MAYIS 2012 BANKALARIMIZ 2011

Transkript

1 MAYIS 2012 BANKALARIMIZ 2011

2 BANKALARIMIZ 2011 Yay n No: 284 May s 2012

3

4 Türkiye Bankalar B Misyonu Vizyonu

5

6 Sayfa No. Sunum.. Temel Ekonomik Göstergeler.... v vi I-1 Türkiye de Faaliyette Bulunan Bankalar.. II-1 II-9 i

7 ii Sayfa No. Banka Bilanço Bilgileri II-39

8 Sayfa No. Ekler II-229 II-270 iii

9

10 Sunum v

11 Türkiye Ekonomisi Temel Ekonomik Göstergeler Büyüme Birim * Kaynaklar harcamalar dengesi Enflasyon Kamu kesimi dengesi Merkezi Yönetim Bütçesi** * Program vi

12 Birim * * Program *** M1+vadeli mevduat (YP dahildir) vii

13 Birim * Ödemeler dengesi Ulusal Pazar * Program viii

14 I-1

15 I-2

16 Bankalar m z 2011 I Y l nda Türkiye Ekonomisi ve Bankac l k Sistemi 1. Genel de erlendirme 1.1. Dünya ekonomisi Uluslararas piyasalardaki dengesizlikler nedeniyle belirsizlik ve riskler yüksek düzeyde kald. Küresel kriz borç krizine döndü: Dünya ekonomisinde k sa süreli bir toparlanman n ard ndan, geçen y l n ikinci yar s ndan itibaren belirsizlik artm ; riskler yükselmi tir. Bunun ba l ca nedenleri ba ta Avrupa Birli i (AB) ülkeleri olmak üzere baz geli mi ülkelerde finansal kurumlar n mali bünye sorunlar n n devam etmesi, kamu kesiminin borçlanma ihtiyac n n gayri safi yurtiçi has laya (gsyh) oran n n yüksek düzeylerde olmas, uluslararas kredi notlar n n dü ürülmesi nedeniyle yüksek kamu borç stokunun çevrilmesinde ortaya ç kan güçlükler ve ekonomi politikalar na duyulan güvensizliktir. Ba lang c ndan günümüze sürekli nitelik de i tiren küresel kriz son dönemdeki özelli i ile borç krizi tan mlanmas na uygun hale gelmi tir. Bunun nedeni, geli mi ülkelerde kamu borç stokunun ula t yüksek düzeydir. Kamu borç stokunun gsyh ya oran n n 2012 y l sonunda, ortalama olarak geli mi ülkelerde yüzde 107, AB ülkelerinde yüzde 90, geli mekte olan ülkelerde ise yüzde 36 düzeyinde gerçekle mesi beklenmektedir. Kamu Borç Stoku (gsyh n n yüzdesi) * Dünya Geli mi ülkeler AB ülkeleri Geli mekte olan ülkeler Türkiye *Tahmin. Kaynak: IMF, Nisan Ola an d önlemler sürdü: Ya anan ola anüstü durum nedeniyle hemen her ülkede ola an d önlemler gündemdeki yerini korumaktad r. Geli mi ülkelerin merkez bankalar taraf ndan piyasalara likidite deste i sa lanmaya, faiz oranlar dü ük düzeylerde tutulmaya, finansal sektörde realize olabilecek sistemik riskin önlenmesi amac yla hükümetler taraf ndan finansal piyasalara kamu deste i verilmeye devam edilmi tir. Özellikle baz geli mi ülke ekonomilerine dönük olarak, yat r mc lar n risk i tah dü ük kalm, bu ülkelerin risk primleri yükselmi tir. AB de, yüksek kredi notuna sahip baz ülkelerin risk primleri, geli mekte olan ülkelerin risk primlerinin üzerine ç km t r. Bir yandan, uzun süreli durgunluk ya anmas olas l, di er yandan yüksek enflasyon beklentileri gündemde ilk s rada yer tutarak uzun vadeli beklentilerin iyile mesini, dolay s yla da istikrarl bir faaliyet ortam n n olu mas n önlemi tir. I-1

17 2011 Y l nda Türkiye Ekonomisi ve Bankac l k Sistemi Küresel büyüme yava lad : Uluslararas piyasalarla entegre olmu her ekonominin çok yönlü ve ciddi bir ekilde etkilendi i bu dönemde geçmi ten farkl olarak, geli mekte olan ülkelerin büyüme performanslar krizin daha da derinle mesini s n rland rm t r. Ancak, hem d ticaret hacmindeki yava lama hem de uluslararas sermayenin iki yönlü h zl hareketi geli mekte olan ülkeleri de olumsuz yönde etkilemeye ba lam t r. Dünya ekonomisinin büyümesi ve ticaret hacmine ili kin beklentiler uluslararas kurulu lar taraf ndan a a yönlü revize edilmi tir y l nda dünyada ekonomik büyüme yüzde 3,8 olurken, geli mi ülkelerde yüzde 1,6, geli mekte olan ülkelerde ise yüzde 6,4 olmu tur. Ticaret hacmi ise dünya genelinde yüzde 7 oran nda artm t r. Ekonomik büyüme (yüzde) * Dünya 5,2 3,9 3,3 Geli mi ülkeler 3,2 1,6 1,4 AB ülkeleri 1,9 1,6-0,3 Geli mekte olan ülkeler 7,3 6,4 5,7 Türkiye 8,9 8,5 4,0 *Tahmin. Kaynak: IMF, WEO, Nisan 2012, TU K y l na ili kin beklentiler: 2012 y l na ili kin tahminler, geli mekte olan ülkelerde de büyüme h z n n yava layaca n göstermektedir. Büyüme h z n n dünya ekonomisi için yüzde 3,5, geli mekte olan ülkeler için yüzde 5,7, geli mi ülkeler için ise yüzde 1,4 olaca öngörülmektedir. Euro bölgesi ekonomisinin yüzde 0,3 oran nda küçülece i tahmin edilmektedir y l nda yüzde 7 artan dünya ticaret hacminin 2012 y l nda yüzde 4 düzeyinde artmas beklenmektedir. Finansal kurulu lara daha s k önlemler: Dünya ekonomisinde büyüme ortam n n yeniden sa lanmas na yönelik olarak, uluslararas kurulu lar n da kat l m ve koordinasyonu ile ç k stratejileri üzerinde çal malar devam etmektedir. Parasal ve fiskal geni lemenin kademeli olarak yava lat lmas, uluslararas kredi piyasas n n yeniden etkin olarak çal t r lmas, finansal kurumlar n düzenlenmesi ve denetimine ili kin ortak kurallar n geli tirilmesi gündemin ilk s ralar nda yer almaktad r. Finansal kurumlara ili kin yeni düzenlemeler aras nda denetimin daha etkin hale getirilmesi, risk yönetiminin iyile tirilmesi, sermaye tan m n n yeniden yap larak sermaye yeterlili inin yükseltilmesi ve bankac l kta kald rac n s n rland r lmas öncelikli konulard r Türkiye ekonomisi Ekonomik faaliyet yüksek h zda büyümeye devam etti. ç talep h zl büyüdü: Türkiye ekonomisi 2011 y l nda, yüzde 8,5 ile yüksek h zda büyümesini sürdürmü tür. Özel sektör sabit sermaye yat r mlar ndaki ve tüketim talebindeki art a ba l olarak iç talep geni lemesi büyümeyi desteklemi tir. Tasarruf oran dü tü: Yurtiçi tasarruf oran n n gsyh ya oran 13,3 yüzde olmu tur. Tasarruf oran özel sektörde dü meye devam etmi, kamu kesiminde ise yükselmi tir. Tasarruf aç n n gsyh ya oran yüzde 9 un üzerine ç karken, aç n çok I-2

18 Bankalar m z 2011 önemli bir bölümü özel sektörden kaynaklanm t r. Kamu kesiminde tasarruf aç n n gsyh ya oran ise azalm t r. sizlik azald : 2011 y l nda ekonomik canlanmaya paralel olarak i sizlik oran Aral k 2011 itibariyle, geçen y l n ayn dönemine göre 1,6 puan azalarak yüzde 9,8 olmu tur. Kamunun borçlanma ihtiyac dü tü: Bütçe dengesinin öngörülenden daha dü ük aç k vermesi ve kamu kesiminin borçlanma ihtiyac n n gsyh ya oran n n s n rl bir düzeyde kalmas, kamu kesimi dengesindeki iyile meyi desteklemi tir. Kamu kesimi borç stokunun gsyh ya oran gerilemeye devam etmi tir. Bu sayede kamunun kaynak talebinin bankac l k sistemine ve yurtiçi finansal piyasalara oran azalmaya devam etmi, faiz oranlar dü mü tür. Di er taraftan, yurtd piyasalardan sa lanan kaynak giri inin de sürmesi sayesinde bankac l k sektörünün özel sektöre kulland rd kaynaklar artmaya devam etmi tir. Bu arada, reel faiz oranlar dü ük düzeylerde kalm, y l n ikinci yar s nda eksi de erler alm t r. Yava lat c önlemler: Uluslararas piyasalardaki belirsizliklerin olumsuz etkilerini s n rland rmak ve iç tasarruf aç n daraltmak amac yla kredi büyümesinin yava lat lmas na yönelik olarak para ve bankac l k politikas nda kapsaml düzenlemeler getirilmi tir. Ayr ca, kur art lar ndan ar nd r lm kredi büyüme h z 2011 y l sonu itibariyle yüzde 25 ile s n rland r lm t r Y l nda Kredi, Mevduat ve Aktif Büyüme H z * (2010 y l sonu sabit kurlarla, yüzde) Mart Haziran Eylül Aral k Krediler Mevduat T. Aktifler * BDDK verilerinden hesaplanm t r. Kredilerde yava lama: Parasal önlemler Türk liras ve yabanc para kaynaklar n maliyetini yükseltmi tir. Bankac l k önlemleri ise sermaye yeterlili ini a a yönde etkilerken sermaye maliyetinin artmas na neden olmu tur. Bu nedenle kredi faiz oranlar yükselmi tir. Türk liras n n yabanc paralar kar s nda de er kaybetmesinin de etkisiyle özellikle yabanc para cinsinden kredi talebi daha h zl yava lam t r. Kur art lar ar nd r ld ktan sonra, toplam kredilerin y ll k büyüme h z ilk yar sonunda yüzde 31 e, y l sonunda ise yüzde 23 e yava lam t r. Enflasyonda art : Türk liras n n de er kayb ile içki, tütün ve g da fiyatlar ndaki art tan dolay tüketici enflasyonu y l sonunda yüzde 10,5 ile hedefin üzerinde gerçeklemi tir. Enflasyonun yükselmesi, enflasyon beklentilerinin bozulmas, Türk liras n n de er kayb na yönelik bask n n artmas ve Türk liras talebinin yava lamas nedeniyle Merkez Bankas para taban ndaki büyümeyi yava latacak önlemler alm t r. Para politikas nda farkl la ma: kinci yar da politika faizleri yükseltilmi, net iç varl k art s n rland r lm, döviz sat yoluyla net d varl klar azalt lm t r. Merkez Bankas n n döviz rezervleri (alt n hariç), bir önceki y l sonuna göre ilk yar da 12 milyar dolar artm, ikinci yar da ise 14,4 milyar dolar azalm t r. I-3

19 2011 Y l nda Türkiye Ekonomisi ve Bankac l k Sistemi Döviz rezervlerinin azalmas n n önemli bir nedeni de, ikinci yar da sermaye giri lerinin cari i lemler aç ndan daha h zl yava lamas olmu tur. Cari aç k büyüdü: Cari aç k yüzde 65 oran nda büyüyerek gsyh n n yüzde 10 una ula m t r. kinci yar da döviz arz ndaki art, döviz talebinden daha h zl yava lam t r. Di er taraftan, parasal ve bankac l k önlemlerinin ödemeler dengesi üzerindeki s n rland r c etkisi y l n son çeyre inde etkisini göstermi, cari i lemler aç ndaki büyüme h z kaybetmi tir. D borç stokunun gsyh ya oran de i medi: D borç stoku yüzde 5 artarak 306,6 milyar dolar olurken, gsyh ya oran yüzde 39,7 oran nda ayn kalm t r. Kamunun d borç stokunun gsyh ya oran yüzde 12 olmu tur Bankac l k sektörü Bankac l k sektörü ekonomik faaliyeti destekledi. Bankac l k sektöründe büyüme: Temel bankac l k göstergeleri esas al nd nda, küresel krizde ba ar l bir performans gösteren bankac l k sektörü, reel olarak büyümesini 2011 y l nda da sürdürmü ve ekonomik faaliyetin finansman na destek olmu tur. Mevduat, kalk nma ve yat r m bankalar n n toplam aktifleri reel olarak yüzde 9 oran nda artm, gsyh ya oran yüzde 90 a ula m t r. Kredilerin toplam aktifler içindeki pay yüzde 56 ya, toplam mevduata oran ise yüzde 99 a yükselmi tir. Kredi riskinde dü ü : Kredi portföyü çe itlenmeye devam etmi tir. Kredilerin yüzde 68 i kurumsal, yüzde 32 si ise bireysel kredilerden olu mu tur. KOB kredilerinin toplam krediler içindeki pay yüzde 23 tür. Kredi riski hem nominal olarak hem de toplam kredilere oran olarak dü meye devam etmi tir. Tahsili gecikmi alacaklar n toplam kredilere oran yüzde 2,7 düzeyinde gerçeklemi tir. Mevduat en önemli kaynak: Bilançonun finansman nda yüzde 57 ile önemli bir paya sahip olan toplam mevduat n art h z yava lamaya devam etmi tir. Repo hacmi ise h zl bir büyüme göstermi tir. Kaynaklar içinde henüz dü ük bir paya sahip olmakla birlikte bankalar taraf ndan ihraç edilen tahvil ve bono ihrac nda dikkati çeken bir art olmu tur. Repo, yurtd borçlanma, bono ve tahvilden olu an mevduat d kaynaklar n toplam aktiflere oran yüzde 25 düzeyindedir. Mevduat k sa vadeli: Toplam mevduat n ortalama vadesi 2,4 aydan 2,9 aya yükselmi tir. Vade art özellikle Türk liras mevduattan ileri gelmi tir. Bilanço Türk liras a rl kl : Toplam aktiflerin yüzde 69 u, toplam kaynaklar n ise yüzde 64 ü Türk liras cinsindendir. Bankalara a r yük: Parasal ve bankac l k düzenlemelerinin bankac l k sektörüne 2011 y l na mahsus olarak getirdi i yüklerin toplam n n 8 milyar TL oldu u tahmin edilmektedir. Net kar dü tü: Bankac l k sektörünün net kar yüzde 10 azalm t r. Özkaynak büyümesi yava lad : Kar n özkaynaklar n büyümesine olan katk s n n azalmas na ba l olarak özkaynaklar reel olarak yüzde 3 azalm t r. Öte yandan, bankac l k düzenlemeleri çerçevesinde baz kredi türlerinin risk katsay lar n n yükseltilmesi ve Türk liras n n yabanc paralar kar s ndaki de er kayb n n h zlanmas nedeniyle sermaye yeterlili i 2,6 puan azalarak yüzde 16,6 olmu tur. I-4

20 Bankalar m z 2011 Bilanço d büyüme: Gayri nakdi krediler özellikle di er taahhütler kaleminde ya anan yüksek düzeyli art a ba l olarak yüzde 83 artarak 1,6 trilyon TL ye yükselmi tir. Finansal kurumlar n piyasa de eri dü tü: Kar hacmindeki dü ü hisseleri stanbul Menkul K ymetler Borsas nda ( MKB) i lem gören finansal kurumlar n piyasa de erini de etkilemi tir. Bu kurumlar n piyasa de eri bir önceki y l sonuna göre yüzde 43 oran nda azalm, toplam piyasa de eri içindeki pay da 5 puan dü ü le yüzde 32 olmu tur Uluslararas kar la t rma Sermaye yeterlilik rasyosu yüksek seyretmektedir: Türkiye de bankac l k sektörü sermaye yeterlilik rasyosu ve özkaynak karl l geli mekte olan ülkeler ile k yasland nda yüksek düzeydedir. Seçilmi Ülkeler Sermaye Yeterlilik Rasyosu ve Özkaynak Karl l (2011, yüzde) Sermaye Yeterlilik Rasyosu En Son Verinin Ait Oldu u Ay Özkaynak Karl l En Son Verinin Ait Oldu u Ay Türkiye 1 16,4 Eylül 14,9 Eylül Rusya 1 15,2 Eylül 11,7 Eylül Arjantin 3 17,7 Aral k 13,1 Aral k Brezilya 17,3 Aral k 13,0 Aral k Endonezya 1 16,1 Aral k 14,7 Aral k Meksika 16,2 A ustos 9,8 A ustos G.Afrika 14,9 Temmuz 12,0 Temmuz Kore 14,1 Eylül 11,4 Eylül Hindistan 2 13,5 Mart 9,3 Mart 1 Basel I. 2 Basel I ve Basel II ayn anda uygulan yor y lsonu verisidir. Kaynak: IMF, Financial Soundness Indicators, Mart dönemine ili kin parasal ve bankac l k önlemleri i. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankas (TCMB) taraf ndan al nan önlemler a- Zorunlu kar l klarla ilgili al nan tedbirler Likiditeye etkisi Ocak 11 Mart 11 Nisan 11 Temmuz 11 Türk liras yükümlülükler için zorunlu kar l k oranlar ortalama 2 puan n üzerinde art r lm t r. Türk liras yükümlülükler için zorunlu kar l k oranlar ortalama 4 puan n üzerinde art r lm t r. Yabanc para ve Türk liras yükümlülükler için zorunlu kar l k oranlar ortalama 1 puan n üzerinde art r lm t r. Uzun vadeli yabanc para yükümlülükler için zorunlu kar l k oranlar ortalama 1 puan azalt lm t r. Yakla k 9,8 milyar TL azalt lm t r. Yakla k 19,1 milyar TL azalt lm t r. Yakla k 3,6 milyar TL azalt lm t r (bunun 1,4 milyar dolar yabanc para cinsindendir.) Yakla k 0,9 milyar TL art r lm t r. (0,6 milyar dolar) I-5

21 2011 Y l nda Türkiye Ekonomisi ve Bankac l k Sistemi A ustos 11 Yabanc para yükümlülükler için zorunlu kar l k oranlar ortalama 0,5 puan azaltm t r. Yakla k 1,4 milyar TL art r lm t r. (0,9 milyar dolar) Eylül 11 Ekim 11 Alt n ve k ymetli maden depo hesaplar n da zorunlu kar l a tabi hale getirilmi tir. Yabanc para yükümlülükler için zorunlu kar l k oranlar ortalama 0,5 puan n üzerinde azalt lm t r. Yakla k 1,3 milyar TL azalt lm t r. (0,7 milyar dolar) Yakla k 2,3 milyar TL art r lm t r. (1,3 milyar dolar) b-döviz piyasas yla ilgili al nan tedbirler May s - Haziran 2011 Temmuz 11 A ustos 11 A ustos 11 Eylül 11 Ekim 11 Kas m 11 Aral k 11 A ustos - Aral k 2011 Döviz ihalelerinde günlük limitler dü ürülmü tür. Döviz ihalelerine ara verilmi tir. Döviz sat m ihalelerine ba lanm t r. Merkez Bankas tarafl i lemlerde, yabanc para borç verme faiz oran ortalama 1 puan dü ürülmü tür. Döviz sat m ihaleleri yoluyla piyasaya döviz likiditesi sa lanm ve Türk liras likiditesi çekilmi tir. Döviz sat m ihaleleri yoluyla piyasaya döviz likiditesi sa lanm ve Türk liras likiditesi çekilmi tir. Döviz sat m ihaleleri yoluyla piyasaya döviz likiditesi sa lanm ve Türk liras likiditesi çekilmi tir. Döviz sat m ihaleleri yoluyla piyasaya döviz likiditesi sa lanm ve Türk liras likiditesi çekilmi tir. Döviz sat m ihaleleri yoluyla piyasaya döviz likiditesi sa lanm ve Türk liras likiditesi çekilmi tir. A ustos 2011 den sonra do rudan müdahaleler yoluyla piyasaya döviz likiditesi sa lanm ve Türk liras likiditesi çekilmi tir. 1,4 milyar dolar döviz sat lm t r. 1,7 milyar dolar döviz sat lm t r. 4,9 milyar dolar döviz sat lm t r. 0,7 milyar dolar döviz sat lm t r. Aral k ay nda 2,7 milyar dolar döviz sat lm t r. Y l n ikinci yar s nda yap lan 5 do rudan müdahale ile toplam 4,5 milyar dolar ek döviz sat lm t r. c-politika faiziyle ilgili tedbirler Ocak 11 A ustos 11 Haftal k repo ihale (politika) faiz oran yüzde 6,5 dan yüzde 6,25 e dü ürülmü tür. Haftal k repo ihale faiz oran yüzde 6,25 ten yüzde 5,75 e dü ürülmü tür. Faiz koridoru sistemini olu turulmu ve koridorun üst s n r Ekim ay nda yüzde 12,5 e ç kar lm t r. I-6

22 Bankalar m z 2011 ii. Bankac l k Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) taraf ndan al nan tedbirler Aral k 10 Haziran Bankalar taraf ndan konut edinmeleri amac yla tüketicilere kulland r lacak krediler ile konut teminat alt nda kulland r lacak tüketici kredilerinde, kredi tutar n n teminata konu olan gayrimenkulün de erinin yüzde 75 i, ticari gayrimenkul al m amaçl kulland r lacak taksitli ticari kredilerde ise kredi tutar n n teminata konu olacak gayrimenkulün de erinin yüzde 50 si ile s n rland r lm t r. Tüketici kredilerinin toplam kredilerine oran yüzde 20 nin üzerinde olan bankalar ile ta t ve konut kredileri d ndaki tüketici kredilerine ili kin tahsili gecikmi alacaklar oran yüzde 8 in üzerinde bulunan bankalarca kulland r lacak ta t ve konut kredisi d ndaki tüketici kredilerine iliskin genel kar l k oranlar art r lm t r. Ayr ca, bu tür krediler için risk a rl da art rarak, gerekli sermaye ihtiyac yükseltilmi tir. Sektörün risk büyümesine çe itli s n rlamalar getirilmi tir. ok de i im senaryolar haz rlanm ve oklar n gerçekle mesi halinde muhtemel zarar n özkaynaklar n yüzde 20 sini a mamas düzenlenmi tir. Genel kar l k oran yükseltilmi tir. Kar n BDDK dan izin al narak da t lmas uygulamas sürdürülmü tür. Yap lan düzenlemelerin bankac l k sektörüne etkisi yakla k olarak 8,1 milyar TL düzeyinde gerçekle mi tir. Düzenleme de i iklikleri milyon Zorunlu kar l k art Zorunlu kar l klara faizin s f r olmas htiyaç kredisi genel kar l k oran Kredi kartlar asgari ödeme oran de i ikli i 500 ube harc 500 Fon yönetim ücretlerinin dü ürülmesi 400 Sermaye maliyeti 200 Tasarruf Mevduat Sigorta Fonu 68 Toplam Kaynak: TBB hesaplamalar Orta vadeli program ve dönemine ili kin tahminler Orta Vadeli Program dönemine ait temel makro büyüklüklere ili kin tahminleri içermektedir. Program n önceli i büyümenin sürdürülmesi ve tasarruf oran n yükseltilmesidir. Buna göre, gsyh n n 2012 y l nda yüzde 4, 2013 ve 2014 y llar nda ise yüzde 5 düzeyinde olmas hedeflenmektedir. Cari i lemler aç n n gsyh ya oran n n 2012 y l nda yüzde 8 e gerileyece i ve bu trendin sonraki y llarda da sürece i tahmin edilmektedir. Kamu kesimi dengesi aç n n ve kamu kesimi borç stokunun gsyh ya oran n n dönem içerisinde azalmas öngörülmektedir. I-7

23 2011 Y l nda Türkiye Ekonomisi ve Bankac l k Sistemi Temel Ekonomik Büyüklükler* Gsyh (reel büyüme, yüzde) 4,0 5,0 5,0 Cari i lemler dengesi/ gsyh (yüzde) -8,0-7,5-7,0 sizlik oran (yüzde) 10,4 10,2 9,9 Kamu kesimi dengesi/gsyh (yüzde) -1,1-0,8-0,4 Kamu faiz d dengesi/gsyh (yüzde) 1,7 1,9 2,2 AB tan ml kamu borç stoku /gsyh (yüzde) 37,0 35,0 32,0 * Öngörü. Kaynak: Kalk nma Bakanl. sizlik oran nda da dü ü ün sürmesi beklenmektedir. Nitekim, i sizlik oran 2010 y lsonuna göre gerileyerek, 2011 y l nda yüzde 9,8 düzeyinde gerçekle mi tir Seçilmi göstergelerde sektörün görünümü Büyüme Mevduat bankalar bilanço büyüklü ü 2011 y l nda ortalama yüzde 21 art kaydetmi tir. Y ll k Büyüme* (yüzde) Ortalama: 21, *Grafik ölçe i gösterim aç s ndan s n rland r lm t r. Sektörde faaliyet gösteren 32 mevduat bankas n n 18 tanesi sektör ortalamas n n üzerinde büyümü tür. Onbir mevduat bankas n n bilanço büyüklü ü yüzde 21 in alt nda artarken, 3 mevduat bankas n n bilançosu da küçülmü tür Karl l k Mevduat bankalar n n özkaynak karl l Aral k 2011 itibariyle ortalama yüzde 14,8 olmu tur. Dokuz banka ortalaman n üzerinde özkaynak karl l sa lam, iki banka ise zarar etmi tir. I-8

24 Bankalar m z 2011 Özkaynak Karl l * (yüzde) Ortalama: 14, *Grafik ölçe i gösterim aç s ndan s n rland r lm t r Sermaye yeterlili i Mevduat bankalar n n sermaye yeterlili i ortalama yüzde 15,5 olarak gerçekle mi tir. Yirmiüç bankan n sermaye yeterlili i oran, ortalaman n üzerinde olmu tur. Sermaye Yeterlili i* (yüzde) Ortalama: 15, * Grafik ölçe i gösterim aç s ndan s n rland r lm t r. I-9

25 2011 Y l nda Türkiye Ekonomisi ve Bankac l k Sistemi Takipteki alacaklar Takipteki alacaklar azalm t r. Mevduat bankalar n n takipteki alacaklar n n yüzde 80 i için kar l k ayr lm t r. Takipteki Krediler/Toplam Krediler* (yüzde, net) 2,0 1,5 1,0 0,5 Ortalama: 0,5 0, * Grafik ölçe i gösterim aç s ndan s n rland r lm t r. Kar l k sonras takipteki alacaklar n toplam kredilere oran ortalama yüzde 0,5 olarak gerçekle mi tir. Onsekiz bankada bu oran, ortalaman n üzerinde gerçekle irken; be bankada s f r olmu tur. I-10

26 Bankalar m z Y l nda Türkiye Ekonomisi 2.1. Büyüme Büyüme yüksek h zda sürdü: Türkiye statistik Kurumu (TÜ K) verilerine göre, 2011 y l nda, sabit fiyatlarla gsyh yüzde 8,5 ile öngörülenin üzerinde büyümü tür. Gayri Safi Yurtiçi Has la (sabit fiyatlarla yüzde de i me) ortalama -4-6 Kaynak: TÜ K. Cari fiyatlarla gsyh yüzde 17,8 oran nda artarak milyar TL ye yükselirken, dolar baz nda ise yüzde 5,5 oran nda artarak 772 milyar dolara ula m t r. Gsyh deflatörü yüzde 6,5 ten yüzde 8,6 ya ç km t r. Ki i ba na gelir 2011 y l nda dolardan dolara yükselmi tir. Gayri Safi Yurtiçi Has la Büyüme (yüzde) Cari fiyatlarla 45,9 12,7 16,0 17,8 Sabit fiyatlarla 6,2 0,7 8,9 8,5 Deflatör (yüzde) 37,4 11,9 6,5 8,0 Gsyh (1987 fiyatlar yla, milyon) Gsyh (cari fiyatlarla, 1998 bazl seridir) Milyar Milyar dolar Ki i ba na gelir (dolar) Kaynak: TÜ K. ktisadi faaliyet kollar itibariyle, reel bazda sanayi, hizmetler ve tar m sektörlerinde büyüme h z s ras yla yüzde 9,4; yüzde 8,6 ve yüzde 5,3 düzeyinde gerçekle mi tir. Cari fiyatlarla tar m, sanayi ve hizmetler sektörlerinin gsyh içindeki pay 2011 y l içerisinde de i memi tir. I-11

27 2011 Y l nda Türkiye Ekonomisi ve Bankac l k Sistemi Sektörel Büyüme Yüzde de i me (sabit fiyatlarla) Gsyh ya oran (cari fiyatlarla, yüzde) Tar m 4,6 1,2 5, Sanayi -0,1 13,6 9, Hizmetler 0,5 9,2 8, Kaynak: TÜ K. Sanayi sektörünün en önemli alt sektörü olan imalat sanayii yüzde 9,4 büyümü tür. Alt sektörler itibariyle; toptan ve perakende ticaret, ula t rma ve haberle me ile in aat sektörlerinde büyüme yüzde 10 u a m ; di er alt sektörlerin tamam nda da art kaydedilmi tir. Enerji sektöründe üretim yüzde 8,8 oran nda büyümü tür. Özel sektör yat r mlar iç talebi destekledi: ç talep 2011 y l nda da canl l n korumu tur. Yurtiçi talep yüzde 10,5 oran nda artarken, mal ve hizmet ihracat ndaki art yüzde 6,5 düzeyinde gerçekle mi tir. Sabit fiyatlarla tüketim talebi yüzde 7,7 oran nda, yat r m talebi ise yüzde 18 oran nda büyümü tür. Özel kesim tüketimi yüzde 7,7, kamu kesiminin tüketimi ise yüzde 4,5 artm t r. Yat r m talebindeki art özel sektör sabit sermaye yat r mlar ndan kaynaklanm t r. Özel sektörde, kapasite büyütme yat r mlar yüzde 22,9, makine ve teçhizat yat r mlar ise yüzde 25,6 büyümü tür. Tüketim ve Yat r m Talebi (sabit fiyatlarla, y ll k yüzde de i me) Mar-11 Toplam tüketim Kaynak: TÜ K. Haz-11 Eyl-11 Ara-11 Toplam yatırım Gsyh içinde özel sektörün tüketim harcamalar cari fiyatlarla yüzde 74, yat r m harcamalar ise yüzde 18 oran nda paya sahiptir. Cari fiyatlarla özel sektör yat r m harcamalar n n gsyih içindeki pay 3 puan artm t r. Kamunun tüketim harcamalar n n pay yüzde 14, yat r m harcamalar n n pay ise yüzde 4 olmu tur. Tasarruf oran dü tü: Kalk nma Bakanl n n tahminlerine göre, yurtiçi tasarruf oran n n gsyh ya oran 0,6 puan azalarak yüzde 13,3 e gerilemi tir. Tasarruf oran, I-12

28 Bankalar m z 2011 özel kesimde dü mü ; kamu kesiminde artm t r. Tasarruf aç ise 2,9 puan artarak gsyh n n yüzde 9,2 sine yükselmi tir. Kamu kesiminde tasarruf aç n n gsyh ya oran daral rken; özel kesimde tasarruf aç büyümü tür. Yurtiçi Tasarruflar ve Tasarruf Dengesi (gsyh ye oran, yüzde) * Yurtiçi tasarruflar 19,1 16,9 13,9 13,3 Kamu -6,2 1,7 1,6 2,9 Özel 25,3 15,1 12,3 10,4 Tasarruf dengesi -2,6-5,2-6,3-9,2 Kamu -12,5-2,5-2,4-1,6 Özel 9,9-2,7-3,9-7,6 D kaynak 2,6 5,2-6,3-9,2 * Tahmin, faktör gelirleri ve cari transferler dahildir. Kaynak: Kalk nma Bakanl stihdam ve ücretler sizlik azalm, reel ücretler ayn kalm t r: gücünün ve i gücüne kat lma oran n n artmas na ra men, sabit sermaye yat r mlardaki ve ekonomik faaliyetteki art a ba l olarak i gücü talebindeki büyüme nedeniyle i sizlik oran dü mü tür. TÜ K verilerine göre Aral k 2011 itibariyle toplam i gücü arz 26,3 milyon ki i, toplam istihdam ise 23,7 milyon ki i olmu tur. Geçen y l n ayn dönemine göre çal abilir nüfus 700 bin ki i artm t r. Çal abilir nüfusun yan s ra i gücüne kat lma oran da yükselmi tir. Ayn dönemde toplam istihdam 1 milyon ki i artm t r. Buna göre, i siz say s önceki y la göre yakla k 450 bin ki i azalarak 2,6 milyon ki iye gerilemi tir. sizlik (yüzde) sizlik oran Genel 10,3 14,0 11,4 9,8 Kent 14,2 15,6 14,2 12,0 Genç nüfus 26,0 21,6 18,1 Kaynak: TÜ K. Böylece, i sizlik oran Aral k 2011 itibariyle, geçen y l n ayn dönemine göre 1,6 puan azalarak yüzde 9,8 olmu tur. Bu oran kentlerde yüzde 14,2 den yüzde 12 ye, k rsal bölgede ise yüzde 7,2 den yüzde 6,3 e gerilemi tir. stihdam n yüzde 50 si hizmetler, yüzde 24 ü tar m, yüzde 20 si sanayi, yüzde 6 s da in aat sektörleri taraf ndan yap lmaktad r. Reel gücü Maliyeti Endeksi (1994=100) * Toplam Kamu Özel Memur Asgari ücret *Tahmin. Kaynak: Kalk nma Bakanl. I-13

29 2011 Y l nda Türkiye Ekonomisi ve Bankac l k Sistemi Kalk nma Bakanl n n tahminlerine göre, 2011 y l nda kamu i çileri ve memurlar n reel i gücü maliyeti artarken, asgari ücret azalm t r Enflasyon Enflasyon hedefin üzerinde gerçekle mi tir: Tüketici fiyatlar enflasyonu (Tüfe), 2011 y l n n ilk yar s nda, y ll k bazda yüzde 4-4,5 band nda ve yüzde 5,5 olan hedefin alt nda seyretmi tir. Kamu ürünlerine yap lan fiyat ve vergi ayarlamalar na, Türk liras n n yabanc paralar kar s nda de er kayb n n h zlanmas na ve g da ve enerji fiyatlar n n yükselmesine ba l olarak ikinci yar da enflasyon yükselmi tir. Tüfe enflasyonu y l sonunda yüzde 10,5 oran nda gerçekle mi tir. Enflasyon (y ll k yüzde de i me) Kaynak: TÜ K Üfe Tüfe Üretici fiyatlar endeksi (Üfe), y ll k bazda yüzde 13,3 oran nda artm t r. Y ll k ortalama fiyat art ise Tüfe için yüzde 6,5, Üfe için ise yüzde 11,1 olmu tur. Enflasyon (yüzde) Y ll k ortalama Üretici* ,5 11,1 Tüketici ,6 6,5 12 ayl k Üretici* ,9 13,3 Tüketici ,4 10,5 Tüfe hedefi ,5 5,5 *2002 y l de erleri Tefe endeksine aittir. Kaynak: TÜ K Kamu kesimi dengesi Kamu kesimi dengesi iyile mi tir: 2011 y l nda baz kamu alacaklar n n yeniden yap land r lmas na ve borç ödemelerinin taksitlendirilmesine ili kin düzenleme kapsam nda gelir tahsilat n n artmas n n da olumlu etkisiyle kamu borçlanma gere inin milli gelire oran gerilemi tir. I-14

30 Bankalar m z 2011 Kalk nma Bakanl n n verilerine göre 2011 y l nda toplam kamu gelirleri yüzde 19, toplam kamu harcamalar ise yüzde 13 oran nda artm t r. Gelirlerin gsyh ya oran n n yakla k olarak 1 puan art la yüzde 36,4 e yükseldi i, harcamalar n gsyh ya oran n n ise 0,9 puan gerileyerek yüzde 37,4 olarak gerçekle ti i tahmin edilmektedir. Kamu Kesimi Dengesinin Gsyh ya Oran (yüzde) * Merkezi yönetim bütçesi dengesi -14,8-1,8-3,6-1,7 K T dengesi -1,0 0,0 0,6 0,0 Mahalli idareler dengesi 0,1-0,6 0,2 0,1 Fonlar dengesi 0,0 0,0 0,0 0,0 Di er kesimler dengesi 3,0 0,8 0,5 0,6 Kamu kesimi dengesi -12,7-1,6-2,3-1,0 Kamu kesimi dengesi (faiz d ) -7,0 4,1 2,3 2,5 * Tahmin. Kaynak: Kalk nma Bakanl. Buna göre, kamu kesimi aç n n gsyh ya oran yüzde 2,3 ten yüzde 1 e gerilemi tir. Kamu kesimi faiz d fazlas n n gsyh ya oran ise 0,2 puan artarak yüzde 2,5 e yükselmi tir. Kamu Kesimi Borçlanma Gere i/ Gsyh (yüzde) Kaynak: Kalk nma Bakanl. Kamu gelirleri içinde vergi gelirlerinin pay yüzde 55 düzeyinde gerçekle mi tir. Vergi gelirlerinin yüzde 68 i dolayl vergilerden olu mu tur. Harcamalar n yüzde 87 si faiz d harcamalardan meydana gelmi tir. Faiz harcamalar n n toplam harcamalar içindeki pay 2011 y l na göre 2,5 puan azalarak yüzde 13,5 e gerilemi tir. Maliye Bakanl n n verilerine göre, merkezi yönetim bütçe aç n n gsyh ya oran yüzde 1,4 e gerilemi tir. Merkezi yönetim bütçe gelirleri yüzde 16, harcamalar yüzde 6 oran nda artm t r. Faiz harcamalar yüzde 13 gerilerken faiz d harcamalar yüzde 10 oran nda büyümü tür. Bütçe aç cari fiyatlarla yüzde 56 daral rken, faiz d fazla 24,8 milyar TL ye yükselmi tir. Bütçe gelirlerinin ve harcamalar n n gsyh ya oran s ras yla yüzde 23,1 I-15

31 2011 Y l nda Türkiye Ekonomisi ve Bankac l k Sistemi ve yüzde 24,4 düzeyinde gerçekle mi tir. Faiz giderlerinin gsyh ya oran 1,8 puan azalarak yüzde 3,3 düzeyine gerilemi tir. Merkezi Yönetim Bütçesi ( milyar) Yüzde 2010 pay 2011* Yüzde pay Yüzde de. Gsyh ya oran 2011 (yüzde) Bütçe gelirleri ,1 Vergi gelirleri ,8 Vergi d gelirler ,3 Bütçe harcamalar ,4 Faiz harcamalar ,3 Faiz d ,2 Personel ,7 Cari ,6 Yat r m ,9 Bütçe dengesi ,4 Faiz d denge ,9 * Geçici. Kaynak: Maliye Bakanl. Bütçe harcamalar içinde en yüksek pay yüzde 51 ile cari harcamalara aittir. Yat r m harcamalar n n pay 2010 a göre 1 puan artarak yüzde 12 ye yükselmi tir. Personel ve faiz harcamalar n n paylar ise s ras yla yüzde 23 ve yüzde 13 olmu tur. Bütçe Nakit Aç n n Finansman ( milyar) Gsyh ya oran (yüzde) Finansman ,7 3,6 1,2 D borçlanma (net) ,7-0,2 ç borçlanma ,1 2,1 1,1 Di er ,6 0,8 0,2 Kaynak: HM y l içinde 15,2 milyar TL nakit finansman ihtiyac ortaya ç km t r. Net iç borçlanma 14,6 milyar TL olmu, net d borçlanma ise 2,2 milyar TL azalm t r. Hazine kasa/banka hesab borçlanmadan sonra 2,8 milyar TL aç k vermi, di er kalemlerin de olumlu katk s yla, Hazine kasa/banka net hesab 3 milyar TL fazlaya dönmü tür. Piyasadan yap lan iç borçlanman n, a rl kl ortalama vadesi 44,1 aydan 44,7 aya yükselmi tir. Öte yandan, Türk liras cinsi iskontolu iç borçlanman n a rl kl ortalama maliyeti Aral k 2010 da yüzde 7,7 den Aral k 2011 de yüzde 10,3 e yükselmi tir. ç borç stoku yüzde 4,5 oran nda artarak 369 milyar TL düzeyinde gerçeklemi tir. ç borç stoku içinde sabit faizli Türk liras ka tlar n pay artarken, de i ken faizli ka tlar n pay ise yüzde 50,2 den yüzde 47,8 e gerilemi tir. Döviz kuruna duyarl ka tlar n pay ise yüzde 1,6 dan yüzde 1 e gerilemi tir. I-16

32 Bankalar m z 2011 ç Borç Stokunun Yap s (yüzde pay) Türk liras 91,6 98,4 99,0 Yabanc para 8,1 1,6 1,0 Bilgi için: Sabit faizli 51,2 49,8 52,2 De i ken faizli 48,8 50,2 47,8 Kaynak: HM. ç borç stokunun gsyh'ya oran yüzde 29 seviyesinde sabit kalm t r. Kamu kesimi toplam borç stoku yüzde 9,4 artarak 518 milyar TL (274 milyar dolar) düzeyinde gerçekle mi tir. Toplam borç stokunun gsyh ya oran yüzde 40 olmu tur. Kamu Borç Stokunun Gsyh'ya Oran (yüzde) İç Dış Kaynak: HM. ç borç stokunun gsyh'ya oran n n gerilemesi yan nda, kamu kesiminin finansal kaynaklar üzerindeki bask s da azalm t r. ç borç stokunun, geni kapsaml para arz na (mevduat, dola mdaki para, repo ve yat r m fonlar ; M2YRF) oran 3 puan azalarak yüzde 75'e gerilemi tir. Aral k 2011 itibariyle, Devlet ç Borçlanma Senetlerinin (D BS) yüzde 56,7 si bankalar taraf ndan tutulmu tur. Banka d kesimlerin elinde bulunan D BS lerin toplam 95,2 milyar TL olmu tur. Yurtd yerle ikler taraf ndan tutulan D BS lerin toplam içindeki pay yüzde 17,3 tür. D BS y ll k bile ik faiz oran, y l n ilk yar s nda yüzde 7-8 seviyelerinde seyretmi, ikinci yar da ise ortalama yüzde 9 düzeyinde gerçekle mi tir. I-17

33 2011 Y l nda Türkiye Ekonomisi ve Bankac l k Sistemi ç Borç Stokunun Elinde Bulunduranlara Göre Da l m ( milyar) Yurt içi yerle ikler Bankac l k Kesimi Banka d kesim (*) Gerçek ki iler Tüzel ki iler Menkul K ymet Yat r m Fonlar TCMB (**) Yurt d yerle ikler Toplam (*) Banka D Kesim Tasarruf Mevduat Sigorta Fonu d ndaki tüm gerçek ve tüzel ki ileri kapsamaktad r. (**) Nakit d D BS'ler ile aç k piyasa i lemlerinden kaynaklanan tutarlar kapsamaktad r. Kaynak: TCMB, HM Parasal büyüklükler Para politikas Finansal istikrar vurgusu: Merkez Bankas, küresel piyasalardaki dengesizliklerin Türkiye ekonomisine olan olumsuz etkilerini s n rland rmak amac yla iç talep büyümesinin yava lat lmas n n önemine vurgu yapm t r. Bu çerçevede, bir yandan iç talep art n n yava lat lmas yoluyla tasarruf aç ndaki büyümenin s n rland r lmas na bir yandan da k sa vadeli sermaye giri inin cayd r lmas na yönelik olarak para politikas uygulamas nda yeni önlemler aç klanm t r. Faiz Oranlar (bile ik, dönem sonu), Kurlar ve Enflasyon (y ll k yüzde de i me) Aral k Mart Haziran Eylül Aral k Faiz oran (y ll k, bile ik)* Haftal k repo (TCMB) 6,7 6,5 6,5 5,9 5,9 Kamu ka tlar 7,9 8,9 9,1 8,1 10,3 Kurlar /$ 3,4 1,4 2,7 28,3 22,8 / -4,1 6,9 21, ,9 Enflasyon (TÜFE) 6,4 4,0 6,2 6,2 10,5 * Ortalama. Kaynak: TCMB, HM, TU K. lk yar da parasal geni leme: 2011 y l n n ilk yar s nda, zorunlu kar l k oranlar yükseltilmi tir. Politika faizi s n rl düzeyde dü ürülmü ve dar bir bantta faiz koridoru uygulamas ba lat lm t r. Bu dönemde, aç k piyasa i lemleri yoluyla piyasaya verilen likidite artt r lm t r. lk yar sonunda net iç varl klar 32,3 milyar TL artarak 22,8 milyar TL ye yükselmi tir. Net d varl klar, Türk liras n n de er yitirmesinin de etkisiyle y l n ikinci yar s nda 100 milyar TL den 88 milyar TL ye gerilemi tir. lk yar sonunda para taban ndaki y ll k art h z yüzde 91 e ula m t r. I-18

34 Bankalar m z 2011 Merkez Bankas Bilançosu, Seçilmi Kalemler* ( milyar) Aral k Mart Haziran Eylül Aral k Net d varl klar Net iç varl klar AP Para taban *Merkez Bankas paras kalemi hariç, Stand-by çerçevesinde haz rlanan TCMB bilançosu baz al nm t r. Kaynak: TCMB. kinci yar da parasal geni leme: Uluslararas piyasalardaki belirsizlikler ve artan riskler yan nda Türk liras n n de er kayb n n h zlanmas ve enflasyonist bekleyi lerin bozulmas da dikkate al narak, 2011 y l n n ikinci yar s nda para politikas uygulamas nda de i ikler yap lm t r. Zorunlu kar l k oranlar s n rl da olsa dü ürülmü, Türk liras kar l klar n k smen de olsa yabanc para cinsinden tutulmas na imkan verilmi tir. Öte yandan, faiz koridoru geni letilmi, piyasa verilen likiditenin fiyat yükseltilmi tir. Faiz koridorunun üst band yüzde 12,5 olarak belirlenmi tir. Para Taban (sabit fiyatlarla y ll k yüzde de i me) Mar-10 Haz-10 Eyl-10 Ara-10 Mar-11 Haz-11 Eyl-11 Ara-11 Kaynak: TCMB. Zorunlu kar l klar için opsiyon: Zorunlu kar l klar n k smen de olsa yabanc para cinsinden tutulmas Merkez Bankas rezervlerini desteklemi tir. Ancak, y l n ikinci yar s nda döviz talebindeki art n bir k sm n n Merkez Bankas n n döviz arz n art rmas yoluyla kar lanmas döviz rezervlerinin azalmas na neden olmu tur. Ayn zamanda, net iç varl klar azalt lm t r. Bu geli melere ba l olarak parasal taban küçülmü tür. Para taban n n art h z y lsonunda yüzde 11 e yava lam t r. Merkez Bankas döviz rezervleri 2011 y l n n ilk yar s nda 12,1 milyar dolar artarak 92,8 milyar dolara yükselmi, ikinci yar sonunda ise 78,3 milyar dolara gerilemi tir. Bankan n net döviz pozisyonu y l sonu itibariyle 42,4 milyar dolar olmu tur. I-19

35 2011 Y l nda Türkiye Ekonomisi ve Bankac l k Sistemi Merkez Bankas Döviz Rezervi ve Net Döviz Pozisyonu (milyar dolar) Aral k Mart Haziran Eylül Aral k Döviz rezervi Net döviz pozisyonu Kaynak: TCMB Finansal varl klar ve para talebi Finansal aktiflerin milli gelire oran dü mü tür: Finansal varl klar n gsyh ya oran 2011 y l nda 10 puan gerileyerek yüzde 93 olmu tur. Para ve para benzeri finansal varl klara olan talebin gsyh ya oran ise mevduattaki gerileme paralelinde 2 puan azalm t r. Finansal Aktifler (gsyh ya oran, yüzde) Para ve para benzeri araçlar Nakit Mevduat Türk liras Yabanc para Repo Sermaye piyasas Hisse senedi (piyasa de eri) Bono ve tahvil Kamu Özel 0 0 0,1 0,3 Yat r m fonu Toplam Kaynak: TCMB, SPK. Yabanc para cinsinden mevduat n Türk liras kar l n n gsyh ya oran 1 puan artarken, Türk liras varl klar n oran 3 puan azalm t r. Hisse senetlerinin piyasa de erinin gsyh ya oran 7 puan azalm t r. Ayr ca, borç çevirme oran n n dü mesi sonucu kamu kesimi menkul k ymetlerinin oran 4 puan gerilemi tir. Finansal varl klara ili kin önemli geli me, gerek finansal kurulu lar n gerekse finansal olmayan kurulu lar n, henüz küçük hacim de olsa da bono ve tahvil ihraçlar n n artmas d r. Para talebi yava lam t r: Türk liras mevduat, repo ve k sa vadeli yat r m fonlar ndan olu an para talebi (M2RF) yüzde 9 oran nda büyümü tür. Türk liras vadeli ve vadesiz mevduat da ayn oranda artm t r. Bu geli melere ba l olarak, Türk liras cinsinden varl klardan olu an para talebinin gsyh ya oran yüzde 38 olmu tur. I-20

36 Bankalar m z 2011 Parasal Büyüklükler (2011) Milyar Milyar Yüzde de i me $ $ M2RF Dola mdaki para Vadesiz mevduat Repo PP yat r m fonlar Vadeli mevduat M2YRF DTH *Kat l m bankalar fonlar dahildir. Kaynak: TCMB. Yabanc para mevduat n da dahil edildi i geni anlamda para talebi (M2YRF) nin y ll k art ise yüzde 23 olmu tur. Yabanc para mevduat n Türk liras kar l yüzde 23 artarken, dolar kar l ise ayn kalm t r. M2RFY'nin gsyh ya oran 2 puan gerileyerek yüzde 53 olmu tur. Para Talebi (sabit fiyatlarla y ll k yüzde de i me) M2YRF M2RF Kaynak: TCMB. Türk liras n n yabanc paralar kar s nda de er kayb n n h zlanmas nedeniyle yabanc para mevduat n geni anlamda para talebi içindeki pay 2010 y l na göre 2 puan artarak yüzde 28 e yükselmi tir. Kredi faiz oranlar yükseldi: Mevduat ve kredi faiz oranlar politika faizlerinin seyrine paralel bir seyir izlemi tir. Üç ay vadeli mevduat n, a rl kl ortalama faiz oran ilk yar sonunda 0,6 baz puan artarak yüzde 9,4 e, y l sonunda ise yüzde 10,5 e yükselmi tir. Kaynak maliyetinin artmas na ba l olarak a rl kl ortalama kredi faiz oranlar tüketici kredilerinde 800 baz puan artarak yüzde 19,8 e, ticari kredilerde ise 650 baz puan artarak yüzde 15 e yükselmi tir. I-21

37 2011 Y l nda Türkiye Ekonomisi ve Bankac l k Sistemi Parasal Büyüklüklerin Da l m (yüzde) Dola mdaki para Vadesiz mevduat Repo Yat r m fonlar Vadeli mevduat Yabanc para M2YRF Kaynak: TCMB. Mevduat n seyri: BDDK verilerine göre, kat l m bankalar dahil, mevduat bankalar n n toplam mevduat yüzde 12 oran nda artm t r. Türk liras mevduat yüzde 6, yabanc para mevduat n Türk liras kar l yüzde 28 oran nda büyümü tür sonunda 119 milyar dolar olan yabanc para mevduat 2011 y l sonunda 125 milyar dolara yükselmi tir. Yabanc para mevduat n Türk liras de erinin toplam mevduat içindeki pay 2010 sonuna göre 4 puan artm ve yüzde 34 olarak gerçekle mi tir. Türk liras mevduat n gsyh ya oran 1 puan azalarak yüzde 36 ya, yabanc para mevduat da içeren toplam mevduat n gsyh ya oran 1 puan artarak yüzde 54 e yükselmi tir. Mevduat çok k sa vadeli: Toplam mevduat n ortalama vadesi 2,5 aydan 2,9 aya ç km t r. Bunda Merkez Bankas n n zorunlu kar l k oranlar n mevduat n vadesine göre çe itlendirmesinin de etkisi olmu tur. Yabanc para mevduat n ortalama vadesi 3 ay, Türk liras mevduat n ortalama vadesi ise 2,8 ay olarak gerçeklemi tir. Toplam Mevduat n Vade Yap s (yüzde) Toplam Vadesiz ay ay ay ay Ortalama vade (ay) 2,8 2,4 2,4 2,9 Kaynak: TCMB. Banka gruplar nda mevduat: BDDK verilerine göre, toplam mevduat n yüzde 32 si kamu sermayeli bankalarda, yüzde 50 si özel sermayeli bankalarda toplanm t r sonuna göre, kamu bankalar n n mevduattaki pay 4 puan dü mü, özel bankalar n pay 3 puan artm ve yabanc sermayeli bankalar n mevduattaki pay ise de i memi tir. Kat l m bankalar n n yüzde 5,4 olan pay ise yüzde 5,6 ya yükselmi tir. I-22

38 Bankalar m z 2011 Mevduat ve Kredi Stoku* ( milyar) Toplam mevduat Türk liras Yabanc para Krediler** Türk liras Yabanc para *Kat l m bankalar dahildir. ** Takipteki krediler hariçtir. Kaynak: BDDK, TCMB. Türk liras mevduat n da l m : Kamu bankalar Türk liras mevduat n yüzde 37 sine, yabanc para mevduat n ise yüzde 24 üne sahiptir. Buna kar l k özel bankalar Türk liras mevduat n yüzde 45 ini, yabanc para mevduat n ise yüzde 59 unu toplam lard r. Yabanc bankalar n Türk liras ve yabanc para mevduat içindeki pay s ras yla yüzde 13 ve yüzde 11 dir. Mevduat n tamam krediye: Toplam mevduat n krediye dönme oran 2010 sonunda yüzde 86 iken, 2011 y l sonunda yüzde 99 a yükselmi tir. Bu oran kamu sermayeli bankalarda yüzde 80, özel sermayeli bankalarda yüzde 101, yabanc sermayeli bankalarda ise yüzde 108 olmu tur. Kredi/Mevduat Oran (yüzde) Kaynak: BDDK. Kredi büyümesi yava lad : Kredinin y ll k büyüme h z, Aral k 2010 itibariyle yüzde 34 ten 2011 y l n n ilk yar s itibariyle yüzde 37 ye yükselmi, y l sonunda yüzde 29 a yava lam t r. Türk liras krediler yüzde 26 artarken, yabanc para kredilerin art h z yüzde 39 olmu tur. Kur etkisinden ar nd r lm kredi büyüme h z ise yüzde 23 olmu tur. Kurumsal krediler yüzde 29, bireysel krediler ise yüzde 30 oran nda büyümü tür. Bireysel kredilerin toplam kredi stoku içindeki pay yüzde 32 oran nda ayn kalm t r. I-23

39 2011 Y l nda Türkiye Ekonomisi ve Bankac l k Sistemi Toplam Krediler (2010 y l sonu sabit kurlarla y ll k yüzde de i me) Mar-11 Haz-11 Eyl-11 Ara-11 Toplam Yabancı para Türk Lirası Kaynak: BDDK. Kredi riski dü tü: Tahsili gecikmi alacaklar (özel kar l k öncesi) yüzde 5 küçülmü tür. Özel kar l k öncesi tahsili gecikmi alacaklar n toplam kredilere oran 1 puan azalarak, yüzde 2,7 ye gerilemi tir. Özel kar l k sonras tahsili gecikmi alacaklar n toplam kredilere oran ise yüzde 0,6 seviyesinde gerçekle mi tir. Tahsili gecikmi alacak oran kurumsal kredilerde yüzde 2,6; bireysel kredilerde ise yüzde 3 olmu tur. Takipteki Alacaklar n Kredi Stokuna Oran (yüzde) Kaynak: BDDK. Banka gruplar nda kredi: Kredilerin yüzde 91 i mevduat bankalar, yüzde 6 s kat l m bankalar, yüzde 3 ü ise kalk nma bankalar taraf ndan kulland r lm t r. Özel sermayeli mevduat bankalar taraf ndan kulland r lan kredilerin toplam kredilerdeki pay yüzde 51, kamu sermayeli bankalar n pay yüzde 27 olmu tur. Yabanc sermayeli bankalar n kredilerdeki pay ise yüzde 13 düzeyindedir. I-24

40 Bankalar m z 2011 Yurtiçi ubelerden kulland r lan kredi: Toplam kredilerin yüzde 93 ü yurtiçi ubelerden, yüzde 7 si ise yurtd ubelerden kulland r lm t r. Yurtd ubelerden kulland r lan kredilerin büyük k sm yabanc para cinsindendir ve toplam kredi stoku içindeki pay azalm t r. Finansal olmayan kurulu lar n yabanc para kredileri: Türkiye de yerle ik bankalar n yabanc para kredilerinin toplam 104,8 milyar dolard r. Bu bankalar n yurtd ubelerinden finansal olmayan kurulu lara kulland rd klar krediler 2011 y l nda 23,5 milyar dolar olmu tur. Finansal Olmayan Kurumlar n Yabanc Para Borçlar (milyar dolar) Kurumsal krediler* (Yabanc para) Yurtiçi ubelerden Yurtd ubelerden Finansal olmayan sektörün -D borç stoku Yurtd borç stoku * Dövize endeksli krediler dahildir. Kaynak: TCMB. Bu krediler finansal olmayan kurulu lar n d borç stokunun yüzde 21 ini olu turmu tur. Türkiye de yerle ik bankalar n yurtd ubelerinden kulland r lan krediler hariç tutuldu unda finansal olmayan kurulu lar n d borç stoku 12,8 milyar dolar artarak 89,9 milyar dolar olmu tur. Bu art ta, Türkiye de yerle ik bankalar n arac l k maliyetinin 2011 y l nda yükselmesinin de etkisi olmu tur stanbul Menkul K ymetler Borsas Piyasa de eri gerilemi tir: stanbul Menkul K ymetler Borsas ( MKB) 100 endeksi, 2011 y l nda hem dolar, hem de Türk liras baz nda azalm t r. Endeks, dolar baz nda yüzde 37 oran nda daralarak puan, Türk liras baz nda ise yüzde 22 oran nda azalarak puan de erine gerilemi tir. Öte yandan hisse senetleri toplam i lem hacmi yüzde 1 oran nda daralarak 424 milyar dolar olmu tur. Borsada i lem gören irketlerin piyasa de eri 2010 y l sonunda 308 milyar dolardan, 2011 y l sonunda 202 milyar dolara gerilemi tir. Piyasa de erinin gsyh ya oran da yüzde 38 den yüzde 26 ya gerilemi tir. Borsada i lem gören irket say s 2010 y l na göre 23 adet artarak 373 olmu tur. Finansal kurulu lar n piyasa de eri ve pay dü mü tür: Borsada, 32 finansal kurulu un hisseleri i lem görmektedir. Bunlar n 16 tanesi bankad r. Finansal kurulu lar n piyasa de eri 2011 y l nda yüzde 43 gerileyerek 65 milyar dolara dü mü tür. Finansal kurulu lar n piyasa de erinin, Borsa da i lem gören tüm irketlerin piyasa de erine oran 5 puan azalarak yüzde 32 ye gerilemi tir. I-25

41 2011 Y l nda Türkiye Ekonomisi ve Bankac l k Sistemi Finansal Kurumlar n Piyasa De eri ve Toplam çindeki Pay Piyasa değeri (Milyar dolar) Toplam içinde payı(yüzde, sağ eksen) Kaynak: IMKB D ticaret dengesi D ticaret aç büyümü tür: ç talepteki h zl büyüme, yurtd borçlanmadaki art ile petrol ve di er enerji fiyatlar n n yükselmesine ba l olarak d ticaret hacmi ithalat a rl kl olarak büyümü tür. D ticaret hacmi 2011 y l nda yüzde 26 oran nda artarak 376 milyar dolar olmu tur. D ticaret hacminin gsyh ya oran 8 puan artarak yüzde 49 düzeyinde gerçekle mi tir. hracat yüzde 18 oran nda artarak 135 milyar dolara, ithalat ise yüzde 30 oran nda büyüyerek 241 milyar dolara yükselmi tir. D Ticaret (milyar dolar) hracat thalat D ticaret aç D ticaret hacmi D ticaret aç /gsyh hracat/ithalat (%) Kaynak: TÜ K. D ticaret aç yüzde 47 oran nda büyüyerek 106 milyar dolar olmu tur. D ticaret aç n n gsyh ya oran 4 puan artarak yüzde 14 e yükselmi tir. hracat n ithalat kar lama oran 6 puan azalarak yüzde 56 ya gerilemi tir. hracat n gsyh ya oran 2010 y l na göre 3 puan artarak, yüzde 18 e, ithalat n gsyh ya oran 6 puan artarak yüzde 31 e ç km t r. Mevsim ve takvim etkisinden ar nd r lm verilere göre, ihracat miktar endeksi yüzde 6,4; ithalat miktar endeksi ise yüzde 12 oran nda artm t r. Fiyat endeksi ise, ihracat için yüzde 11,5; ithalat için yüzde 15,7 artm t r. I-26

42 Bankalar m z 2011 Gsyh, hracat ve thalat Büyüme H z (dolar baz nda, y ll k, yüzde) gsyh İhracat İthalat Kaynak: TÜ K. Mal gruplar itibariyle ithalat, sermaye mallar nda yüzde 29, ara mallar nda yüzde 32 ve tüketim mallar nda ise yüzde 20 oran nda artm t r. Ara mallar ithalat toplam ithalat n yüzde 72 sini olu turmu tur y l nda büyük ölçüde ham petrol ve do algaz kalemlerinden olu an mineral ya lar ve yak tlar kalemi geçen y la göre yüzde 41 oran nda artarak 54,1 milyar dolar olmu ve toplam ithalat n yüzde 22 sini olu turmu tur. Mal Gruplar tibariyle D Ticaret, 2011 hracat thalat Milyar Yüzde Yüzde Milyar Yüzde Yüzde $ de. pay $ de. pay Sermaye mallar Ara mallar Tüketim mallar Di er Toplam Kaynak: TÜ K. Mal gruplar itibariyle ihracat n yüzde 39 u tüketim mallar ndan, yüzde 50 si ara mallar ndan, yüzde 11 i ise sermaye mallar ndan olu mu tur. D ticarette AB ülkeleri yüzde 42 oran nda bir paya sahiptir. AB d Avrupa ülkelerinin pay yüzde 14 tür. AB ülkeleri ile d ticaret aç 2010 y l nda 19,5 milyar dolardan 2011 y l nda 28,7 milyar dolara yükselmi tir. AB ülkelerinin ithalattaki pay yüzde 38, ihracattaki pay ise yüzde 46 d r. I-27

43 2011 Y l nda Türkiye Ekonomisi ve Bankac l k Sistemi Ülke Gruplar tibariyle D Ticaret, 2011 Milyar $ hracat Yüzde de. Yüzde pay thalat hracat- thalat Milyar Yüzde Yüzde Milyar $ de. pay $ AB Serbest bölge Di er ülkeler Avrupa Afrika Amerika Yak n ve Orta do u Di er Asya Avust. ve Y.Zelanda Di er Toplam Kaynak: TÜ K Ödemeler dengesi Cari aç n gsyh ya oran yüzde 10 oldu: Cari i lemler aç yüzde 65 oran nda artarak 77 milyar dolara yükselmi tir. Cari i lemler aç n n gsyh ya oran yüzde 6,6 dan yüzde 10 a yükselmi tir. Cari lemler Dengesi (milyar dolar) Cari i lemler dengesi Mal dengesi hracat(fob) thalat(fob) Hizmetler dengesi(net) Turizm gelirleri(net) Gelir dengesi(net) Do rudan yat r mlar Portföy yat r mlar Di er yat r mlar Faiz ödemeleri Cari transferler çi gelirleri Kaynak: TCMB. Turizm gelirlerinin olumlu etkisiyle hizmetler fazlas n n, cari i lemler aç n azaltmas na olan katk s sürmü tür. Gelir dengesi 7,7 milyar dolar aç k vermi tir. Net sermaye giri i yüzde 48 artarak 65 milyar dolar olmu tur. Net do rudan yabanc sermaye giri i yüzde 77,5 artarak 13,4 milyar dolar düzeyinde gerçekle mi tir. Portföy yat r mlar ve finans d kesimin borçlanmas nda h zl büyüme olmu tur. Finansal kurulu lar n net borçlanmas 16 milyar dolar düzeyinde gerçekle mi ; finansal olmayan kurulu lar ise 20 milyar dolar düzeyinde borçlanm t r. I-28