KAMARA ÜRETĠM TEKNĠKLERĠ

Transkript

1 KAMARA ÜRETĠM TEKNĠKLERĠ Hazırlayan: ġuayip ORHAN. Marmaris Mesleki Eğitim Merkezi Mobilya Dekorasyon Öğretmeni MODÜL : YELKEN DONANIMLARI A DĠREK Tanımı Yelken donanımlarının en önemli öğesi olan kısım direklerdir. Yelken direği tek başına görevini yerine getiremez. Bunun için yelkeni yönlendirecek ve yelkenin kontrolünü sağlayacak kısımlar ihtiva eder. Direkler, bumba, istralya ve çarmıh telleriyle birbirini bütünler. Buradan yola çıkarsak bir teknede sabit donanım denen öğeler ise; direk, bumba, istralya, gurcata ve çarmıhlardır. Direk: Pruva-pupa hattında dikey veya az miktarda geriye yatık olarak konmuş, ahşap veya metalden imal edilmiş donanım parçasına denir. Bumba: Yelkenin alt yakasının bağlandığı ağaç veya metalden yapılmış donanım parçasına denir. Diğer bir ifade ile yelkenlerin alt yakaların germek için kullanılan bir cins serene denir. Çelikten mafsallı bir parça ile direğin arkaya bakan kısmına monte edilir. Bumbanın üst kısmında bulunan oluktan yelkenin alt kenarından grandin halatı geçirilerek yelkenin bumbaya bağlanır. İstralya ve çarmıh telleri: Direğin dikey veya geriye yatık olarak sabitlenmesini sağlayan tellerdir. Pupa-pruva hattında direği baş bodoslamaya bağlayan tele istralya, kemere yönlerinden gurcataların uçlarından geçerek direğin biraz arkasına sabitlenen tellere ise çarmıh adı verilir. Gurcata : Ana direk üzerindeki çubuğun armasını yapmak ve üzerlerine çanaklık kurmak için mauna kollarının üstüne ve omurgaya aykırı konulan ağaç kütükler. Direk Çeşitleri Tekne inşasında günümüz teknolojileri ile değişmektedir. Buna rağmen ahşap direğin güzelliği farklıdır. Fakat en çok kullanılan direk türleri metal direklerdir. Ayrıca karbon-fiber direkler de kullanılmaktadır. 1 Ahşap Direkler Ahşap direkler tek parça düzgün ağaçtan yapıldığı gibi lamine yöntemle de üretilen direkler vardır. Günümüzde Türk Loydu kıstaslarına en uygun ahşap direk üretimi, lamine yöntemdir. Tek parça ağaçtan üretilecek ise kesinlikle lifleri düzgün olan ve budaksız ahşap malzeme tercih edilmelidir. Ahşap direk üretiminde genelde ladin ağacı tercih edilir. Direk yapımında kullanılacak ağacın su ve hava etkilerine dayanıklı olması ve aynı zamanda iç dirençleri yüksek olmalıdır. Ladin ağacının tercih sebebi ise lif uzunluklarının uzun olmasından dolayı kırılma ve bükülmeye direnci yüksektir. Ahşap direkler kesit olarak bakınca daire, elips, köşeleri yuvarlatılmış dikdörtgen ve köşeleri yuvarlatılmış kare olarak imal edilir. 2 Metal Direkler Çelik ve alüminyum malzemelerden yapılmalıdır. Metal direklerin yapımında form olarak genelde dikdörtgen, kare ve daire olarak üretilir. Günümüzde karbon fiber malzemeden de yapılmış direkler de imal edilmektedir. Özellikleri Ahşap direklerin birleştirmeleri genel olarak lamine birleştirme tekniği ile uygulama yapılmalıdır. Yapılan bu birleştirmelerde su ve hava etkisine dayanıklı marin tutkallar kullanılmalıdır. Direkler omurgalara ve güvertede destek mesnetleriyle sabitlenmelidir. Oluşturulan bu sabitleme işlemi sökülebilir olmalıdır. Aksi takdirde değiştirme esnasında problem çıkaracaktır. Ahşap direkler omurga üzerine yuva hazırlanarak yerleştirildiği gibi metal pabuçlar hazırlanarak yerine montajı yapılabilir. Güverte oluşturulacak yuvanın kenarları kemerelere destek ve ahşap dolgu ile sağlamlaştırılmalıdır. Güvertenin üstüne ve kamara tavanındaki direğin geçtiği yere dolgu desteği yapılarak su sızdırmazlığı sağlanmalıdır. Ahşap direklerde elektrik ve haberleşme tesisatı geçecek kısım mümkünse yeterince açılmalıdır; aksi takdirde direğin mukavemeti düşecektir. Çoğunlukla uygulamada direk içine açılan veya bırakılan yuvaya tesisat borusu yerleştirilmesi uygun görülmektedir

2 A : Direk B : Direğin Sabitlenmesi İçin Hazırlanan Güverte Altı Pabucu C : Güvertede Açılan Direk Yuvası D : Direk Altlığı ya da Pabucu E : Direk Başlığı F : Bumba Ahşap direk taban birleştirme detayı Metal direklerde ise iki tip uygulama vardır. Bunlardan birincisi sadece elektrik ve haberleşme tesisatı barındıran sistem, diğeri ise yelkeni içinde toplayabilen mekanizma barındıran sistemdir. Metal direkler yeterli et kalınlığında olan malzemeden yapılmış olmalıdır. Aksi takdirde zorlanma karşısında kazaların meydana gelmesi kaçınılmazdır. Metal direkler de ahşap direkler gibi güverte ve omurgada mesnetle desteklenmelidir. Bunun yanında özellikle çatlamaların önüne geçmek ve yükün dağılması için güvertede direğin geçtiği yerde ahşap takozlar ile kenarlara destekleme yapılmalıdır. Yapılan bu destelerin üzeri su geçirmez bir şekilde lastik örtü ile kaplanarak kelepçeler ile direk ve pabuca bağlanmalıdır. Teknede direkler üzerinde tesisatların geçtiği yerler iyi yalıtılmalıdır. Sinyalizasyon ışıklandırma, haberleşme ve diğer cihazların bağlanacağı yerler iyi tespit edilmeli ve uygun biçimde bağlanmalıdır. Gurcata ve bumbalar yelkenin alt uzunluğu kadar uzunlukta yapılır. Bumba ve gurcatalar yelkenin hareketlerini yöneten yardımcı elemandır. Yelken donanımında her zaman gurcatalar olmayabilir; ama bumbalar olmak zorundadır. Bumbalar üzerine ray gömülerek yelkenin hareketleri kontrol edilebilir. Aynı zamanda yelkenin toplanma yeri olabilir. Bumba ve gurcatalar ahşap, metal ve fiber malzemelerden yapılır. Örneğin, bir direk üzerinde çanaklık kurmak için mauna kolları üzerine omurgaya aykırı olarak yerleştirilen kollar, yelken teknelerinde direkten inen çarmıkları açmak için kullanılan kollar gibi. İskele/sancak gurcataları olarak iki kısımdır. Yabancı karasularında bulunulduğunda o ülkenin bayrağı sancak gurcataya çekilir. B BOY BĠRLEġTĠRMELER Ahşap yelken direği yapımında boy birleştirme işlemleri direğin istenen boya ulaşması için yapılır. Boy birleştirmeler Türk Loydu kıstaslarına ve birleştirme işlemlerine uygun yapılmalıdır. Ahşap direkler de boy birleştirme işlemlerinde yapım yöntemine göre ikiye ayrılır. Lamine ve tek parçadan imalat olarak düşünülebilir. İmalat işleminde seçilen yöntem direğin, bombanın, gurcataların yapımında da aynı yöntemler uygulanabilir. Metal direklerde ise boy birleştirme işlemi iç içe geçme ve kaynatma ile yapılmalıdır. Aksi takdirde mukavemet düşük olur ve kaynatma yerinden kopma olabilir

3 Çeşitleri 1 Tek Parçalı Boy Birleştirme Boy birleştirme yapılacak ahşap direk parçaları uygun biçimde hazırlanır. Hazırlanan parçaların uç kısımlarına 1-1,2 m kadar bir kertme işlemi yapılır. Yapılan bu kertme işlemi eşit olmalı boşluk olmamalıdır. Yüzeyle örtüşmelidir. 2 Lamine Yöntemle Boy Birleştirme Boy birleştirme yapılacak parçaların uçları eğik düzlem olarak hazırlanır. Geçme boyu derinliğin 4-6 katı olarak alınmalıdır. Parçalar 3 cm yi geçmeyecek şekilde kesilmelidir. Yüzeyler temiz olarak hazırlanır ve lamine yöntemle üretim tekniklerine göre yapılmalıdır. İstenen boya göre baş ve uç kalınlıkları belirlenmelidir. 3 Geçmeli Birleştirme Geçmeli birleştirme tekniği ahşapta çok uygulanan bir metot değildir. Genel olarak metal direklerin yapımında kullanılır. Bu birleştirmede kullanılan direk formları ek yerlerinde iç içe geçecek şekilde çaplar seçilmelidir. İçe geçecek üst kısım için alt kısım içine basamak oluşturulmalıdır. Ahşap birleştirmesinde kullanılacak ise birleştirme eklerinin uçları 1-1,20 m arasında olmalıdır. Özellikleri Ahşap direklerde boy eklemelerinde tek parçalı ise uçların birleştirmelerinde kemre işlemi yapılmalıdır. Açılan kertmeler cıvatalar ile birbirine bağlanmalıdır. Ve bağlantı uçları paslanmaz çelik kelepçeler ile birbirine bağlanmalıdır. Metal direklerde boy birleştirme yapılırken mutlaka geçme düzlemi içten desteklenmeli ya da direk kısımları iç içe geçmelidir C RAY-TEL BAĞLANTILARINI YAPMA Ray, tekne üzerinde yelkenin hareketini ve yönlendirmesinde yardımcı olan metal malzemeden yapılmış özel profilli parçalara denir. Raylar aynı zamanda tekne üzerinde insan gücü ve makine gücü ile yelkenin sevk ve idaresinde yardımcı kısımlardır. Genel olarak düşünülünce raylar alüminyum ve paslanmaz çelikten yapılmaktadır. Eğer bu dikkate alınmaz ise küflenme ve pas güvertede çirkin bir görünüm arz edecektir. Raylarda ve bağlantılarda kullanılan teller paslanmaz çelikten yapılmış olmalıdır. Deniz suyunun ve havasının korozyon yapıcı etkisi küflenme ve paslan oluşturacak ve zamanla yük taşıma miktarı düşecektir. Çeşitleri Tekne donanımında kullanılan raylar üç gruba ayrılmaktadır. Bu gruplama rayın şekline göre yapılmıştır. 1 - Yatık C Tipi Raylar: Bu raylar yapısı itibariyle kullanıldığı yerde hareket edecek olan flok abraları rayın içinde geliş gidiş yapmaktadır 2 - I Tipi Raylar: Yapısı itibariyle I harfine benzeyen ve üzerideki arabanın tekerleri rayın iki yanında hareket eden raylardır. 3 - T Tipi Raylar: Yapı itibariyle T harfine benzer görünüşe sahip olan raylardır. Üzerinde hareket eden araba rayın baş kısmında hareket eylemi yapar. Kullanıldığı Yerler Raylar yelkenlerin yönlendirilmesinde kullanılır. Özellikle yelkenin bumba yakasının toplanmasında, bumbanın iskele ve sancak yönünde hareket ettirilmesinde ve yelkenin istenen gerginliğe ulaştırılmasında kullanılır. Ayrıca raylar bumbanın üst kısmına yerleştirilerek yelkenin direk içindeki yuvaya toplanmasında kullanılır. Bumbanın iskele ve sancak taraflarına güverte üzerine monte edilerek yelkenin ve bumbanın yönlendirilmesinde kullanılır

4 D YELKEN BAĞLANTI SĠSTEMĠNĠN MONTAJI Yelken bağlantı sistemleri üç değişik şekilde düşünülebilir. Bağlantı sistemleri de bu düzene göre şekil almaktadır. Bağlantı sistemlerinin en önemli öğesi ise halatlar, çelik teller ve bağlantı elemanlarıdır. 1 - İstralyaya Bağlı Montaj Sitemi: Yelken toplanırken ve açılırken istralya üzerine sarılıp açılıyorsa buna göre bumba ve direk üzerine makara ve klipsler yerleştirilerek hazırlanan sistemdir. İstralya üzerine sarılmasıyla elde edilen bu montajda alt ve üstte çelik halatın kendi ekseni etrafında dönmesi sağlanmalıdır. İstralya halatı gergin olmalıdır. 2 - Direk İçine Toplanmasına Göre Montaj Sistemi: Yelkenin direk içine hazırlanan yuvasına makaralar ve klipsler ile desteklene bağlantı sistemleridir. Bu sistemde yelken makaralar yardımıyla direk içindeki yerine yerleştirilir. 3 - Bumba Üzerine Toplama Montaj Sistemi: Yelkenin bumba üzerine toplanması ile elde edilen, ray, araba, klips ve liftinle yapılan bağlantı sistemidir. Özellikleri Yelkeni direk, bumba veya istralya üzerine toplarken yardımcı olan düzeneğin tamamı uygun ve birbiri ile bağlantılı olma ise yönlendirme ve yelkene sahip olma güçleşecektir. Yelkenin bağlantılarını yapmak için kullanılan araçlar kaliteli ve paslanmaz olmalıdır. Yelken bağlantılarında kullanılan gereçler sağlam ve dayanıklı olamaması durumunda kaza olabilir. Kullanımdan önce elemanların bakımı ve kontrolü yapılmalıdır. Yelken bağlantılarında kullanılan malzemeler aşağıdaki gibidir. Sistemde sıkışmayı önleyici, kuvvetten kazanç sağlayan, aynı zamanda yönlendirme işlemlerini yürüten elemanlardır. E VİNÇ Yelkenli teknelerde, özellikle ıskota ve diğer halatları germek için kullanılan mekanik düzenekli, el, elektrik veya hidrolik güçle çalışan düzeneklere denir. Vinçler, küçük teknelerde bulunmaz. Küçük teknelerde iskota ve mandarlar genellikle elle alınabilecek kadar hafiftir. Yelken alanı büyüdükçe mandar ve iskotalara binen yük de arttığından büyük teknelerde vinçler bulunur. Vinçler küçük kuvvetlerle büyük kuvvet oluşturmada kullanılabilir. Özellikle tekne boyu uzadıkça teknede yelkenini el ile yönetmek, sevk ve idare etmek zorlaşır. Vinç yardımıyla bu iş daha kolay ve sorunsuz çözülür. Vinç makaralar ve vinç kolu gibi iki kısımdan oluşmaktadır. Özellikleri Vinçler paslanmaz çelikten yapılmalıdır. Sürekli olarak iç kısımdaki sürtünmeyi azaltıcı yağ kontrol edilmelidir. Yelkenin büyüklüğüne uygun vinç modeli seçilmelidir. Vinçler yapıları ve ürettikleri hız ile adlandırılır. Piyasada tek ve iki hızlı olarak üretilmektedir. Piyasada üretilen vinçler dış gövde ve ana mil paslanmaz çelikten, iç gövde ve dişliler bronz, bilyeler derlin malzemeden imal edilir. F DĠREĞĠ YERĠNE YERLEġTĠRME Tekne direkleri yerlerine yerleştirilmesi sadece insan gücüyle mümkün değildir. Yerleştirme işlemlerinde iki yöntem izlenmektedir. Yapılan bu yöntemlerin uygulanmasında direk boyu göz önüne alınmalıdır Direkler yerine iki şekilde yerleştirilir. 1 Makaralar ve çelik halatlar yardımıyla yerleştirme 2 Hidrolik ve motorize vinçler yardımıyla yerine yerleştirme Makaralar yardımıyla direklerin yerleştirilmesi genel olarak küçük boylardaki direklerde uygulana bir metottur. Direk kaldırılmadan önce mutlaka bağlantı düzeneklerinin olduğu yeler koruyu bez, kauçuk vb. malzemeler ile sarılmalıdır. Motorize ve hidrolik vinçler yardımıyla direklerin yerleştirilmesinde direk kaldırmak için bağlanacak yerleri ve alt ucu bez veya kauçukla sarılır. Çelik halatlar yardımıyla kaymayacak biçimde bağlanır. Vinç kolu yardımıyla yukarı kaldırılıp yerine yerleştirilir. Direkler yerleştirildikten sonra istralya ve çarmıhlarla sabitlenmelidir. Aksi takdirde salınımdan dolayı güverteye zarar verebilir. Vinçler yardımıyla direklerin yerleştirme işlemi tekne denize indirildikten sonra yapılmalıdır. Direkt üzerindeki sabit donanımlar takılmış olmalıdır. Direğin uç kısmındaki ve gurcataların ucundan geçen çarmıhlar bağlanmış olmalıdır. Direk dikildikten sonra mutlaka çarmıh ve istralya ile sabitlenmelidir

5 F ENĠNE BĠRLEġTĠRMELER Ahşap tekne direğinde kullanılan parçaların birbirine açılmayacak şekilde geçmesi gerekir. Özellikle birbirlerini kilitler düzenekte olmalıdır. Hazırlanan parçaların kendi içinde lamine yöntemle direk üretimine uygun olmalıdır. Ağaç malzemenin yapısı göz önüne alınmalıdır. Ahşap malzemeyi işlerken seçilen birleştirme tekniği de lamine yönteme uygun olmalı ve mukavemeti arttırıcı olmalıdır. Enine geçmeler direğin görünüş formunun verildiği işlemlerdir. Çeşitleri Direk yapımında enine geçmeler verilecek forma göre üç gruba ayrılır: 1 Kutu Tipi Birleştirme 2 Yığma Tip Birleştirme 3 Kilitleme Tip Birleştirme 1 Kutu Tip Birleştirme Kutu tip birleştirme tekniğinde öncelikle düzgün yüzeyli bir mastar hazırlanır ve hazırlanan bu mastar uygun biçimde sabitlenir. Lamine yöntemle üretimli ilk parça getirilerek mastar üzerine yerleştirilir. Tutkal yardımıyla mastara bağlanır. İlk parçanın üzerine iki yan parçanın yerleştirileceği kılavuz çıtaları epoksi tutkalı ile yapıştırılır. Daha sonra yan parçalar yerleştirilir. Yan parçalar yerleştirildikten sonra üst kapama parçası ve kılavuz çıtaları bağlanarak birleştirme işlemi gerçekleştirilir 2 - Yığma Tip Birleştirme Yığma tip birleştirme lamine yöntemle üretim yapılıyormuş gibi yapılmaktadır. Yani üst üste parçaların lamine tekniklerine uygun olarak tutkallanarak sıkılması ve daha sonra tesisat hattının açılması gerekir. Daha sonra hazırlanan bu sistem istenen ağaç malzeme ile kaplanarak dış form verilir. Orta boşluklu daire direk formu Orta boşluklu elips direk formu Orta boşluklu direk formu H DĠREK ÜSTÜ BAĞLANTILARI Direk üstü bağlantılarda öncelikle direğin yapıldığı malzemeye bakmak gerekir. Direk üstünde bumba, gurcata, sinyalizasyon, haberleşme, rüzgârgülü, çarmıh ve istralyalar için bağlantı elemanları bulunmaktadır.bu elemanlar direğin üzerinde taşıyacağı yüklerin kontrolünü ve yönetimine yardımcı olur. Bu bağlantı elemanları hem sağlamlık açısından hem de direğin sabitlenmesinde kullanılır. Çeşitleri Direk üstünde kullanılan bu bağlantı elemanları yaptıkları göreve göre sınıflandırılabilir. Elemanları kısaca adlandırmak gerekirse: Çarmıh Bağlantıları İstralya Bağlantıları Bumba Bağlantıları Gurcata Bağlantıları Aydınlatma Bağlantıları Haberleşme Bağlantıları Rüzgârgülü Bağlantıları - 5 -

6 Ġ YELKENLERĠ TAKMA Yelkenler türlerine göre değişik şekillerde adlandırılır. Ama asıl yelken takma çeşitleri yakarlına ve köşelerine göre takılmasıdır. Teknelerde kullanılan takma metotları şunlardır: Yakalarına göre yelken takma Köşelerine göre yelken takma Yelkenler hazırlanırken mutlaka takılacak olan kısımlarına halka veya makaralı sistemler monte edilmelidir. Köşelerde makara ve yakalarda ise perçin şeklinde halkalar takılmalıdır. Yakalarına göre yelkenlerin takılmasında orsa yakası, güngörmez yakası ve bumba üzerindeki alt yakalar kullanılmaktadır. Bu yakalardan orsa yakası direğe, güngörmez yakası ise bumba ucundan direk üstüne, alt yaka ise bumba üzerine bağlanmaktadır. Yakalarına göre yelekenlerin takılmasında yelkenin toplanacağı yere dikkat edilmelidir. Toplanma üç ayrı yerde yapılabilir. Bunlar; direğin içine veya istralya üzerine sarılabilir ya da bumba üzerine toplanabilir Köşelerine göre yelkenlerin takılmasında özellikle köşelerden destek alınır. Köşeler ya geniş halkalar ya da makaralar yerleştirilir. Özellikle makara düzeni kurulursa ve direk içinde toplanabilen bir sistem çok kullanışlı olacaktır. Bu sistemde bumba üzerine ray yerleştirilerek de yelkenin hareketleri kontrol edilebilmektedir. Bu sistem de yelkenin karula, mandar ve iskota yakalarında bağlanarak yelken takılmalıdır. Bumba ve direk içine toplanabilen bir sistemdir. J ARMA KONTROLÜ Arma; direk, çarmıhlar ve istralyaların oluşturduğu donanıma denir. Armalar sefere çıkmadan önce mutlaka yerinde kontrol edilmelidir. Aksaklıklar düzeltilmelidir. Armaları oluşturan elamanlar direğin ayakta durmasını, yelkenlerin kontrol edilmesini, teknenin yönlendirilmesini ve üzerinde barındırdığı sistemlerin güvenliği için önemlidir. Hareketli parçalar elastik ve yumuşak olmalıdır ki makaralardan geçebilsinler. Sabit parçaların ise yük altında uzama yapmamaları gerekir. Sabit parçalar baş ve kıç istralya telleri ve yanlardan direği destekleyen çarmıklardır. Arma Çeşitleri 1 Sloop Armalar Günümüzde en çok rastlanan arma Bermuda Sloop u adı verilen tarzdır. Bu sistem direk, bumba, ana yelken ve ön yelkenden oluşur ve iki temel cinsi mevcuttur. Direk tepesi arma adı verilen (Topp rig) tarz ve kesirli arma (fractional rig). Direk tepesi armada baş istralya direğin en tepe noktasına bağlı olup ana yelken tepe yüksekliğine ulaşabilen bir ön yelken kullanılmasına olanak sağlar. Kesirli armada baş istralya direğin en tepe noktasına kadar ulaşmaz, bu nedenle kullanılan ön yelken daha küçüktür. Baş istralyanın direk üzerinde ulaştığı yüksekliğin direk tam boyuna oranlanmasına göre isimlendirilir. 7 / 8 -Arma veya 3 / 4 -Arma gibi. 2 Direk Tepesi Arma Bu tip armalarda ön yelken alanı büyük ve tekneyi yürüten kuvvetin büyük kısmı ön yelken tarafından oluşturulur. Basitliği nedeniyle çok rastlanan ve tutulan bir armadır. Direğin ayarları nispeten kolay yapılır. Dezavantajı her türlü rüzgâr ve hava şartlarında optimum yelken yapabilmek için çok sayıda farklı ön yelkenlere sahip olma gereğidir. Ön yelkenin büyüklüğü bazen yelkeni kontrolde zorluklara neden olabilir ve bu büyük ön yelken kuvvetli ve ağır güverte donanımlarını şart kılar. Bu problemler sarmalı ön yelken sistemleriyle bir mertebe aşılmıştır; ancak sarmalı sistemlerde kullanılan yelkenler her durumda azami performans sağlayacak formda olamazlar. 3 Kesirli Arma Kesirli armalarda daha ufak alanlı ön yelkenler ve daha büyük yüzeyli, teknenin yürütülmesinde daha fazla pay sahibi olan bir ana yelken bulunur. Bu arma esnektir ve seyir sırasında direği bükerek ana yelkenin toru azaltılabilir ve yelkenin üzerindeki fazla basınç azaltılabilir. Kesirli arma direk tepesi armaya göre çok daha ufak bir ön yelken gardırobuna ihtiyaç duyar. Bu nedenle seyir esnasında ön yelken değişimi gereği daha azdır. Ayrıca bu armada spinnaker de daha ufak olduğundan abraması kolaydır. Her arma şeklinde olduğu gibi bu armanın da dezavantajlı noktaları vardır. Kıç istralya direğin en tepesinden, baş istralya daha aşağıdan direğe bağlandıklarından; bu iki istralyanın uyguladığı kuvvetler nedeniyle direk arkaya doğru bükülür

7 4 Cutter Arma Sloop armalı tekneler büyüdükçe ön yelken alanları kullanım zorluğu yaratacak şekilde büyür. Bu durumda ön yelken alanı iki daha ufak yelken bölünür. Böylelikle ekibin fiziksel gücü aşırı zorlanmaz. Ön yelkene kumanda etmek için daha büyük ve daha pahalı vinç donanımları monte etmek gerekmez. Daha öndeki yelkene "Yankee" adı verilir. İstralyası daha geride olan flok yükseklik olarak direğin 3 / 4 üne kadar uzanır. İlave bir kullanım kolaylığı sağlamak üzere flok bir bumba ile de donatılarak kullanılabilir. Bu armanın dezavantajı ise az rüzgârda düşük yürütme enerjisi üretmesidir. 5 Ketch Arma Bu tarz arma ile donatılmış teknelerde önde daha uzun bir ana direk, arkada daha kısa bir tane olmak üzere iki direk vardır. Bu armada da amaç mümkün olduğunca fazla yelken alanı taşıyabilmek ve bu yelken alanlarını kolay abrana bilecek şekilde bölmektir. Aynı yelken alanının iki direğe bölünmüş olması, bu iki direğin ağırlığı ve iki direkte yer alan yelkenlere kumanda edecek vinçler, donanımlar, bunların fazladan rüzgâr dirençleri nedeniyle; aynı yelken alanına sahip sloop teknelere göre daha pahalı ve daha az efektif bir arma tarzıdır. Ancak apaz ve geniş apaz seyirlerde sloop armaya göre avantajlı olabileceği söylenmektedir. 6 Yawl Arma Yawl arma prensipte ikinci direği daha kısa ve teknenin iyice kıçına, teknenin su hattı boyunun dışına taşınmış olan bir ketch armadır. Arka direk boyu azami ana direk boyunun yarısı kadar olabilir. 7 Uskuna Arma En az iki direkli, arka direğin ön direkten uzun olduğu büyük yelkenli yatlarda rastlanır. Ketch ve yawl armalardan farkı direk boylarının birbirine yakın olmasıdır. Bu armada da amaç yelkenleri kolay baş edilecek alanlara bölmek ve fazla uzun olmayan direk boyları sayesinde yelkenlerin basınç merkezlerini daha aşağıya alarak teknenin stabilitesini korumak ve teknenin aşırı safra taşıma zorunluluğunu ortadan kaldırmaktır. Uskuna armada direkler arasına ve ön yelken olarak çok çeşitli yelkenler basılabilir ve geniş apaz seyirlerde bu tekneler hızlıdır. 8 Kat Arma Klasikler için yelkenlinin arma sisteminin modernize edilmiş halidir. Bu armalarda ön yelken bulunmaması kullanımı basitleştirir. Genelde wishbone adı verilen surf bumbasına benzer bir bumba kullanılır. Orsa seyirde sloop armalı teknelerle rekabet edemez. Özellikleri Direk ve destek parçalarının kontrolünde öncelikle bağlantı elemanlarına bakılmalıdır. Bağlantı elemanlarında gevşeme, oynama, çatlama veya çıkma var ise değiştirilmeli ya da sıkıştırılmalıdır. Kontrol edilmeden sefere çıkılırsa seyir sırasında direğin kırılmasına neden olan kazalar yaşanabilir. Çarmıhlar direğin sağına ve soluna konan yatay çubuklardır. Yelken direği yükseldikçe bu çarmıhların sayısı da artar. Bu çarmıhlar çeşitli tellerle gövdeye bağlanır ve gerilip gevşetilebilir. Direğin sağa-sola doğru esnemesini önleyen temel sistem budur. Son yıllarda üretilen çoğu teknenin çarmıhları az da olsa geriye doğru bükümlüdür. Bu sayede direğin öne esnemesini önlemede yardımcı olur. Daha eski teknelerde bu is için runner isimli ek destek telleri kullanılırdı. Ġstralyalar, teknenin basından ve kıçından çıkıp direğin üst kısmına bağlanan tellerdir. Bu teller direğin öne veya arkaya bükülmesini engeller. Baş bodoslamadan direğe bağlı olana Bas İstralya, aynalıktan direğe bağlı olana ise Kıç Istıralya denir. Direği tutan teller için paslanmaz çelik teller kullanılmalıdır. Uzama kat sayısının düşük olması nedeniyle 19 telcikten bükülerek bir araya getirilmiş, 1x19 gösterimi ile bilinen teller kullanılmalıdır. K DĠREK TĠPLERĠ Teknenin gövdesine bağlı, yelkenlerin havada durmasını sağlayan parçaya direk denir. Tahtadan, metalden veya kompozit materyallerden yapılabilir. Direklerde tiplerin belirleyen en önemli öğe en kesit profilidir. Bu profiller tekne direklerinde üretilen malzemeye değişik şekiller almaktadır. Bu profiller oluşturulurken malzemenin özellikleri de göz önüne alınmalıdır. Günümüzde özellikle direklerin büyük bir kısmı metal veya kompozit malzemeden üretilmektedir. Bu üretimden dolaya direkler aynı zamanda yelkenlerin toplandığı bir hazne gibi olmuştur. Ahşap direkli geleneksel veya klasik tekneler hariç, günümüzde gezi ve yarış tekneleri için alüminyum direkler standart haline gelmiştir. İddialı ve büyük boylu teknelerde sloop armalarda direk boyları uzadığından ağırlık tasarrufu amacıyla karbon fiber malzemeden yapılmış direkler geleceğin donanımı olarak görülmekte ve artan taleple ucuzlamaları halinde alüminyum direğin yerini alacak - 7 -

8 görünmektedir. Direk teknelerde güverte üzerine basabildiği gibi güvertenin içinden geçirilerek omurga üzerine yerleştirilebilir. Çeşitleri 1 - Kare Kesitli Direkler 2 - Dikdörtgen Kesitli Direkler 3 - Elips Kesitli Direkler 4 - Daire Kesitli Direkler Kare ve dikdörtgen kesitli direkler lamine yöntemle hazırlandıktan sonra tesisat boşlu açılır. Daha sonra direğin çevresi daha kaliteli bir ağaç ile çevrilerek köşeleri yuvarlatılarak forma verilir. Daire ve elips kesitli direklerde ise ortada boşluk bırakılacak biçimde çeşitli açı ve kesim teknikleri ile parçaların bileştirilmesiyle elde edilen direk yapım yöntemidir. L YELKEN Tekne yapımında kullanılan direk formları Yelken bir çarşaf değildir. Çarşaflar düz ve iki boyutlu nesnelerken, yelkenler 3 boyutlu ve tıpkı uçak kanatları gibi hava akımını sağlayabilecek şekilde eğimlidirler. Yelkeni yere serdiğinizde, çarşaf gibi düz olmadığını, katlandığını ve buruştuğunu görebilirsiniz. Yelken kumaşları özeldir. En basit yelken kumaşı bile yüksek gerilime ve kötü hava şartlarına dayanacak şekilde yapılır. Gezi teknelerinde genellikle Dakron dan yapılan yelkenler kullanılır. Yarış teknelerinde kullanılan Tape Drive, Kevlar gibi üst sınıf malzemelerle üretilen yelkenler daha hafif ve daha dayanıklı olur. Materyal ne olursa olsun, tüm yelken kumaşları güneşe karşı çok hassastır. Kullanılmadıkları zaman mutlaka örtülmelidir. Yelkenler yapım şekline kullanıldığı yere göre adlandırılır. Yelken çeşitleri: 1 - Ana Yelken: Direğin gerisinde, bir yakası direğe, diğer yakası bumba ucuna bağlı yelkendir. Teknenin dengesinin kontrolünde önemli görev yapar. 2-Cenova (Flok): Cenova yelken, direğin ön kısmında ve bir yakası bas ıstıralyaya bağlı şekilde çalışır. Cenova yelkene Flok da denir. Kabaca eğer yelken direğin gerisine ulaşamayacak boyuttaysa flok denir. 3 - Balon: Bu iki yelkene ek olarak, bas ıstıralyanın da önünde açılan üçüncü tip yelkene balon yelken denir. Asimetrik, Simetrik ve değişik kalınlık ve kesimlerde olan bu yelken baslı basına bir eğitim konusudur

9 MODÜL : KAMARA ÜST BĠNA A KAMARA ÜSTÜ YAPIMINDAKĠ BAĞLANTILAR Kamara Üstü Yapımındaki Bağlantılar Kamara üstü yapımında kullanılan bağlantılarda genelde dikmeler ve kemerelere bağlı bir yapı vardır. Bu durum, tekne dış görünüş formunu etkileyeceği gibi iç kısımların da planlanmasında etkili olacaktır. Bağlantılarda mümkün olduğunca geçmeli birleştirme ve lamine yöntemler uygulamakta fayda vardır. Kamara üstlerinin kapatılması işlemi genellikle yapılacak kaplama türüne ve birleştirme şekline göre değişiklik gösterir. Birleştirme işlemlerinde öncelikle ağaç malzemenin bu iş için uygunluğuna ve kalitesine bakmakta fayda vardır. Eğer imkânlar elverirse lamine yöntemle çalışmanın faydası olacaktır. Lamine yöntem kullanılarak yapılacak bağlantılarda mukavemet artacak ve ağaç kusurlarından oluşacak deformasyon en aza inecektir. Birleştirme yerleri sadece tutkal veya çivi ile yapılmamalı cıvatalar yardımıyla kuvvetlendirilmelidir. Tekne içinde yaşam alanını doğrudan ilgilendiren bu uygulama, tekniğine uygun çalışmayı gerektirir. Teknik kurallara uygun çalışılamazsa kazalara veya fireli çalışmaya sebep olur. Üst bina bağlantılarında kullanılacak ağaç malzemeler, sert, kuru ve emprenye edilmiş budaksız ağaç malzemelerden yapılmalıdır. Aynı zamanda kaplama altında kalmayan kısımlar dekoratif görünüme sahip olmalıdır. Kamara üst bina yapımında kullanılacak bağlantılarda öncelikle bağlantının konumu ve işlevine bakılmalıdır. Genel anlamda bu bağlantıları kemere-posta, dikme-kemere, kemere-tülani ve karkaskemere bağlantıları olarak ele alabiliriz. Kemere posta bağlantısı kesinlikle cıvatalarla desteklenmeli, mümkünse kertme ve kırlangıç kuyruğu birleştirme tekniklerini uygulanmalıdır. Kemere-posta birleştirme detayı Kemere-dikme birleştirme detayı Öksüz kemere atkı birleştirme detayı - 9 -

10 Kemere ile ilgili bağlantılarda genel olarak cıvatalı, geçmeli ve lamine yöntemle üretilmiş birleştirme şekilleri uygulanmıştır. Kamara üstü kapatılması ile ilgili asıl bağlantı şekli ise karkasların oluşturulması ve bunların kemerelere tutturulmasıdır. Karkaslar kemere aralıklarına uygun biçimde hazırlanır, öncelikle yan bağlantılar tutturulur ve ara kayıtlar bunlara bağlı olarak yerleştirilir. Karkaslar kemere aralarına tutturulduğu gibi kemere altlarına da çakılabilir ya da vidalanabilir. Karkasların birleştirilmesi işlemi kesinlikle başka yerde değil bizzat çalışma ortamında yapılmalıdır. Karkaslarda genellikle kesit ölçüleri olarak genişlik 3-5 cm, yükseklik ise 5-8 cm alınır. Bu aralıkları etkileyen faktör, ağaç malzemenin çivi veya vida tutma özelliğidir. Kemere güverte atkısı birleştirme detayı B KAMARA YANI YAPIMINDAKĠ BAĞLANTILAR Kamara yanı yapımında bilinmesi gereken önemli bir özellik de boyutlardır. Boyutların yanı sıra kamaranın konumu ve işlevi de etkilidir. Kamara yanı yapımında öncelikle ortaya çıkan özellikler; dikme konumları ve boyutları ile kamara için belirlenen yerlerdeki taban kirişi ve kemre atkıları ile tülanilerin bulunduğu konumdur. Kamara oluşturulurken kesinlikle dikme, kiriş, kemere, atkı ve tülaniler göz önüne alınarak planlanmalıdır. Planlama sırasında teknenin içindeki bütün boşlukları en iyi şekilde değerlendirme aşaması, kamara bölmelerinin belirlenmesinden geçer. Bir kamara yanlarının geçeceği yerleri iyi tespit eden bir gemici, teknenin en iyi şekilde kullanılmasını sağlayacaktır. Tekne içinde bütün boşlukların değerlendirilmesi kamara yanlarının yapımında geçmektedir. Kamara yanlarını yapan bir usta iyi bir teknik kullanırsa alandan kazanır, kullanmaz ise tekne içinde ölü alanlar oluşturur. Tekne içinde kamara yanlarını; dikmeler, karkaslar, dolgu gereçleri ve kaplamalar oluşturmaktadır. Yanların yapımında yanlara dekoratif özellik de kazandırılabilir. Bu, tekne içindeki yaşam alanlının daha kullanışlı ve hoş olmasını sağlar. Kamara yanı yapımında öncelikle bilinmesi gereken elemanlar; dikmeler, taban kirişleri, kemereler, tülaniler ve karkaslardır. Konumları itibariyle bu elemanlar kamara yanı yapımında işimizi kolaylaştıracaktır. Aksi takdirde bu elemanları da gizlemek için işlemler yapmak gerekebilir. Dikmeler kamara yapımında genellikle kamara köşelerinin belirlenmesinde ve ana taşıyıcı olarak görev yapar. Dikmeler, sintineden gelebileceği gibi taban kirişi üzerinden kemerelere kadar uzanabilir. Genellikle tek parça ağaçtan yapılır. Lamine yöntemle yapılması daha sağlıklı olmasını sağlayacaktır. Taban kirişlerinin geçtiği yerler kamara yanı yapımında karkasların kamara tabanına daha sağlıklı bağlanmasını sağlar. Taban kirişleri aynı zamanda kemere görevi de sağladığı için lamine yöntemle yapılır. Bu özellik karkasların cıvatayla da bağlanmasını sağlar. Kemere ve tülaniler kamara yanlarının tavan ya da güverte tabanına bağlanmasını sağlar. Eğer üstte bu elemanlara bağlantı yapılmaz ise gönyesizlik ve yalıtım işlemleri sağlanamaz. Kamara yanlarının asıl ögesi karkaslardır. Kamara yapımında karkaslar bölme işlemini sağlıklı olmasını, mukavemeti artırma, işçiliği ve yalıtım olayını kolaylaştıracaktır. Karkas yapımında öncelikle kamara yanı yapılacak yerin boyutları tekne üzerinden veya plan üzerinden alınarak hesaplanır. Bu işlemlerden sonra karkas yapımına geçilmelidir. Karkas içindeki dikmeler genel olarak genelde 6 10 cm kare kesitli olduğu gibi 6 cm den az kesitli olmamalıdır. Dikme ve ara kayıt arlıkları cm arasında olmalıdır. Kamara yanı yapımında genel olarak; kertme, kinişli, zıvanalı, kamalı, cıvatalı, düz, kırlangıçkuyruğu, birleştirme teknikleri kullanılmaktadır. Bunlardan en çok kullanılanı kinişli ve kertme birleştirme tekniğidir. Kamara yanı; dikmeler, kemereler, tülaniler, taban kirişleri, karkas kayıtları (yan,tavan, taban, ara kayıtlar) ve dolgu gereçlerinden oluşur

11 MODÜL : FARġLAR Teknelerin sintinelerine yerleştirilmiş döşeme tahtalarına farş tahtası denir. Gemi ambarlarının dibine, filikalarda eğrilerin (postaların) üzerine veya ahşap bir teknenin sintine üzerine yerleştirilen tahtalarına da farş tahtası denilmektedir. Ayrıca küçük teknelerde, kemereler üzerine konulmuş, çıkarılıp takılabilen tahtalara da farş tahtası denir. Büyük teknelerde ise farş tahtalarının bağlanması için yapılmış kemerelere de farş kemeresi adı verilir. Farşlar bu kemereler sabitlenir. Aynı zamanda farş tahtası, gemideki yüklerin ambar dibine ya da teknenin metal bölümlerine değmesini önlemek ve yükü tutmak gibi de bir işlevi vardır. Farşlar tekne zeminini oluşturarak hem teknede rahat hareket alanı sağlar hem de sintinede beliren ve biriken pis suyun ikmalini yapmayı kolaylaştırır. Küçük teknelerde farş tahtaları aralıklı şekilde döşenirken, büyük teknelerde ise çoğunlukla marine kontrplak ile döşenmektedir. Küçük teknelerde farşa tahtaları istenildiği zaman kaldırılabilir özellikte olmalıdır. Büyük teknelerde ise kemerelere sabitlendiğinden, sintine kısmına ancak farş kapakları ile ulaşılabilmektedir. Farş tahtaları belirli aralıklar ile tekne boyunca döşenen ve iskele-sancak olmak üzere ikiye ayrılan yapı elemanlarıdır. Farş Bölmeleri ise farş tahtaları ile sintine arasında kalan kısma verilen addır. Küçük tip teknelerde bu kısımda pis su, yağ, akaryakıt vb. akıntılar birikeceği gibi şaft mili, çeşitli boru ve hortumlarda bu bölümden uzanabilmektedir. Büyük teknelerde ise farş kemeresi altında ise teknenin makine dairesi, çeşitli ekipmanlar ve tanklar yerleşik durumdadır. Bu ekipmanların çevresi yine farş tahtaları ile döşenmiş durumdadır. Farş Yapımında Kullanılan Ağaçlar ve Diğer Malzemeler Farş yapımında en çok kullanılan ağaç cinsleri teak, maun, karaağaç ve çam ağaçlarıdır. Çam ağacı fazla tercih edilmemesine rağmen diğer ağaç türlerine oranla hem daha ucuz hem de piyasada bulabilme kolaylığı açısından tercih edilen iğne yapraklı bir ağaçtır. Bu ağaçların mekanik özellikleri nedeniyle farş yapımında kullanılmaları uygun görülmüştür. Fakat piyasada maliyetin düşük tutulması istendiğinden ithal ağaçlar pek tercih edilmemektedir. Ağaçların yanı sıra yeni uygulanan tekniklere göre günümüzde farşlar; su kontrplağı (marin kontrplak) ve alüminyum levhadan da yapılmaktadır. Bu malzemeler genel olarak motor yatlarda, mega yatlarda, büyük balıkçı teknelerinde kullanılmaktadır. Bu malzemelerin tercih edilme nedenleri ise, ithal ağaçlara oranla maliyetlerinin daha düşük olması, işleme kolaylığı, işçiliğinin az olması ve bakım masraflarının düşük olması söylenebilir. Marin kontrplaklar İngiliz standartlarına göre BS 1088 veya Alman normlarında AW 100 işaretli kontrplaklar teknenin karinası dahil, tüm yapı elemanlarında kullanılabilir C'ye kadar ısıya, suya ve asit ortamlarına dayanıklı özellikle olup, yat ve tekne yapımına uygun özel deniz tipi kontrplak çeşididir. Montajını Yapma Farş tahtaları ve farş bölmeleri daha öncede belirtildiği gibi üç yöntemle yapılmaktadır. 1 - Izgara yönteminin montajı Kısaca bu yöntem, farş tahtalarının teknenin yapı elemanlarına bağlanmadan teknenin sintinesine bırakılan, gerektiğinde kaldırılabilen portatif bir farş tahtası sistemidir. Teknenin formuna göre, kullanılacak tahtaların uzunluğu ve genişliğine göre seçilen ahşap malzeme, iş resmine bağlı kalarak ahşap işleme makinelerinde istenilen ölçüye getirilir. Tahtalar, aralıklı bir şekilde çıtalarla birbirine epoksi ya da galvanizli çivi ile bağlanır. Gerekli üst yüzey işlemleri yapılan farş tahtaları sintine üzerine konur. Paket yönteminin montajı; İskele-sancak doğrultusunda döşenecek farş tahtaları, tekne postalarına önceden epoksi reçine ve vida ile bağlanmış istralyaların üst kısımlarına bağlanan yumrular arasına demonte şekilde yerleştirilir. Farş tahtalarının maktaları, karşılıklı olarak yumrular arasına sıkıştırılmış olur. Baş-kıç doğrultusunda farş tahtalarının hareketinin kısıtlanması için, döşeklerin ve postaların yanlarına gelecek şekilde bağlanmış üzengiler arasına sıkıştırılarak, tahtaların ileri-geri hareket etmesi engellenmiş olur. Yerleştirilen farş tahtaları cumba cumbaya birleştirilebileceği gibi, lambalı birleştirme veya kinişli birleştirme ile de birleştirilebilir. Farş tahtaları birbirine hiçbir şekilde bağlanmaz. Farş tahtaları pupa-pruva yönünde döşenecekse bu kez karşılıklı postalar arasına kemereler döşenir. Kemereler postalara sabitlenir. Farş tahtalarının bittiği iki uç kısma sabitlenen üzengiler sayesinde, tahtaların ileri-geri gitmesi engellenir. İskele-sancak yönünde hareketin kısıtlanması içinse teknenin pupa ve pruva yönlerinde boydan boya yumrular, kemereler üzerine sabitlenerek tahtaların

12 hareket alanı kısıtlanır. Farş tahtaları birbirine cumba cumbaya yerleştirileceği gibi lambalı yada kinişli olarak ta birleştirilebilir. Farş tahtaları arasında boşluk bırakılmadan döşeme işlemi yapılır. Sintine ile döşenen farş tahtaları arasında kalan boş kısma da farş bölmesi adı verilir. Bu bölmeler çeşitli amaçlar için kullanılabilir Kapama yönteminin montajı; Sintinede yer alacak makineler, tanklar ve diğer ekipmanların boyutuna göre alınan ölçü doğrultusunda farş kemeresi yüksekliği belirlenir. Belirlenen yükseklikten iskele-sancak doğrultusunda kemereler, istralyalar üzerine açılmış kertiklere epoksi reçine ile yapıştırılır. Kemereler üzerine marin kontrplak epoksi reçine ile sabitlenir. Vidalar yardımıyla kontrplak kemerelere çektirilerek yapışma sağlamlaştırılır. Kemerelerle sintine kısmı arasında hiçbir boşluk bırakılmadan tüm zemin kapatılır. Sintineye iniş için farş kapakları açılması unutulmamalıdır. Perdahlama işleminden sonra vernik veya boyama işlemi uygulanarak kullanıma hazır hale getirilir FARŞ KAPAKLARI Teknelere, dalgalardan dolayı sıçrayan sular, tekne elemanlarından sızan damlalar, çeşitli yağların, su ya da yakıt tankı akıntılarının, teknelerin sintinesine birikmesine neden olmaktadır. Ayrıca çeşitli motorların, makinelerin, su ya da yakıt tanklarının ve diğer ekipmanların tamiri ya da bakımı için yine sintineye ya da makine dairesine ulaşmak gerekmektedir. Böyle durumlarda istenilen yere ulaşmayı sağlayan kapaklara, farş kapakları ile ulaşmaktadır. Kısaca farş kapakları, zorunlu hallerde ulaşılması gereken tekne bölümlerine ulaşmayı sağlayan yapı elemanlarıdır, diyebiliriz. Farş kapaklarında kulp, tutamak ya da menteşe kullanılmadan da açılıp kapatılabilmektedir. Kapak gövdesine açılan bir delikle, kapak rahatlıkla açılıp kapatılabilmektedir. Farş kapakları, teknenin çalışan aksamını gizlemek, çeşitli kablo, boru ya da hortum geçişlerinin toplandığı ve tekne sintinesinde ya da güvertede yürüyebilmeyi de kolaylaştıracak durumda olmalıdır. Farş kapağı, farş bölmesini gizleyen aynı zamanda farş görevi de gören bir yapı elemanıdır. Farş kapakları kullanılacakları yere göre çok basit bir görüntüde alabilir. Aşağıdaki resimlerde kapaklar, menteşe ve tutamak kullanılmadan işlev görmektedir. MODÜL : KAMARA BÖLMELERĠ A KABĠN ARASINDAKĠ BÖLMELER ĠÇĠN KARKAS YAPIMI Kamara arasındaki bölmeler, kabinlerin birbirinden ayrı durması, kabinlere ulaşımı kolaylaştırmak amacıyla oluşturulmaktadır. Kamara bölmeleri mümkün olduğunca uygun genişlikte ve az yer kaplayacak biçimde planlanmalıdır. Kamaraları oluşturan bölmeleri; yatak odası, gemici odası, salon, mutfak, banyo, tuvalet, kütüphane ve depo gibi kabinler oluşturmaktadır. Bu bölmeler aynı zamanda kabinlerinde bir cephesini oluşturduğu için çift yönlü olarak işlenmektedir. Özellikle yapım tekniği olarak karkas, dolgu, yalıtım malzemesi ve kaplamadan oluşmaktadır. Kamara aralarında kullanılan bölmelerde kullanılan karkaslar özellikle taşıyıcı olmaktan çok ortamı kısımlara bölmede, yalıtım ve şekillendirmede kullanılır. Karkas yapısını oluşturan elemanlar: Kırmızı: Tavan Kayıt Mavi : Yer Kayıt Sarı : Yan Kayıt Magenta: Posta Formlu Yan Kayıt Gri : Dikme Yeşil : Ara Kayıt olarak gösterilmiştir Karkas yapısı

13 Kabin arasında oluşturulan bölmelerde kullanılacak karkaslar öncelikle ses, ısı, gaz vb. etkilere karşı yapılacağından sağlam ve uygun kalınlıkta yapılmalıdır. Bu iskeletlerin yapımında genellikle çam, larex, köknar gibi malzemeler kullanılmaktadır. Kaplama olarak kontrplak, alçılı kartonlar, çimentolu asbest ve lamine ahşap levhalar kullanılır. Çoğunlukla karkas üzerine ilk olarak kontrplak çakılır. Karkas, genelde ahşap ve metal malzemelerden yapılmaktadır. Ahşap karkaslar tek parça veya iki parçalı olarak yapılmaktadır. Metal karkaslar ise metal malzeme üzerine ahşap kaplanarak yapılmaktadır. Karkas iskeleti genel olarak; tavan, yer, yan kayıt, dikmeler ve ara kayıtlardan oluşmaktadır. Dikmeler genel olarak 6 10 cm kare kesitli olmakla beraber 6 cm den az kesitli olmamalıdır. Dikme ve ara kayıt aralıkları cm arasında olmalıdır. B KAMARA ÜSTÜNÜN KAPATILMASI Kamara üstleri kapatma işlemi yapımında kemerelerin yanlarının oluşturulmuş, tesisatların çekilmiş ve son işlem olarak kaplaması kalmış olmalıdır. Eğer sonradan açılacaksa kamara üstü kaplamasına başlanmamalıdır. Kamara üstü iki biçimde kapatılabilir. Bu kapatma işleminde ya kemereler arasına ahşap plaka ile iç tavan yapılıp güverteye çakılır ve açıklıklar profilli çıtalar ile kapatılır ya da normal güverte kaplaması ve kemerelere bağlanan ters tavan kaplaması uygulanabilir. Kamara üstünü kapatmada, öncelikle su geçirmez özellik kazandırılmalıdır. Bunun dışında ses, ısı, tahribata karşı dayanıklı özel kaplama ve yüzey malzemeleri kullanılmalıdır. Kamara üstü kapatılırken aynı zamanda dekoratif özellik de kazandırılmalıdır. Bunun yanında eğer kemere yanlardan pencere veya lumbuzlarla havalandırılamıyorsa mutlaka bunlar için de güvertede uygun havalandırma ve ışıklandırma sistemleri oluşturulmalıdır. Kamara üstünde kullanılacak malzemelerin başında; kontrplak, çeşitli desenli ahşap kaplamalar, kaplanmış kontrplak, mdf, döşeme (döşemelik bez, deri vb.), yalıtım (izocam, izomantar, elyaf vb.) malzemeleri sayılabilir. Kamaralarda en önemli kısımlardan birisi de kamara tavanının kaplamasıdır. Kamara üstünün kaplanmasında özellikle yalıtıma dikkat edilmelidir. Eğer uygun yapılmaz ise güvertede oluşacak gürültülerden etkilenme olayı artacaktır. Uygulanan kaplama yöntemleri şu şekilde sınıflandırılabilir: 1 - Kemereler arası kaplama, 2 - Ters tavan yöntemiyle kaplama. Yukarıda belirtilen kaplama yöntemlerinden hangisi olursa olsun öncelikle yapılması gereken işlemler; Kamara tavanında örtülecek yüzeyin ölçülerinin tespiti, Kaplama malzemelerinin tespiti, Tesisat planına bakarak tavan ile güverte kaplaması arasındaki boşluğun tespiti, Dolgu malzemelerinin tespiti, Karkasların hazırlanması, Kaplama malzemelerinin kesim planının oluşturulması olarak sıralanabilir. Kamara tavan kaplamasında kullanılan birleştirmeler genelde 3 kat olarak yapılır. Birinci kat genellikle dolgu ve yalıtım malzemelerinden, ikinci kat kontrplak (6 12 mm) ve üçüncü kat ise son kat ahşap kaplama (masif kaplama, kaplanmış kontrplak vb.), döşeme malzemeleri veya yapay levhalar ile kaplanır. A KALAFATLAMA MODÜL : TEKNE ÜST YÜZEY ĠġLEMLERĠ Tekne ve yatlarda dış yüzey boya veya vernikleme işlemine tabi tutulmadan önce ahşabın çalışarak açması ve tekne içine su almasını önlemek, havanın ve suyun zararlı etkilerinden kısmen korumak amaçlı yapılan işleme kalafatlama denir. Ancak bu yöntem, tüm dış kaplama şekillerinde uygulanmaz; özellikle diyagonal veya lamine dış kaplama sistemlerinde böyle bir uygulamaya gerek yoktur. Çünkü bu kaplama şekilleri teknenin içini ve dışını tamamen yalıtacak düzeyde sağlıklı kaplama türleridir. Kalafat işlemi, katranla yuvarlatılmış pamuk veya kendirin armuzlara sıkıştırılmasıdır. Armuzlar, önce ucu üçgen şeklindeki kalafat demiri ile ağır ahşap çekiçlerle vurularak genişletilir. Bu sırada asla armuzun iç kısmı patlatılmaz. İyi bir ustalık isteyen

14 bu işlemden sonra gene aynı demir ve ahşap çekiç ile katranlı kalafat pamuğu armuza sıkıştırılır. Büyük teknelerde üç sıra kalafat yapılır. Orta sıraya kırcala ismi verilen hazır satılan bükülmüş kendir ip sıkıştırılır. Kalafat işlemi sadece sızdırmazlık için uygulanan bir yöntem değildir, aynı zamanda kaplama tahtalarının arasını sıkılaştırır ve tekne kaplamasının bir kabuk hâlinde birbirine tutunmasını sağlar Kalafatlama Malzemeleri Tırmık: Kalafatlama işlemi sırasında uygun olmayan çakma veya önceden çakılmış pamuk ve kendirin armuzlardan çıkarılmasını sağlar. Tokmak: Kalafatlama demirinin kullanılmasında yardımcı olan ve sert ağaç malzemeden yapılmış aletlere denir. Kalafatlama demiri (Keski): Kalafatlama işleminde hem malzemenin gireceği yeri açmada hem de malzemenin yerleştirilmesinde kullanılan dövme demirden yapılmış ucu keskin veya oluklu araca denir. Pamuk Üstüpü: Kalafatlama işleminde en çok kullanılan sıkıştırma malzemesidir. Yerine çakılırken kendi ekseni etrafında bükülerek veya döndürülmek suretiyle sicim, ip hâline getirilerek kullanılmalıdır. Kendir: Lifli bir bitkiden elde edildiği için özellikle pamuk ve üstüpü de olduğu gibi bükülerek ve kendi ekseni etrafında döndürülmek suretiyle sicim veya ip hâline getirilerek kullanılmalıdır. B ASTAR BOYA Sıvı ya da toz hâlde, bir yüzeye uygulandığında kapatıcı bir film tabakası oluşturan, pigmentler içeren ürüne boya denir. Bu film tabakası dekoratif, koruyucu veya özel teknik özelliklere sahip olabilir. Boyalar; bağlayıcı, renk pigmentleri, solventler, dolgu maddeleri ve katkı maddelerinden oluşur. Yüzey hazırlığı bitirilmiş, son kat veya ara kat boyaya daha düzgün bir yüzey hazırlamak, sistemin kalınlığını artırarak koruyuculuğunun uzun sürmesini sağlamak için kullanılan boyaya astar boya denir. Astar boyalar, yüzey temizliği yapılmış yüzeylere uygulanmalıdır. 1 - Poliüretan astar boya: Poliüretan bazlı, tek veya çift kompenentli, hava kürlenmeli renkli veya renksiz olarak ahşabı doyurucu özellikte üretilen astar boya türüdür. Hava şartlarına dayanıklıdır. Parlak bir görünüm verir. Kimyasal dayanımı yüksektir. Çift bileşenlidir. Kimyasal olarak kürleşen bir boyadır. Renk dayanımı güzeldir. Pahalı ve deneyim gerektiren bir boya türüdür. Gözeneklerin tümünü doldurma yeteneği vardır. Yüzeyi su geçirmez ve sert kılar. Özellikle yeni veya işlenmiş ağaç üzerinde kullanılması önerilir. Tek bir kat olarak doğru biçimde uygulandığında bir tabaka oluşturmaz fakat yüzeye nüfuz eder. Bu ürün renksiz olduğundan ağacın doğal rengini değiştirmez ve zaman ile sararmaz. Şeffaf renk özelliklerine sahiptir. Tekne yapımında su ile teması olmayan su üzerinde kalan kısımlarda ve tekne mobilyalarında kullanılır 2 - Sentetik astar boya: Sentetik esaslı özellikle metal kısımların küf ve pastan korumada kullanılan birinci kat astar boyadır. Alkid reçine esaslı, antikorozif pigment içeren, toksik olmayan, yüzey toleranslı bir astar boyadır. Bütün demir çelik yüzeylerde astar olarak kullanılır. Tatbikat sırasında tamir ve bakımdan önce pas, tuz, yağ ve eski boyalar yüzeyden temizlenmelidir. Genelde gri, kırmızı renkler kullanılır. Mat bir görünümü vardır. Teknede bulunan demir ve çelik yüzeylerde kullanılmalıdır. Genel kullanım yeri ise metal döşek, raylar, makine dairesindeki metal yüzeylerdir. 3 - Epoksi (epoxy) astar boya: Fiber takviyeli polyester, jelcoat, alüminyum ve metal yüzeylerde kullanılmak için üretilmiş genel amaçlı bir astardır. Mükemmel yapışma ve korozyon önleme özelliklerinin yanı sıra bu ürün, osmos önleyici su altı astarı olarak da kullanılır. Çift kompenentli, epoxy reçine esaslı antikorozif astar boyadır. Beyaz renkli, mat görünümlü olan epoxy astar boya, epoxy macun veya epoxy son kat uygulaması yapılacak yüzeylerin astarlanmasında kullanılır. Mükemmel yapışması, aşınma ve darbelere olan mukavemetinin yanı sıra birçok kimyasal madde, yağ, deniz suyuna ve pasa karşı son derece dayanıklıdır. Her türlü deniz vasıtalarının yanı sıra kimyasal direnç (seyreltilmiş asitlere, petrole, tabii ve madeni yağlara karşı), korozyona karşı önlem alınmak istenen metal yüzeylerde de güvenle kullanılır. Makine dairesinde bulunan metal kısımların, salma ve balast kaplamalarındaki metal yüzeylerin kaplanmasında kullanılır. Özellikle su altı ve su üstünde oldukça dayanıklı bir astar boyadır. 4 - Klor kauçuk astar boya: Klor kauçuk esaslı, alüminyum içeren, genel amaçlı bir astar boyadır. Deniz sektöründe su altı astarı olarak bilinir. Genellikle zehirli boya astarı olarak kullanıldığı gibi değişik tip zehirli boyalarda geçiş astarı olarak da kullanılır. Fiziksel kuruma özelliklerine sahiptir. Isıl bağımlı değildir. Tekrar boyanması kolaydır. Tek bileşenli olup kullanımı kolaydır. Su ve kimyasal dayanımı iyidir. Deniz sektöründe su altı astarı olarak bilinir. Genellikle zehirli boya astarı olarak

15 kullanıldığı gibi değişik tip zehirli boyalarda geçiş astarı olarak da kullanılır. Yeni inşa edilmiş teknelerde su altı ve su üstünde kullanılabilir. Özellikle gemilerde güverte, faça, borda, ambar ve üst yapı gibi metal, ahşap aksamların iç ve dış kısımlarının astar boyasında kullanılır. Gıda taşıyan gemilerin ambarlarında güvenle kullanılır. 5 - Alkid astar boya: Alkol, asit ve yağlardan oluşan tek bileşenli birinci kat astar boya türüdür. Kolay kullanılabilen parlaklığını koruyan bir astardır. Uygulama özellikleri oldukça iyidir. Tek bileşenlidir. Islatma ve tekrar boyanabilme özelliği iyidir. Yüzey düzgündür. Parlaklığını korur. 120 ºC ye kadar kuru sıcaklık dayanımı vardır. Kimyasal dayanımı özellikle alkalilere karşı düşüktür. Suya sınırlı dayanım gösterir. Düşük film kalınlığından dolayı birkaç defa uygulanmalıdır. Yeni inşa teknelerde ve bakım onarımda kullanılır. Tüm dış ve iç alanlarda kullanılabilir. Teknenin su üzerindeki kısımlarında kullanılmalıdır. C MACUN İç ve dış taraftaki tüm ahşap yüzeylerde gerekli olan yerler özelikle güverte bölümü, armuz macunu çekildikten sonra zımparalama işlemi yapılarak yüzey boya veya vernik işlemine hazır hâle getirilir. Eğer teknenin dışı örtücü boya ile boyanacaksa ilk zımparadan sonra astar boya sürülür. Birinci kat astar boya yapılan yüzeyin daha düzgün hâle getirilmesi için uygulanan dolgu ve tesviye malzemesine macun denir. Macunlar, zımparalanabilir özellikte olan maddelerden yapılır. Dolgu: Uygun bir dolgu macunu uygulaması ile pürüzsüz, temiz, düz bir yüzey oluşturma işlemidir. Yoklama: Dolgu macununun uygulanan kısmı, kürlenmesini tamamladıktan sonra yoklama yapılabilir. Yoklama, dolgu yapılmış bölgenin zımparalanması ve kaplanan yüzeyde profil oluşturulması işini kapsar. Spot yoklama: Parçalı yoklama gerektiren bölümleri kapsar. Genel anlamda 3 tip macun kullanılmaktadır. Bunlar; epoksi, sentetik ve polyester macun türleridir. 1 - Epoksi macun Yüksek dayanımlı, iki bileşenli bir epoxy macundur. Herhangi tip bir yüzeye ve epoxy astarlara mükemmel yapışır. Suya çok dirençlidir ve kalın bir katman olarak uygulansa bile çekmez. 10 mm lik kalınlıklar bir spatula kullanılarak oluşturulabilir. Ağaca, cam elyaf takviyeli polyestere, çeliğe ve alüminyum yüzeylere uygulanmış astarlar üzerinde mükemmel sonuçlar verir.tiner kullanılmaz. Tekneyi ağırlaştırmaz. Çelik, alüminyum, çalışmayan ahşap ve polyester teknelerin sualtı ve su üstü kesimlerinde yüzeylerin düzeltilmesinde ve zarar gören jelkotlardaki osmos tamirlerinde kullanılır. Kuruduktan sonra büzülme, çekilme yapmaz. Darbeye, deniz suyuna, benzin ve seyreltik kimyasallara çok mukavimdir. 2 - Sentetik macun Tek bileşiklidir. Alkid astarlar ve ara katların üzerine mükemmel yapışır. Beyaz renklidir. Mat görünümlüdür. İnceltici olarak sentetik boya tineri kullanılmalıdır. Spatula ile uygulanmalıdır. Tek bileşikli boyaların ve astarların üzerine uygulanır. 3 - Polyester macun İki bileşenli bir macundur. Hızlı kürlenen esnek ve yüksek dolgu sağlayan özelliktedir. Ufak delikleri ve boya hatalarını kapatmak için her türlü yüzeyde kullanılabilen yardımcı bir malzemedir. Su altına kullanılmaz. Hızlı kürlenir. Zımparası ve kullanımı kolaydır. Bir spatula üzerinde polyester macun ile sertleştiricisi iyice karıştırıldıktan sonra dolgu yapılacak yüzeye uygulanmalıdır. Polyester macunu sertleştiricisi ile karıştırdıktan sonra kullanım süresi tipine göre 20 C'de 4-5 dakikadır D TEKNELERDE KULLANILAN BOYALAR Deniz boya ve koruma sistemleri; metal, ahşap ve fiber teknelerin su altı ve su üstü bölümlerinin korunması ve estetik görünümü için gerekli nitelikleri sağlayacak şekilde, sistematik olarak hazırlanmış, deniz suyunun alkalik ve antikorozif etkisine mükemmel dayanımlı en etkin boya ve koruma malzemeleridir. Ahşap yat ve teknelerde özellikle ara kat, son kat ve zehirli boya seçimlerinde özellikle boyanın kullanılacağı yer önem taşır. Seçilecek boyalar özellikleri itibarıyla önceki uygulamalarda kullanılan astar boya ve macunlar ile uyumlu olmalıdır. Tekne yapımında özellikle kullanılan boya sistemleri tek veya iki bileşenli olarak değerlendirilebilir. Bunun yanında fiziksel veya kimyasal kuruma özelliklerine göre de sınıflandırılabilir. Ancak asıl sınıflandırma türlerine göre yapılırsa daha kapsamlı olacaktır

16 Tekne yapımında kullanılan boya sistemleri şunlardır: Poliüretan boyalar Epoksi boyalar Sentetik boyalar Klor kauçuk esaslı boyalar Çinkoca zengin boyalar Zehirli boyalar Poliüretan boyalar Çift bileşenli bir boya türü olan bu sistem boyalar, teknenin su üstü kesimlerine uygundur. Çünkü ahşap malzemenin su etkisiyle genleşmesi sonucu bu sistem etkisiz kalacak ve koruyuculuğu düşecektir. Çok iyi atmosferik dayanımı vardır. Mükemmel parlaklığı uzun ömürlüdür. Çok iyi kimyasal ve solvent dayanımı vardır. Çift bileşenlidir. Tekrar boyanma süresi uzundur. Poliüretan, farklı kimyasal yapısından dolayı standart alkid emayelere nazaran daha sert ve aşınmaya daha dayanıklı bir yüzey oluşturur. Bu kimyasal farklılık, bazı geleneksel alkid emayelere nazaran daha hızlı kuruma süresi sağlar. Poliüretanın mikroskobik fiziksel profili boya katını suyun zararlı etkilerinden, asitten ve alkaliden standart alkid emayeye nazaran daha iyi korur. Epoksi boyalar Kimyasal kürlenmeli, iki komponentli bir boyadır. Deniz suyu, mineral yağlar, alifatik hidrokarbonlara ve petrol ve türevlerine karşı dayanıklı bir film kaplamadır. Su altı da dâhil olmak üzere ara kat ve son kat olarak kullanılır. Ambarlar, ambar kapakları, güverteler vb. yüzeylerde -10ºC ye kadar yapılacak tamir işlemlerinde kullanılır. Kimyasal kürlenme yapar. Çok iyi kimyasal dayanımı vardır. Yüksek alkali dayanımı vardır. Asitlere orta dereceli dayanır. İyi yapışma özelliği vardır. Düşük geçirgenliktedir. Yüksek mekanik mukavemeti vardır. 120 C kuru sıcaklığa kadar dayanır. Sentetik boyalar Açık hava koşullarına dayanıklı parlak boyadır. Esnek, tuzlu suya, mineral yağ ve diğer alifatik hidrokarbon sıçrantılarına dayanıklıdır. Orta dereceli korozyon ortamındaki çelik ve ahşap yüzeylere uygulanan sistemlerin genel amaçlı son katı olarak kullanılır. Zeminler, ana makine ve yardımcı makineleri de dâhil olmak üzere teknelerin makine bölmelerinde kullanılır. İyi uygulama özelliği vardır. Tek bileşenlidir. Tekrar boyanabilirliği iyidir. Yüzey düzgünlüğü güzeldir. 120 C ye kadar kuru sıcaklık dayanımı vardır. Kimyasal dayanımı zayıftır. Su ve solvent dayanımı düşüktür. Düşük film kalınlığına sahiptir. Klor kauçuklu boyalar üzerine kısmen yapışır. Çinkolu boyalar üzerine uygulanamaz Klor kauçuk esaslı boyalar Fiziksel kuruma özelliklerine sahiptir. Isı bağımlı bir boya türü değildir. Tekrar boyanması kolaydır. Tek bileşenlidir. Çok iyi su dayanımı vardır. Kısmi kimyasal dayanımı vardır. Katlar arası iyi yapışma özelliği iyidir. Teknenin su altında ve su üstü ile tüm dış yüzeylerinde kalan kısımlarının tamamında kullanılabilir. Sertlik, parlaklık dayanımı ve katı madde oranı iyidir. Çinkoca zengin boyalar Kimyasal olarak kürleşir. Korozyon performansı iyidir. Yapışma özellikleri iyidir. Mekanik dayanımı güzeldir. Sentetik esaslı boyalar hariç diğer boyalar ile boyanabilir. 120 C ye kadar kuru sıcaklık dayanımı vardır. Çift bileşenlidir. Film kalınlığı düşüktür. Düşük asit ve alkali rezistansına sahiptir. Yüzey temizliği iyi yapılmış olmalıdır. İyi yapışma özelliğine sahiptir. Mekanik mukavemeti güzeldir. Zehirli boyalar (Antifouling) Tüm bu çalışmalar, tekneye yapışan ve teknenin bünyesine zarar veren canlı oluşumunu engellemek ve tekneyi bunların zararlı etkilerinden korumak içindir. Küçük deniz canlıları, tekne yüzeyine hücum ederek zamanla bünyenin katmanlarına işler, çıkarılması oldukça zor olan kabuklu ve yapışkan bir katmana dönüşür. Teknelere yapışabilecek deniz canlıları; bölgeye, sıcaklığa, tuzluluğa ve suyun temizliğine; teknenin, suyun ve bölgenin özelliklerine bağlı olarak oluşabilecek çeşitliliğe cevap vermek için değişik tipte zehirli boyalar geliştirilmiştir. Doğru karina ya da zehirli boyayı belirlemek çok önemlidir. Bu seçimde tekne tipi, hızı, seyir aktivitesi, bulunduğu bölge ve bağlı kalma süresi dikkate alınmalıdır. Zehirli boyalar; kendi kendine eriyen, sert, geleneksel/yumuşak zehirli boyalardır. Zehirli boyalar genellikle içinde kullanılan ham maddelere bağlı olarak sınıflandırılır. 1 - Kendi kendine eriyen Zehirli Boyalar: Günümüzde en fazla kullanılan zehirli boya tipidir. Bu tipteki zehirli boyalar, içinde kullanılan bağlayıcının özelliğine bağlı olarak değişik erime hızlarına sahip farklı tiplerde üretilebilir. Tekne suya atıldıktan sonra tekne şartlarına uygun olarak sürülen zehirli boya, sürekli ve kontrollü olarak eriyerek tekne yüzeyinde canlı organizma kovucu, temiz bir tabaka oluşturur

17 Bu yolla sezon süresince sürekli ve iyi bir performans sağlanır ve tekneden gereğinden fazla zehirli madde atımı da önlenmiş olur. Yeni tip zehirli boyalar, önceki örneklerinden daha hızlı eridiği için teknede daha kalın bir uygulama yapmadan daha iyi bir performans elde etme imkânı sağlar. 2 - Geleneksel Zehirli Boyalar: Yumuşak, uzun zamandır bilinen teknoloji ürünü boyalardır. Bu tip zehirli boyaların ham maddeleri, daha ekonomik bir fiyatla gerekli korumayı mümkün kılar. Geleneksel zehirli boyalar, asla zımparalanmamalıdır ve üzerine asla sert veya kendi kendine eriyen bir zehirli boya atılmamalıdır. Bu tip zehirli boyalar, tekneye uygulandıktan sonra teknenin kısa sürede suya indirilmesi gerekir. Daima, bilgi föyünde önerilen suya inme süreleri kontrol edilmelidir. 3 - Sert zehirli boyalar: Yüksek sürtünmeyle erime prensibine dayalı boyalardır. Bu zehirli boyaların bağlayıcıları, yüksek oranda suda çözülemeyen ve dolayısıyla kolay erimeyen türdedir. Bu boyaların doğası gereği sürtünmeye dayanımı yüksek olduğundan çok süratli yarış teknelerinde kullanımı idealdir. Ancak bu tür tekneler, iskelede bekleme sürelerinde sakal tutabileceği için teknenin servise konmadan önce gerekliyse zehirli boya kısmının fırçalanması, pürüzsüz tekne yüzeyini ortaya çıkarmak açısından uygun olacaktır. Sert zehirliler, özellikle sürat teknelerinde istenen pürüzsüzlükte bir yüzeye sahip olabilmesi için tekne suya indirilmeden ıslak zımparayla zımparalanabilir. Küçük deniz canlıları, güneş ışığında daha hızlı büyür ve bu yüzden su hattı, faça ve dümen kısımlarında daha fazla görünür. Bulanık ve kirli sular, zehirli boyanın içindeki aktif malzemelerin çalışmasını engeller. Bu yüzden sık sık yıkamanın zor olduğu dümen ve su hattı, faça bölümlerine ilave zehirli boya katları uygulanması önemle tavsiye edilir. Su altı boyaları, zehir kullanımının resmî kısıtlamalara tabi olduğu ülke ve bölgeler için zehir içermeyen özel dip boyaları geliştirmiştir. Bu boyalar, özenle dizayn edilmiş ve kontrol edilen reçine erimesiyle tekne üzerinde deniz canlılarının oluşumunu minimuma indiren ve zehir içermeyen boyalardır. Zehirli ve su altı boyalarında dünyanın değişik bölgelerinde değişik sağlık ve güvenlik kısıtlamaları vardır. Hemen hemen tüm zehirli boyalar birbirleriyle uyumludur ve kolayca üst üste uygulanabilir. Bununla beraber bazı basit kurallara dikkat edilmelidir. Her türlü boya işinde yüzey hazırlığı iyi olmalıdır. Örneğin; yüzey tüm atıklardan ve tozlardan arındırılmış olmalıdır. Sert/kendi kendine erimeyen bir zehirli boya, sezon sonunda içinde aktif madde kalmamış bir bağlayıcı/reçine tabakası bırakır. Bu durumda yeni zehirli boyadan en iyi performansı almak ve yeni bir zehirli boyayı uygulamadan önce bu tabakayı çıkarmak için sulu zımpara yapılmalıdır. Teflon zehirli boyanın üzerine yeni bir zehirli boya uygulanırken yüzey yıkanmalı ve üzerine yeni zehirli boya uygulaması yapılmalıdır. Zımpara yapılmamalıdır. Geleneksel/yumuşak zehirli boyalar üzerine kendi kendine eriyen veya sert bir zehirli boya uygulanacaksa astarlanmalı, bunun üzerine yeni zehirli boya uygulanmalıdır E BOYA TABANCALARI Vernik, boya vb. sıvıları atomize ederek püskürtmek suretiyle yüzeye sürülmesini sağlayan araçlara boya tabancası denir. Genel olarak havalı, havasız ve elektrostatik olarak sistemlere ayrılır. Boya tabancaları kendisini oluşturan sisteme göre değişik şekiller alabilir. Alttan beslemeli, üsten beslemeli ve haricî bir tanktan beslemeli gibi. Genel anlamda boya tabancaları sınıflandırılacak olursa: Havalı boya tabancaları Havasız boya tabancaları Elektrostatik boya tabancaları Havalı boya tabancaları Endüstriyel üretim yapılan atölyelerde en çok kullanılan sistemdir. Bu sistemde püskürtülecek boya sıvısı, tabancaya bağlı hazneden veya depodan vakumla ya da uygun bir iletim yöntemi ile püskürtme başlığına iletilir. Buraya kadar gelen boya sıvısı, hava yardımıyla küçük parçalar hâline getirilir. Parçalar hâline gelen boya sıvısı, yine hava yardımıyla yönlendirilerek istenen yüzeye yayılır. Tabanca ile uygulamada yapılan bu işlemler, ağız kısmının içinde ya da dışında olabilir. Bu sistemlere ise dış karışım ve iç karışım adı verilir Havalı sistemde püskürtme ağzının ayarlanabilir olması boya yapan kişiye istediği şekilde çalışma imkânı verir. Maliyeti düşüktür. Düzgün yüzey elde edilir. Tekne içinde dışında, tekne mobilyalarının yüzey işlemlerinde kullanılabilir Havasız boya tabancaları Sistem kısaca açıklanacak olursa basınçla hortuma sıkıştırılan sıvı, daralan uca gelince küçük zerrelere ayrılır ve atomize olduktan sonra kazandığı ivme ile ileri fışkırtılır. Boya sıvısı, tabancaya kadar

18 olan sistemde basıncı oluşturacak donanım kurulması gerekir. Havasız sistemde daha koyu sıvılar kullanılabilir ve daha kalın katmanlar elde edilebilir. Özellikle tekne ve yat imalatında kalın film katmanları oluşturmada kullanılabilir. Havasız tabanca ile püskürtme işlemi, genellikle büyük sanayi ve endüstriyel işletmelerde kazançlı olur; verimlidir. Küçük işletmeler için pahalı bir yatırım olabilir. Deneyimli ustalık tecrübesi gerektirir. Tekne imalatında özellikle geniş yüzeylerin boyanmasında dar olan sintine ve ambar gibi alanlarda kullanımı uygundur Elektrostatik boya tabancaları Zıt elektrik kutupları ile yüklenmiş cisimlerin birbirini çekmesi prensibinden hareketle geliştirilen bir sistemdir. Sistemin zaman tasarrufu yüksek, fire oranı düşüktür. Boya tabancasının tutma şekli ne olursa olsun, iş parçalarının bütün yüzeyleri aynı anda boya ve vernik ile kaplanabilmektedir. Bundan dolayı sitemin topraklanması gerekir. Boya veya vernik, sabit veya el ile hareket ettirilen tabancalar ile atılır. Bu sistem genellikle teknelerde metal kısımların boyanmasında oldukça verimlidir. F ZIMPARALAMA GEREÇLERĠ Pürüzlü yüzeylerin düzeltilmesi için yapılan zımparalama işleminde kullanılan aşındırıcı malzemeye zımpara denir. Zımpara gereci bant, yapıştırıcılar ve kesici taneciklerden oluşur. Kesici tanecikler lal taşı, kuvars, silisyum karpit ve alüminyum oksitten oluşmaktadır. Zımpara gerecinde taş kullanılmasının sebebi yüzey işlemleri sırasında yüzeyde kalacak kırıntıların boya veya vernikle tepkimeye girip renk bozulmalarının önüne geçmektir. Kullanımına göre zımparalar, el zımparaları ve makine zımparaları olarak üretilir. El zımparaları genellikle takoz, kauçuk, sünger vb. malzemelere sarılarak kullanılır. Makine zımparaları ise bant, levha, disk, fırça ve profilli zımpara olarak üretilir mm 2 lik bir yüzeye serilen tane sayısı, zımpara numarasını ifade eder. Zımpara numarası büyüdükçe tane büyüklüğü küçülmektedir. Ağaç malzeme endüstrisinde kullanılan zımpara taneleri kâğıt ve bez yüzeyine yapıştırılmaktadır. Zımparalama, küçük el makinelerinde kâğıtlı zımpara ile büyük zımpara makinelerinde ise kâğıt veya bezli bant zımparalarla yapılmaktadır zımparalar ağaç malzemenin perdahlanmasında, numaralı zımparalar liflere dik yönde perdahlamada, daha ince numaralı zımparalar ise vernikli yüzeylerin zımparalanmasında kullanılır. Zımparalamada zımpara taşı numarası yanında zımpara kâğıdı türü ve zımpara taşlarının dağılımı da önemlidir. Tanım Numara Kullanım alanı Çok ince Vernik katmanları arası ve son kat vernik atılacaksa 280 İnce Üst yüzey işlemlerinden önceki son perdah işlemleri Orta İnce perdah işlemleri Kalın Kaba perdah işlemleri Çok kalın Özel kaba talaş kaldırma işlemleri 16 Zımpara türlerine göre zımpara kâğıdı numaraları Zımpara kâğıdının dayanım süresi veya dakikadaki gram olarak zımparalanan artık malzeme miktarı olarak ifade edilen zımparalama verimi, zımpara taşı türüne ve zımparalama hızına bağlıdır. Zımparalamada zımpara taşı numarası yanında zımpara kâğıdı türü ve zımpara taşlarının dağılımı da önemlidir. Piyasada pek çok çeşidi olmakla birlikte en çok kullanılan türler şunlardır. Bant zımparalar: Rulo zımparaların iki ucunun birbirine eklenmesi ile meydana gelir. Bant zımparalar, uzun ömrü ve performanslarıyla birim maliyeti düşürürken imalat kalitesini artırır. Dairevi mop zımparalar: Bir eksen etrafına dizili, istenen ölçüde zımpara yapraklarından oluşur. Esnek mesnedi sayesinde yüzeye kolay adapte olur. Yüksek performanslıdır, aşındırıcı ve deformasyona dirençlidir. Tüm aşamalarda mükemmel yüzey sağlar

19 Fiber mesnetli zımpara: Genel amaçlı ve üstün performans gerektiren taşlama işlemlerinde kullanılır. Geniş yüzeylerde kullanılır. Az ısınma yapar. Kıvrımlı yüzeylere uygun esnek yapıya sahiptir. Yüksek aşındırma gücü vardır. Elyaflı zımpara ürünleri: Zımpara minerali emdirilmiş, elyaf mesnetli ürünlerdir. Esnekliği ve uzun ömürlü kullanımı ile mükemmel yüzey sağlar Yapışkanlı zımparalar: Rulo zımparanın arkasına cırtlı bez yapıştırılarak elde edilir. Dolmayı önleyici çinko stereat kaplı kâğıt ve bez mesnetli ürünlerdir. Farklı formlar, ölçü, delik biçimi ve sayısı seçenekleriyle her tip makineyle kullanılır. Hızlı değişim imkânı vardır. Tüm aşamalarda mükemmel yüzey sağlar. Sünger zımparaları: Malzemelerin küçük çaplı bölümlerinde ve kalıp üretiminde saplı lastiklerle ve freze toplarıyla kullanılır. Dar ve profilli alanlarda kullanılır. Farklı amaçlara uygun dizayn edilmiştir. Düşük maliyetlidir. Standart haricî ölçü ve kumlarda üretim yapılır. Rulo zımparalar Bant zımparalar Dairevi mop zımparalar Fiber mesnetli zımpara Elyaflı zımpara ürünleri Yapışkanlı zımparalar Sünger zımparaları Spiral bant zımparalar Kaynak : MEGEP Modülleri (Farşlar, Kamara Bölmeleri, Yelken Donanımları, Tekne Ve Yat Üst Yüzey İşlemleri )