrılmıştır. Buna göre; Kırsal Yerler: Nüfusu ve daha az olan yerleşim yerleri, olarak tanımlanmıştır. Nüfusu 200'den az olan yerleşim yerleri yeterli örnek haneye rastlanmayacağı düşünülerek kapsam dışında bırakılmıştır. Kentsel Yerler: Nüfusu ve daha fazla olan yerleşim yerleri. Kapsanan kitle: Anket çalışmasında Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde yaşayan 18 ve daha yukarı yaştaki tüm hanehalkı fertleri kapsama alınmıştır. Ancak araştırmada toplam nüfusun yaklaşık %2.6'sını oluşturan ve kurumsal nüfus olarak tanımlanan; yaşlılar evi, huzur evleri, hapishane, askeri kışla, hastane, otel, çocuk yuvalarında bulunan nüfus ile pratik nedenlerden dolayı göçer nüfus kapsam dışı tutulmuştur. Adres çerçevesi: Örnekleme çerçevesi iki kaynaktan elde edilmiştir. Buna göre; i. Belediye teşkilatı olan yerleşim yerleri için; 2000 yılında yapılan numaralama çalışmasında oluşturulan Form Nüfus 1 cetvelleri, II. Belediye teşkilatı olmayan yerleşim yerleri (köyler) için; 2000 Genel Nüfus Sayımı Sonuçları, I Y Xııı

14 Açıklamalar İ Birinci aşama örnekleme birimi olan blokların seçiminde ilk aşama örnekleme S çerçevesi olarak kullanılmıştır. Nihai örnekleme birimi olan hanehalklarının S seçiminde kullanılmak üzere oluşturulan bloklarda (ortalama 200 hane ihtiva 2 edecek şekilde) listeleme çalışması yapılmış, hanehalkı seçimi ise oluşturulan < bu listelerden gerçekleştirilmiştir. Örnekleme birimi: Nihai örnekleme birimi hanehalkı ve örnek hanehalklarındaki 18+ yaştaki tüm bireylerdir. Tahmin boyutu: Türkiye toplam, Türkiye kır-kent tahmini verebilecek şekilde tasarlanmıştır. i Örnekleme yöntemi: Tabakalı iki aşamalı sistematik küme örneklemesi ; yöntemi kullanılmıştır. \ Tabakalama aşamaları (Dışsal tabakalama kriterleri): : 1. Bölge tabakalaması: Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde yer alan yerleşim ; yerleri 12 NUTS1 ve 26 NUTS2 bölgesel sınıflama gruplarına ayrılmıştır. \ 2. Kır, kent tabakalaması: Her yerleşim yeri kent ve kır olmak üzere nüfus i büyüklüğü dikkate alınarak tabakalara ayrılmıştır. i 3. Kır içinde nüfus grubu tabakası: Her yerleşim yeri kır yapısı altında i yerleşim yerlerinin sayısının homojen olarak dağılımını garanti edebilmek amacı ; ile nüfusları dikkate alınarak 4 nüfus grubuna bölünmüştür. Bu nüfus grupları i aşağıda verildiği şekilde her NUTS2 için aynıdır: Nüfus Nüfus Grubu B C Kent içinde nüfus grubu tabakası: Her bir kent yapısı altında, nüfus büyüklükleri göz önüne alınarak 4 nüfus grubu oluşturulmuştur. NUTS2 bazında kullanılan bu nüfus grupları aşağıda verildiği şekildedir: XıV DJE 2004 YAŞAM MEMNUNİYETİ ARAŞTIRMASI

15 Nüfus Büyüklüğü Nüfus Grubu A (Alt kademe belediyesi veya merkez ilçesi olan iller) Örneklem seçim aşamaları: Birinci aşama örneklem birimi olarak 360 blok sistematik örneklem seçim yöntemi kullanılarak örneğe seçilmiştir. Bu blokların 252 tanesi kent, 58 tanesi ise kırdır. Ortalama 200 hane içeren ve örneğe çıkan her blok adres güncelleme amacıyla alanda listelenmiştir. İkinci aşama örneklem birimi olan hanelerin seçimi ise listeleme yapılan bu bloklardan, sistematik örneklem seçim yöntemi kullanılarak 8 hane belirlenmiştir. Toplam 2880 haneye hane soru formu ve 18+ yaştaki tüm fertler için ise fert soru formu uygulanmıştır. İkame prensibi: Örneğe çıkan hanehalklarının anketi kabul etmemesi, evde bulunamaması, başka bir yere taşınması, verilen adresin bulunamaması, dil sorunu olması, sağlık sorunu olması, hanehalkının kabul edilebilir (çok yaşlı, işitme, görme engelli vb olması) birim olmaması gibi durumlarda anket yapılamamaktadır. Bu tür durumlarda ikame hane alınmıştır. Her örnek haneye iki ikame adres verilmiştir. Hanelerde bulunan 18 ve yukarı yaştaki fertler için cevaplamama durumlarında ikame kullanılmamış, cevapsızlık düzeltmesi yapılmıştır. Genişletme katsayıları: Örnekleme sonucu elde edilen veri setinden genele ulaşabilmek için 1. aşama ve 2. aşama seçim olasılıkları kullanılarak genişletme katsayıları hesaplanmıştır. Cevapsızlık düzeltmesinden (13 hane) sonra dışsal dağılım kontrolleri yapılmıştır. Yapılan kontroller uygulama tarihine projekte edilen Türkiye toplam kır-kent, yaş grubu ve cinsiyet nüfusları bazındadır. ALAN UYGULAMASI Araştırmanın hazırlanan soru kağıdının ön-testi Ağustos 2004 yapılmış, ön-test sonuçları doğrultusunda soru kağıtları revize edilmiştir. tarihinde DİE, 2004 YAŞAM MEMNU^I&Al»^T4RMAj$l XV

16 ; 2004 Yaşam Memnuniyeti Araştırmasının alan uygulaması, iki aşamalı olarak 1 gerçekleştirilmiş; öncelikle Kasım 2004 tarihlerinde Ankara'da alan E uygulaması yapılmış, ardından 4-14 Aralık tarihlerinde tüm Türkiye çapında K bireye anket uygulanmıştır. < Veri güvenilirliğini arttırmak ve veri işleme süresini azaltmak amacıyla, araştırma tablet bilgisayarlar kullanılarak yapılmıştır. Bireylerin diğer hanehalkı üyelerinden etkilenmemesi için iki kişiden oluşan anketör grupları haneleri ziyaret etmiş, her bir anketör fertlerin birbirinin yanıtlarını duyamayacağı biçimde soru kağıdını uygulamıştır. Soruların yöneltilmesi sırasında anketör tarafından yönlendirmeden kaçınılmış, algısal sorulardan ne anlaşıldığı i tamamen bireylerin algılamasına bırakılmıştır. ; Anketi reddeden ve yapılan 2 ziyaret sonunda evde bulunamayan haneler için i önceden her bir haneye 2 tane verilmiş olan ikame hanelere gidilmiştir ; yılı Yaşam Memnuniyeti Araştırmasında kapsanan toplam 2867 haneden j 886'sı ikame hanedir. Esas ve ikame hanelerde 18 ve yukarı yaştaki 6714 ; bireyle görüşülmüş, bu hanelerdeki 624 bireyle ise görüşme sağlanamamıştır. SORU KAĞITLARI ve SORU TÜRLERİ ; 2004 Yaşam Memnuniyeti Araştırması alan uygulamasında iki ayrı soru kağıdı ; kullanılmıştır. Soru kağıtlarının içerikleri özet olarak aşağıda verilmiştir. I I. Hane soru kağıdı 1. Hanehalkı bireylerinin temel özellikleri (cinsiyet, yaş, hanehalkı reisine yakınlık) 2. Hanehalkı yaşam koşulları * Hanehalkı geliri * Yardımlar i II. Birey soru kağıdı 1. Temel özellikler (yaş, cinsiyet, medeni durum) 2. Bireysel mutluluk ve memnuniyet * Mutluluk düzeyi * Mutluluk kaynağı * Sağlıktan memnuniyet * Çalışma hayatı ve kazanç * Kişisel ilişkilerden memnuniyet

17 3. Kamu hizmetlerinden memnuniyet ve sorunlar * Sağlık hizmetleri * Eğitim hizmetleri * Asayiş hizmetleri * Adli hizmetler * Kamu hizmetlerinden bilgi edinme * Belediye hizmetleri 4. Beklenti, kişisel gelişim ve umut * Beklentiler * Kişisel gelişim * Umut * Algılanan refah düzeyi * Avrupa Birliği Araştırmada olgusal (objektif) ve algısal (sujektif) sorular olmak üzere iki tür soru kullanılmıştır. Olgusal sorular: İnsana ilişkin somut/gözlenebilir bir özelliği, olguyu, olayı ölçmeye yönelik sorular. Örnek: Yaş, cinsiyet, meslek, aldığı kamu hizmeti türü. Algısal sorular: İnsanın bir durum ve olay karşısında sübjektif algısını ölçmeye yönelik sorular. (Kişinin kendi sağlık durumundan memnuniyeti) Bu tür sorularda objektif koşullar göreli olarak iyi görünse bile insanın algısı olumsuz olabilir. Tıbbi olarak sağlıklı görünen bir kişi kendi sağlık durumundan memnun olmayabilir Yaşam Memnuniyeti Araştırması alan uygulamasında kullanılan Hanehalkı ve Birey Soru Kağıtları ekte verilmiştir. TANIM VE KAVRAMLAR Hanehalkı: Aralarında akrabalık bağı bulunsun ya da bulunmasın aynı konutta veya konutlarda, aynı konutun bir bölümünde yaşayan, aynı kaptan yemek yiyen, kazanç ve masraflarını ayırmayan, hanehalkı hizmet ve yönetimine katılan bir veya birden fazla kişiden oluşan topluluk.

18 Birey: Toplumu oluşturan ve toplumla anlam kazansa da bağımsız kendi başına 1 bir varlığı ve kimliği olan insan. Araştırmada hanehalkı üyesi olup 18+ yaştaki E kişiler birey olarak kabul edilmiştir. 1 < Kentsel yerleşim yerleri: ve daha fazla nüfuslu yerleşim yerleri olarak tanımlanmıştır. Kırsal yerleşim yerleri: ve daha az nüfuslu yerleşim yerleri olarak tanımlanmıştır. Mutluluk: Acı, keder ve ızdırabın yokluğu ve bunların yerine sevinç, neşe ve i tatmin duygularının varlığıyla karakterize edilen durum; hayattan genel olarak I memnun olma hali. : Memnuniyet: İhtiyaçların ve isteklerin karşılanmasından doğan tatmin ; duygusu. Umut düzeyi: Anket kapsamında görüşülen bireylerin "çok umutlu", "umutlu",! "umutlu değil" ve "hiç umutlu değil" kategorileri itibariyle umut düzeylerini! derecelendirmeleri. Evli olmayan: Hiç evlenmemiş, boşanmış, eşi ölmüş ve eşinden ayrı yaşayan fertler. Sosyal güvenlik: Kişisel birikimler ile toplumsal katkılardan ya da sadece kamusal veya toplumsal fonlardan oluşturulan kaynaklardan yapılan sosyal içerikli, aynî ve nakdî her türlü ödeme ve yardımlar. Sosyal güvenlik kapsamında olanlar: Türkiye'deki kamuya ait sosyal güvenlik kurumlarından Emekli Sandığı, SSK ve BAG-KUR'a kayıtlı olanlar ile onların üzerinden bu kurumların hizmetlerinden faydalanan kişiler. Çalışan: Ücretli ve maaşlı, yevmiyeli, kendi hesabına, işveren ya da ücretsiz aile işçisi olarak anket ayında bir iktisadi faaliyette bulunan veya iş ile ilişkisi devam eden 18 ve daha yukarı yaştaki birey. Kullanılabilir net hanehalkı geliri: Gelir getiren herbir hanehalkı ferdinin çalıştıkları işlerden kazandıkları gelir, sermaye ve mülk (ücret, kâr, faiz, kira)

19 geliri ile emekli maaşı, dul-yetim aylıkları ve yaşlılara yapılan ödemeler, karşılıksız burs vb. transfer gelirlerinin toplamıdır. İşteki durum: İstihdamda olan kişinin işteki durumu beş grup altında sınıflandırılmıştır. Ücretli ve maaşlı: İşveren ile aralarında mevcut olan yazılı veya sözlü çalışma sözleşmesine göre; işletmenin satış veya kârından tamamen bağımsız olarak belirlenen bir temel ücret karşılığında çalışanlar. Yevmiyeli: Bir işverene bağlı olarak düzenli ve sürekli olmadan işine göre mevsimlik ya da geçici olarak, ya da iş buldukça çalışanlar. İşveren: Kendi işyerinde en az bir ücretli ya da yevmiyeli eleman çalıştıran kişi. Bir işyerinde işveren durumunda birden fazla ortak bulunabilir. Bu durumda her ortak bir işveren kabul edilmiştir. Kendi hesabına çalışanlar: İşinde, tarlasında, bağında, bahçesinde, dükkanında, yazıhanesinde, imalathanesinde, tamirhanesinde vb. yerlerde tek başına veya ücretsiz aile fertleri İle birlikte (yanında ücretli veya yevmiyeli kişi çalıştırmaksızın) aynî (mal) ya da nakdî (para) olarak gelir elde etmek için çalışanlar. Bir işyerinde ücretli kişi çalıştırmaksızın, birden fazla ortak var ise-, bu ortaklardan herbiri kendi hesabına çalışıyor kabul edilmiştir. Ücretsiz aile işçisi: Hanehalkı fertlerinden biri ya da birkaçı tarafından yürütülen bir ekonomik faaliyete yardım etmek amacıyla ücret almaksızın işgücü olarak katkıda bulunan hanehalkı ferdi. Aynî yardım: Nakit cinsinden olmayan, gıda yardımı, teknik yardım ve bunun gibi mal yada eşya olarak aynen yapılan yardım. İktisadi ve sosyal durumları itibariyle korunmaya muhtaç olan kişilere insani ve sosyal amaçlarla herhangi bir karşılık beklemeksizin yapılan yardım. Nakdî yardım: Para olarak yapılan yardım. Yardım: Aynî ve nakdî yardımların tümü. İşten elde edilen kazanç: Bireylerin iktisadi faaliyet sonucunda elde ettikleri maaş, ücret, yevmiye ve müteşebbis gelirleri.

20 Üniversite Seçme Sınavı (ÖSS): Yükseköğretim programına yerleştirilmek 1 amacıyla lise öğrenimini bitirenlerin katıldığı yarışma sınavı. E Ş Liselere Giriş Sınavı (LGS): Sınavla öğrenci kabul eden liselere (Fen ve Anadolu < Liseleri gibi) yerleştirilmek üzere, ilköğretimi tamamlayanların katıldığı yarışma sınavı. Üniversiteye giriş sistemi: Yükseköğretim Kurulunun tespit ettiği esaslar çerçevesinde yükseköğretim kurumlarına öğrenci alınmasına ilişkin sınav sistemi. Dersane: Öğrencilere okul dışında ücretli ders veren özel kuruluş. Algılanan refah düzeyi: Araştırmaya konu bireylerden, en düşüğü 0. basamak i ve en yükseği 10. basamak olmak üzere 1 1 basamaklı refah merdiveninde i kendisini konumlandırdığı düzey. i Avrupa Birliği: Yaşanılan iki büyük savaştan sonra, Avrupa'da barışı sürdürmek i ve refahı artırmak amacıyla Kömür ve Çelik Topluluğu'ndan ortak ekonomi ve i güvenlik politikalarına ve ortak para birimine sahip uluslar üstü nitelikli bir i oluşuma giden süreç. i Referandum: Halk oylaması. Halk oyuna sunma. Halkın görüşünü alarak j uygulamayı bu sona göre belirleme. Bir ülke yönetiminin önemli gördüğü i siyasi, kültürel, iktisadi vb. konularda bir karar alabilmek için halkın oyuna I başvurması. I Avrupa Birliği referandum eğilimi: Avrupa Birliğine Üyelik konusunda bir i referandum (halk oylaması) yapılması durumunda, araştırmaya konu bireylerin i tercihi. Not: Araştırma sonuçları, kullanıcıların bölüm içinde diğer değişkenlerle kıyaslamalarına imkan verebilmesi için mutlak değerler yerine nisbi oranlar yüzde (%) şeklinde sunulmuştur Oranların toplamı yuvarlamadan dolayı 100'ü vermeyebilir. XX

21 I. HANEHALKI YAŞAM KOŞULLARI 1.1 Hanehalkı geliri 1.2 Yardımlar ^ W aşam memnuniyetinin en temel unsurlarından biri şüphesiz gelirdir. Hanehalkı kullanılabilir gelirinin bireylerin refah seviyesinin en iyi M. göstergesi olduğu düşüncesiyle, tablolardaki gelir gruplarında, hanehalkının aylık toplam kullanılabilir net geliri kullanılmıştır. Bireylerin hane gelirinden memnuniyeti ve gelirin ihtiyaçları karşılama durumu konusundaki cevapları, kır, kent ve diğer demografik değişkenler ayrıntısında ele alınmıştır. Bu bölümün içinde gelirin yanı sıra yaşam koşullarının iyileştirilmesinde katkısı olan aynî veya nakdî yardımlar ve bu yardımların kaynağı sunulmuştur. 1

22

23 1.1 Hanehalkı geliri 1. Hanehalkı gelirinin hanehalkı ihtiyaçlarını karşılama durumu Türkiye Kolay % 9.6 Çok kolay % 1.8 Çok zor I 3 I) T i Kent Kolay % 10.3 Çok kolay % 2 4 Ç k z o r % 16.3 K o l a y Çok kolay % 8.4. % 0.8 Kır Çok zor % 26.4 Hanelerin %30.6sı aylık gelirleriyle hane ihtiyaçlarının karşılanmasının zor, %19.8'i çok zor olduğunu ifade ederken, %9.6'sı aylık gelirleriyle hane ihtiyaçlarını kolay, %1.8'i çok kolay karşılayabildiklerini ifade etmiştir. Kentteki hanelerin % 16.3 ü, kırdaki hanelerin %26.4ü hanelerinin aylık geliriyle hane ihtiyaçlarını çok zor karşıladıklarını belirtmiştir.

24 Tablo 1. Hanehalkı gelir grubuna göre gelirin hanehalkı ihtiyaçlarını karşılama durumu Hanehalkı aylık gelir grubu (milyon TL.) Toplam Çok zor Zor Orta Kolay (%) Çok kolay Toplam milyon TL'nin altındaki gelir grubunda bulunan hanelerin %46.1 i hanehalkı gelirleriyle hanehalkı ihtiyaçlarını çok zor karşıladığını belirtirken, 1 milyar 167 milyon TL ve üzeri gelir grubunda bulunan hanelerin %11.9u gelirlerinin hanehalkı ihtiyaçlarını çok kolay karşıladığını belirtmiştir. Tablo 2. Kişi başına gelire göre gelirin hanehalkı ihtiyaçlarını karşılama durumu (%) Kişi başına gelir* Çok Çok (milyon TL.) Toplam zor Zor Orta Kolay kolay * Hanehalkı gelirinin hanelerdeki 18 ve üzeri yaştaki birey sayısına bölümüdür. Kişi başına geliri 100 milyon TL'nin altında hanelerin %46.5i hanehalkı gelirleriyle hanehalkı ihtiyaçlarını çok zor karşıladığını belirtirken, kişi başına geliri 251 milyon TL'nin üzerindeki hanelerin % 16.4 ü gelirlerinin hanehalkı ihtiyaçlarını kolay karşıladığını belirtmiştir.

25 Bireylerin %31.8'i aylık toplam kullanılabilir net hanehalkı gelirinden memnun olmadıklarını belirtirken, %29.2'si hanelerine giren aylık toplam gelirden memnun olduklarını ifade etmişlerdir.

26 Tablo 3. Hanehalkı gelir grubuna göre bireylerin hanehalkı gelirinden memnuniyeti Hanehalkı aylık gelir grubu (milyon TL.) Toplam Çok memnun Memnun Orta Memnun değil (%) Hiç memnun değil Toplam IOO.O milyon TL'nin altındaki gelir grubunda bulunan hanelerdeki 18 ve üzeri yaştaki bireylerin %27'si hanehalkı gelirlerinden hiç memnun olmadıklarını, 1 milyar 167 milyon TL ve üzeri gelir grubunda bulunan hanelerdeki 18 ve üzeri yaştaki bireylerin %53'ü hanehalkı gelirlerinden memnun olduklarını belirtmiştir. Tablo 4. Kişi başına gelire göre bireylerin hanehalkı gelirinden memnuniyeti Hiç Kişi başına gelir* Çok Memnun memnun (milyon TL.) Toplam memnun Memnun Orta değil değil * Hanehalkı gelirinin hanelerdeki 18 ve üzeri yaştaki birey sayısına bölümüdür. (%) Kişi başına geliri 100 milyon TLnin altında bulunan hanelerdeki 18 ve üzeri yaştaki bireylerin %24.5'i hanehalkı gelirlerinden hiç memnun olmadıklarını, kişi başına geliri 251 milyon TL ve üzerinde bulunan hanelerdeki 18 ve üzeri yaştaki bireylerin %41.3'ü hanehalkı gelirlerinden memnun olduklarını belirtmişlerdir.

27 1.2 Yardımlar 3. Gelir grubuna göre yardım alan hanehalklannın dağılımı (o/c E f 8.4 " CJ yılında yardım (aynî ya da nakdî) alan toplam hane oranı %1 1.8'dir. Bu hanelerin %48.2'si aylık hane geliri 319 milyon TLnın altında olan hanelerdir. 4. Gelir grubuna göre yardım yapan hanehalklannın dağılımı (%) _J c o 1 c 03 CL cn CD yılında hane dışında herhangi bir kişiye ya da kuruluşa yardım (aynî ya da nakdî) yapan toplam hane oranı % l 5.8 dir. Bu hanelerin %27.4ü aylık hane geliri 1 milyar 167 milyon TLnın üzerindeki hanelerdir.

28 İ I 5. Hanehelerin son bir yılda aldığı yardım kaynağı r (%> -&t3- f >- E > to,9 O [J Ç. 1 -o II ar Q.O > < E Not: Yardım alanlar aldıkları yardımın kaynağını belirtirken birden çok seçenek işaretleyebilmektedir. Bu nedenle frekans toplamı 100 ü aşmaktadır yılı içinde yardım (aynî ya da nakdî) alan hanelerden %52.4 ü aldıkları yardımı akraba/komşudan, %25.5'i Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonundan, % 14.4ü belediyelerden, %12.8'i gönüllü kişi/kuruluşlardan aldıklarını belirtmiştir. 6. Hanelerin son bir yılda aldığı yardımların türü (%) N </) 0>-Q İl LU Not: Yardım alanlar aldıkları yardımın türünü belirtirken birden çok seçenek işaretleyebilmektedir. Bu nedenle frekans toplamı 100 ü aşmaktadır yılı içinde yardım (aynî ya da nakdî) alan hanelerden %59. l'i nakit para, %36. l'i yiyecek, %10.8'i giyecek, %31'i yakacak yardımı aldıklarını belirtmiştir.

29 7. Hanelerin son bir yılda yaptığı yardımların türü (%) Not: Yardım yapanlar yaptıkları yardımın türünü belirtirken birden çok seçenek işaretleyebilmektedir. Bu nedenle frekans toplamı 100 ü aşmaktadır yılı içinde yardım (aynî ya da nakdî) yapan hanelerden %78.6 sı nakit para, %42.2'si yiyecek, %24.9'u giyecek, %4.1'i yakacak yardımı yaptıklarını belirtmiştir. 9

30

31 II. BİREYSEL MUTLULUK VE MEMNUNİYET 11.1 Mutluluk düzeyi 11.2 Mutluluk kaynağı 11.3 Sağlıktan memnuniyet 11.4 Çalışma hayatı ve kazanç 11.5 Kişisel ilişkilerden memnuniyet M utluluk; demografik, ekonomik, fiziksel çevre, sosyal çevre, içinde yaşanılan ülkenin durumu gibi yaşam koşullarını belirleyen bileşenlerin sonucunda oluşur. Mutluluk, beklenti ve umutlarda, nesnel yaşam koşulları kadar öznel algıların da önemli olduğu kabul edilmektedir. Bireysel düzeyde memnuniyet ile mutluluk iç içe geçmiş durumdadır. Bu bölümde bireylerin genel mutluluk, sağlık, iş, çalışma hayatı, kişisel ilişkilerden memnuniyet ile birlikte, mutluluk kaynağına ilişkin bilgilere yer verilmiştir.

32

33 11.1 Mutluluk düzeyi 8. Genel mutluluk düzeyi (Bir bütün olarak yaşamınızı düşündüğünüzde ne kadar mutlusunuz?) Çok mutlu olduğunu ifade eden bireylerin oranı %9.3, mutlu olduğunu ifade edenlerin oranı %48.7'dir. Mutsuz ve çok mutsuz olduğunu ifade eden bireylerin oranı ise toplam %12. ldir.

34 9. Medeni duruma göre mutluluk düzeyi (%) Kadın evli Lj evi değil " f Mutlu 25.7 Orta 32.2 [ 9.0 Mutsuz 15.6 Erkek evli evli değil ] 18.3 Mutlu Orta Mutsuz Evli kadınların %65.3 u, evli erkeklerin ise %56.2'si mutlu olduğunu ifade etmiştir. Bununla birlikte, evli olmayan kadınların %52.2'si, evli olmayan erkeklerin ise %49.5'i mutlu olduklarını ifade etmiştir.

35 Öğrenim durumuna göre mutluluk düzeyi (%) Üniversite/Yüksek okul mezunu Lise/dengi mezunu İlköğretim+Ortaokul mezunu ilkokul mezunu Okur-yazar-bir okul bitirmeyen Okur- yazar değil Mutlu Orta Mutsuz Üniversite/yüksekokul mezunu bireylerin içinde, mutlu olduklarını belirtenlerin oranı %66.8, orta olarak belirtenlerin oranı %25.6, mutsuz olduklarını belirtenlerin oranı %7.7'dir. 11. Yaş gruplarına göre mutluluk düzeyi (%) : J Q. Dİ </> > D Mutlu yaş grubundaki bireylerin içinde, mutlu olduğunu belirtenlerin oranı %60.9, orta olarak belirtenlerin oranı %27.9, mutsuz olduklarını belirtenlerin oranı %1 1.2 dir.

36 f c jt Han e ha! kı gelir grubuna göre bireylerin mutluluk düzeyi A _ , 7 4 (%) E o J 9 7» Mutlu Orta Mutsuz Hanehalkı geliri 1 milyar 167 milyon TL. ve üzerinde olan bireylerden mutlu olduklarını ifade edenlerin oranı %72.6, orta olarak ifade edenlerin oranı %20, mutsuz olduklarını ifade edenlerin oranı %7.4'tür. 13. Sosyal güvenlik kapsamında olma durumuna göre mutluluk düzeyi (%) Mutlu Orta Mutsuz Q Sosyal güvenlik kapsamında D Sosyal güvenlik kapsamında değil Sosyal güvenlik kapsamında olan bireylerin %62.5i, sosyal güvenlik kapsamında olmayan bireylerin %48.8'i mutlu olduklarını ifade etmişlerdir.

37 14. Bireylerin mutluluk kaynağı olan kişiler (Sizi hayatta en çok kim mutlu eder?) Toplam Diğer _ Kendisi Çocuklar %0.8~\ f %2.0 % 13.2 M? I ç B T T I m Kadın Diğer % 0.4 Kendisi Diğer. % 1.1 Çocuklar Etâ&k.. % 8.2 Kendisi / % 2.3 \ Anne/baba % 3.6 Arkadaşlar Tüm Aile % 64.8 J \ Tüm Aile %74.4 Bireylerin %69.5'i tüm ailenin, % 13.2si çocuklarının, %8.2'si ise eşlerinin kendilerini mutlu ettiğini belirtmiştir. Kendilerini hayatta en çok anne/babalarının mutlu ettiğini belirtenlerin oranı %3.1, arkadaşlarının mutlu ettiğini belirtenlerin oranı %1.2 iken kadı nların %64.8'i, erkeklerin %74.4ü kendilerini hayatta en çok tüm ailenin mutlu ettiğini belirtmiştir. 17

38 Bireylerin %67.1 I kendilerini hayatta en çok sağlığın, %14.6'sı ise sevginin mutlu ettiğini belirtmiştir. Kadınların %72.4'ü, erkeklerin %61.6'sı kendilerini en çok sağlığın mutlu ettiğini belirtmiştir. Kadınların %4.3, erkeklerin ise %8.li kendilerini hayatta en çok paranın mutlu ettiğini belirtmiştir.

39 16. Evli olanlar için mutluluk kaynağı olan kişiler (Sizi hayatta en çok kim mutlu eder?) Evli olan bireylerin %71.2'si kendilerini hayatta en çok tüm ailenin mutlu ettiğini, %13.9'u çocuklarının, % 10.8i eşlerinin mutlu ettiğini belirtmiştir. Evli kadınların % 17.8i kendilerini hayatta en çok çocuklarının mutlu ettiğini ifade ederken evli erkeklerde bu oran %10'dur.

40 Evli olan bireylerin %71.2'si kendilerini hayatta en çok sağlığın mutlu ettiğini belirtmiştir. Evli kadınların %3.9'u, evli erkeklerin %7.9'u kendilerini hayatta en çok paranın mutlu ettiğini ifade etmiştir.

41 18. Evli olmayanlar için mutluluk kaynağı olan kişiler (Sizi hayatta en çok kim mutlu eder?) Toplam Çocuklar % 11.3 Anne/baba %9.8 Yeğenler %0.7 Torunlar %2.0 Kadın Ç o? ^\ Anne/baba Arkadaşlar % 2.9 Kendisi % 6.5 Erkek Ç?fuklar Anne/baba %2.6 %12.2 Arkadaşlar % 5.0 Yeğenler % 0.7 Evli olmayan bireylerin %65'i tüm aileyi, %11.3'ü çocukları, %9.8'i anne ve babayı kendilerini en çok mutlu eden kişiler olarak ifade etmişlerdir. Kendisini hayatta en çok mutlu eden kişiyi kendim olarak belirtenlerin oranı evli olmayan kadınlarda %3.5 iken evli olmayan erkeklerde %6.5 tir. ı

42 9. Evli olmayanlar için mutluluk kaynağı olan değerler (Sizi hayatta en çok ne mutlu eder?) Evli olmayan bireylerin %55.8'i kendilerini hayatta en çok sağlığın mutlu ettiğini belirtmiştir. Evli olmayan kadınların %18'i, erkeklerin %12.5'i kendilerini hayatta en çok sevginin mutlu ettiğini belirtmiştir.

43 f 11.3 Sağlıktan memnuniyet 20. Genel sağlık durumundan memnuniyet düzeyi Toplam m. Memnun değil %13.9 Hiç memnun değil Çok memnun %8.2 Kadın Memnun değil %17.5 Hiç memnun değil %2.1 Er/ce/c Bireylere, genel olarak değerlendirdiklerinde kendi sağlıklarından ne kadar memnun oldukları sorulduğunda; %8.2'si çok memnun, %58.3'ü memnun olduğunu belirtirken, %2.8'i hiç memnun olmadığını belirtmiştir. 23

44 11.4 Çalışma hayatı ve kazanç 21. İşten memnuniyet 1 3 Çalışan bireylerin %58.4'ü mevcut işlerinden memnun, %7.4'ü çok memnun olduğunu belirtirken, %3.8'i hiç memnun olmadığını ifade etmiştir. 22. İşteki duruma göre işten memnuniyet (%) İşteki durum I13.3J ! J a 33i. Memnun II] Orta Memnun değil 24 İşveren olarak çalışan bireylerden, işlerinden memnun olduklarını ifade edenlerin oranı %81.7, orta olarak ifade edenlerin oranı %12.4, işlerinden memnun olmadıklarını ifade edenlerin oranı %6'dır.

45 Çalışan bireyler içinde işten elde ettikleri kazançtan memnun olduklarını belirtenlerin oranı %25.8, memnun olmadıklarını belirtenlerin oranı %34.2'dir. 24. İşteki duruma göre kazanç memnuniyeti İşveren olarak çalışanların %57'si işlerinden elde ettikleri kazançtan memnun olduklarını, %21.7'si işlerinden elde ettikleri kazançtan orta derecede memnun olduklarını, %21.3'ü işlerinden elde ettikleri kazançtan memnun olmadıklarını ifade etmiştir. DİE, 2004 YAŞAM MEMNUNİYETİ ARAŞTİRMASİ

46 Tablo 5. İşe ilişkin sorunlar Ücretli/maaşlı/yevmlyeli çalışanlar (%) İşveren/kendi hesabına çalışanlar Ücret miktarı Ücret dengesizliği Çalışma koşulları idari konular Sorun olarak görenlerin oranı Sorun olarak görenlerin oranı Sermaye yetersizliği 56.5 Teknoloji yetersizliği 33.1 Nitelikli/vasıflı eleman eksikliği 25.7 Hammadde yetersizliği 22.9 Ücretli/maaşlı/yevmiyeli çalışan bireylerin %74.l'i işleri ile ilgili olarak ücret miktarını sorun olarak gördüklerini belirtmiştir. İşveren/kendi hesabına çalışan bireylerin %56.5'i sermaye yetersizliğini sorun olarak belirtmiştir. Tablo 6. Kamu ve Özel sektörde çalışanların işe ilişkin sorunları (%) Sorun olarak görenlerin oranı Toplam Kamu Özel Ücret miktarı Ücret dengesizliği Çalışma koşullan idari konular Ücretli, maaşlı ve yevmiyeli çalışanların sorunları ele alındığında, kamu kesiminde idari konuları sorun olarak belirtenlerin oranı %30.5, özel sektörde %28.3 tür. En fazla sorun olarak belirtilen ücret dengesizliği kamu kesiminde %76 iken, özel sektörde bu oran %72.3'tür.

47 Evliliklerinden memnun olduklarını belirten bireylerin oranı %68.5 iken hiç memnun olmadığını belirtenlerin oranı %0.7'dir. Evliliklerinden çok memnun olduklarını belirten kadınların oranı %23.9 iken, erkeklerde bu oran %25.5'tir.

48 Aynı evde yaşadığı kişilerle ilişkilerinden çok memnun olduğunu belirten bireylerin oranı %21.4, hiç memnun olmadığını belirtenlerin oranı ise %0.3'tür. 28

49 27. Akraba ilişkilerinden memnuniyet ( Toplam Orta %11.7 Akraba ilişkilerinden memnun olduğunu belirten bireylerin oranı %71.9, çok memnun olduğunu belirten bireylerin oranı %10.2, hiç memnun olmadığını belirtenlerin oranı ise %1.3'tür.

50 Arkadaşlarıyla ilişkilerinden memnun olduklarını ifade eden bireylerin oranı %78.3, hiç memnun olmadığını ifade eden bireylerin oranı ise %0.2'dir. 30 b DIE, 2004 YAŞAM MEMNUNIYETI ARAŞTıRMASı

51 29. Komşuluk ilişkilerinden memnuniyet Toplam Memnun değil %4.6 Hiç memnun değil % 1.1 Çok memnun %10.0 Kadın Memnun değil %4.8 Hiç memnun değil %1.0 Erkek Orta %13.4 Memnun % 71.2 Komşularıyla ilişkilerinden memnun olduklarını ifade eden bireylerin oranı %72.2, hiç memnun olmadığını ifade eden bireylerin oranı ise %1.1'dir.

52 30. İşyeri ilişkilerinden memnuniyet işyeri ilişkilerinden memnun olduklarını ifade eden bireylerin oranı %73.3, hiç memnun olmadıklarını ifade eden bireylerin oranı ise %0.9'dur.

53 III. KAMU HİZMETLERİNDEN MEMNUNİYET III. 1 Sosyal güvenlik hizmetleri Sağlık hizmetleri Eğitim hizmetleri Asayiş hizmetleri Adli hizmetler Kamu hizmetlerinden bilgi edinme Belediye hizmetleri amu hizmetleri, devletin çeşitli işlevleri gerçekleştirmek amacıyla uzmanlaşmış teşkilatları kanalıyla yürüttüğü faaliyetlerdir. Kamu M. ^L. kurumlarının verdiği hizmetlerin kalitesi, bireylerin yaşam koşullarını ve bu yolla bireysel mutluluk düzeylerini etkilemektedir. Ayrıca kamu hizmetlerinden memnuniyet, hizmetlerin kalitesine ilişkin bireylerin algısı konusunda bilgi vermektedir. Bu bölümde, elde edilen memnuniyet oranları, kamu hizmetlerine ilişkin bireysel algı durumunu yansıtmaktadır. Bu bölümde kamu hizmetlerinden memnuniyet ve kamu hizmetlerine ilişkin sorunlar; cinsiyete ve kır ya da kentte yaşamaya göre incelenmiştir. İlk kez bu yıl sorulmuş olan dersanelere ve üniversiteye giriş sınav sistemine ilişkin sorular da bu bölüm içinde değerlendirilmiştir.

54

55 III. 1 Sosyal güvenlik hizmetleri I 1. Bağlı olunan sosyal güvenlik kurumunun hizmetlerinden memnuniyet (SSK, BAĞ-KUR, Emekli Sandığı mensupları) Hiç memnun değil I Orta Fikri yok %4.3 Çok memnun %4.6 Bağlı oldukları sosyal güvenlik kurumunun verdiği hizmetlerden çok memnun olduklarını belirten bireylerin oranı %4.6, hiç memnun olmadıklarını belirtenlerin oranı %6.4'tür. 2. Bağlı olunan sosyal güvenlik kurumuna göre hizmetlerden memnuniyet (SSK, BAĞ-KUR, Emekli Sandığı mensupları) (%) SSK BAĞ-KUR L Emekli Sandığı ^ 8.2 = Memnun Orta Memnun değil Emekli Sandığı kapsamında olan bireylerden %78.4'ü kurumun hizmetlerinden memnun olduklarını, % 13.3ü orta derecede memnun olduklarını, %8.2'si mem irur^9jsrt4marilttm?mpm nu r> HrT4<3ı ki at ıfcuihm^efrr niştir. " -Ji ^JİJ 35 c n j b u

56 Tablo 7. Sosyal güvenlik kurumlarının verdiği hizmetlerde sorun görenlerin dağılımı (%) Bağlı olunan sosyal güvenlik kurumu Emekli Emekli değil Toplam Emekli Sandığı SSK BAĞ- KUR Emekli Sandığı SSK BAĞ- KUR Emekli maaşlannın miktarı (yalnızca emekliler) Sosyal güvenlik kuruluşunun sağlık hizmetlerinin kalitesi Sosyal güvenlik kuruluşunda çalışan personelin davranışları Bazı ilaç/tedavi masraflarının karşılanmaması Sağlık harcamalarının geri ödenmesi ile ilgili işlemler Emeklilik işlemleri (yalnızca emekliler) Ortalama sorun Emekli maaşlarının miktarını sorun olarak görenler, sosyal güvenlik kapsamında olan bireylerin %83.9'unu oluşturmaktadır. Emeklilik işlemlerini sorun olarak gören SSK kapsamındaki emeklilerin oranı %16. l'dir. SSK kapsamındaki emekli olmayanların %39.1'i bazı ilaç/tedavi masraflarının karşılanmamasını sorun olarak değerlendirmektedir. 36 DIE, 2004 YASAM MEMNUNIYETI ARAŞTıRMASı

57 33. Sosyal güvenlik kurumlarının verdiği hizmetlerde karşılaşılan sorunlar* (%) Ortalama sorun % 33.6 Emekli maaşlarının miktarı 50.3 Sosyal güvenlik kuruluşunun sağlık hizmetlerinin kalitesi 9.5 ~1 Sosyal güvenlik kuruluşunda çalışan personelin davranışları 14 Bazı ilaç/tedavi masraflarının karşılanmaması -0.7 Sağlık harcamalarının geri ödenmesi ile ilgili İşlemler EZ Emeklilik işlemleri Ortalamanın altında < Ortalamanın üzerinde v J Sosyal güvenlik kurumlarının verdiği hizmetlerle ile ilgili ankette sorgulanan konuların tümünü sorun olarak gören bireylerin genel toplam içindeki oranı ortalama sorun olarak ifade edilmiştir. Sosyal güvenlik kurumlarının hizmetlerinin sorun olarak görülme oranı ortalama %33.6'dır. Bu orana göre, en çok sorun olarak görülen hizmet, ortalama sorun oranının 50.3 puan üzerinde olan emekli maaşlarının miktarıdır. Yine bu orana göre en az sorun olarak görülen hizmet, ortalama sorun oranının 18.8 puan altında kalan emeklilik işlemleridir.

58 - 1 l "E > M l M O yi Tablo 8. İsteki duruma göre sosyal güvenlik kurumunun verdiği hizmetlerde sorun görenlerin dağılımı (%) Ücretli Kendi ya da hesabına Ücretsiz Toplam maaşlı Yevmiyeli İşveren çalışan aile işçi Sosyal güvenlik kurumunun sağlık hizmetlerinin kalitesinde Toplam Sorun gören Sorun görmeyen Fikri yok Bazı ilaç/tedavi masraflarının karşılanmamasında Toplam Sorun gören Sorun görmeyen Fikri yok Sağlık harcamalarının geri ödenmesi İle ilgili işlemlerde Toplam Sorun gören Sorun görmeyen Fikri yok Sosyal güvenlik kurumunda çalışan personelin davranışlannda Toplam Sorun gören Sorun görmeyen Fikri yok Ücretli ya da maaşlı çalışan bireylerin %50.7'si sosyal güvenlik kurumunun sağlık hizmetlerinin kalitesinde sorun olduğunu ifade etmiştir. Yevmiyeli olarak çalışan bireylerin %6.8 i sağlık harcamalarının geri ödenmesi ile ilgili işlemlerde sorun olduğunu belirtmiştir. 38

59 III.2 Sağlık hizmetleri 34. Sağlık hizmetlerinden memnuniyet (Sağlık hizmetlerinden memnun musunuz?) Çok memnun % 2.8 Memnun %44.1 Hiç memnun değ %7.7 Memnun değ % 25.5 Orta %19.9 Genel olarak aldıkları sağlık hizmetlerinden memnun olduklarını ifade eden bireylerin oranı %44.1, memnun olmadıklarını ifade eden bireylerin oranı ise %25.5'tir. Tablo 9. Kişisel sağlıktan memnuniyete göre sağlık hizmetlerinden memnuniyet (%) Sağlık hizmetlerinden memnuniyet Hiç Kişisel sağlıktan Çok Memnun memnun memnuniyet Toplam memnun Memnun Orta değil değil Çok memnun Memnun Orta Memnun değil Hiç memnun değil Kendi sağlığından çok memnun olanların %10.5'i sağlık hizmetlerinden de çok memnun olduklarını, sağlığından hiç memnun olmayanların %28.7'si ise sağlık hizmetlerinden de hiç memnun olmadıklarını ifade etmişlerdir.

60 - B E I Sağlık kuruluşlarının hizmetlerinden memnuniyet özel poliklinik Özel muayenehane I Özel hastane Kurum doktoru Kamu hastanesi l 46.4 f- - - ' - I 1 L F I Memnun Orta Memnun değil Sağlık ocaklarının hizmetlerinden memnun olduklarını belirten bireylerin oranı %48.9, orta olarak belirtenlerin oranı %21, memnun olmadıklarını belirtenlerin oranı %30.1 dir. Tablo 10. Sağlık hizmetlerindeki sorunlar (%) Hizmet alınan sağlık kuruluşuna göre Sorun görülen Kamuya ait sağlık hizmeti Toplam hastane Özel hastane Sağlık ocağı Özel Kurum poliklinik/tıp doktoru merkezi Özel muayenehane Muayene ve tahlil ücretleri İlaç fiyatları Doktor ve sağlık personeli sayısı Yapılan muayene Yapılan tahliller Hastane doktorlarının özel muayenehanelerinin olması Muayene ve tahlil için randevu alma İlaç alımı ile ilgili işlemler Hemşirelerin/hastabakıcıların davranışı Doktorların hastalara davranışı Temizlik/hijyen Ortalama sorun Sağlık kuruluşlarından hizmet alanların %71.9'u muayene ve tahlil ücretlerini sorun olarak gördüklerini belirtmiştir. Sağlık ocağından hizmet alanların %59.3'ü sağlık kuruluşlarındaki doktor ve sağlık personeli sayısında sorun olduğunu düşünmektedir. Not: Hastaladıgında ilk olarak tıp diploması olmayan kişilere başvuranlar ile hiçbir sağlık kuruluşuna başvurmayanların toplam içindeki oranı %0.8dir.

61 36. Sağlık hizmetlerine ilişkin sorunlar* (%) O r t a l a m a s o r u n % 48.9 Muayene ve tahlil hizmetlerinin ücretleri ilaç fiyatları Doktor ve sağlık personeli sayısı Hastane doktorlarının özel muayenehanelerinin olması Doktorların hastalara davranışı -5.3 Yapılan tahliller Hemşirelerin/hastabakıcıların davranışı Yapılan muayene Muayene ve tahlil için randevu alma [ İlaç alımı ile ilgili işlemler Temizlik/hijyen Ortalamanın altında < Ortalamanın üzerinde > * Sağlık hizmetleri ile ilgili ankette sorgulanan konuların tümünü sorun olarak gören bireylerin genel toplam içindeki oranı ortalama sorun olarak ifade edilmiştir. Sağlık kuruluşlarındaki hizmetlerin sorun olarak görülme oranı ortalama %48.9 dur. Bu orana göre, en çok sorun olarak görülen hizmet, ortalama sorun oranının 23 puan üzerinde olan muayene ve tahlil ücretleri, en az sorun olarak görülen hizmet, ortalama sorun oranının 13.5 puan altında kalan temizlik ve hijyendir.

62 t Tablo 11. Hastalıkta ilk başvurulan sağlık kurulusu (%) Bağlı olunan sosyal güvenlik kurumu Emekli Sağlık kuruluşları Sandığı SSK BAĞ-KUR Yararlanmıyor Toplam Kamuya ait hastane Özel hastane Sağlık ocağı Kurum doktoru Özel poliklinik Özel muayenehane Şimdiye kadar hiç başvurmadı Diğer Emekli Sandığına bağlı bireylerin %60.1i, herhangi bir sosyal güvenceye sahip olmayan bireylerin %45.6'sı hastalandıklarında ilk olarak kamuya ait hastaneye başvurduklarını belirtmişlerdir. Tablo 12. Hastalıkta ilk başvurulan sağlık kuruluşunu tercih nedeni (%) Kamuya ait Özel Sağlık Kurum Özel Özel mua Tercih nedeni hastane hastane ocağı doktoru poliklinik yenehane Toplam Zorunluluk Bulunduğu yere yakın olması Hizmetinden memnun olması Tavsiye Kuruluşta tanıdık birinin olması Alışkanlık Diğer Hastalandığında ilk başvurduğu yerin kamuya ait hastane olduğunu belirten bireylerin %82.2si bu sağlık kuruluşunu zorunluluktan tercih ettiğini ifade etmiştir. Hastalandığında ilk başvurduğu sağlık kuruluşunun özel muayenehane olduğunu belirten bireylerin %62.2'si bu sağlık kuruluşunu, hizmetinden memnun olduğu için tercih ettiğini ifade etmiştir. Tablo 13. İlaç ve tedavi masraflarının karşılandığı kanallar (%) Bağlı olunan sosyal güvenlik kurumu Emekli Toplam Sandığı SSK BAĞ-KUR Yaralanmıyor Toplam Bağlı olduğu kurum Özel sigorta Yeşil kart Kendi karşılıyor Hiç hastalanmadı Diğer Hastalandığında, ilaç ve tedavi masraflarını genellikle bağlı olduğu kurum kanalıyla karşıladığını belirten bireylerin oranı %61.8'dir. SSKya bağlı bireylerin %7.7'si hastalandığında ilaç ve tedavi masraflarını kendisi karşılamaktadır.

63 III.3 Eğitim hizmetleri 37. Alınan eğitimden memnuniyet düzeyi (Şimdiye kadar almış olduğunuz eğitiminizden memnun musunuz?) (%) Y.Okul/Ünv. Mezunu Lise/dengi mezunu I 32.5 İlköğretim/Ortaokul mezunu İlkokul mezunu Memnun Orta Memnun değil Yüksekokul/üniversite mezunu bireylerden, aldıkları eğitim hizmetlerinden memnun olduklarını belirtenlerin oranı %65.8, orta olarak belirtenlerin oranı %16.1, memnun olmadıklarını belirtenlerin oranı %18. ldir. 38. Eğitim durumuna göre eğitim hizmetlerinden memnuniyet düzeyi (Eğitim hizmetlerinden memnun musunuz?) (%) Y.Okul/Unv. Mezunı " t Lise/dengi mezunu İlköğretim/Ortaoku mezunu ilkokul mezunu t i "T 40.6 L Okur yazar/okul bitirmeyen Okur yazar değil ı Memnun Orta Memnun değil Okuryazar olmayan bireylerden, genel olarak eğitim hizmetlerinden memnun olduklarını ifade edenlerin oranı %59.7, orta olarak ifade edenlerin oranı %26.7, memnun olmadıklarını ifade edenlerin oranı % 13.6 dır.

64 S 1*1 Tablo 14. Okul öncesi, ilköğretim, lise ve dengi eğitimdeki sorunlar (%) Sorun görenlerin oranı Sorun alanları Toplam Kent Kır Eğitim araçlarının niteliği/sayısı Eğitim masrafları Sınıflardaki öğrenci sayısı Okuldaki eğitimin kalitesi Okul idaresinin genel yaklaşımı Okula kayıt işlemleri Okulların ısınma, temizlik vb. koşulları Öğretmenlerin öğrencilere yaklaşımı Okula ulaşım/servisler Ortalama sorun (1)18 yaşından küçük eğitime devam eden çocukları olan hanelerde hanehalkı reisinin görüşlerini yansıtmaktadır. Eğitim araçlarının niteliğini ve sayısını yetersiz bulan hane reislerinin oranı %52.4, eğitim masraflarını yüksek bulan hane reislerinin oranı %49.3'tür. 39. Eğitim hizmetlerindeki sorunlar* (Okul öncesi, ilköğretim, lise ve dengi) (%> Ortalama sorun % 28.2 Eğitim araçlarının niteliği/sayısı Eğitim masrafları 24.2 Sınıflardaki öğrenci sayısı Okullardaki eğitimin kalitesi Öğretmenlerin öğrencilere yaklaşımı Okulların ısınma, temizlik vb. Koşulları Okula ulaşım/servisler Okula kayıt işlemleri Okul idaresinin genel yaklaşımı I Ortalamanın altında < Ortalamanın üzerinde > j * Eğitim hizmetleri ile ilgili ankette sorgulanan konuların tümünü sorun olarak gören hanehalkı reislerinin genel toplam içindeki oranı ortalama sorun olarak ifade edilmiştir. Okul öncesi, ilköğretim, lise ve dengi okul hizmetlerinin ortalama sorun olarak görülme oranı %28.2'dir. Bu orana göre, en çok sorun olarak görülen hizmet, ortalama sorun oranının 24.2 puan üzerinde olan eğitim araçlarının niteliği ve sayısıdır ve yine bu ortalamaya göre en az sorun görülen hizmet, ortalama sorun oranının 9.3 puan altında kalan okul idaresinin genel yaklaşımıdır.

65 yılında özel ders ya da kurs alan çocuğu olan hanelerde yararlanılan kurs türü Not: 2004 yılında özel ders ya da kurs alan çocukların gittikleri kurs türü belirtilirken birden çok seçenek işaretlenebilmektedir. Bu nedenle frekans toplamı 100 ü aşmaktadır yılında ÖSS, LGS vb. giriş sınavlarına hazırlık ya da derslere takviye amacıyla özel ders ya da kurs alan çocuğu olan hanelerin %72.4'ü sınavlara hazırlık amacıyla dersanelerden yararlanmaktadır yılında özel ders yada kurs alan çocuğu olan hanelerde kursa göndermenin en önemli nedeni ^ -c o" J - î i S 2 î (t > N u 3 >>x: co ro «J c E û T m ro yılında ÖSS, LGS vb. giriş sınavlarına hazırlık ya da derslere takviye amacıyla çocuğunu kursa gönderenlerin %53.3'ü okuldaki standart eğitim programı yetersiz kaldığı için çocuğunu kursa gönderdiğini ifade etmiştir.

66 i Tablo 15. Üniversiteye Giriş Sistemiyle ilgili hanehalkı reislerinin görüşleri Toplam Kent Kır E Toplam Evet Hayır Fikri Yok Toplam Evet Hayır Fikri Yok Toplam Evet Hayır Bölgeler/İller arası eğitimdeki nitelik farklılığını dikkate alıyor mu? Fikri Yok Farklı lise türleri arasında (genel lise. fen lisesi ve anadolu lisesi ile meslek liseleri arasında) farklı katsayı uygulanması uygun mudur? Farklı lise türleri arasında (genel lise. fen lisesi ve anadolu lisesi ile meslek liseleri arasında) farklı Orta Öğretim Basarı Puanı uygulanması uygun mudur? Öğrencileri, yeteneklerine uygun mesleklere yerleştiriyor mu? Dersanelere gitmeyi ya da özel ders almayı zorunlu kılıyor mu? Sınavın tek aşamalı olması sizce uygun mudur? Üniversiteye giriş sınav sisteminde farklı lise türleri arasında (genel lise, fen lisesi ve anadolu lisesi ile meslek liseleri arasında) farklı katsayı uygulanmasını uygun bulmayan hanehalkı reislerinin oranı %34.7'dir. Kentte yaşayan hanehalkı reislerinin %70.2si, üniversiteye giriş sınav sistemiyle öğrencilerin yeteneklerine uygun mesleklere yerleştirilmediğini düşünmektedir. 46

67 111.4 Asayiş hizmetleri 42. Bireyin kendini evinde güvende hissetmesi (Evinizde yalnız otururken kendinizi ne kadar güvende hissediyorsunuz? Toplam Çok güvensiz %2.6 i T N 3 n 1 Kadın Çok güvensiz Güvensiz %3.5 %13.5 Çok güvenli %15.5 Çok Güvensiz pensiz %7.5 %1.6 Çok güvenli %18.4 Orta %15.1 Bireylerin %2.6'sı evde yalnız otururken kendisini çok güvensiz, %10.5'i güvensiz hissettiklerini ifade etmiştir. Kadınların %13.5'i, erkeklerin %7.5'i evde yalnız otururken kendilerini güvende hissetmediklerini belirtmiştir. i I 4 7

68 Bireylerin %11.9'u yaşadıkları çevrede gece yalnız yürürken kendilerini çok güvensiz hissettiklerini, % 22.9 u güvensiz hissettiklerini belirtmiştir. Kadınların 28i, erkeklerin ise %17.7'si yaşadıkları çevrede gece yalnız yürürken kendilerini güvende hissetmediklerini belirtmiştir. 48

69 Tablo 16. Son bir yılda yaşanan asayiş ile ilgili olaylar (2004 yılında aşağıdaki olaylardan birini yaşadınız mı?) (%) Sorun yaşayanların oranı Toplam Kent Kır Hırsızlık Kapkaççılık Sözle sataşma ve tehdit edilmek Cinsel tacize uğramak Dövü 1 mek/yaralan mak Telefonla rahatsız edilmek yılı içinde hırsızlık olayı yaşadığını belirtenlerin oranı %8.1, kapkaççılık olayı ile karşılaştığını belirtenlerin oranı %1.9'dur. Tablo 17. Polis ve jandarma hizmetleriyle ilgili konular (%) Toplam Evet Hayır Polis Olaylara zamanında müdahale ediyor mu? Vatandaşa davranışından memnun musunuz? Verdiği trafik hizmetinden memnun musunuz? Jandarma Olaylara zamanında müdahale ediyor mu? Vatandaşa davranışından memnun musunuz? Verdiği trafik hizmetinden memnun musunuz? Polisin olaylara zamanında müdahale ettiğini düşünenlerin oranı %69.2, polisin vatandaşa davranışından memnun olanların oranı %68.1'dir. Jandarmanın olaylara zamanında müdahale ettiğini düşünenlerin oranı %84.5, jandarmanın vatandaşa davranışından memnun olanların oranı ise %86.8'dir.

70 - s Z E N 2 A 44. Asayiş hizmetlerinden memnuniyet (Asayiş (güvenlik) hizmetlerinden memnun musunuz?) Türkiye < Hiç memnun değil %2.5 Çok memnun %4.6 K/r \ Çok memnun Hiç değil %3 9 memnun %13.5 değil V %3.2 Bireylerin %66.4ü asayiş hizmetlerinden memnun olduklarını Kentte bu oran %62 iken kırda %74.1 d ir. belirtmiştir. 50

71 III.5 Adil hizmetler 45. Adli sistemin verdiği hizmetlerden memnuniyet düzeyi (Adli hizmetlerden memnun musunuz?) E Adli sistemin verdiği hizmetlerden memnun olanların oranı %43.2, memnun olmayanların oranı %10.2'dir. Tablo 18. Mahkeme ve adli sistem ile ilgili konulan sorun olarak görenlerin oranı W Sorun görenlerin oranı Toplam Kent Kır Yasaların herkese adil ve tarafsız uygulanması Davaların karara bağlanma süresi Mahkemelerdeki işlemler Avukatlık hizmetlerinin kalitesi Yasaların herkese adil ve tarafsız uygulanmasında sorun görenlerin toplam oranı %56.1, davaların karara bağlanma süresini sorun olarak görenlerin toplam oranı %44.6'dır.

72 III.6 Kamu hizmetlerinden bilgi edinme E 46. Kamu hizmetleri ile ilgili bilgi edinme işlemlerinden memnuniyet (Genel olarak kamu hizmetleri ile ilgili bilgi edinme işlemlerinden memnun musunuz?) Genel olarak kamu hizmetleri ile ilgili bilgi edinme işlemlerinden memnun olduğunu ifade eden bireylerin oranı %36, memnun olmadığını ifade eden bireylerin oranı % 14.5 tir. 52

73 III.7 Belediye hizmetleri Tablo 19. Belediye hizmetlerinden memnuniyet Belediye hizmetleri Toplam Memnun Memnun değil Fikri yok i Şebeke suyu hizmeti i Çöp ve çevresel atık toplama hizmeti i Kanalizasyon hizmeti i Toplu taşıma hizmeti i Zabıta hizmetleri i Yol/kaldırım yapımı hizmeti i Yeşil alanların miktarı : Sosyal hizmetleri i Sosyal yardımları ; Kültür faaliyetleri Sağlık hizmetleri Hava kirliliği ile mücadele Belediye sınırları içinde oturan bireylerden belediyenin şebeke suyu hizmetlerinden memnun olanların oranı %76.1'dir.

74

75 IV. BEKLENTİ, KİŞİSEL GELİŞİM VE UMUT IV. 1 Beklentiler IV.2 Kişisel gelişim IV.3 Umut IV.4 Algılanan refah düzeyi IV.5 Avrupa Birliği Beklenti, en genel anlamıyla ileriye bakma, geleceği geçmişe ve mevcut deneyimlere dayandırma olarak tanımlanabilir. Bireyin, gelecekte muhtemel olaylara yönelik duygusal tepkilerini peşinen yaşayarak, ya da bu olayların sonuçlarını değerlendirip gerçekçi, alternatif tepkiler veya çözümler üreterek, duygusal çatışmalarla veya iç ya da dış stres etkenleriyle başa çıkması da beklentinin başka bir boyutunu oluşturmaktadır. Umut ise yaşama devam etmemizi sağlayan, insanda en tükenmeyen soyut olgulardan biridir. Bu bağlamda umut ve kişisel beklentilerin oluşmasında son derece önemli bir role sahip olan, bireylerin maddi ve maddi olmayan birikimlerinin beş yıl önceye göre değerlendirmesi ve beş yıl sonrası için kişisel gelişime yönelik tahminleri gösterilmeye çalışılmıştır. Aynı yaklaşımla, bireylerin ülkemizin ekonomik durumu konusunda öznel algılarına ilişkin öngörüleri de verilmiştir. Umut düzeyi bu bölümde, yaş grubu, eğitim, gelir ve sosyal güvenlik kapsamında olmaya göre incelenmektedir. Ayrıca bireylerin içinde bulunduğunu düşündüğü refah basamaklarına ilişkin bilgi de verilmiştir. Türkiye ye müzakere tarihi verildiği 1 7 Aralık 2004 tarihinin hemen öncesinde halkın Avrupa Birliği ne bakışını tespit etmek amacıyla 2004 Yaşam Memnuniyeti Araştırmasına iki Avrupa Birliği sorusu modül olarak eklenmiştir. Bu bölümde bu iki Avrupa Birliği sorusunun sadece frekansları verilmektedir.

76

77 IV. I Beklentiler ( \ K e n t Fikri yok % yılında genel olarak hayatının daha iyi olacağını ifade eden bireylerin oranı %39.5, daha kötü olacağını ifade eden bireylerin oranı %9.l'dir. Kentteki bireylerin %43.1'i, kırdaki bireylerin %33.4'ü 2005 yılında genel olarak hayatlarının daha iyi olacağını belirtmiştir.

78 5 C i. Bireylerin 2005 yılında hanelerinin mali durumuna ilişkin beklentileri (2005 yılında evinizin mali durumunun nasıl geçeceğini düşünüyorsunuz?) Türkiye Daha kötü olacak %11.1 Fikri yok %5.8 Aynı olacak %53.8 Daha iyi olacak %29.3 Kent Fikri yok %5.2 Fikri yok %7.0 Kır Daha iyi olacak Aynı olacak % yılında hanelerinin mali durumlarının daha iyi olacağını ifade eden bireylerin oranı %29.3, daha kötü olacağını ifade edenlerin oranı %11.1'dir. Kentteki bireylerin %31.6'sı, kırdaki bireylerin %25.2'si 2005 yılında hanelerinin mali durumlarının daha iyi olacağını ifade etmişlerdir.

79 Bireylerin %31.8'i 2005 yılında kişisel iş durumunun daha iyi olacağını, %55.2'si aynı olacağını, %9.5'i daha kötü olacağını ifade etmiştir. Kentteki bireylerin %36.7'si, kırdaki bireylerin %22.4'ü, 2005 yılında kişisel iş durumlarının daha iyi olacağını belirtmiştir. 59

80 so yılında Türkiye'deki iş durumuna ilişkin beklentiler (2005 yılında Türkiye deki iş ve çalışma durumu sizce nasıl olur?) Türkiye Daha kötü olacak %25.7 Fikri yok %10.9 Aynı olacak %36.7 Daha iyi olacak %26.6 Kent Fikri yok %8.6 Daha iyi olacak %29.4 Fikri yok %14.8 Aynı olacak % yılında Türkiyedeki iş/çalışma durumunun daha iyi olacağını ifade eden bireylerin oranı %26.6, daha kötü olacağını ifade eden bireylerin oranı ise %25.7'dir. Kentteki bireylerin %29.4'ü, kırdaki bireylerin %21.8'i 2005 yılında Türkiyedeki iş/çalışma durumunun daha iyi olacağını belirtmiştir.

81 yılında Türkiye'nin ekonomik durumuna ilişkin beklentiler (2005 yılında Türkiye'nin içinde bulunduğu ekonomik durum sizce nasıl olur?) Türkiye Fikri yok %9.8 Aynı olacak %32.9 Daha iyi olacak %39.9 Kent f ikri yok %7.8 Aynı olacak % yılında Türkiye'nin ekonomik durumunun aynı olacağını ifade eden bireylerin oranı %32.9, daha kötü olacağını ifade eden bireylerin oranı % 1 7.3, daha iyi olacağını belirtenlerin oranı %39.9'dur. Kentteki bireylerin %41.9'u, kırdaki bireylerin %36.7si, 2005 yılında Türkiye nin ekonomik durumunun daha iyi olacağını ifade etmiştir.

82 IV.2 Kişisel gelişim 52. Beş yıl önceye göre bugün için kişisel gelişim değerlendirmesi (Genel olarak bugünkü durumunuzu 5 yıl önceki durumunuz ile karşılaştırdığınızda, yıl öncesine göre kişisel durumunuzu nasıl görüyorsunuz?) Toplam Gerilemiş %21.0 Fikn yok %1.3 Gelişmiş %43.4 Aynı seviyede kalmış %34.2 Kadın Gerilemiş %19.2 y k %1.8 F i k r i Gelişmiş %43.8 Gerilemiş %22.9 Fikri yok %0.8 Erkek Gelişmiş %43.0 seviyede kalmış %35.2 seviyede kalmış %33.3 Beş yıl önceki durumuna göre kendisini gelişmiş bulanların oranı %43.4'tür. Kadınların %43.8'i, erkeklerin %43'ü bugünkü durumlarını beş yıl öncesiyle karşılaştırdıklarında kendilerini daha gelişmiş bulmaktadır.

83 Beş yıl sonrası için kişisel durumunun gelişeceğini ifade eden bireylerin oranı %42.5'tir. Kadınların %39.5'i, erkeklerin %45.6'sı beş yıl sonra kişisel durumlarının gelişeceği öngörüsünde bulunmaktadır.

84 54. Gelir grubuna göre gelecek beş yıllık dönem için bireylerin gelişim tahmini (%) Gelişecek Q Aynı seviyede olacak O Gerileyecek Q Fikri yok 1 milyar 167 milyon TL ve üzeri hanehalkı gelirine sahip kişilerde, gelecek beş yıllık dönemde kişisel durumlarının gelişeceğini belirtenlerin oranı %59, aynı seviyede olacağını belirtenlerin oranı %27.1, gerileyeceğini belirtenlerin oranı %7.9, bu konuda fikri olmayanların oranı %6.1 dir.

85 55. Beş yıl öncesine göre gelişmişlik ve beş yıl sonrası için gelişme beklentisi (%) Kadın 5 yıl, Erkek Gerilemiş %19.2 G e l i Avnı S m A 'S Y n l. %43.8 seviyede kalmış %35.2 Gelişmiş %43.0 Ay n ı seviyede kalmış %33.3 Gerilemiş %22.9 Fikri yok %1.8 ı 1., Gerileyecek Fo^ r ' y? k %11.0 Fikri yok %0.8 Gerileyecek %7.9 %12.0 ıi Fikri yok S3 D) ^ sevıvede seviyece % 3 g 5 kalacak %37.2 G e l 'Ş e c e k 5 yıl sonra Zaman Aynı seviyede kalacak Gelişecek %34.6 %45.6 J Bireylerin beş yıl öncesine göre kişisel gelişimlerinin değerlendirmesi ve beş yıl sonrası için kişisel gelişim tahminleri birlikte ortaya konulmaktadır. Kadınların %43.8'i, erkeklerin %43 ü kendilerini beş yıl öncesine göre gelişmiş olarak değerlendirmektedir. Beş yıl sonrası için kendilerini gelişecek olarak ifade edenlerin oranı ise kadınlarda %39.5, erkeklerde %45.6'dır.

86 IV.3 Umut Toplam Umutlu değil Bireylerin %5.2'si kendi geleceklerinden çok umutlu, %61.5'i kendi geleceklerinden umutlu olduklarını ifade etmiştir. Kendi geleceklerinden umutlu olmadıklarını ifade edenlerin oranı %25 iken, hiç umutlu olmadıklarını ifade edenlerin oranı %8.3'tür. Kadınların %8.2'si, erkeklerin ise %8.3'ü kendi geleceklerinden hiç umutlu olmadıklarını belirtmişlerdir.

87 57. Eğitim durumuna göre umut düzeyi (%) Kadın Y.Okul/Üniversite mezunu Lise/dengi mezunu ı [ ı İlköğretim+Ortaokul mezunu ı ilkokul mezunu ı İ Okur-yazar/hiç okula gitmeyen ı Okur- yazar değil D Umutlu O Umutlu değil Erkek Y.Okul/Üniversite mezunu Lise/dengi mezunu i i İlköğretim+Ortaokul mezunu İlkokul mezunu l == Okur-yazar/hiç okula gitmeyen Okur- yazar değil I G Umutlu Umutlu değil Yüksekokul ya da üniversite mezunu kadınların %78.11 kendi geleceklerinden umutlu, %21.9'u kendi geleceklerinden umutlu olmadıklarını ifade etmişlerdir. Yüksekokul ya da üniversite mezunu erkeklerin %81.9'u kendi geleceklerinden umutlu, % 18.1 i umutlu olmadıklarını ifade etmişlerdir. 1

88 Umutlu ö Umutlu değil yaş grubunda olan bireylerin %70.5'i kendi geleceklerinden umutlu olduklarını, %29.5i kendi geleceklerinden umutlu olmadıklarını ifade etmişlerdir 68

89 59. Gelir grubuna göre umut düzeyi (%) "T" ZÎ I (milyı "upları r ra < Gel I D Umutlu O Umutlu değil 1 milyar 167 milyon TL üzerinde hanehalkı gelirine sahip olan bireylerin %83.1 i kendi geleceklerinden umutlu olduklarını, % 16.9u kendi geleceklerinden umutlu olmadıklarını belirtmişlerdir. 60. Sosyal güvenlik kapsamında olma durumuna göre umut düzeyi (%) Umutlu Sosyal güvenlik kapsamında Umutlu değil LJ Sosyal güvenlik kapsamında değil Sosyal güvenlik kapsamında olan bireylerin %28.7'si, sosyal güvenlik kapsamında olmayan bireylerin %42.6'sı kendi geleceklerinden umutlu olmadıklarını ifade etmişlerdir.

90 IV.4 Algılanan refah düzeyi 1. Algılanan refah düzeyi Türkiye'de yasayan insanların refah düzeyini 11 basamaklı bir merdiven olarak düşündüğünüzde kendinizi bu refah basamaklarının kaçıncı basamağında görüyorsunuz? I"0" BASAMAĞI EN DÜŞÜK, 10 BASAMAĞI EN YÜKSEK REFAH SEVİYESİNİ GÖSTERMEKTEDİR.) (%) 6 S 5 Türkiye'deki bireylerin refah düzeyi 11 basamaklı bir merdiven olarak düşünüldüğünde, kendisini 4. basamakta gören bireylerin oranı % 15.3, kendisini 5. basamakta gören bireylerin oranı %24.3'tür.

91 Tablo 20. Hanehalkı gelirine göre bireylerin algıladıkları refah düzeyi* (%) Refah Hanenin aylık toplam kullanılabilir net geliri (milyon TL) basamakları Toplam * Türkiye de yasayan insanların refah düzeyini 1 1 basamaklı bir merdiven olarak düşündüğünüzde kendinizi bu refah basamaklarının kaçıncı basamağında görüyorsunuz? (0 BASAMAĞI EN DÜŞÜK, 10 BASAMAĞI EN YÜKSEK REFAH SEVİYESİNİ GÖSTERMEKTEDİR.) milyon TL gelir grubundaki bireylerin %11.4'ü kendisini 2. refah basamağında gördüğünü belirtmiştir. Tablo 21. Eğitim durumuna göre bireylerin algıladıktan refah düzeyi* (%) Eğitim durumu İlköğretim, Yüksekokul Okuryazar/ ortaokul Lise ve üniversite Refah Okuryazar okul ilkokul ve dengi dengi lisansüstü, basamakları değil bitirmeyen mezunu mezunu mezunu doktora Toplam * Türkiye de yaşayan insanların refah düzeyini 1 1 basamaklı bir merdiven olarak düşündüğünüzde kendinizi bu refah basamaklarının kaçıncı basamağında görüyorsunuz? ("0" BASAMAĞI EN DÜŞÜK, 10 BASAMAĞI EN YÜKSEK REFAH SEVİYESİNİ GÖSTERMEKTEDİR.) İlkokul mezunu bireylerin %14.9'u kendilerini 3. refah basamağında gördüklerini belirtmişlerdir.

92 I V. 5 A v r u p a B i r l i ğ i r ı 3 E >2. Avrupa Birliği üyeliğine ilişkin bireylerin referandum eğilimi (Türkiye nin Avrupa Birliği ne üye olması konusunda bir referandum (halk oylaması) yapılırsa, siz ne yönde oy kullanırsınız?) 70.2 f 1 m / ı Üyelik yönünde Üyeliğe karşı Fikri yok T ü r k i y e ' n i n A v r u p a B i r l i ğ i ' n e ü y e o l m a s ı k o n u s u n d a bir r e f e r a n d u m y a p ı l s a, bireylerin % ' s i ü y e l i k y ö n ü n d e, % ' s i ü y e l i ğ e k a r ş ı o y k u l l a n a c a ğ ı n ı b e l i r t m i ş l e r d i r. B i r e y l e r i n % ' s ı n ı n b u k o n u d a fikri b u l u n m a m a k t a d ı r. 63. Türkiye'nin olası Avrupa Birliği üyeliğinin birey yaşamına etkisi (Türkiye nin ABye üye olmasının sizin yaşamınızı ne yönde etkileyeceğini düşünüyorsunuz?) (% 55.5 Olumlu yönde Etkisi yok Olumsuz yönde Fikri yok T ü r k i y e ' n i n A v r u p a B i r l i ğ i ' n e ü y e o l m a s ı n ı n y a ş a m l a r ı ü z e r i n d e o l u m l u etkisi o l a c a ğ ı n ı belirten bireylerin o r a n ı % , etkisi o l m a y a c a ğ ı n ı belirtenlerin o r a n ı % , o l u m s u z y ö n d e etkisi o l a c a ğ ı n ı belirtenlerin o r a n ı %9.7'dir. B u k o n u d a fikri o l m a y a n bireylerin o r a n ı % ' t ü r.

93 EK: YAŞAM MEMNUNİYETİ ARAŞTIRMASI 2004 SORU KAĞIDI * Hane soru kağıdı * Birey soru kağıdı DİE, 2003 YAŞAM MEMNUNİYETİ ARAŞTIRMASI

94

95 1 q»! q il FORM NO. '''- risii** mpı mm mm» KIMMOi (KOD iyi günler, ben Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü'nden geliyorum. Yaşam Memnuniyeti konusundaki görüşlerinizi almak üzere bir araştırma yapıyoruz. Devlet istatistik Enstitüsü'nün görev, yetki ve kuruluşu hakkında 13/6/1962 tarih ve 53 sayılı kanun gereği, soru kağıtları ile derlenen bilgiler, istatistiksel amaçla toplanmaktadır ve bir kamu kuruluşuna, özel yada tüzel kişiye verilemez, mahkemede delil olarak kullanılamaz. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ İL İLÇE BELEDİYE KÖY MAHALLE CADDE/SOKAK İKAME DIŞ KAPI NO. İÇ KAPI NO. BLOK NO. ÖRNEK SEÇİM NO. HANEHALKI REİSİNİN Adı ve Soyadı: İş yeri tel no : Hane tel no Cep tel no : Adı ve Soyadı T.C Kimlik No. Anketör Kontrolör Tarih / Kontrol edilmiştir kodu İçsel tutarlılık) 1 Görüşmenin başladığı saa t Soru kağıdı doluluğu) [ 2 Görüşmenin bittiği saat İmza Eksik bilgi nedeniyle telefonla kontrol 3 Eksik bilgi nedeniyle yerinde ziyareti 4 İmza

96 Soru Kağıdı Doldurulurken Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar 1 Gizlilik notu, ankete başlamadan önce görüşmeciye mutlaka okunacaktır. 2.Soru kağıtlarındaki sayfalar numaralı olup kesinlikle koparılmayacaktır. 3. Soru seçenekleri kutucuk ile belirtilmiş ise "x" işareti yazılacaktır. Cevabı "diğer" seçeneği olan sorularda büyük harf kullanılarak okunaklı ve düzgün bir şekilde yazılacaktır. 4. Kutular yanlış işaretlendiğinde doğru kutuya "x" işareti konularak, doğru kutu daire içine alınacaktır. Örnek: Yaşadığınız konutta elektrik bağlantısı var mı? Var Yok 5. İtalik (eğik yazı tipi) açıklamalar dışındaki bütün seçenekler mutlaka okunacaktır. 6. Sorularda belirtilen uyarılara dikkat edilecektir. 7. Sorular olduğu gibi okunacak, ayrıca kişisel yorumlar yapılmayacaktır. 8. Anket formu tükenmez kalem ile doldurulacaktır.

97 HANE BİREYLERİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ ADI VE SOYADI Cinsiyet Hanehalkı reisine yakınlık Birey (Hanehalkı bireyleri; hanehalkı Erkek 1 Bitirdiği yaş Hanehalkı reisi 1 Damadı yelini 7 Sıra No(') reisinden başlayarak yaş sırasına göre kaydedilecektir. Kadın. 2 [Bir yaşın altındaki Efl. 2 Torunu 8 OğluMızı 3 Diğer akrabası 9 Altı ay ve daha uzun süredir uzakta olan hanehalkı bireyleri ve askerde, hapishanede olan fertler ile yurtta kalan öğrenciler dahil edilmeyecektir). çocuklara sıfır(o) yazınız] Babası annesi 4 Evde kalan yardımcı 10 Kardeşi. 5 Akraba olmayanlar 11 Kayınpederi' Kayınvalidesi I I I I I I 02 I I I J 03 I I I ( J _ 04 I I I LU 05 I I I LU 06 I I I LU 07 I I I LU 08 I I I LU 09 I I I LU 10 I I I LU 11 I I I LU 12 I I I LU 13 I I I LU (') 18+ yaştaki bireyleri daire içine alın