SEYÂHAT-ÜL KÜBRÂ1'DA AĞLASUN, ĠNCĠRHAN VE SUSUZHAN

Transkript

1 SEYÂHAT-ÜL KÜBRÂ 1 'DA AĞLASUN, ĠNCĠRHAN VE SUSUZHAN Seyahât-ül Kübrâ: Eğirdirli Karçınlızâde Şüleyman, Şükrü, Türk dünyasının seyahatnâme sahibi seyyahları içinde en fazla yer gezen şahsiyetidir. Evliya Çelebi yi dahi geçmiştir. 600 sayfalık Seyahât-ül Kübrâ ismini verdiği seyahatnamesini 1907 de Petersburg da yine bir seyyah olan Abdürreşid İbrahim in matbaasında bastırmıştır. Eserinde, emperyalizmin Türk ve İslam Dünyası nı nasıl tahrip ettiğini gözlemlerine dayanarak ayrıntılı ve doğru bir şekilde tasvir etmektedir. Mısır, Hindistan ve Çin üzerine gerçekçi analizler yapmıştır 2. Kitap TBMM Kütüphanesi'nde * * demirbaş no'suyla yer almaktadır. Ağlasun, İncirhan ve Susuzhan'a dair bilgiler eserin 59 ve 60. sayfalarında yer almaktadır. AĞLASUN Maa İncirli 3 Ağlasun nahiyesi tâbi 4 olduğu Burdur Sancağı'nın dört saat cenûb-i şark 5 ında ve Isparta nın cenûb 6 inde ve nâmı ile benâm 7 belinden geçilmek şartıyla üç fersah 8 ba'de 9 nda ve yeşil bir dere içindedir. Nefs-i Ağlasun 10 yüz doksan hane ve yedi yüz yetmiş beş nüfus olup İncirli ile beraber yirmi beş karye 11 ve dokuz yüz yirmi üç hane ve üç bin beş yüz nüfustur. Sagalasson 12 şehr-i kadîme 13 nin enkâz 14 ı üzerine mebnî 15 bulunduğu için her tarafı âsâr-ı atîka 16 ile muhât 17 bu nahiye merkezinde muhkem 18 bir cami-i kebir 19 ile müteaddid 20 mesâcid-i şerif 21 ve iki mekteb-i ibtidâî 22 cesîm 23 bir hükümet dairesi vardır. Eğirdir Gölü ne câri 24 Eflatun menba 25 ını teşkîl eden 26 Aksu nehrinin bir şubesi bu nahiyenin derûn 27 undan mürûr etmek 28 le her tarafı bağ ve bostandır. Ziraat ve kesb 29 e gayet meraklı gayûr 30 ve misafirperver olan Ağlasunlular Isparta, Burdur, Antalya pazarlarına 1 Seyâhat-ül Kübrâ: Büyük seyahat, büyük gezi. Tarihçi Maa Ġncirli: İncirli ile beraber. 4 Tâbi: Uyan, tabi olan. 5 Cenûb-i Ģark: Güneydoğu. 6 Cenûb: Güney. 7 Benâm: Ünlü. 8 Fersah: Uzunluk ölçüsü birimi m. 9 Ba'de: Sonra. 10 Nefs-i Ağlasun: Ağlasun merkezi. 11 Karye: Köy. 12 Sagalasson: Sagalassos 13 ġehr-i kadîm: Eski şehir. Antik kent. 14 Enkâz: Yıkıntı. 15 Mebnî: Bina edilmiş. 16 Âsâr-ı atîka: Eski eserler, antik eserler. 17 Muhât: Çevrili, kuşatılmış. 18 Muhkem: Sağlam. Sağlamlaştırılmış. 19 Cami-i kebir: Büyük cami. 20 Müteaddid: Birçok. 21 Mesâcid-i Ģerif: Mescidler. 22 Mekteb-i ibtidâî: İlkokul. 23 Cesîm: İri, büyük. 24 Câr: Komşu. 25 Menba: Kaynak. 26 TeĢkîl etmek: Oluşturmak. 27 Derûn: İç, içerisi. 28 Mürur etmek: Geçmek. 29 Kesb: Çalışarak kazanma. 30 Gayûr: Gayretli, çok çalışkan. 1

2 muntazaman 31 devam ve kiracılık(?) ile de iştigâl 32 ederler. Son derece münbit 33 arazisinde her türlü hububat ile ceviz, badem, üzüm, incir ve emsâl-i fevâkih 34 kesretle 35 yetişmekte sekene 36 si vüs'at-ı hal 37 ve refâh-ı bal 38 ile yaşamaktadır. ĠNCĠR VE SUSUZ HANLARI Ağlasun nahiyesinin mea mülhakat 39 ı nısf 40 ını muhit 41 -i vâsi' 42 derenin Acıbadem Ovası'na nâzır ağzında ve yekdiğerinden beş dakika aralı ve İncirli Karyesi'ne civâr latif-ül manzara 43 bir mevkiye mebnî 44 bu çifte hanlar âsâr-ı bâkiye-i Selcûkiye' 45 nin en azimlilerindendir. Bir metre tûl 46 ve yetmiş santim arz 47 ında kesme taşlardan yapılma bu hayret-i efza 48 binaların inşâsına Melikşah 49 zamanında mübaşeret olunup 50 ameliyât 51 ı Kılınçarslan 52 merhûmun evâsıt-ı saltanat 53 larına değin devam etmiştir. Emin ve âsâyişi temin için bu mevkiide bulundurulan süvârî müfreze 54 sinin ikâme 55 sine mahsus olup mürûr-i zaman 56 ile mecrâ 57 sının bozulmasından dolayı çeşmeleri kurumasına mebnî 58 muahharen 59 Susuzhan namını alan bina hitam bulmuş 60 ise de kısm-ı a'zam 61 ı ikmâl edilen 62 İncirhanı nın şark 63 cihet 64 indeki parçası ma'hûd 65 Salibiyyûn 66 şekâvet 67 inin hudûs 68 u üzerine yüzüstü 31 Muntazaman: Düzenli olarak. 32 ĠĢtigâl: Uğraşı. 33 Münbit: Verimli. 34 Emsâl-i fevâkih:meyveler 35 Kesretle: Çokça, bolca. 36 Sekene: Oturanlar, sâkinler. 37 Vüsat-ı hâl: Bolluk durumu, bolluk. 38 Refâh-ı bal: Bolluk içinde, çok müreffeh. 39 Mülhakat: Bir yere bağlı olan başka yerler. 40 Nısf: Yarı, yarım. 41 Muhit-i vâsi': Çevresi geniş. 42 Nâzır: Bakan. 43 Latif-ül Manzara: Hoş görünüm. 44 Mebnî: Bina edilmiş. 45 Âsâr-ı Bâkiye-i Selcûkiye: Selçuklulardan kalan eserler, Selçuklu dönemine ait eserler. 46 Tûl: Uzunluk. 47 Arz: Genişlik, en. 48 Hayret-i efza: Hayret verici. 49 MelikĢah: (هاشكلم) (ö. 511/1117) Anadolu Selçuklu hükümdarı ( ). Muhtemelen 489 da (1096) doğdu. Sultan I. Kılıcarslan ın oğludur. Geniş bilgi için bkz MübaĢeret olunmak: İşe başlanmak, girişilmek. 51 Ameliyât: İşlemler, uygulamalar (Yapımı). 52 Kılınçarslan: Sultan I. Mesud'un oğludur. Geniş bilgi için bkz Evâsıt-ı Saltanat: Saltanatı (Hüküm sürdüğü)'nın ortaları. 54 Süvârî müfreze: Atlı askeri birlik. 55 Ġkâme: Oturma. 56 Mürûr-i zaman: Zamanın akışı, zaman içinde. 57 Mecrâ: Güzergah, yol. 58 Mebnî: Dayanan. 59 Muahharen: Sonradan. 60 Hitam bulmak: Son bulmak, bitmek. 61 Kısm-ı a'zam: Büyük bir bölümü. 62 Ġkmâl edilmek: Tamamlanmak, bitirilmek. 63 ġark: Doğu 64 Cihet: Yön, taraf. 65 Ma'hûd: Sözü geçen, mezkûr. 66 Salibiyyûn: Haçlılar, Hıristiyanlar. 67 ġekâvet: Haydutluk, eşkiyalık. 2

3 bırakılmağla tesviye 69 leri tekmîl 70 olmuş cesim 71 taşlar kapanmaları kuvve-i karîbe 72 ye gelen âlî 73 kemerlerin etrafında serpilmiş kalmıştır. İncirhanı'nın mevkii şehir ve kasabalara uzak derkenar 74 köylerin vasat 75 ında olmağla havl 76 isinde haftada bir defa açık pazar kurulmaktadır. Min-el kadim 77 in ikâd eden 78 bu pazara para ile kimse gelmez. Köylüler yağ, bal, yumurta, zahâir 79, keçi, koyun, kara sığır, manda derileri envâ' 80 av cülud 81 u ve emsâli 82 ciddî şey'ler Isparta ve Burdur un pazar koğulayıcı pazarlarında yerli ve ecnebî 83 emtialar 84 ve "Komşu Çatlatan" unvanlı solucu(?) elvan 85 basmalar ile bu mevkiye dikilüb mübadele 86 suretiyle mükemmel ahz 87 ve i'tâ 88 yaparlar. Buradan bir saat şarka gidilince kadim 89 üzüm bağları ve sâl-hûrde 90 ağaçlar ile mestûr 91 toprağı kuvvetli akarsuyu mefkûd 92 ve fakat yağmuru çok münbit ve yeşil bir düzlüğe girilir. Selâtîn-i Selcûkîyye 93 taraflarından müteaddid ve cesîm-i sahrınç 94 lar ile yaptırılmış olmağla Sahrınç 95 Bağ Arası namını alan şu arazi-i vâsi' 96 a Çubuk Boğazı'na değin imtidad ediyor 97. Her tarafı sım sıkı orman mahuf 98 boğazın tûlu Kırkgöz'e kadar dike 99 sine iniş olmak şartıyla iki saatten ziyâde 100 sürüyor. Bağların bulundukları mevkideki münbit arazinin menbalarını zîr-i zemîn 101 e kaynatan, olanca sularını kurutan bu dehşetli boğazda dahi azîm sahrınçlar vardır. Bârân-ı feyz-i resa 102 nın nüzul 103 ünde zikrolunan depolara hücum ve terâküm eden 104 suların ağır ta'mı 105 bu mevaki' 106 de pek zengin kükürt madenleri bulunduğunu ifhâm etmektedir 107. Sâye-i ömr ü en 68 Hudûs: Meydana gelme, vuku bulma. 69 Tesviye: Düzleme. 70 Tekmîl: Tamamlama. 71 Cesîm: İri, büyük. 72 Kuvve-i karîbe: Yakın kuvvet, yakın güç. 73 Âlî: Yüce, yüksek. 74 Derkenar: Kenar. 75 Vasat: Orta. 76 Havl: Çevre. 77 Min-el kadim: Eskiden beri. 78 Ġn'ikâd etmek: Toplanmak. 79 Zahâir: Zahireler. Gerektiğinde kullanılmak için saklanan tahıllar. 80 Envâ': Çeşitli. 81 Cülud: Deriler. 82 Emsâli: Benzeri. 83 Ecnebî: Yabancı. 84 Emtia: Mallar. 85 Elvan: Renkler, renkli. 86 Mübadele: Değiştokuş, alışveriş. 87 Ahz: Alma. 88 Ġ'tâ: Verme. 89 Kadim: Eski. 90 Sâl-hûrde: Çok yaşlı. 91 Mestûr: Örtülü. 92 Mefkûd: Kayıp, yok olmuş. 93 Selâtîn-i Selcûkîyye: Selçuklu sultanları. 94 Cesîm-i sahrınç: Büyük sarnıç. 95 Sahrınç: Sarnıç. Yağmur suyu biriktirmeye yarayan yer altı su deposu. 96 Arazi-i vâsi': Geniş arazi. 97 Ġmtidad etmek: Uzanmak. 98 Mahuf: Tehlikeli, korkulu. 99 Dike: Yokuş. 100 Ziyâde: Fazla. 101 Zîr-i zemîn: Yeraltı. 102 Bârân-ı feyz-i resa: Bol ve bereketli yağmur. 103 Nüzul: İnme. 104 Terâküm etmek: Birikmek, yığılmak. 105 Ta'm: Tad. 106 Mevaki': Mevkiler. Yerler. 3

4 vâye-i hazret-i hilâfet-penâhî 108 de Antalya ile Burdur arasına ahîren 109 temdîd 110 kılınan şose bu boğazdan geçirilmekle mürûr 111 ve abur bihakkın 112 teshil 113 kılındığını ikinci seferimde maa-l mesarr 114 müşâhede 115 eyledim. Cenâb-ı Hakk şevketli padişahımız efendimiz hazretlerinin ömr ve iclâl 116 -i şâhâne 117 lerini müzdad 118 buyursun. Amin. 107 Ġfhâm etmek: Anlatmak. 108 Sâye-i ömr ü en vâye-i hazret-i hilâfet-penâhî: Ömür ve kısmetli halife hazretlerinin himayesi, gölgesi. 109 Ahîren: Son zamanlarda, geçenlerde. 110 Temdîd: Uzatma. 111 Mürûr: Geçme, geçip gitme, geçiş. 112 Bihakkın: Hakkıyla, hak ederek. 113 Teshil: Kolaylaştırma. 114 Maa-l mesarr: Sevinçle, zevkle. 115 MüĢâhede: Gözlem. 116 Ġclâl: Büyüklüğünü kabul edip hürmet etmek. Büyüklük. Azamet. 117 ġâhâne: Şahlara yakışır, şah gibi, şaha yakışır bir surette. 118 Müzdad: Çoğaltılmış, ziyâdeleştirilmiş. 4

5 5

6 6

7 7