Yerel Yükseklik Bilgileriyle Desteklenmiş SRTM Verileri Kullanılarak Türkiye İçin 3 3. Oluşturulması

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Yerel Yükseklik Bilgileriyle Desteklenmiş SRTM Verileri Kullanılarak Türkiye İçin 3 3. Oluşturulması"

Transkript

1 Yerel Yükseklik Bilgileriyle Desteklenmiş SRTM Verileri Kullanılarak Türkiye İçin 3 3 Çözünürlüklü Sayısal Yükseklik Modelinin Oluşturulması Proje No: 106Y130 İ. Öztuğ Bildirici Aydın Üstün Necla Uluğtekin Hüseyin Z. Selvi R. Alpay Abbak İlkay Buğdaycı A. Özgür Doğru Ekim 2008 Konya

2 İÇİNDEKİLER Şekil Listesi iii Çizelge Listesi iv Simge Listesi Kısaltma Listesi vi vii Önsöz viii Özet ix Abstract x 1 GİRİŞ 1 2 SAYISAL YÜKSEKLİK MODELİ İÇİN VERİ KAYNAKLARI SRTM Verileri Mekik Radar Topoğrafya Görevi (SRTM) SRTM için InSAR tekniği Sayısal Yükseklik Modeli üretimi SRTM verilerinin geçerliliği ve doğruluk değerlendirmesi Veri formatı :25000 Ölçekli Ülke Topoğrafik Haritaları Sayısal Yükseklik Paftaları (YÜKPAF) TÜRKİYE DEKİ SRTM VERİLERİNİN DURUMU Veri Boşlukları ve Nedenleri Kontrol Verileri Yardımıyla SRTM Doğruluk Analizi DGPS verilerine göre SRTM doğruluğu YÜKPAF verilerine göre SRTM doğruluğu TÜRKİYE İÇİN 3 3 ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ SAYISAL YÜKSEKLİK ii

3 MODELİNİN OLUŞTURULMASI Giriş ve Ön Hazırlıklar :25000 Ölçekli Haritalardan Yükseklik Verisi Kazanımı Enterpolasyon ile Yükseklik Verisi Kazanımı SONUÇ 39 Kaynaklar 41 iii

4 ŞEKİL LİSTESİ 2.1 Endeavour uzay mekiği ve SRTM görevi (JPL, 2008) SRTM uydu görüntüleri kapsama alanı haritası (JPL, 2008) SRTM için InSAR geometrisi C-band radar verileri yardımıyla SYM üretiminde iş akışı (Farr vd., 2007) : ölçekli çizgisel standart topoğrafik harita ve sayısal yükseklik paftası SRTM3 Türkiye verilerinde 1 1 alanlar için boşluk oranları SRTM3 Türkiye verilerinde boş noktaların konumsal dağılımı SRTM doğruluk analizinde kullanılan kontrol verileri DGPS ile veri toplamak için kullanılan araç, anten ve alıcı SRTM ve DGPS yükseklik farklarının dağılımı Pozantı-Amasra güzergahı boyunca SRTM-DGPS yükseklik farkları ve topoğrafya ile ilişkisi SRTM ve 25K yükseklik farklarının dağılımı YÜKPAF 8. bölge için dayanak noktalarında hesaplanan SRTM-25K yükseklik farkları ve topoğrafya ile konumsal ilişkisi: arazi topoğrafyası (sol) ve SRTM-25K yükseklik farkları (sağ) YÜKPAF 8. bölge için grid noktalarında hesaplanan SRTM-25K yükseklik farkları ve topoğrafya ile konumsal ilişkisi: arazi topoğrafyası (sol) ve SRTM-25K yükseklik farkları (sağ) SRTM boşluklarının 25K topoğrafik haritalar yardımıyla doldurulması Enterpolasyon işlemi için kullanılan iç ve dış pencereler Enterpolasyon programı akış diyagramı iv

5 ÇİZELGE LİSTESİ 2.1 SRTM verilerinin GPS verilerine göre karşılaştırılması (Rodriguez vd., 2005, s. 25) Farklı ölçeklerde SRTM3 2. versiyon verilerinin Türkiye deki durumu Toplanan DGPS verilerine ilişkin bazı bilgiler SRTM-DGPS yükseklikleri arasındaki karşılaştırma istatistikleri (birim: m) Dayanak (orijinal) noktalarda hesaplanan SRTM-25K yükseklik farklarına ilişkin istatistiksel sonuçlar (birim: m) Grid noktalarında hesaplanan SRTM-25K yükseklik farklarına ilişkin istatistiksel sonuçlar (birim: m) v

6 SİMGE LİSTESİ A B B r 2 θ H 25K H DGPS H SRTM N T a ij c c dh dh h p h t n r 1, r 2 σ θ 1, θ 2 Multikuadrik yüzey denklemleri için katsayılar matrisi InSAR tekniğinde iki radar anteni arasındaki baz uzunluğu B baz uzunluğu dik bileşeni Radar antenlerinden yeryüzü noktasına olan bakış uzunlukları farkı Multikuadrik enterpolasyonda karesel baz uzunlukları ortalaması Bakış doğrultuları arasındaki paralaks açısı 25K haritalardan elde edilen topoğrafik yükseklik Deniz seviyesine göre DGPS den elde edilen yükseklik Bir noktanın SRTM yüksekliği Karşılaştırma için kullanılan nokta sayısı Sürekli eğrilik gridlemesi için eğirilik parametresi Multikuadrik yüzey denklemleri için katsayılar matrisi elemanları Multikuadrik enterpolasyonda radyal baz uzunlukları için ağırlık katsayısı vektörü Multikuadrik enterpolasyonda radyal baz uzunlukları için ağırlık katsayısı SRTM ve kontrol verisi arasındaki yükseklik farkı dh yükseklik farklarının ortalaması Uzay mekiğinin referans yüzeyden olan yüksekliği Yeryüzü noktasının topoğrafik yüksekliği Multikuadrik enterpolasyonda dayanak noktalarının sayısı Radar antenlerinden yeryüzü noktasına olan bakış uzunlukları Standart sapma Radar antenlerinden yeryüzü noktasına olan bakış doğrultuları x, y İzdüşüm yüzeyi koordinatları z z Dayanak noktaları için multikuadrik yüzey yükseklikleri vektörü Multikuadrik yüzey yüksekliği vi

7 KISALTMA LİSTESİ 25K ABD ASI CGIAR-CSI DEM DGPS DLR DTED EGNOS GMT HGK JPL InSAR MapInfo MQ NASA NETCAD NGA RMSE SAR SIR-C/X-SAR SRTM SWBD SYM TSYM3 UTM WAAS 1:25000 ölçekli standart topoğrafik harita Amerika Birleşik Devletleri Agenzia Spaziale Italiana CGIAR-Consortium for Spatial Information Digital Elevation Model Differential Global Positioning System Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt Digital Terrain Elevation Data European Geostationary Navigation Overlay Service Generic Mapping Tools Harita Genel Komutanlığı Jet Propulsion Laboratory Interferometric Synthetic Aparture Radar Microsoft Windows-based mapping and geographic analysis software Multikuadrik National Aeronautics and Space Administration Ulusal CAD & GIS Çözümleri A.Ş National Geospatial-Intelligence Agency Root Mean Square Error Synthetic Aparture Radar Spaceborne Imaging Radar-C/X-Band Synthetic Aperture Radar Shuttle Radar Topography Mission SRTM Water Body Data Sayısal Yükseklik Modeli Türkiye Sayısal Yükseklik Modeli-3 Universal Transverse Mercator Wide Area Augmentation System vii

8 ÖNSÖZ Bilim ve mühendislik uygulamaları başta olmak üzere askeri, kültürel, sportif ve benzeri amaçlar doğrultusunda, yüksek çözünürlüklü sayısal yükseklik modellerine duyulan gereksinim her geçen gün artmaktadır. Bu proje, ulusal ölçekte böyle bir gereksinimi karşılamak üzere başlatılmıştır. SRTM (Shuttle Radar Topography Mission) verilerinin, topoğrafik haritalar ve enterpolasyon teknikleri yardımıyla desteklenmesiyle Türkiye için yaklaşık 90 m çözünürlüğe sahip eksiksiz sayısal yükseklik modeli (TSYM3) elde edilmiştir. TSYM3, yeryüzünün topoğrafik durumunu ilgilendiren 1: ve daha küçük ölçekli ulusal düzeydeki çalışmalar için temel bir altlık niteliğindedir. Bütçesi TÜBİTAK tarafından desteklenen bu projenin sonuç ürünü TSYM3, proje web sayfasından ( yayımlanmaktadır. Modelin ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına ve kullanıcılara yararlı olmasını dileriz. Ekim, 2008 viii

9 ÖZET Bu proje ile, Türkiye için 3 3 çözünürlüklü eksiksiz bir sayısal yükseklik modelinin oluşturulması amaçlanmıştır. Türkiye Sayısal Yükseklik Modeli-3 (TSYM3) adıyla anılan bu model, 1: ölçekli topoğrafik haritalardan sayısallaştırılan ve enterpolasyon tekniği ile üretilen yüksekliklerle desteklenmiş SRTM (Shuttle Radar Topography Mission) verilerine dayanmaktadır. TSYM3, kuzey-güney ve doğu-batı yönünde m aralıklı yaklaşık 150 milyon grid noktasına karşılık gelen yükseklik değerlerini içermektedir. Ortalama deniz seviyesine göre tanımlı yüksekliklerin %90 güven seviyesindeki hatası, 9 m nin altındadır. Hata dağılımı büyük ölçüde arazinin topoğrafik yapısıyla ilişkilidir. Noktasal hata değerleri dağlık kesimlerde m ye çıkmakta, düz yerlerde ise 3-5 m seviyesine düşmektedir. SRTM, yeryüzünün topoğrafik haritasının çıkarılması amacıyla NASA tarafından yürütülen uluslararası bir projedir. Şubat 2000 de 10 günlük yörünge uçuşu gerçekleştiren uzay mekiği Endeavour, 60 kuzey ve güney enlemleri arasındaki kara parçalarının yapay açıklıklı radar (SAR) görüntülerini toplamıştır. İki algılıyıcı ile tek geçişli InSAR tekniğinin kullanıldığı bu yöntemle, yeryüzünün toplam kara parçalarının %80 inin sayısal yükseklik modeli üretilmiştir. Global olarak elde edilen 3 3 çözünürlüklü model (SRTM3), internet üzerinden ücretsiz olarak yayımlanmaktadır. Radar sinyallerinin alınması sırasında meydana gelen saçılma, yansıma ve gölgelenme gibi olaylar, SYM lerde kısmi veri boşluklarının oluşmasına neden olmuştur. Doğal arazi detayının silinmesine yol açan bu boşluklar SYM nin kullanımını kısıtlar. Türkiye deki SRTM verilerinde belirlenen böylesi boşlukların büyük çoğunluğu Harita Genel Komutanlığı nca üretilen 1: ölçekli standart topoğrafik haritalardan doldurulmuştur. 350 paftadan yükseklik eğrilerinin sayısallaştırılması yoluyla elde edilen sayısal yükseklik modelleri, boşukların belirgin bir şekilde yığıldığı yerlerde kullanılmıştır. Geriye kalan dağınık karakterli boşluklar enterpolasyon yardımıyla doldurulmuştur. Yüzey enterpolasyonu tüm Türkiye de gezdirilen genişliğindeki bir pencere üzerinde uygulanmıştır. Gerek 1: ölçekli haritalardan sayısallaştırılan, gerekse enterpolasyon yüzeyi yardımıyla hesaplanan yükseklikler ilgili hgt dosyalarındaki yerlerine yazılmış ve bu yolla Türkiye için eksiksiz bir model oluşturulmuştur. TSYM3 başta coğrafi bilgi sistemi uygulamaları olmak üzere farklı disiplinlerdeki kullanıcıların yararlanabileceği ulusal bir altlıktır. Proje için hazırlanan web sayfası üzerinden ilgilenen kullanıcılara ücretsiz olarak sunulmaktadır. Anahtar kelimeler: SRTM, Sayısal Yükseklik Modeli, InSAR, Türkiye Sayısal Yükseklik Modeli-3 (TSYM3), 25K topoğrafik haritalar, enterpolasyon ix

10 ABSTRACT In 2000, the SRTM (Shuttle Radar Topography Mission) project spearheaded by the U.S. National Geospatial-Intelligence Agency (NGA) and the U.S. National Aeronautics and Space Administration (NASA) produced the most complete high-resolution digital topographic database of the Earth to date. The radar images were acquired by the shuttle equipped with two radar antennas with a baseline of 60 meters. This technique is well known as Interferometric Synthetic Aperture Radar (IfSAR or InSAR) that produce elevation data derived from the phase differences of radar images. After the mission, the collected data were processed, and a Digital Elevation Model (DEM) with 1 1 arc second resolution between 60 north and south latitudes was created. Thereafter, the first and the corrected second versions of the DEM with 1 1 arc second resolution for the US, 3 3 arc second resolution for the rest of the world have been published on the Internet. These DEMs are free of charge to use. The aim of this project is to create a DEM with 3 3 arc-second-resolution for Turkey. The DEM called Turkish Digital Elevation Model 3 (TSYM3) is based on the the SRTM3 supported with the heights collected from 25K national topographic maps, and the heights obtained by an interpolation technique. The TSYM3 includes nearly 150 million grid points with heights. The error of heights that are referenced to the mean sea level is below 9 m within a confidence level of 90%. The spatial distribution of errors depend largely on the topography, however. The pointwise errors in heigt can reach up to 20-25m in mountainous areas, but are 3-5 m in flat areas. The data voids in the SRTM3 caused by signal scattering, reflection, shadowing, etc. are mostly filled with 25K national topographic maps produced by General Command of Mapping. The partial DEMs created by digitizing the contour lines of 25K map sheets -350 sheets- are used for filling clustering data voids. The remaining voids of scattered character are filled by the multiquadric interpolation technique. For this purpose a window with a size of arc-seconds are moved within the Turkish territory. Each time voids are searched within the window. If found, a partial multiquadric surface is determined, and missing heights are interpolated. As a result the final product of the project, the TSYM3, is a base data for a variety of geospatial applications, and is shared with interested users on the project web site. Keywords: SRTM, Digital Elevation Model, InSAR, Turkish Digital Elevation Model-3 (TDEM3), 25K topographic maps, Interpolation x

11 1. GİRİŞ Genel anlamda topoğrafya kavramı, yeryüzünün katı kısmını oluşturan kara parçalarının fiziksel görünümünü açıklar. Teknik olarak bu görünüm, kağıt üzerinde bir harita ya da bilgisayar ortamında Sayısal Yükseklik Modeli (SYM) ile ifade edilir. Sonuç olarak, her iki ifade biçimi de üç boyutlu (yatay+düşey) konum bilgisine dayanır. Bu gösterimlerde yatay konum için referans yüzeyi çalışma sahasının büyüklüğüne göre düzlem, küre veya elipsoit seçilirken; üçüncü boyut yani yükseklik için referans yüzeyi ortalama deniz düzeyidir. Yeryüzünün topoğrafik haritasının çıkarılması, harita ölçeğine bağlı olarak değişik ölçme tekniklerinin kullanılmasını gerektirir. Yüksek konum doğruluğu sağlayan geleneksel jeodezik ölçme tekniklerinin uygulanabilirlik alanı sınırlıdır. Genişliği çoğu kez 10 km yi aşmaz. Bölge veya ülke ölçeğindeki çalışmalarda ise, topoğrafik harita üretimi için fotogrametrik yöntem esas alınır. Öte yandan, 1990 lı yıllardan itibaren havadan resim çekme işlemi daha yukarılara, yakın yer uyduları seviyesine çıkmış ve bu alanda büyük başarılara imza atılmıştır. Fotogrametrik ve uzaktan algılama teknikleri yersel yöntemler kadar yüksek çözünürlüğe ve doğruluğa erişmeseler de, orta ve küçük ölçekli haritalar için ihtiyacı karşılar niteliktedir. Üstelik, ölçülen alan büyüklüğü düşünüldüğünde üretimin hız kazandığı açıktır. Son yıllarda, özellikle uydu görüntülerine erişimin daha kolay hale gelmesiyle, gerek topoğrafik harita yapımı gerekse SYM oluşturma maliyeti önemli ölçüde azalmıştır. Yukarıdaki durum ülkemiz örneğinde ele alınacak olursa, tüm ülkeyi kapsayan topoğrafik harita üretimi 1:25000 (25K) ölçeği baz alınarak yapılmaktadır. Üretimleri tüm Türkiye için tamamlanmıştır. Fotogrametrik tekniğe dayalı bu harita seti, UTM (Universal Transverse Mercator) koordinat sistemindeki 5554 çizgisel paftadan oluşmaktadır. Kağıt harita üzerindeki bir noktanın doğruluk değerleri, yatayda ±5 m, düşeyde ortalama ±2.5 m seviyelerindedir (HGK, 2008). Jeodezik, fotogrametrik ve uzaktan algılama teknikleri dışında bir başka seçenek, SYM lerin topoğrafik haritalardan oluşturulmasıdır. Bu yöntemde topoğrafyanın detaylarına ilişkin sayısal bilgi, kağıt haritaların sayısallaştırılması yoluyla elde edilmektedir. Ülkenin tamamını kapsayacak bir SYM oluşturma girişimi gelişmiş altyapı 1

12 (yazılım+donanım) özelliklerine sahip olmayı zorunlu kılar. Buna rağmen, otomatik sayısallaştırmadaki sorunlar çoğu kez el ile müdahaleyi kaçınılmaz hale getirmektedir. Geniş bir zamana yayılan ve büyük uğraş isteyen bu çabanın en önemli sonucu ise yüksek maliyettir. Günümüzde, sayısal yükseklik modellerine duyulan ihtiyacın nedeni sadece mühendislik projelerinin gerçekleştirilmesi ve ülke kalkınması değildir. Sayısal ortamda modellenmiş üç boyutlu yeryüzü, birbirinden çok farklı disiplinler için kritik öneme sahiptir. Sel, taşkın, çığ vb. doğal afetlerin olası sonuçlarının öncelenmesinden doğa sporlarına, askeri amaçlı sanal arazi simülasyonlarından yerbilim araştırmalarına uzanan geniş bir yelpazede, SYM temel uygulama aracı olarak kullanılmaktadır. Bu ve buna benzer gereksinimler göz önüne alındığında, sayısal yükseklik modellerinin ciddi bir ekonomik değer taşıdığı gerçektir. Üstelik, verinin çözünürlük ve doğruluk değerleri yükseldikçe, bu değer daha da artmaktadır. Özetle, istenen çözünürlük ve doğruluğa sahip ve Türkiye nin tamamını kapsayan sayısal yükseklik modelinin oluşturulmasının uygulamadaki önemi büyüktür. Yerel Yükseklik Bilgileriyle Desteklenmiş SRTM Verileri Kullanılarak Türkiye İçin 3 3 Çözünürlüklü Sayısal Yükseklik Modelinin Oluşturulması başlıklı bu çalışma, ulusal ölçekte yüksek çözünürlüklü bir SYM oluşturma projesidir. Başlıktan da anlaşılacağı gibi sonuç ürün, SRTM (Shuttle Radar Topography Mission) projesi (bkz. Farr vd., 2007) kapsamında elde edilmiş 3 3 çözünürlüklü SYM ye (SRTM3) dayanmaktadır. İnternet üzerinden sivil kullanıcılara açık SRTM C-band verileri, 60 kuzey ve güney enlemleri arasında kalan katı yeryüzü kesimini içermektedir (JPL, 2008). Projede kullanılacak Türkiye verileri ücretsiz olarak yayımlanan bu veri kümesinin bir parçasıdır. SRTM verilerinde görülen bazı boşluklar, bu veri setinden tam anlamıyla yararlanmayı kısıtlar. Özellikle yüksek dağlık, çöl ve sulak alanlar radar uydu görüntülerinden doğru yükseklik değerlerinin bulunmasını engellediğinden, bu bölgelerde veri boşlukları oluşur (örn. bkz. Hall vd., 2005). SRTM projesiyle ölçülen toplam alan içerisindeki boş verilerin oranı, düzeltilmiş ikinci versiyon için yaklaşık %0.20 seviyelerindedir. Bunların da, büyük çoğunluğu Himalayalar, Alpler, Sahra Çölü bölgelerinde toplanmıştır. Bu proje kapsamındaki bir ön çalışma ile, Türkiye sınırları içerisinde belirlenen boşluk oranı ortalama %0.16 dır. Boşluklar, büyük oranda ülkenin doğusuna doğru yığılmaktadır 2

13 (Bildirici vd., 2007). Veri boşluklarının doldurulmasına dayalı global veya bölgesel ölçekte eksiksiz bir model oluşturma çabaları, ilk versiyonunun yayımlandığı 2002 yılından bu yana değişik uygulama ve araştırma gruplarınca sürdürülmektedir. Literatürde, boşluk doldurma yöntemi olarak enterpolasyon tekniğinin ağırlık kazandığı söylenebilir. Reuter vd. (2007), SRTM için boşluk doldurma amaçlı değişik enterpolasyon yöntemlerinin ayrıntılı bir değerlendirmesini yapmıştır. Hangi yönteme dayanırsa dayansın, boşlukların genişliği ve arazi yüzeyinin eğimi arttıkça, enterpolasyon yönteminin etkinliği azalmakta, elde edilen sonuçlar gerçek arazi yapısından oldukça farklı bir görünüm ortaya çıkarmaktadır. Sonuç olarak, daha güvenli bir boşluksuz modelin, ancak dış veri kaynaklarının desteğiyle oluşturulabileceği anlaşılmaktadır. Fotogrametrik yöntemle elde edilmiş, uygun (örneğin 1: veya 1:50 000) ölçekli standart topoğrafik haritalar, havadan laserle tarama verileri, InSAR (Interferometric Synthetic Aperture Radar) uydu görüntülerinden elde edilmiş SYM ler böylesi dış veri kaynakları olarak sıralanabilir. Bazı araştırma kuruluşlarınca sonuçlandırılmış, SRTM verlerine dayalı eksiksiz sayısal arazi modelleri vardır. CGIAR-CSI (CGIAR-Consortium for Spatial Information) tüm dünya için böyle bir modeli internet üzerinden kullanıcılara ücretsiz olarak sağlamaktadır (CGIAR-CSI, 2008). Söz konusu model için boşluklar enterpolasyon yöntemiyle doldurulmuştur. Bu nedenle, hesapla bulunan bazı yüksekliklerde büyük hatalarla karşılaşmak olasıdır. 25K-200K aralığında değişik ölçekteki yerel topoğrafik haritalar yardımıyla sadece yüksek dağlık alanların doldurulduğu Viewfinder Panoramas, dikkati çeken bir diğer çalışmadır. Türkiye ile ilgili olarak, sadece Kafkaslar a yakın çok sınırlı bir kesim doldurulan alanlar içerisindedir (Viewfinder Panoramas, 2008). Yukarıdaki açıklamalardan da anlaşıldığı gibi, boşlukları doldurulmuş SRTM verileri yeryüzünün topoğrafyasıyla ilgilenen uygulayıcı ve araştırıcıların her zaman yararlanacakları temel bir altlık niteliğindedir. Öte yandan, SYM veri setinin eksiksiz oluşu kadar, çözünürlük ve doğruluğun da yüksek olması istenir. Bu proje ile, 1: ölçekli standart topoğrafik haritalarla desteklenmiş SRTM verilerine dayalı 3 3 çözünürlüklü sayısal yükseklik modelinin Türkiye için oluşturulması amaçlanmıştır. Sonuç olarak, ulusal düzeydeki pek çok uygulama için temel SYM gereksinimine cevap verilmesi 3

14 beklenmektedir. 4

15 2. SAYISAL YÜKSEKLİK MODELİ İÇİN VERİ KAYNAKLARI Fiziksel yeryüzünün haritalanması söz konusu olduğunda, gerekli verilerin nasıl toplanacağı ve standartlarının ne olacağı yönetmeliklerce düzenlenir. Standartları haritanın kullanım amacı ve ölçeği belirler. Durumu bir örnekle açıklamak gerekirse, mülkiyet sınırlarının esas alındığı kadastro haritaları için sadece yatay konum önemlidir; arazideki gerçek durumu en şekilde yansıtacak detayların alımı yapılır. Diğer yandan topoğrafik harita yapımında, toplanan verinin üç boyutlu olmasının yanında, harita ölçeğine göre yeterince sık elde edilmesi istenir. Büyük ölçekli standart topoğrafik haritada nokta sıklığı kabaca 30 m nin altında kalması istenir. 1: ve 1: gibi daha küçük ölçekli uygulamalarda, m civarındaki nokta yoğunluğu topoğrafik yapıyı yeterince temsil eder. Yukarıdaki kriterler göz önüne alındığında, yaklaşık paralel ve meridyenleri arasında kalan Türkiye için, 3 3 ( m) çözünürlüğe sahip bir SYM, yaklaşık 150 milyon grid noktadan oluşur. Çözünürlüğün 1 1 çıkarılması durumunda, sayı 1.4 milyara çıkar. Özet olarak bu basit hesapla, Türkiye genişliğindeki bir alana karşılık gelen SYM nin temel niteliği ve buna uygun verinin hangi yöntem ya da yöntemlerle elde edilebileceği hemen hemen belirginleşir. Dile getirilen genişlik ve yoğunluktaki veri, günümüz koşullarında ancak uydu teknikleriyle toplanabilmektedir. Radar uydu görüntülerindeki sinyal faz farklarının yükseklik verilerine dönüştürülmesi, 1990 lı yıllardan beri bir InSAR tekniği uygulaması olarak bilinmektedir (örn. bkz. Bürgmann vd., 2000). SRTM verileri böyle bir yöntemden elde edilen ürün olup, ulusal ölçekte 3 3 çözünürlüklü eksiksiz bir SYM için kullanılabilecek en uygun kaynağı oluşturur. Bu bölümde, kaynak olarak kullanılan SRTM verileri ve 1: ölçekli haritalar hakkında ayrıntılı bilgi verilecektir. 5

16 2.1 SRTM Verileri Mekik Radar Topoğrafya Görevi (SRTM) SRTM kısaltma adıyla bilinen Mekik Radar Topoğrafya Görevi, Amerikan Uzay ve Havacılık Dairesi (NASA) nin öncülüğünde yürütülen uluslararası bir işbirliği programıdır. Projenin öteki ortakları Amerika nın Mekansal Bilgi Kuruluşu (NGA) ve Jet Uçuşları Laboratuarı (JPL), Alman Uzay ve Havacılık Merkezi (DLR) ve İtalyan Uzay Ajansı (ASI) dır. Projenin amacı, bir uzay mekiği yardımıyla alınan radar görüntülerinden yeryuvarının yüksek çözünürlüklü sayısal topoğrafik haritasını oluşturmaktır. Proje ile, yerin tamamına yakın bir kesimi (kutuplara yakın bölgeler hariç) hedef seçilmiş ve bu alanda bütünlüğü o ana değin en yüksek düzeye ulaşmış bir SYM nin oluşturulması amaçlanmıştır. Uzay mekiği Endeavour, 11 Şubat 2000 de SRTM projesini hayata geçirmek üzere uzaya fırlatılmıştır. Mekik 57 lik yörünge eğimi ile 10 gün süren yörünge uçuşu sonunda, yerin büyük kesimini taramış ve üzerinde taşıdığı algılayıcı sistem ile radar görüntüsü toplamıştır. Algılayıcı sistem, biri mekiğin ana gövdesine yerleştirilmiş diğeri mekikten 60 m dışarıya doğru uzatılmış kafes sistemin ucundaki iki radar anteninden oluşmaktadır (Şekil 2.1). Farklı konumlardaki antenler yardımıyla alınan eş zamanlı resimler birleştirilerek, streoskopik görüş sağlanmakta ve yeryüzünün 3 boyutlu görüntüsü Şekil 2.1: Endeavour uzay mekiği ve SRTM görevi (JPL, 2008) 6

17 Şekil 2.2: SRTM uydu görüntüleri kapsama alanı haritası (JPL, 2008) elde edilmektedir. Bu sayede, radar interferometre tekniği sadece bir uydu ve onun tek bir yörünge geçişiyle uygulanabilmektedir. SRTM 60 kuzey ve 56 güney enlemleri arasındaki yer kuşağını ölçmüştür. Ölçülen alan tüm kara parçalarının %80 i olup, yaklaşık 120 milyon km 2 dir. Bunun %99.97 si en az bir kez, %94.59 u en az iki kez, %49.25 i en az üç kez ve %24.10 u en az dört kez görüntülenmiştir. Şekil 2.2 dünya haritası üzerinde taranan alanı ve renklere bağlı olarak kaç kez görüntülendiğini göstermektedir. Haritadaki kırmızı alanlar, hiç görüntülenmemiş kara kesimini temsil etmektedir. Okyanus sularının kapladığı bölgeler görüntü kapsamı dışında bırakılmış değerlendirmeye alınmamıştır (JPL, 2008). Radar sinyallerinin gün ışığına bağımlı olmaması ve bulut kümelerinden içeriye kolayca geçebilmesi, SRTM de optik algılayıcılar yerine radar sistemlerin tercih edilmesinin nedenidir. Bu kapsamda, 2 adet SIR-C/X-SAR (Spaceborne Imaging Radar-C/X- Band Synthetic Aperture Radar) algılayıcısı kullanılmıştır. Her algılayıcı C- ve X-band olmak üzere iki ayrı frekans kuşağında veri toplamış ve sonuçta farklı çözünürlükte iki SYM üretilmiştir. Yeryüzünde 225 km lik iz genişliğine sahip Amerikan C-band algılayıcıya karşılık, Alman-İtalyan işbirliğiyle geliştirilen X-band algılayıcı daha dar (45 km) bir izi süpürmektedir. Sistem, gerek C- gerekse X- band radar görüntülerinden 1 (ekvatorda yaklaşık 30 m) çözünürlüklü DTED-2 standardında SYM ortaya çıkarılabilecek şekilde tasarlanmıştır. X-band algılayıcının çözünürlüğü daha yüksek olmasına karşın, 7

18 yeryüzünde süpürdüğü komşu izler arasında boşluklar bırakması (kutuplardan ekvatora doğru artan), kullanıcılar arasında C-band algılayıcıyı ve onun sonuç ürününü daha popüler yapmaktadır SRTM için InSAR tekniği InSAR tekniğinde, iki farklı konumdan alınmış radar görüntüleri arasındaki sinyal faz farkı, arazinin topoğrafik durumunu açığa çıkarır. Bununla birlikte, radar görüntülerinde bitki örtüsü, orman, yerleşim alanlarındaki yapılar da sanki topoğrafik yapının bir parçasıymış gibi görünür. Sonuç olarak, belirli bir hücredeki tüm yükseklik değerlerinin ortalamasıyla temsil edilen SYM grid yüksekliği, varsa yüzey örtüsünün yüksekliğini de içerir. Bu ince detay, SYM uygulamalarında kimi zaman göz önüne alınması gereken bir durumdur. Aşağıda, InSAR tekniğini kullanan SRTM ile, sayısal yükseklik modellerinin nasıl oluşturulduğu hakkında özet bir bilgi verilmektedir. InSAR tekniğine dayalı SYM üretimi hakkında daha geniş bilgi için, Zebker ve Goldstein (1986), Bürgmann vd. (2000), Rosen vd. (2000) ve Rabus vd. (2003) ne başvurulabilir. SRTM de kullanılan çift algılayıcı sistem yardımıyla konum belirlemenin geometrik ilişkisi B SAR 1 SAR 2 r B θ 1 r 1 r 2 = r 1 + r h p θ Fiziksel Elipsoityeryüzü h t Şekil 2.3: SRTM için InSAR geometrisi 8

19 Şekil 2.3 de gösterilmektedir. Teknik, ikinci antenin mekiğin uçuş yönüne dik konumda olması nedeniyle across-track InSAR olarak bilinir. B bazının her iki ucundaki anten ve bunlardan yeryüzündeki bir noktaya ilişkin eş zamanlı bakış doğrultularının oluşturduğu üçgen, 3 boyutlu konum için çözülmesi gereken geometriyi tanımlar. Burada baz uzunluğu B bilinen, bakış uzaklıkları r 1 ve r 2 açısal faz ölçülerinden hesaplanan büyüklüklerdir. Mekiğin koordinatları GPS yardımıyla belirlendikten sonra, yer noktasının üç boyutlu konumu üçgen geometrisinden; bir başlangıç yüzeyinden olan yüksekliği de koordinat dönüşümünden hesaplanır. Bir referans elipsoidine göre hesaplanan h t elipsoidal yüksekliği, jeopotansiyel model yardımıyla deniz düzeyine indirgenir. SYM nin temel bileşeni olan bu indirgenmiş yüksekliğe, kısaca topoğrafik yükseklik adı verilir. SRTM de yer noktasının konum doğruluğu, büyük ölçüde uygulanan yönteme bağlıdır. Baz uzunluğu, bazın koordinat sistemi içindeki yönelimi ve konumu, yer noktası ile anten arasındaki eğik uzaklık ve sinyal faz gürültüsü (phase noise) tek geçişli InSAR tekniğine özgü parametreler olmakla birlikte hataların başlıca kaynağını oluştururlar. Sistem parametreleri dışındakiler ise atmosferik ve topoğrafik koşullar, bitki örtüsü, yüzey cinsi ve diğerleridir. Ancak, tek geçişli enterferometrenin en önemli avantajı atmosfer ve topoğrafyanın olumsuz etkilerini en aza indirgemesidir. Tüm hata kaynakları birlikte değerlendirildiğinde, SRTM den sonuç ürün olarak ortaya çıkacak SYM de hata büyüklüğünün düşey ve yatay mutlak konum için sırasıyla 16 m ve 20 m nin altında kalması öngörülmüştür. Belirtilen rakamlar %90 güven seviyesine göredir (Kretsch, 2000) Sayısal Yükseklik Modeli üretimi SRTM ile toplanan C-band radar verileri JPL de, X-band verileri ise algılayıcının sorumlusu DLR de ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Her iki band için veriler, sayısal görüntü işleme ve yersel koordinat sistemiyle ilişkilendirme olmak üzere iki aşamalı değerlendirme sürecine tabi tutulmuştur. Ancak, algılayıcılar ve onların verilerindeki yapısal farklılık, veri işlemede kullanılan algoritma ve süreç bakımından izlenen yöntem aykırılıklarını beraberinde getirmiştir. Burada, sadece C-band radar verilerine uygulanan değerlendirme stratejisi ve bu sürecin sonunda ortaya çıkan SYM ile ilgilenilecektir. Veri değerlendirme çalışmalarının ilk ve en önemli aşamalarından biri, algılayıcıların 9

20 uzaydaki konum ve yönelimlerinin sağlanmasıdır. Algılayıcı geometrisine ilişkin düzeltmeler tamamlandıktan sonra, görüntü çiftlerinin hazırlanmasına geçilmiştir. Resim çiftlerindeki karşılıklı faz bilgilerinden oluşturulan enterferogramlar topoğrafik durumu ortaya çıkaran ilk ara üründür. Ancak, enterferometrik harita üzerinde sayısal değerleri [ π, π] aralığında ifade edilen faz bilgisi, noktaların yükseklik değerleri anlamında belirsizlik içerir. Arazi yapısına bağlı olarak uygulanan faz çözümlemesi sayesinde, faz değerleri yükseklik değerlerine dönüştürülür. Radar verilerinin değerlendirilmesinde son aşama, faz çözümlemesi yapılmış enterferometrik radar görüntülerinin, yer koordinat sistemiyle (coğrafi enlem ve boylam) ilişkilendirilmesi ve topoğrafik yüksekliklerin global anlamda tutarlı bir yükseklik sistemine bağlanmasıdır. Bu kapsamda SRTM ürünü için yatay koordinatlar WGS84 elipsoidine, yükseklikler ise EGM96 global jeoit modeline göre tanımlanmıştır. Global olarak üretilen topoğrafik bilginin pratikte kullanılması, ancak onun daha küçük parçalara ayrılması ile mümkündür. Mozaikleme olarak adlandırılan bu işlemde, yeryüzü öncelikle 5 ana kıta ve 5 adalar topluluğu olarak gruplanmış; daha sonra her grup kendi içinde alt paftalara bölünerek gridlenmiştir. Verilerin bu yapı altında işlenmesinin amacı, kıta boyunca topoğrafik yapının sürekli ve konumsal açıdan tutarlı olmasının sağlanmasına yöneliktir. Radar sinyallerinden hesaplanan sayısal yükseklik verilerinin çözünürlüğü gerçekte 30 m ye çok yakındır. Yüksek çözünürlüğe rağmen özellikle düzlük alanlardaki verilerde görülen gürültü miktarının azaltılmasına yönelik filtreleme (yüzey yumuşatma) işlemi gerekli görülmüştür. Sonuç ürün, NASA ve NGA nın gereksinimleri doğrultusunda iki paket halinde hazırlanmıştır. 50 kuzey ve güney enlemleri arasındaki düzensiz (ham) arazi yükseklik verisi, önce 1 1 çözünürlüklü DTED-2 standardına dönüştürülmüş; daha sonra 3 3 lük grid yüksekliklerinin ortalaması alınarak çözünürlüğü 3 3 olan ikinci ürün (DTED-1 standardı) elde edilmiştir. 50 kuzey ve güney enlemlerinin üzerindeki bölgeler için gridler arası boşluk DTED-2 de 1 2, DTED-1 de 3 6 ye çıkmaktadır. NGA ve NASA ya sunulan ürün paketi içinde, SRTM1 ve SRTM3 olarak adlandırılan iki SYM dışında yardımcı dosyalar da bulunmaktadır. Şekil 2.4 uçuş verilerinden ilgili kurumlar için hazırlanan sonuç ürünlere kadar C-band radar verilerine uygulanan işlem adımlarını göstermektedir. 10

21 Şekil 2.4: C-band radar verileri yardımıyla SYM üretiminde iş akışı (Farr vd., 2007) Global SRTM3 verileri, NASA nın EROS veri merkezi tarafından kamuya açık bir şekilde yayımlanmaktadır. Sadece ABD sınırları içindeki SRTM1 ücretsiz yayımlanırken, diğer bölgelere ilişkin veriler savunma bakanlığının kontrolündedir SRTM verilerinin geçerliliği ve doğruluk değerlendirmesi SRTM verilerinin geçerliliği yer kontrol noktaları yardımıyla sınanmış, test işlemi her kıta için ayrı gerçekleştirilmiştir. Karşılaştırma için özellikle, çok uzun (yüzlerce km den binlerce km ye uzanan) geçkiler boyunca toplanmış kinematik GPS verileri tercih edilmiştir. Toplanan verilerin geniş bir alana yayılması SRTM verilerindeki olası uzun dalga boylu sistematik hataların ortaya çıkarılmasını sağlayacaktır. Yüzbinlerce noktaya ait kinematik GPS verilerinin konum doğruluğunun yüksek ( 1 m) olması, SRTM verilerinin kalitesinin ölçülmesinde ne denli güvenilir olacağı açıktır. Rodriguez vd. (2005) tarafından ortaya konulan test sonuçları Çizelge 2.1 de verilmektedir. Toplanan verilerin tamamı karayolu güzergahları boyuncadır. SRTM projesi için öngörülen 16 m lik mutlak yükseklik doğruluğu göz önüne alındığında, Yeni Zelanda 11

22 Çizelge 2.1: SRTM verilerinin GPS verilerine göre karşılaştırılması (Rodriguez vd., 2005, s. 25) Kıta Ortalama Standart sapma Mutlak hata (%90) Afrika Avrasya Avustralya Kuzey Amerika Güney Amerika Yeni Zelanda dışındaki bölgelerde sonuçların fazlasıyla tatmin edici olduğundan söz edilebilir (mutlak hataların %90 ı 6-7 m nin altında). Standart sapma ve mutlak hatanın yüksek çıktığı Yeni Zelanda da GPS verierlinin toplandığı topoğrafya diğerlerine göre daha düzensizdir. Öte yandan tüm kıtalardaki karşılaştırma sonuçlarından, GPS den elde edilenlere göre SRTM yüksekliklerinin m lik ortalama aykırılıkla saptığı anlaşılmaktadır. SRTM nin yayımlanmasından sonra değişik bölgelerde farklı yöntemlerle gerçekleştirilen çok sayıda doğruluk değerlendirmesi mutlak yükseklik hatasının 9 m nin altında kaldığını ortaya çıkarmaktadır (Smith ve Sandwell, 2003; Falorni vd., 2005; Goncalves ve Fernandes, 2005; Elsner ve Bonnici, 2007; Farr vd., 2007). Bu sonuç başlangıçta hedeflenen hatanın neredeyse yarısına karşılık geldiğinden SRTM görevinin başarıyla gerçekleştirildiği sonucuna varılabilir. SRTM verilerinin üretimi aşamasında topoğrafyaya, göre belirgin sapma gösteren noktalara herhangi bir yükseklik değer atanmamış; uygulamada boş olduklarının anlaşılması için sayısal değeriyle işaretlenmiştir. SRTM verilerinde yer yer veri boşluklarıyla karşılaşılması, radar sinyallerinin ilgili yüzey kesimlerine ulaşmaması veya geri yansımamasının sonucudur. Birinci duruma daha çok yüksek dağlık alanlarda, ikincisine ise ıslak (bataklık, göl vb.) alanlarda ve yumuşak zeminlerde (kum çölleri, tuz gölleri vb.) rastlanır. Global ölçekte yapılan analiz sonucu, toplam veri miktarı içindeki boşluk oranı %0.15 bulunmuştur. Hall vd. (2005), Birleşik Devletler için boşlukları nitelik ve nicelik yönünden ayrıntılı bir biçimde incelemiş; uygulama alanı içerisindeki boşluk oranını %0.3 olarak belirlenmiştir. Boşlukların her türden topoğrafya kesiminde görülebildiği, ancak özellikle yönü güneye bakan dik (eğimi %20 den fazla) yüzeylerde yoğunlaştığı ortaya çıkarılmıştır. Falorni vd. (2005) nin yaptığı bir başka çalışmada ise, 12

23 genel boşluk oranının bölgeden bölgeye anlamlı ölçüde değiştiği, en büyük boşlukların %30 lar seviyesi ile Himalayalar (Nepal) da görüldüğü ifade edilmektedir. SRTM verilerinin tutarlılığı konusunda, kritik öneme sahip alanların başında deniz, göl, nehir vb. sulak alanların topoğrafik kitlelerle kesiştiği kıyılar gelir. Topoğrafyanın gerçek durumu ancak ve ancak sulak alanları belirten kıyı çizgilerinin kesin bir şekilde tanımlanmasıyla gösterilebilir. Bu nedenle, kıyı çizgilerini tanımlayan üç boyutlu vektör veri SWBD (SRTM Water Body Data) NGA ve NASA ya teslim edilen diğer veri setidir. NGA tarafından gerçekleştirilen ikinci bir çalışma ile, bu kıyı çizgilerine göre SRTM verilerindeki düzensizlikler giderilmiştir. Ayrıca bu yeniden gözden geçirme anında, tekil noktalar olarak görülen büyük çukur ve tepeler de söz konusu verilerden ayıklanmıştır. Önemli sayılabilecek düzeltmelere rağmen, ilkinde olduğu gibi ikinci versiyon da çok sayıda boşluk içermektedir. Tamamlanmış (finished) ya da başka bir deyişle ikinci versiyon SRTM DTED verileri 2005 yılından itibaren internet üzerinden sivil kullanıcılara açıktır (JPL, 2008) Veri formatı SRTM yükseklikleri, NASA sunucuları üzerinde 1, 3 ve 30 grid aralığında üç veri seti halinde yayımlanmaktadır. 1 çözünürlüklü SRTM1 in kapsamı sadece ABD ile sınırlıdır. 3 ve 30 çözünürlüklü SRTM3 ve SRTM30, 56 güney ve 60 kuzey enlemleri arasındaki tüm kara parçalarını içermektedir. Kıtalara göre gruplandırılmış veri seti, 1 1 lik paftalara bölümlenmiştir. Dosya adları, her paftanın sol-alt köşe (güneybatı) koorinatlarını tanımlayacak biçimde verilmektedir. Örneğin N39E033.hgt dosyası, kuzey paralelleri ile doğu boylamlarının sınırladığı verilere sahiptir. SRTM3 verileri boyutlarında bir matris yapısında saklanır; yükseklikler bu matrisin sol üst köşesinden başlayarak satır satır sıralanır. Bu durumda, coğrafi konum bilgisinin dosyada ayrıca saklanmasına gerek yoktur. Verilen örnekten yola çıkacak olursak, dosyadan okunan ilk yükseklik değeri 40 kuzey enlemi, 33 doğu boylamına; son yükseklik değeri ise 39 kuzey enlemi, 34 doğu boylamına karşılık gelir. Pafta kenarlarındaki yükseklik değerleri, komşu paftalarda da tekrar eder. hgt uzantılı SYM dosyaları ikili (binary) formatta, 16 bit işaretli tam sayı olarak 13

24 kaydedilmiştir. Yukarıda da ifade edildiği gibi, dosya sadece metre birimindeki yükseklikleri saklamaktadır. Motorola ( big-endian ) standardındaki bayt sırası, dosyanın okunacağı bilgisayardaki adresleme farklı ise değiştirilmelidir. Örneğin, yaygın olarak kullanılan Intel sistemler little-endian standardını kullanır ve ikili hgt dosyaları okunurken bayt değişimini gerektirir. 16-bit işaretli tam sayı ile arasında değiştiğinden, olarak okunan değerlerin bulunduğu noktalarda yükseklik yoktur. SRTM veri formatı ve kullanımı hakkında ayrıntılı bilgi LP DAAC (2008) de verilmektedir : Ölçekli Ülke Topoğrafik Haritaları Harita Genel Komutanlığı nca fotogrametrik yöntemle üretilen standart topoğrafik haritaların temel ölçeği 1: dir. Hava fotoğrafı çiftlerinin sayısallaştırılmasıyla elde edilen üç boyutlu stereo modeller ve onların kıymetlendirilmesi, 1: ölçekli ülke topoğrafik haritaların üzerindeki sayısal bilginin kaynağını oluşturur. Üretim aşamasının sonunda, sayısal veriler çizgisel haritaya dönüşmekte ve arazinin topoğrafik yapısı kağıt üzerindeki eşyükseklik eğrileriyle gösterilmektedir. Söz konusu haritalar üç boyutlu doğal arazi görünümünü, yerleşim alanlarını, ulaşım sistemlerini ve diğer yapıları gösterdiğinden sadece üretici kurumun değil, pek çok kamu ve özel sektör kuruluşunun yararlandığı altlık durumundadır. Ulusal pafta bölümleme kuralına göre; 1: ölçekli haritalar 1: ölçekli haritaların dörde bölümlenmesiyle elde edilir derece dakikası kitabe genişliğine sahip bu haritalar, yeryüzünde yaklaşık km lik alanı (ekvatorda) kaplar. Koordinat sistemi olarak UTM kullanılır. UTM sisteminde, yeryuvarının elipsoidal modeli 6 lik dilimlere ayrılır; her dilimdeki koordinat değerleri elipsoit yüzeyinin düzleme Gauss- Krüger izdüşümünden hesaplanır. Ölçek faktörü m 0 = ile küçültülmüş bu koordinatlar UTM koordinatları olarak bilinir (bkz. Aksoy ve Güneş, 1990) yılına kadar, ülke ölçmeleri için sadece ED50 datumunda üretilen 1: ölçekli standart topoğrafik haritalar, arasında ED50 nin yanı sıra WGS84 e göre de üretilmiştir den itibaren, NATO standartlarına uyum çerçevesinde, referans olarak sadece WGS84 ün kullanılmasına karar verilmiştir. Fotogrametrik sayısal arazi modelinden deniz 14

25 seviyesine göre belirlenen yükseklik değerleri için başlangıç, Antalya mareograf istasyonu ortalama deniz düzeyidir. Ülkemizde 1: ölçekli harita yapım çalışmalarının başlangıcı, cumhuriyetin kuruluş yıllarına kadar uzansa da, hava fotoğraflarına dayalı standart harita üretimi 1950 li yıllarda hayata geçirilmiştir. Bugün, Türkiye yi kapsayan çizgisel haritanın üretimi tamamlanmış olmasına rağmen, özellikle şehirleşmeye bağlı hızlı değişim, bu haritaların güncelliğinin hızla kaybolmasına neden olmaktadır. Bu nedenle, güncelleme ve yeniden üretim sistematik bir şekilde sürdürülmektedir. Üretim sürecinin devamlılığını gerekli kılan bir başka neden ise, bilgi teknolojileriyle sıkı sıkıya bağlı haritacılık alanındaki gelişmelerdir. Elektronik haritacılık, sayısal görüntü işleme teknikleri, yüksek çözünürlüklü uydu görüntüleri ve lazerle havadan tarama yöntemiyle üç boyutlu veri toplama tekniklerinin, gelecekte 1:25000 ölçekli topoğrafik haritaların üretimine yeni bir bakış açısı getirmesi beklenmektedir. 2.3 Sayısal Yükseklik Paftaları (YÜKPAF) Ulusal ölçekte standart bir SYM oluşturma girişimi için veri toplama yöntemi olarak, 1: ölçekli ülke topoğrafik haritaların sayısallaştırılması benimsenmiştir. Üretim hızı, maliyet, çözünürlük ve doğruluk ölçütleri ele alındığında, bu yöntemin öteki veri toplama yöntemlerine göre beklentileri yeterince karşıladığı değerlendirilmektedir. Varolan çizgisel haritaların taranarak önce raster görüntülerin elde edilmesi ve daha sonra sayısallaştırma yoluyla vektör haritalara geçilmesi, izlenen yöntemin aşamalarıdır. Son zamanlarda, gelişen bilgisayar yazılım ve donanım olanaklarıyla, uygulamada etkili bir sonuç almak fırsatı doğmuştur. 1: ölçekli topoğrafik haritalardan sayısal yükseklik modellerini geri kazanmak için yapılan iş, yükseklik eğrilerinin sayısallaştırılmasıdır. Taranmış raster görüntüleri üzerinden, ekranda operatör tarafından yükseklik eğrilerinin belirli bir sıklıkta sayısallaştırılmasının dışında; ikinci bir yöntem, yazılımlar aracılığıyla eğrilerin doğrudan vektörizasyonunun yapılmasıdır. Arazinin engebe durumu, eğrilerin algılanmasındaki güçlükler, eğri izleme algoritmasındaki sorunlar ve öteki faktörler nedeniyle ikinci yöntemde vektörizasyonu tam olarak otomatik duruma getirmek neredeyse olanaksızdır. Bu nedenle, kullanıcının devreye girerek düzeltme yapması 15

26 Şekil 2.5: 1:25000 ölçekli çizgisel standart topoğrafik harita ve sayısal yükseklik paftası kaçınılmazdır. Yukarıda gerçekleştirilen işlemlerin merak edilen en önemli sonuçlardan biri, sayısallaştırma sonucunda topoğrafik bir detaya ilişkin konum doğruluğunun hangi değerlere ulaşabileceğidir. Yöntemin doğruluğu büyük ölçüde, harita üzerinden okunabilen sayısal değerlerin doğruluğuna bağlıdır. 1: ölçekli standart topoğrafik haritalarda konum doğrulukları, kabaca yatayda ±5 m, yükseklikte ±2.5 m olarak verilmiştir (HGK, 2008). Diğer yandan, sayısallaştırma sonucu elde edilen verilerin düzenli bir grid yapısı yoktur. Düzenli bir grid sistemine dönüştürmek için, grid noktalarında yeni yükseklik değerlerinin hesap (enterpolasyon) yoluyla bulunması gerekmektedir. Bu işlem de enterpolasyon yoluyla yapılacağından, yukarıda yükseklik için verilen hata değeri biraz artacaktır. Arazi topoğrafik yapısı, toplanan veri (sayısallaştırma) sıklığı ve oluşturulacak grid ağının sıklığı hata büyüklüğü üzerinde etkili olan öteki faktörlerdir. Ülkemizde, sayısal yükseklik modellerinin oluşturulması kapsamında çalışmalar, HGK tarafından iki farklı ölçekte yürütülmektedir. Bunlardan birincisi ile, 1: ölçekli topoğrafik haritaların sayısallaştırılması sonucu YÜKPAF250 adıyla anılan sayısal yükseklik verileri elde edilmiştir. YÜKPAF250, DTED-1 standardındaki 3 çözünürlüklü sayısal yükseklik modelinin kaynağıdır. Üretimi tamamlanan 3 3 çözünürlüğündeki SYM ler için ±50 olarak belirtilen düşey konum doğruluğu oldukça düşüktür. İkinci 16

27 çalışma, 1: ölçekli haritalar üzerinden sürdürülmektedir. Yükseklik eğrilerinin sayısallaştırılması sonucu oluşturulan sayısal veri kütüğüne YÜKPAF25 denilmektedir. Çizgisel harita ve onun YÜKPAF25 örneği Şekil 2.5 ile gösterilmiştir. YÜKPAF250 de olduğu gibi nokta yükseklikleri sadece eğriler ile temsil edilmektedir. YÜKPAF25 verileri, DTED-2 standardında 1 çözünürlüklü SYM üretimi için kullanılmaktadır. Tüm Türkiye için üretimi henüz tamamlanmamış bu SYM lerin konum doğruluğu için, yatay ve düşeyde sırasıyla ±26 m ve ±20 m değerleri verilmiştir (HGK, 2008). 17

28 3. TÜRKİYE DEKİ SRTM VERİLERİNİN DURUMU Türkiye ye ilişkin 3 3 çözünürlüklü SRTM verilerinin genel durumu iki amaçla incelenmektedir. Bölüm te ifade edildiği gibi SRTM verileri değişik nedenlerden kaynaklı boşluklar içermektedir. Bu verilerin kullanıldığı uygulamalarda, yükseklik değerlerinin bulunmadığı yerler, yeryüzünün topoğrafik modelini eksik bırakacak, dolayısıyla modele dayalı analizleri geçersiz veya hatalı kılacaktır. Boşlukların yerleri, sıklığı ve ilgilenilen alan içerisindeki oranının belirlenmesi modelin kullanılabilirliği hakkında önemli bir fikir verecektir. Türkiye için SRTM verilerinin durum tespitinin yapılmasında ikinci amaç, modelin gücünü veya kalitesini ortaya çıkarmaktır. Bu bilgiye, SRTM ye göre daha doğru olarak kabul edilen dış verilerle ulaşılabilir. Toplanan kontrol verilerinin çalışma alanına dağılımı, topoğrafik yapıya göre değişik kesimleri kapsaması elde edilecek doğruluk değerlerinin güvenilirliğini etkileyecektir. 3.1 Veri Boşlukları ve Nedenleri SRTM verileri 1 1 lik parçalar halinde yayımlandığından, boşluk araştırması Türkiye yi kuşatan 36 < ϕ < 42 paralel ve 26 < λ < 45 meridyenleri arasındaki 112 pafta (tile) üzerinden gerçekleştirilmiştir. SRTM verilerinin bulunduğu hgt uzantılı ikili dosyalar sırayla taranarak, boş verileri temsil eden sayısından her dosyada kaç adet bulunduğu belirlenmiştir. Öte yandan, sayıların değişik ölçeklerde farklı sonuçlar verebileceğinden hareketle 1 1 lik ölçek dışında, hesaplamaların 1: (30 30 ) ve 1:25000 ( ) ölçekleri için de yapılması gerektiği değerlendirilmiştir. Çizelge 3.1 de, üç ölçek için bu oranlar verilmektedir. Türkiye genelinde ortalama bir rakam vermek Çizelge 3.1: Farklı ölçeklerde SRTM3 2. versiyon verilerinin Türkiye deki durumu Pafta Boşluk içeren Toplam Boş En büyük Ölçek sayısı pafta sayısı nokta sayısı nokta sayısı boşluk oranı % % %

29 Şekil 3.1: SRTM3 Türkiye verilerinde 1 1 alanlar için boşluk oranları gerekirse, boşluk oranı %0.16 dır. Bulunan değer, JPL tarafından belirtilen %0.15 lik global boşluk oranına çok yakındır. Ancak, global verilerde görüldüğü gibi, Şekil 3.1 boşluk oranlarındaki dağılımın homojen olmadığını, topoğrafya ile aralarında sıkı bir ilişki olduğunu göstermektedir. Açıktan koyuya doğru giden renkler, sayılardaki artışı temsil etmektedir. Buna göre, özellikle doğu Karadeniz ve doğu Anadolu bölgelerinde fazla olduğu hemen göze çarpmaktadır. Şekil 3.2: SRTM3 Türkiye verilerinde boş noktaların konumsal dağılımı 19

30 Belirlenen boşlukların hangi nedenlerden kaynaklandığına ilişkin bir yorum yapabilmek için boş noktaların araziye dağılımının incelenmesi gerekir. Şekil 3.2 boşlukların noktasal olarak nasıl dağıldığını göstermektedir. Yüksek engebeli, sıra dağların yeraldığı kesimlerde boşluklar yoğunlaşmaktadır. Yüksek dağlık ve derin vadiler boyunca radar sinyallerinin gölgelenmesi, söz konusu boşlukların nedeni olarak gösterilebilir. Oran olarak az da olsa, göl alanlarında boşluk miktarının arttığı da belirlenmiştir. Doğu Anadolu daki noktasal dağılım biraz daha yakından incelendiğinde, kuzeydoğu-güneybatı yönünde düzenli bir yığılma göze batmaktadır. Birbirine paralel biçimde sıralandığı gözlenen boşluk izlerinin mekiğin yeryüzündeki iziyle hemen hemen aynı doğrultudadır (Şekil 3.2). Dağların da aynı yönde sıralanmış olması, sinyal gölgelemesi yüzünden bu yerlere radar sinyallerinin ulaşmadığı ve dolayısıyla faz çözümlemesi yapılamadığı sonucuna varılmıştır. Yukarıda kullanılan veriler SRTM3 ikinci versiyona aittir. Aynı şekilde, Türkiye için birinci versiyon üzerinden yapılan analizde, boşluk oranlarının daha yüksek çıktığı belirlenmiştir (Üstün vd., 2006). Boşluk miktarının azalmasında, özellikle Türkiye kıyı bölgelerinde yapılan düzeltmelerin etkili olduğu belirlenmiştir. 3.2 Kontrol Verileri Yardımıyla SRTM Doğruluk Analizi Türkiye deki SRTM3 verileri doğruluk analizi, iki grupta toplanan kontrol verisine göre yapılmıştır. Bunlar; diferansiyel GPS (DGPS) yöntemiyle karayolu geçkileri boyunca toplanan veriler ( 1 m) ve 1: ölçekli haritaların sayısallaştırılması yoluyla elde edilen sayısal yükseklik (YÜKPAF25) verileridir (< 5 m). Parantez içerisinde verilen değerler kontrol verilerinin yükseklik hatasını göstermektedir. Bu sayısal değerlere göre, her iki kontrol verisi grubundaki doğruluğun, SRTM3 verilerinden yüksek olduğu açıktır. Veri elde etme kolaylığı, doğruluk seviyesi, toplanan verilerin geniş bir ölçeğe dağılması ve topoğrafyanın farklı kesimlerini temsil etmesi bakımından DGPS verilerinin çok kullanışlı olduğu söylenebilir. Ancak, bu verilerin bir 20

31 42 1 Amasra Bartın Ankara Yozgat 4 Sivas Erzincan 5 38 Kadınhanı 8 Konya Beyşehir 7 Ören Manavgat 6 Erdemli DGPS verileri 36 YÜKPAF verileri Şekil 3.3: SRTM doğruluk analizinde kullanılan kontrol verileri kesit boyunca toplanmaları ve genellikle karayolu geçkilerinin üzerinden seçilmeleri kısmen eksiklik olarak değerlendirilebilir. Bilindiği gibi karayolu geçkileri arazinin olabildiğince az eğimli bölgelerinden geçmektedir. Bu açığı kapatmak için geniş bir alanı kapsayan ve farklı arazi eğimlerini yansıtan YÜKPAF25 verilerinden yararlanılmasının uygun olacağı değerlendirilmiştir. Şekil 3.3 Türkiye genelinde toplanan kontrol verilerini göstermektedir. SRTM3 verilerinin doğruluğuna ilişkin güvenilir sonuçlara ulaşmak için kontrol verilerinin ülke topoğrafyasının genel özelliklerini ortaya çıkaracak biçimde toplanmasına önem verilmiştir DGPS verilerine göre SRTM doğruluğu SRTM yüksekliklerinin doğruluğu belirlenmek istendiğinde, referans olarak kullanılacak kontrol verilerinin toplanması için akla ilk gelen yöntem DGPS tekniğidir. WAAS (Wide Area Augmentation System), EGNOS (European Geostationary Navigation Overlay Service) gibi uydu bazlı iyileştirme teknikleri sayesinde, mutlak konum belirleme amaçlı GPS uygulamaları günümüzde büyük gelişmeler kaydetmiştir (bkz. Wikipedia, 2008). DGPS tekniği, yeryüzündeki bir noktanın mutlak koordinatlarını gerçek zamanda metre 21

32 Şekil 3.4: DGPS ile veri toplamak için kullanılan araç, anten ve alıcı doğruluğunda verebilmektedir. Burada, düzeltilmiş konum bilgisini gönderen yayın uyduları GPS uydu sistemine destek sağlar. DGPS tekniğini uygulamada yararlı kılan nedenlerin başında alıcıların küçük, kolay taşınabilir ve hareket halinde iken kullanılabilir olması gelmektedir. Bu çalışmada, DGPS verisi toplamak için CSI Wireless MiniMAX alıcısı kullanılmıştır. Alıcı, uydu bazlı iyileştirme sistemlerinden ve DGPS yayın istasyonlarından gelen düzeltmeleri alarak yüksek doğrulukta mutlak konum bilgisi vermektedir. DGPS sinyalleri, araç üzerine mıknatıslı bir düzen ile bağlanan harici anten yardımıyla alınmıştır (Şekil 3.4). Bir saniye aralıklarla alınan ve nokta konum bilgilerini içeren NMEA mesajı, COM port aracılığıyla doğrudan bilgisayara veya bluetooth üzerinden cep telefonuna kaydedilmiştir. NMEA mesajındaki WGS84 elipsoidine ait coğrafi ve EGM96 jeoidiyle tanımlı deniz seviyesi yükseklikleri, proje ekibince geliştirilen bir yazılımla çıkarılmıştır. Proje süresince DGPS verileri, otomobil yardımıyla kinematik modda toplanmıştır. Konya merkez olmak üzere değişik yönlerde, km yol yapılmıştır. Örtüşen yollardaki veri tekrarları karşılaştırma için yapılan analizden çıkarılmıştır. Gidilen yolların topoğrafik yüksekliği deniz seviyesi ile m arasındadır. Çizelge 3.2 den de anlaşılacağı üzere, yol uzunlukları 220 ile 680 km arasında değişmektedir. SRTM verilerinin doğruluğunu ölçmek için, öncelikle coğrafi koordinatları DGPS ile belirlenen noktanın etrafındaki 4 grid noktası dayanak olmak üzere H SRTM yüksekliği 22

33 Çizelge 3.2: Toplanan DGPS verilerine ilişkin bazı bilgiler No Geçki Uzunluk (km) Nokta sayısı Arazi eğimi 1 Bartın-Kadınhanı Beyşehir-Ören Erzincan-Sivas Konya-Amasra Konya-Erdemli Konya-Manavgat Konya-Yozgat Manavgat-Konya Pozantı-Konya Toplam hesaplanmış ve daha sonra her noktada, dh = H SRTM H DGPS (3.1) yükseklik farkları bulunmuştur. NMEA mesajındaki yükseklik değeri araba üzerindeki antene göre olduğundan, farklar hesaplanmadan önce tüm DGPS yüksekliklerinden 1.60 m düşülmüştür. Yükseklik farkı ±35 m yi (tolerans sınırı; tahmin edilen hatanın yaklaşık 6 katı) aşan noktalar kaba hatalı kabul edilmiş, değerlendirmeye alınmamıştır. Buna göre, DGPS ile karşılaştırmada kullanılan toplam veri sayısı dir. Hesaplanan istatistiksel büyüklükler SRTM nin DGPS yüksekliklerinden mutlak anlamda ne kadar uzaklaştığını açıklamaya yöneliktir. Değerler her geçki için ayrı ayrı hesaplanmış, ancak tüm verilerin birlikte değerlendirilmesiyle de genel bir sonuca varılmaya çalışılmıştır. Sonuçlar Çizelge 3.3 de gösterilmektedir. İki değişik kaynaktan gelen veriler arasındaki ortalama aykırılık, ortanca (medyan) ve ortalama, dh = 1 N N dh i (3.2) i=1 istatistikleriyle belirlenmiştir. Kaba hatalara karşı dirençli olduğu bilinen ortanca ile geleneksel ortalama değerleri arasında yaklaşık 1 m ye yakın fark çıkmıştır. Her iki büyüklükten, SRTM yüksekliklerinin olması gerekenlerden 2-3 m daha yüksek olduğu anlaşılmaktadır. SRTM SYM lerinde bir noktanın yüksekliğinin grid genişliği kadar bir alana karşılık gelen ortalama yüksekliği temsil etmesi, bunun nedeni olarak 23

34 Çizelge 3.3: SRTM-DGPS yükseklikleri arasındaki karşılaştırma istatistikleri (birim: m) Geçki No Ortanca Ortalama RMSE Std. sapma Hata (%90) Toplam gösterilebilir. Temsil edilen topoğrafya üzerindeki bitki örtüsünün yüksekliklerinin de SRTM ye yansıması bunda etkendir. Öteki karşılaştırma büyüklükleri ise SRTM den okunacak herhangi bir yükseklik değerindeki hata büyüklüğünü ortaya koymaktadır. Bir noktadaki dh farkına ilişkin ortalama hata, dh 2 RMSE = (3.3) N sıfırdan sapmayı; standart sapma, (dh dh) 2 σ = N (3.4) ortalamadan sapmayı ifade etmektedir. (3.3) ve (3.4) e göre sırasıyla RMSE yaklaşık 6 m, standart sapma 5 m düzeyinde bulunmuştur. Bu uygulamada olduğu gibi, çok sayıda veriye dayalı karşılaştırma istatistikleri açısından en anlamlısı, olasılık dağılımına ilişkin olanıdır. Geçkiler bazında hataların %90 ı 3.7 ile 13 m arasında yığılmıştır. Tüm geçkiler birlikte ele alındığında, bu sayı yaklaşık 9 m ye karşılık gelmektedir (dh farklarının dağılım ve yığılma grafikleri Şekil 3.5 te verilmiştir). Karşılaştırma büyüklüklerinin en dikkat çeken özelliklerinden biri, sonuçların topoğrafik yapı ile yakından ilişkili olmasıdır. Topoğrafyanın düzensiz olduğu yerlerde, özellikle RMSE, standart sapma ve hata değerleri büyümekte; eğimin az olduğu arazilerde ise hızla küçüldüğü gözlenmektedir. Şekil 3.6 daki grafik, varılan sonuca açıklık getirmesi 24

35 100 % Nokta sayısı: Ortalama: 2.8 m Std: 5.2 m %90: 9.2 m 80 % Toplam yoğunluk 60 % 40 % 20 % 20 % 15 % Yoğunluk 10 % 5 % 0 % SRTM-DGPS (m) SRTM-DGPS (m) Şekil 3.5: SRTM ve DGPS yükseklik farklarının dağılımı bakımından iyi bir örnektir. Pozantı (Adana) ve Amasra (Bartın) arasındaki geçki boyunca (yaklaşık 850 km lik kesitte) yükseklik farkları ve topoğrafik yüksekliklerle olan korelasyon belirgin şekilde ortadadır. Deniz seviyesinden 1800 m ye varan topoğrafik yükseklikleriyle, oldukça değişken bir arazi eğiminin temsil ediliği kesitte yükseklik farklarının davranışı da düzensizdir. Güney de Toroslar, kuzeyde Karadeniz Dağlarının geçildiği kesimlerde, farklar büyük ve işaret yönünden biraz pozitif eğilimlidir. Farkların büyük çıkması düzensiz topoğrafya ya, işaret yönünden pozitif görünmesi de dağlık kesimlerin genellikle bitki örtüsüyle kaplı olmasına bağlıdır. Özellikle Karadeniz Dağlarının geçildiği yerlerde SRTM yükseklikleri hemen hemen 5 m ile gerçek topoğrafyanın üstündedir. Anlamlı görülen bu sapmaların bölgedeki orman örtüsünden kaynaklandığı değerlendirilmektedir. Anadolu nun iç kesimlerinde ise SRTM yüksekliklerinin gerçek arazi ile oldukça iyi bir uyuma sahip olduğu göze çarpmaktadır. Bilindiği gibi bölge hem düz, hem de belirgin bir bitki örtüsüyle kaplı değildir. Pozantı- 25

36 Konya arasında toplanan verilere göre, ortalama kayıklık -0.6 m, hataların dağılımı ise %90 yığılma seviyesiyle 3.7 m nin altındadır (Çizelge 3.3) YÜKPAF verilerine göre SRTM doğruluğu DGPS verilerine dayalı olarak gerçekleştirilen SRTM doğrulamasının zayıf yanı, karşılaştırmanın sadece bir kesit boyunca yapılmasıdır. Üstelik, toplanan veri gerçek araziye değil, onun yeniden düzenlenmiş biçimine aittir. Başka bir deyişle, yol platformu üzerindeki konum bilgisi, yarma ve dolgu alanları nedeniyle gerçek zeminden düşey yönde onlarca metre sapabilir. Bazı durumlarda sapmalar, karşılaştırma istatistiklerine doğrudan doğruya yansıyacak niteliktedir. Bu olumsuz etkiden kurtulmanın yolu, yeterince geniş bir alanı kaplayan ve gerçek topoğrafik durumu temsil eden yükseklik verilerini karşılaştırma için referans almaktır. Yükseklik doğruluğunun yeterli olması halinde, topoğrafik haritalardan sayısallaştırma yoluyla kazanılan sayısal arazi modelleri sözü edilen gereksinimi karşılama potansiyeline sahiptir. Uygulamanın bu bölümünde SRTM nin performansı, 1: ölçekli standart topoğrafik haritalardan üretilmiş yükseklik verileri yardımıyla ölçülecektir. İki model arasındaki farkların topoğrafik yapıdan nasıl etkilendiği, bu karşılaştırma yöntemiyle daha kolay anlaşılabileceği değerlendirilmektedir. Karşılaştırma işlemi Türkiye nin 8 değişik bölgesinde gerçekleştirilmiştir. Her bölgedeki YÜKPAF verileri, birbirine komşu 1:25000 lik 4 pafta alanına (15 15 ) aittir. Yükseklik eğrilerinin sayısallaştırılması nedeniyle, toplanan veriler grid düzeninde değildir. Bu yüzden, iki farklı karşılaştırma yöntemini izlemek mümkündür. Birinci yöntemde yükseklik farkları YÜKPAF verilerindeki rasgele dağılmış noktalarda, ikincisinde ise SRTM grid noktalarında hesaplanır. İlk yöntemde, YÜKPAF yükseklikleri orijinal, SRTM yükseklikleri enterpolasyon ile elde edilirken; ikinci yöntemde YÜKPAF verileri enterpolasyon, SRTM verileri orijinal yükseklikler olmuş olur. Ancak, doğru sonuçlara ulaşabilmek için referans olarak seçilmiş yüksekliklerin daha az işlemden geçmiş olması yeğ tutulmalıdır. Sonuçların incelenmesi bakımından, her iki yöntem de denenmiştir. Çizelge 3.4 birinci yöntem için karşılaştırma sonuçlarını vermektedir. Her bölgedeki nokta sayısı, arazinin topoğrafik durumuna göre değişmektedir. Yaklaşık ile

37 Geçki Uzunluğu (km) Topoğrafya (m) SRTM-DGPS Şekil 3.6: Pozantı-Amasra güzergahı boyunca SRTM-DGPS yükseklik farkları ve topoğrafya ile ilişkisi 27

38 Çizelge 3.4: Dayanak (orijinal) noktalarda hesaplanan SRTM-25K yükseklik farklarına ilişkin istatistiksel sonuçlar (birim: m) No Nokta Std. Hata min max Ortanca Ortalama RMSE sayısı sapma (%90) Toplam arasında değişen nokta sayıları görece düz arazilerde az, engebeli olanlarda fazladır (toplam ). Kabaca, m 2 ye 13 nokta düşmektedir. Yükseklik farkları (dh = H SRTM H 25K ), 25K yükseklik eğrileri üzerindeki sayıllaştırma noktalarına karşılıktır. YÜKPAF yüksekliklerinde kaba hata beklenmediğinden, en büyük ve en küçük yükseklik farkları için bir sınırlama getirilmemiştir. Tüm bölgeler için -67 m ile 68 m arasında kalan yükseklik farklarının ortanca ve ortalama değerleri, sırasıyla, 1.6 ve 2.1 m bulunmuştur. Bu iki değer, DGPS ile bulunanlarla paralellik göstermektedir. Bitki örtüsünün ortalama aykırılıklar üzerindeki etkisi, bölge bazında, daha belirgindir. Üçüncü ve dördüncü bölgelerdeki yaklaşık 5 m lik aykırılığın nedeni, her iki alanı örten sık ormanlarla açıklanabilir. Hataların dağılımı DGPS den elde edilenin aksine daha geniş bir aralığa yayılmıştır. Sonuç olarak, standart hata değerleri büyümüştür (bkz. Çizelge 3.4 ve Şekil 3.7). Çan eğrisindeki genişlemeden, SRTM nin yanı sıra YÜKPAF yükseklikleri de sorumludur. Daha önce, belirtildiği gibi 25K standart topoğrafik haritalardan kazanılan yüksekliklerin hataları, SRTM de olduğu gibi doğrudan doğruya arazinin engebe durumuyla ilişkilidir. SRTM nin başka sayısal arazi modelleriyle karşılaştırılmasının önemli ayrıcalığı, incelenen modelin genel karakteristiklerini belirginleştirmesidir. Bu ayrıcalık, topoğrafya dikkate alınarak farkların konumsal dağılımının görselleştirilmesiyle sağlanır. Örnek olarak seçilen 8. bölge, arazinin hem dağlık hem de düzlüklerini içerdiğinden, SRTM nin her iki topoğrafik yapıyla olan ilişkisini açıklaması bakımından uygundur. Şekil 3.8, 3 28

39 100 % Nokta sayısı: Ortalama: 2.1 m Std: 7.9 m %90: 13.3 m Birikimli yoğunluk 80 % 60 % 40 % 20 % 20 % 15 % Yoğunluk 10 % 5 % 0 % SRTM-25K (m) SRTM-25K (m) Şekil 3.7: SRTM ve 25K yükseklik farklarının dağılımı çözünürlüklü SRTM modelinin gerçek duruma göre daha yumuşak bir arazi yapısını temsil ettiğini göz önüne sermektedir. SRTM yükseklikleri, zirvelerdeki fazla topoğrafik kitlelerin traşlanarak en yakın çukurluklara doldurulduğu arazi durumunu yansıtmaktadır. Buna göre, su dağıtma çizgileri boyunca negatif, su toplama çizgileri boyunca pozitif farklar oluşmuştur. Geniş düzlüklerde ise SRTM performansı yeterince (birkaç metre seviyesinde) tatmin edicidir. 25K yüksekliklerinin referans alındığı ikinci karşılaştırma yöntemi SRTM eşdeğeri 25K- SYM yi gerektirir. Bunun için rasgele dağılmış YÜKPAF verilerinden enterpolasyonla 3 grid çözünürlüğünde bir model türetilmelidir. GMT yazılım paketinin bir parçası olan sürekli eğrilik gridleme algoritması (Smith ve Wessel, 1990) bu amaçla kullanılmış ve her bölge için gereken grid model oluşturulmuştur. Burada T eğrilik parametresi olarak topoğrafik yüzeyler için önerilen 0.35 alınmıştır. Her bölgede grid noktasında 29

40 m m Şekil 3.8: YÜKPAF 8. bölge için dayanak noktalarında hesaplanan SRTM-25K yükseklik farkları ve topoğrafya ile konumsal ilişkisi: arazi topoğrafyası (sol) ve SRTM-25K yükseklik farkları (sağ) hesaplanan yükseklik farklarının istastik değerleri Çizelge 3.5 de verilmiştir. Sonuçların Çizelge 3.4 de verilenlerle hemen hemen tutarlı olduğu söylenebilir. Buna karşın 25K grid yükseklikleri de tıpkı SRTM de olduğu gibi gerçeğine göre daha yumuşak bir yeryüzünü temsil etmektedir. Grid noktalarındaki yükseklik farkları görselleştirilecek olursa, SYM ler arasındaki aykırılıkların daha fazla yerelleştiği gözlenmektedir (Şekil 3.9). Şekil 3.8 den farklı olarak SRTM nin sistematik aykırılıklarını okuyabilmek biraz daha zorlaşmıştır. Bu, bize SRTM yi orijinal YÜKPAF verilerine göre değerlendirmenin daha uygun olacağını işaret etmektedir. 30

41 Çizelge 3.5: Grid noktalarında hesaplanan SRTM-25K yükseklik farklarına ilişkin istatistiksel sonuçlar (birim: m) No Nokta Std. Hata min max Ortanca Ortalama RMSE sayısı sapma (%90) Toplam m m Şekil 3.9: YÜKPAF 8. bölge için grid noktalarında hesaplanan SRTM-25K yükseklik farkları ve topoğrafya ile konumsal ilişkisi: arazi topoğrafyası (sol) ve SRTM-25K yükseklik farkları (sağ) 31

SRTM VERİLERİNE DAYALI ÜLKE BAZINDA 3" 3" ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ SAYISAL YÜKSEKLİK MODELİNİN OLUŞTURULMASI

SRTM VERİLERİNE DAYALI ÜLKE BAZINDA 3 3 ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ SAYISAL YÜKSEKLİK MODELİNİN OLUŞTURULMASI SRTM VERİLERİNE DAYALI ÜLKE BAZINDA 3" 3" ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ SAYISAL YÜKSEKLİK MODELİNİN OLUŞTURULMASI İ. Öztuğ BİLDİRİCİ a*, Aydın ÜSTÜN a, Necla ULUĞTEKİN b, H.Zahit SELVİ a, Alpay ABBAK a, İlkay BUĞDAYCI

Detaylı

Haritası yapılan bölge (dilim) Orta meridyen λ. Kuzey Kutbu. Güney Kutbu. Transversal silindir (projeksiyon yüzeyi) Yerin dönme ekseni

Haritası yapılan bölge (dilim) Orta meridyen λ. Kuzey Kutbu. Güney Kutbu. Transversal silindir (projeksiyon yüzeyi) Yerin dönme ekseni 1205321/1206321 Türkiye de Topografik Harita Yapımı Ölçek Büyük Ölçekli Haritalar 1:1000,1:5000 2005 tarihli BÖHHBYY ne göre değişik kamu kurumlarınca üretilirler. Datum: GRS80 Projeksiyon: Transverse

Detaylı

Kuzey Kutbu. Yerin dönme ekseni

Kuzey Kutbu. Yerin dönme ekseni 1205321/1206321 Türkiye de Topoğrafik Harita Yapımı Ölçek Büyük Ölçekli Haritalar 1:1000,1:5000 2005 tarihli BÖHHBYY ne göre değişik kamu kurumlarınca üretilirler. Datum: GRS80 Projeksiyon: Transverse

Detaylı

31.10.2014. CEV 361 CBS ve UA. Koordinat ve Projeksiyon Sistemleri. Öğr. Gör. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Yerin Şekli

31.10.2014. CEV 361 CBS ve UA. Koordinat ve Projeksiyon Sistemleri. Öğr. Gör. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Yerin Şekli CEV 361 CBS ve UA Koordinat ve Projeksiyon Sistemleri Öğr. Gör. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Yerin Şekli 1 Yerin Şekli Ekvator çapı: 12756 km Kuzey kutuptan güney kutuba çap: 12714 km

Detaylı

Dünya nın şekli. Küre?

Dünya nın şekli. Küre? Dünya nın şekli Küre? Dünya nın şekli Elipsoid? Aslında dünyanın şekli tam olarak bunlardan hiçbiri değildir. Biz ilkokulda ve lisede ilk önce yuvarlak olduğunu sonra ortadan basık olduğunu sonrada elipsoid

Detaylı

TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi 30 Ekim 02 Kasım 2007, KTÜ, Trabzon

TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi 30 Ekim 02 Kasım 2007, KTÜ, Trabzon TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi 30 Ekim 02 Kasım 2007, KTÜ, Trabzon Lazer Tarama Verilerinden Bina Detaylarının Çıkarılması ve CBS İle Entegrasyonu

Detaylı

YOĞUN GÖRÜNTÜ EŞLEME ALGORİTMALARI İLE ÜRETİLEN YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ SAYISAL YÜZEY MODELİ ÜRETİMİNDE KALİTE DEĞERLENDİRME VE DOĞRULUK ANALİZİ

YOĞUN GÖRÜNTÜ EŞLEME ALGORİTMALARI İLE ÜRETİLEN YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ SAYISAL YÜZEY MODELİ ÜRETİMİNDE KALİTE DEĞERLENDİRME VE DOĞRULUK ANALİZİ YOĞUN GÖRÜNTÜ EŞLEME ALGORİTMALARI İLE ÜRETİLEN YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ SAYISAL YÜZEY MODELİ ÜRETİMİNDE KALİTE DEĞERLENDİRME VE DOĞRULUK ANALİZİ Naci YASTIKLI a, Hüseyin BAYRAKTAR b a Yıldız Teknik Üniversitesi,

Detaylı

CEV 361 CBS ve UA. Koordinat ve Projeksiyon Sistemleri. Yrd. Doç. Dr. Özgür ZEYDAN Yerin Şekli

CEV 361 CBS ve UA. Koordinat ve Projeksiyon Sistemleri. Yrd. Doç. Dr. Özgür ZEYDAN  Yerin Şekli CEV 361 CBS ve UA Koordinat ve Projeksiyon Sistemleri Yrd. Doç. Dr. Özgür ZEYDAN http://cevre.beun.edu.tr/zeydan/ Yerin Şekli 1 Yerin Şekli Ekvator çapı: 12756 km Kuzey kutuptan güney kutuba çap: 12714

Detaylı

TAŞKIN RİSK YÖNETİMİNDE SAYISAL ARAZİ ALTYAPISI

TAŞKIN RİSK YÖNETİMİNDE SAYISAL ARAZİ ALTYAPISI 3. Ulusal Taşkın Sempozyumu, İstanbul, 29-30 Nisan 2013 TAŞKIN RİSK YÖNETİMİNDE SAYISAL ARAZİ ALTYAPISI Doç.Dr. Türkay GÖKGÖZ GİRİŞ Taşkın risk yönetimi kapsamında, uzaktan algılama, CBS, nümerik modelleme

Detaylı

TOPOĞRAFYA Temel Ödevler / Poligonasyon

TOPOĞRAFYA Temel Ödevler / Poligonasyon TOPOĞRAFYA Temel Ödevler / Poligonasyon Yrd. Doç. Dr. Aycan M. MARANGOZ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ JDF 264/270 TOPOĞRAFYA DERSİ NOTLARI http://geomatik.beun.edu.tr/marangoz http://jeodezi.karaelmas.edu.tr/linkler/akademik/marangoz/marangoz.htm

Detaylı

UYDU JEODEZISI: ÖLÇME YÖNTEM VE TEKNIKLERI

UYDU JEODEZISI: ÖLÇME YÖNTEM VE TEKNIKLERI UYDU JEODEZISI: ÖLÇME YÖNTEM VE TEKNIKLERI Gözlem noktasına baglı yöntemler: Yerden uyduya Uydudan yer noktasına Uydudan uyduya Ölçünün cinsine baglı yöntemler: Dogrultu ölçmeleri (geometrik yöntem) Çift

Detaylı

ULUSAL STANDART TOPOGRAFİK HARİTA PROJEKSİYONLARI

ULUSAL STANDART TOPOGRAFİK HARİTA PROJEKSİYONLARI ULUSAL STANDART TOPOGRAFİK HARİTA PROJEKSİYONLARI Doç.Dr. Türkay GÖKGÖZ http://www.yarbis.yildiz.edu.tr/gokgoz İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü Kartografya Anabilim Dalı BÜYÜK ÖLÇEKLİ HARİTA

Detaylı

Harita Projeksiyonları ve Koordinat Sistemleri. Doç. Dr. Senem KOZAMAN

Harita Projeksiyonları ve Koordinat Sistemleri. Doç. Dr. Senem KOZAMAN Harita Projeksiyonları ve Koordinat Sistemleri Doç. Dr. Senem KOZAMAN Yeryüzü şekilleri ve ayrıntılarının düz bir yüzey üzerinde, belli bir ölçek ve semboller kullanarak, bir referans sisteme göre ifade

Detaylı

ARAZİ ÖLÇMELERİ. Koordinat sistemleri. Kartezyen koordinat sistemi

ARAZİ ÖLÇMELERİ. Koordinat sistemleri. Kartezyen koordinat sistemi Koordinat sistemleri Coğrafik objelerin haritaya aktarılması, objelerin detaylarına ait koordinatların düzleme aktarılması ile oluşur. Koordinat sistemleri kendi içlerinde kartezyen koordinat sistemi,

Detaylı

KADASTRO HARİTALARININ SAYISALLAŞTIRILMASINDA KALİTE KONTROL ANALİZİ

KADASTRO HARİTALARININ SAYISALLAŞTIRILMASINDA KALİTE KONTROL ANALİZİ KADASTRO HARİTALARININ SAYISALLAŞTIRILMASINDA KALİTE KONTROL ANALİZİ Yasemin ŞİŞMAN, Ülkü KIRICI Sunum Akış Şeması 1. GİRİŞ 2. MATERYAL VE METHOD 3. AFİN KOORDİNAT DÖNÜŞÜMÜ 4. KALİTE KONTROL 5. İRDELEME

Detaylı

Fethiye ÖÇK Bölgesi Arazi Örtüsü/Arazi Kullanımı Değişim Tespiti

Fethiye ÖÇK Bölgesi Arazi Örtüsü/Arazi Kullanımı Değişim Tespiti Fethiye ÖÇK Bölgesi Arazi Örtüsü/Arazi Kullanımı Değişim Tespiti Kurum adı: T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı, Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı Proje durumu: Tamamlandı. Proje

Detaylı

UYDU GÖRÜNTÜLERİ VE SAYISAL UZAKTAN ALGILAMA

UYDU GÖRÜNTÜLERİ VE SAYISAL UZAKTAN ALGILAMA UYDU GÖRÜNTÜLERİ VE SAYISAL UZAKTAN ALGILAMA Son yıllarda teknolojinin gelişmesi ile birlikte; geniş alanlarda, kısa zaman aralıklarında ucuz ve hızlı sonuç alınabilen uzaktan algılama tekniğinin, yenilenebilir

Detaylı

INSAR SYM Referanslığında Farklı Tekniklerle Üretilmiş SYM lerin Doğruluk Analizleri

INSAR SYM Referanslığında Farklı Tekniklerle Üretilmiş SYM lerin Doğruluk Analizleri INSAR Referanslığında Farklı Tekniklerle Üretilmiş lerin Doğruluk Analizleri Umut Güneş SEFERCİK Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, Zonguldak ugsefercik@hotmail.com

Detaylı

ARAZİ ÖLÇMELERİ. Koordinat sistemleri. Kartezyen koordinat sistemi

ARAZİ ÖLÇMELERİ. Koordinat sistemleri. Kartezyen koordinat sistemi Koordinat sistemleri Coğrafik objelerin haritaya aktarılması, objelerin detaylarına ait koordinatların düzleme aktarılması ile oluşur. Koordinat sistemleri kendi içlerinde kartezyen koordinat sistemi,

Detaylı

olmak üzere 4 ayrı kütükte toplanan günlük GPS ölçüleri, baz vektörlerinin hesabı için bilgisayara aktarılmıştır (Ersoy.97).

olmak üzere 4 ayrı kütükte toplanan günlük GPS ölçüleri, baz vektörlerinin hesabı için bilgisayara aktarılmıştır (Ersoy.97). 1-) GPS Ölçülerinin Yapılması Ölçülerin yapılacağı tarihlerde kısa bir süre gözlem yapılarak uydu efemerisi güncelleştirilmiştir. Bunun sonunda ölçü yapılacak bölgenin yaklaşık koordinatlarına göre, bir

Detaylı

T.C. MİLLİ SAVUNMA BAKANLIĞI HARİTA GENEL KOMUTANLIĞI HARİTA YÜKSEK TEKNİK OKULU KOMUTANLIĞI ANKARA

T.C. MİLLİ SAVUNMA BAKANLIĞI HARİTA GENEL KOMUTANLIĞI HARİTA YÜKSEK TEKNİK OKULU KOMUTANLIĞI ANKARA T.C. MİLLİ SAVUNMA BAKANLIĞI HARİTA GENEL KOMUTANLIĞI HARİTA YÜKSEK TEKNİK OKULU KOMUTANLIĞI ANKARA ÇİFT STANDART DAİRELİ KONFORM LAMBERT PROJEKSİYONUNDA TÜRKİYE HARİTASININ YAPILMASI Hrt. Tğm. Soner ÖZDEMİR

Detaylı

HARİTA DAİRESİ BAŞKANLIĞI. İSTANBUL TKBM HİZMET İÇİ EĞİTİM Temel Jeodezi ve GNSS

HARİTA DAİRESİ BAŞKANLIĞI. İSTANBUL TKBM HİZMET İÇİ EĞİTİM Temel Jeodezi ve GNSS HİZMET İÇİ EĞİTİM MART 2015 İSTANBUL TAPU VE KADASTRO II.BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ SUNUM PLANI 1- Jeodezi 2- Koordinat sistemleri 3- GNSS 3 JEODEZİ Jeodezi; Yeryuvarının şekil, boyut, ve gravite alanı ile zamana

Detaylı

FOTOGRAMETRİK YÖNTEMLERLE 3 BOYUTLU COĞRAFİ VERİ TABANININ GÜNCELLENMESİ

FOTOGRAMETRİK YÖNTEMLERLE 3 BOYUTLU COĞRAFİ VERİ TABANININ GÜNCELLENMESİ FOTOGRAMETRİK YÖNTEMLERLE 3 BOYUTLU COĞRAFİ VERİ TABANININ GÜNCELLENMESİ K.S.TAPAN a, M. BÖLME a, L.İŞCAN a, O.EKER a, A.OKUL a, a Harita Genel Komutanlığı, Fotogrametri Dairesi Başkanlığı, Cebeci, Ankara,

Detaylı

JDF 242 JEODEZİK ÖLÇMELER 2. HAFTA DERS SUNUSU. Yrd. Doç. Dr. Hüseyin KEMALDERE

JDF 242 JEODEZİK ÖLÇMELER 2. HAFTA DERS SUNUSU. Yrd. Doç. Dr. Hüseyin KEMALDERE JDF 242 JEODEZİK ÖLÇMELER 2. HAFTA DERS SUNUSU Yrd. Doç. Dr. Hüseyin KEMALDERE 3 boyutlu uzayda Jeoit Z Y X Dünyaya en uygun elipsoid modeli ve yer merkezli dik koordinat sistemi Ülkemizde 2005

Detaylı

TUSAGA-AKTİF İLE TG03 (ORTOMETRİK KOT) KULLANIMI

TUSAGA-AKTİF İLE TG03 (ORTOMETRİK KOT) KULLANIMI Bilindiği gibi GNSS Cors ağlarında varsayılan yükseklik referansı olarak Elipsoit düzlemi kullanılmaktadır. Bu da cors yönteminde gerçek yükseklik bilgisi (ortometrik) olmadan, kullanıcının sadece elipsoidal

Detaylı

Uygulamada Gauss-Kruger Projeksiyonu

Uygulamada Gauss-Kruger Projeksiyonu JEODEZİ12 1 Uygulamada Gauss-Kruger Projeksiyonu Gauss-Kruger Projeksiyonunda uzunluk deformasyonu, noktanın X ekseni olarak alınan ve uzunluğu unluğu koruyan koordinat başlangıç meridyenine uzaklığının

Detaylı

Bağıl Konum Belirleme. GPS ile Konum Belirleme

Bağıl Konum Belirleme. GPS ile Konum Belirleme Mutlak Konum Belirleme Bağıl Konum Belirleme GPS ile Konum Belirleme büroda değerlendirme (post-prosessing) gerçek zamanlı (real-time) statik hızlı statik kinematik DGPS (kod) gerçek zamanlı kinematik

Detaylı

TARBİL Kapsamında Uydu ve Yersel Veri Tespit, Kayıtçı İşlem Yönetim Sistemi Geliştirilmesi

TARBİL Kapsamında Uydu ve Yersel Veri Tespit, Kayıtçı İşlem Yönetim Sistemi Geliştirilmesi TARBİL Kapsamında Uydu ve Yersel Veri Tespit, Kayıtçı İşlem Yönetim Sistemi Geliştirilmesi Kurum Adı : İstanbul Teknik Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi Proje Durumu : Tamamlandı. Projenin

Detaylı

CBS. Projeksiyon. CBS Projeksiyon. Prof.Dr. Emin Zeki BAŞKENT. Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi 2010, EZB

CBS. Projeksiyon. CBS Projeksiyon. Prof.Dr. Emin Zeki BAŞKENT. Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi 2010, EZB Prof.Dr. Emin Zeki BAŞKENT Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi Elipsoid şeklindeki dünyanın bir düzlem üzerine indirilmesi ve koordinatlarının matematiksel dönüşümleridir. Harita üç şekilde projeksiyonu

Detaylı

İNŞAAT TEKNOLOJİSİ ÖNLİSANS EĞİTİMİNDE HARİTACILIĞIN YERİ. Orhan KURT 1

İNŞAAT TEKNOLOJİSİ ÖNLİSANS EĞİTİMİNDE HARİTACILIĞIN YERİ. Orhan KURT 1 İNŞAAT TEKNOLOJİSİ ÖNLİSANS EĞİTİMİNDE HARİTACILIĞIN YERİ Orhan KURT 1 1 Kocaeli Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Kocaeli, orhnkrt@gmail.com Özet Bir inşaat teknikeri haritacılık

Detaylı

TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİNİN temellerinin atıldığı Çanakkale zaferinin 100. yılı kutlu olsun.

TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİNİN temellerinin atıldığı Çanakkale zaferinin 100. yılı kutlu olsun. Doç.Dr.Mehmet MISIR-2013 TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİNİN temellerinin atıldığı Çanakkale zaferinin 100. yılı kutlu olsun. Son yıllarda teknolojinin gelişmesi ile birlikte; geniş alanlarda, kısa zaman aralıklarında

Detaylı

FOTOGRAMETRİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI FAALIYETLERI

FOTOGRAMETRİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI FAALIYETLERI FOTOGRAMETRİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI FAALIYETLERI Fotg.D.Bşk.lığı, yurt içi ve yurt dışı harita üretimi için uydu görüntüsü ve hava fotoğraflarından fotogrametrik yöntemlerle topoğrafya ve insan yapısı detayları

Detaylı

JEODEZİK ÖLÇMELER DERSİ. Yrd. Doç. Dr. Hakan AKÇIN Yrd. Doç. Dr. Hüseyin KEMALDERE

JEODEZİK ÖLÇMELER DERSİ. Yrd. Doç. Dr. Hakan AKÇIN Yrd. Doç. Dr. Hüseyin KEMALDERE JEODEZİK ÖLÇMELER DERSİ Yrd. Doç. Dr. Hakan AKÇIN Yrd. Doç. Dr. Hüseyin KEMALDERE REFERANS (KOORDİNAT) SİSTEMLERİ VE DATUM 1. Hafta Ders Notları REFERANS (KOORDİNAT) SİSTEMLERİ VE DATUM Referans (Koordinat)

Detaylı

TEMEL HARİTACILIK BİLGİLERİ. Erkan GÜLER Haziran 2018

TEMEL HARİTACILIK BİLGİLERİ. Erkan GÜLER Haziran 2018 TEMEL HARİTACILIK BİLGİLERİ Erkan GÜLER Haziran 2018 1 HARİTA Yeryüzündeki bir noktanın ya da tamamının çeşitli özelliklere göre bir ölçeğe ve amaca göre çizilerek, düzlem üzerine aktarılmasına harita

Detaylı

Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü TOPOGRAFYA (HRT3351) Yrd. Doç. Dr. Ercenk ATA

Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü TOPOGRAFYA (HRT3351) Yrd. Doç. Dr. Ercenk ATA Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü Ders Adı Kodu Yerel Kredi ECTS Ders (saat/hafta) Uygulama (saat/hafta) Laboratuvar (saat/hafta) Topografya HRT3351 3 4 3 0 0 DERSİN

Detaylı

TerraSAR-X ve TanDEM-X'DEN ÜRETİLEN SAYISAL YÜKSEKLİK MODELLERİNİN TEK VE ÇİFT GEÇİŞE GÖRE DOĞRULUK ANALİZİ

TerraSAR-X ve TanDEM-X'DEN ÜRETİLEN SAYISAL YÜKSEKLİK MODELLERİNİN TEK VE ÇİFT GEÇİŞE GÖRE DOĞRULUK ANALİZİ TerraSAR-X ve TanDEM-X'DEN ÜRETİLEN SAYISAL YÜKSEKLİK MODELLERİNİN TEK VE ÇİFT GEÇİŞE GÖRE DOĞRULUK ANALİZİ Mustafa ERDOĞAN*, Orhan FIRAT, Temel DURGUT MSB Harita Genel Komutanlığı, Fotogrametri Dairesi

Detaylı

BÜYÜK ÖLÇEKLİ HARİTA YAPIMINDA STEREOGRAFİK ÇİFT PROJEKSİYONUN UYGULANIŞI

BÜYÜK ÖLÇEKLİ HARİTA YAPIMINDA STEREOGRAFİK ÇİFT PROJEKSİYONUN UYGULANIŞI 36 İNCELEME - ARAŞTIRMA BÜYÜK ÖLÇEKLİ HARİTA YAPIMINDA STEREOGRAFİK ÇİFT PROJEKSİYONUN UYGULANIŞI Erdal KOÇAIC*^ ÖZET Büyük ölçekli harita yapımında G İ R İŞ uygulanabilen "Stereografik çift Stereografik

Detaylı

Fotogrametride işlem adımları

Fotogrametride işlem adımları Fotogrametride işlem adımları Uçuş planının hazırlanması Arazide yer kontrol noktalarının tesisi Resim çekimi Değerlendirme Analitik değerlendirme Dijital değerlendirme Değerlendirme Analog değerlendirme

Detaylı

TOPOGRAFİK, JEOLOJİK HARİTALAR JEOLOJİK KESİTLER

TOPOGRAFİK, JEOLOJİK HARİTALAR JEOLOJİK KESİTLER TOPOGRAFİK, JEOLOJİK HARİTALAR JEOLOJİK KESİTLER Dersin ipuçları Harita bilgisi Ölçek kavramı Topografya haritaları ve kesitleri Jeoloji haritaları ve kesitleri Jeolojik kesitlerin yorumları Harita, yeryüzünün

Detaylı

SEC 424 ALTYAPI KADASTROSU. Yrd. Doç. Dr. H. Ebru ÇOLAK ecolak@ktu.edu.tr

SEC 424 ALTYAPI KADASTROSU. Yrd. Doç. Dr. H. Ebru ÇOLAK ecolak@ktu.edu.tr SEC 424 ALTYAPI KADASTROSU Yrd. Doç. Dr. H. Ebru ÇOLAK ecolak@ktu.edu.tr Karadeniz Teknik Üniversitesi, GISLab Trabzon www.gislab.ktu.edu.tr Pilot Bölge Uygulaması Altyapı bilgi sistemlerine altlık olacak

Detaylı

Veri toplama- Yersel Yöntemler Donanım

Veri toplama- Yersel Yöntemler Donanım Veri toplama- Yersel Yöntemler Donanım Data Doç. Dr. Saffet ERDOĞAN 1 Veri toplama -Yersel Yöntemler Optik kamera ve lazer tarayıcılı ölçme robotu Kameradan gerçek zamanlı veri Doç. Dr. Saffet ERDOĞAN

Detaylı

HARİTA, TOPOGRAFİK HARİTA, JEOLOJİK HARİTA. Prof.Dr. Atike NAZİK Ç.Ü. Jeoloji Mühendisliği Bölümü

HARİTA, TOPOGRAFİK HARİTA, JEOLOJİK HARİTA. Prof.Dr. Atike NAZİK Ç.Ü. Jeoloji Mühendisliği Bölümü HARİTA, TOPOGRAFİK HARİTA, JEOLOJİK HARİTA Prof.Dr. Atike NAZİK Ç.Ü. Jeoloji Mühendisliği Bölümü HARİTA NEDİR? Harita; yer yüzeyinin bir düzlem üzerine belirli bir oranda küçültülerek bir takım çizgi ve

Detaylı

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ VE UZAKTAN ALGILAMA

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ VE UZAKTAN ALGILAMA Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Taşınmaz Değerleme ve Geliştirme Tezsiz Yüksek Lisans Programı COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ VE UZAKTAN ALGILAMA 1 Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama İçindekiler

Detaylı

İçerik Fotogrametrik Üretim 2 Fotogrametri 2 Hava Fotogrametrisi...2 Fotogrametrik Nirengi 3 Ortofoto 4 Fotogrametrik İş Akışı 5 Sayısal Hava

İçerik Fotogrametrik Üretim 2 Fotogrametri 2 Hava Fotogrametrisi...2 Fotogrametrik Nirengi 3 Ortofoto 4 Fotogrametrik İş Akışı 5 Sayısal Hava İçerik Fotogrametrik Üretim 2 Fotogrametri 2 Hava Fotogrametrisi...2 Fotogrametrik Nirengi 3 Ortofoto 4 Fotogrametrik İş Akışı 5 Sayısal Hava Kameralarının Sağlayacağı Faydalar.7 Pramit Oluşturma.10 Kolon

Detaylı

S.Çabuk a, A.C. Kiracı, T.Durgut, H.Ardıç, O.Eker, A.Okul. Anahtar Kelimeler: ALOS, SRTM, Sayısal Yükseklik Modeli, Eş Yükseklik Eğrisi ÖZET:

S.Çabuk a, A.C. Kiracı, T.Durgut, H.Ardıç, O.Eker, A.Okul. Anahtar Kelimeler: ALOS, SRTM, Sayısal Yükseklik Modeli, Eş Yükseklik Eğrisi ÖZET: EŞ YÜKSEKLİK EĞRİLERİLERİNİN ÜRETİMİNDE AÇIK KAYNAKLARDAN ELDE EDİLEN SAYISAL YÜKSEKLİK MODELLERİNİN KULLANILABİLİRLİĞİ KONUSUNDA BİR ÇALIŞMA: ALOS VE SRTM VERİLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI S.Çabuk a, A.C.

Detaylı

Koordinat Referans Sistemleri

Koordinat Referans Sistemleri Koordinat Referans Sistemleri Harita yapımında geometrik süreç Küre Referans yüzeyin seçimi Elipsoit Ölçek küçültme Dünya/Jeoit Harita düzlemine izdüşüm Harita Fiziksel yer yüzünün belli bir şekli yok,

Detaylı

Koordinat Dönüşümleri (V )

Koordinat Dönüşümleri (V ) KOORDİNAT DÖNÜŞÜMLERİ ve FARKLI KOORDİNAT SİSTEMLERİ İLE ÇALIŞMA FieldGenius ile birden fazla koordinat sistemi arasında geçiş yaparak çalışmak mümkündür. Yaygın olarak kullanılan masaüstü harita ve CAD

Detaylı

Harita Projeksiyonları

Harita Projeksiyonları Harita Projeksiyonları Bölüm Prof.Dr. İ. Öztuğ BİLDİRİCİ Amaç ve Kapsam Harita projeksiyonlarının amacı, yeryüzü için tanımlanmış bir referans yüzeyi üzerinde belli bir koordinat sistemine göre tanımlı

Detaylı

1. HARİTA BİLGİSİ ve TOPOĞRAFİK HARİTALAR

1. HARİTA BİLGİSİ ve TOPOĞRAFİK HARİTALAR 1 1. HARİTA BİLGİSİ ve TOPOĞRAFİK HARİTALAR Harita nedir? Yeryüzünün veya bir parçasının belli bir rana göre küçültülerek ve belirli işaretler kullanılarak yatay düzlem üzerinde gösterilmesine harita adı

Detaylı

PAFTA BÖLÜMLENDİRİLMESİ

PAFTA BÖLÜMLENDİRİLMESİ PAFTA BÖLÜMLENDİRİLMESİ Türkiye kadastrosunda yukarıda değinilen ada sistemi pafta bölümleme ve adlandırma sistemi dışında çeşitli pafta bölümleme ve adlandırma sistemleri kullanılmıştır ve Yapım Yönetmeliği

Detaylı

ArcGIS ile Tarımsal Uygulamalar Eğitimi

ArcGIS ile Tarımsal Uygulamalar Eğitimi ArcGIS ile Tarımsal Uygulamalar Eğitimi Kursun Süresi: 5 Gün 30 Saat http://facebook.com/esriturkey https://twitter.com/esriturkiye egitim@esriturkey.com.tr ArcGIS ile Tarımsal Uygulamalar Eğitimi Genel

Detaylı

koşullar nelerdir? sağlamaktadır? 2. Harita ile kroki arasındaki fark nedir?

koşullar nelerdir? sağlamaktadır? 2. Harita ile kroki arasındaki fark nedir? 1. Bir çizimin harita özelliği taşıması için gerekli koşullar nelerdir? 2. Harita ile kroki arasındaki fark nedir? 3. Haritalar günlük hayatımızda ne gibi kolaylıklar sağlamaktadır? 4. Haritalar hangi

Detaylı

Genel Bilgiler FLI MAP. Koridor Tipi Çalışmalar. Geniş Alan Çalışmaları

Genel Bilgiler FLI MAP. Koridor Tipi Çalışmalar. Geniş Alan Çalışmaları FLI MAP Çeşitli helikopterlere monte edilebilen Fli Map in geliştirdiği taşınabilir lazer altimetre sistemi pazardaki hızlı, detaylı ve doğru veri toplama ihtiyaçlarını gidermek için geliştirilmiştir.

Detaylı

Meteoroloji Genel Müdürlüğü Yıldırım Tespit ve Takip Sistemi (YTTS)

Meteoroloji Genel Müdürlüğü Yıldırım Tespit ve Takip Sistemi (YTTS) 1 Meteoroloji Genel Müdürlüğü Yıldırım Tespit ve Takip Sistemi (YTTS) Orman ve Su İşleri Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü Ülkemiz için yeni bir yatırım olan Yıldırım Tespit ve Takip Sistemi projesinin

Detaylı

TMMOB COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ KONGRESİ 2009 02-06 Kasım 2009, İzmir

TMMOB COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ KONGRESİ 2009 02-06 Kasım 2009, İzmir TMMOB COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ KONGRESİ 2009 02-06 Kasım 2009, İzmir ÖZET CBS VE BİLGİ TEKNOLOJİLERİ İLE ORTA VE KÜÇÜK ÖLÇEKLİ KARTOGRAFİK TASARIM: KONYA İLİ HARİTASI YAPIMI İ. Öztuğ BİLDİRİCİ, H. Zahit

Detaylı

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ VE UZAKTAN ALGILAMA

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ VE UZAKTAN ALGILAMA TAŞINMAZ GELİŞTİRME TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ VE UZAKTAN ALGILAMA Yrd.Doç.Dr. Aziz ŞiŞMAN 1 ÜNITE: 1 CBS DE VERI TEMINI Yrd.Doç.Dr. Aziz ŞiŞMAN İçindekiler 4.1. CBS DE VERİ TEMİNİ...

Detaylı

HRT 105 HARİTA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ

HRT 105 HARİTA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ HRT 105 HARİTA MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Temel Haritacılık Kavramları_Ders#4 Yrd.Doç.Dr. H.Ebru ÇOLAK KTÜ. Mühendislik Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü TEMEL HARİTA BİLGİLERİ Çevre Düzeni Planı: Ülke ve

Detaylı

ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Taşkın ve Kuraklık Yönetimi Planlaması Dairesi Başkanlığı. Temel Harita Bilgisi

ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Taşkın ve Kuraklık Yönetimi Planlaması Dairesi Başkanlığı. Temel Harita Bilgisi ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Taşkın ve Kuraklık Yönetimi Planlaması Dairesi Başkanlığı Temel Harita Bilgisi Harita, yeryüzünün ölçeklendirilmiş ve düzleme aktarılmış bir sunumudur.

Detaylı

CBS ALTLıK HARİTA BİLGİLERİ, HARİTALARıN SıNıFLANDıRMA - SıNıRLAMALARI

CBS ALTLıK HARİTA BİLGİLERİ, HARİTALARıN SıNıFLANDıRMA - SıNıRLAMALARI CBS ALTLıK HARİTA BİLGİLERİ, HARİTALARıN SıNıFLANDıRMA - SıNıRLAMALARI Doç.Dr. Tolga ÇAN Çukurova Üniversitesi, Mühendislik fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü HARİTANIN TANIMI: Yeryüzünün tamamının

Detaylı

HARİTA. Harita,yeryüzünün bütününü yada bir parçasını tam tepeden görünüşe göre ve belli oranlarda küçültülmüş olarak gösteren çizimlerdir.

HARİTA. Harita,yeryüzünün bütününü yada bir parçasını tam tepeden görünüşe göre ve belli oranlarda küçültülmüş olarak gösteren çizimlerdir. HARİTA BİLGİSİ HARİTA Harita,yeryüzünün bütününü yada bir parçasını tam tepeden görünüşe göre ve belli oranlarda küçültülmüş olarak gösteren çizimlerdir. ÇEŞİTLİ ÖLÇEKLİ HARİTALARIN NUMARALANMA SİSTEMİ

Detaylı

EROZYONUN KANTİTATİF OLARAK BELİRLENMESİ. Dr. Şenay ÖZDEN Prof.Dr. Nuri MUNSUZ

EROZYONUN KANTİTATİF OLARAK BELİRLENMESİ. Dr. Şenay ÖZDEN Prof.Dr. Nuri MUNSUZ EROZYONUN KANTİTATİF OLARAK BELİRLENMESİ Dr. Şenay ÖZDEN Prof.Dr. Nuri MUNSUZ Havza koruma projelerinde erozyonun azaltılması ile sediment problemlerinin ıslahı, temel amaçları oluşturmaktadır. Bunun için

Detaylı

Uzaktan Alg ılamaya Giriş Ünite 6 - Görüntü O t r orektifikasyonu

Uzaktan Alg ılamaya Giriş Ünite 6 - Görüntü O t r orektifikasyonu Uzaktan Algılamaya Giriş Ünite 6 - Görüntü Ortorektifikasyonu Ortorektifikasyon Uydu veya uçak platformları ile elde edilen görüntü verisi günümüzde haritacılık ve CBS için temel girdi kaynağını oluşturmaktadır.

Detaylı

Üzerinde. Y.Müh.Mehmet ERBAŞ, mehmet.erbas@hgk.msb.gov.tr. Y.Müh.Hakan ŞAHİN, hakan.sahin@hgk.msb.gov.tr. Y.Müh.Emre SOYER, emre.soyer@hgk.msb.gov.

Üzerinde. Y.Müh.Mehmet ERBAŞ, mehmet.erbas@hgk.msb.gov.tr. Y.Müh.Hakan ŞAHİN, hakan.sahin@hgk.msb.gov.tr. Y.Müh.Emre SOYER, emre.soyer@hgk.msb.gov. Sanal Küre K Üzerinde Yürüyüş Analizi Y.Müh.Mehmet ERBAŞ, mehmet.erbas@hgk.msb.gov.tr Y.Müh.Hakan ŞAHİN, hakan.sahin@hgk.msb.gov.tr Y.Müh.Emre SOYER, emre.soyer@hgk.msb.gov.tr Y.Müh.Feyzi KANTAR, feyzi.kantar@hgk.msb.gov.tr

Detaylı

İnşaat Mühendisliğine Giriş İNŞ-101. Yrd.Doç.Dr. Özgür Lütfi Ertuğrul

İnşaat Mühendisliğine Giriş İNŞ-101. Yrd.Doç.Dr. Özgür Lütfi Ertuğrul İnşaat Mühendisliğine Giriş İNŞ-101 Yrd.Doç.Dr. Özgür Lütfi Ertuğrul Ölçme Bilgisine Giriş Haritaların ve Ölçme Bilgisinin Kullanım Alanları Ölçmeler sonucunda üretilen haritalar ve planlar pek çok mühendislik

Detaylı

Trafik Yoğunluk Harita Görüntülerinin Görüntü İşleme Yöntemleriyle İşlenmesi

Trafik Yoğunluk Harita Görüntülerinin Görüntü İşleme Yöntemleriyle İşlenmesi Trafik Yoğunluk Harita Görüntülerinin Görüntü İşleme Yöntemleriyle İşlenmesi ISITES 2016 4 TH INTERNATIONAL SYMPOSIUM ON INNOVATIVE TECHNOLOGIES IN ENGINEERING AND SCIENCE Dr. G. Çiğdem Çavdaroğlu ISITES,

Detaylı

Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü

Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü YENİLENMİŞ TÜRKİYE DİRİ FAY HARİTALARI VE DEPREM TEHLİKESİNİN BELİRLENMESİ AÇISINDAN ÖNEMİ Dr. Tamer Y. DUMAN MTA Genel Müdürlüğü, Jeoloji Etütleri Dairesi Türkiye neden bir deprem ülkesi? Yerküre iç-dinamikleri

Detaylı

Topografya (Ölçme Bilgisi) Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN

Topografya (Ölçme Bilgisi) Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN Topografya (Ölçme Bilgisi) Prof.Dr.Mustafa KARAŞAHİN Topografya (Surveying) Nedir? Topografya geleneksel olarak, Dünya yüzeyinin üzerindeki, üstündeki veya altındaki noktalarının rölatif konumlarını belirleyen

Detaylı

35 Adet Yıldırım Tespit ve Takip Sistemi (YTTS) Kuruluyor

35 Adet Yıldırım Tespit ve Takip Sistemi (YTTS) Kuruluyor 1 35 Adet Yıldırım Tespit ve Takip Sistemi (YTTS) Kuruluyor Orman ve Su İşleri Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü Ülkemiz için yeni bir yatırım olan Yıldırım Tespit ve Takip Sistemi projesinin kurulumunu

Detaylı

JEOİD ve JEOİD BELİRLEME

JEOİD ve JEOİD BELİRLEME JEOİD ve JEOİD BELİRLEME İÇİNDEKİLER GİRİŞ JEODEZİDE YÜKSEKLİK SİSTEMLERİ Jeopotansiyel Yükseklikler (C) Dinamik Yükseklikler (H D ) Normal Yükseklik (H N ) Elipsoidal Yükseklik Ortometrik Yükseklik Atmosferik

Detaylı

TOPOĞRAFİK HARİTALAR VE KESİTLER

TOPOĞRAFİK HARİTALAR VE KESİTLER TOPOĞRAFİK HARİTALAR VE KESİTLER Prof.Dr. Murat UTKUCU Yrd.Doç.Dr. ŞefikRAMAZANOĞLU TOPOĞRAFİK HARİTALAR VE Haritalar KESİTLER Yeryüzü şekillerini belirli bir yöntem ve ölçek dahilinde plan konumunda gösteren

Detaylı

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ İNŞAAT FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ İNŞAAT FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ İNŞAAT FAKÜLTESİ HARİTA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ ARAZİ ÇALIŞMASI - 2 UYGULAMA PLANI İSTANBUL, 2018 Dersin Tanıtımı 1) Ders fotogrametri Kamu Ölçmeleri ve Kartografya Anabilim dalları

Detaylı

TerraSAR-X ve TanDEM-X'DEN Üretilen Sayısal Yükseklik Modellerinin Tek ve Çift Geçişe Göre Doğruluk Analizi

TerraSAR-X ve TanDEM-X'DEN Üretilen Sayısal Yükseklik Modellerinin Tek ve Çift Geçişe Göre Doğruluk Analizi Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi TerraSAR-X ve TanDEM-X'DEN Üretilen Sayısal Yükseklik Modellerinin Tek ve Çift Geçişe Göre Afyon Doğruluk Kocatepe Analizi, University Erdoğan

Detaylı

ORM 7420 USING SATELLITE IMAGES IN FOREST RESOURCE PLANNING

ORM 7420 USING SATELLITE IMAGES IN FOREST RESOURCE PLANNING ORM 7420 USING SATELLITE IMAGES IN FOREST RESOURCE PLANNING Asst. Prof. Dr. Uzay KARAHALİL Week IV NEDEN UYDU GÖRÜNTÜLERİ KULLANIRIZ? Sayısaldır (Dijital), - taramaya gerek yoktur Hızlıdır Uçuş planı,

Detaylı

BÖLÜM-II ERDAS IMAGINE TEMEL KISIM1: IMAGINE VIEWER 1

BÖLÜM-II ERDAS IMAGINE TEMEL KISIM1: IMAGINE VIEWER 1 BÖLÜM-II ERDAS IMAGINE TEMEL KISIM1: IMAGINE VIEWER 1 KISIM 1 ERDAS IMAGINE VIEWER KULLANIMI KISIM1: IMAGINE VIEWER 2 GİRİŞ TERMİNOLOJİ GÖRÜNTÜ NEDİR? UZAKTAN ALGILAMA GÖRÜNTÜLERİN GÖRÜNÜŞÜ GEOMETRİK DÜZELTME

Detaylı

E.Ömür DEMİRKOL, Mehmet Ali GÜRDAL, Abdullah YILDIRIM

E.Ömür DEMİRKOL, Mehmet Ali GÜRDAL, Abdullah YILDIRIM AVRUPA DATUMU 1950 (EUROPEAN DATUM 1950: ED-50) İLE DÜNYA JEODEZİK SİSTEMİ 1984 (WORLD GEODETIC SYSTEM 1984: WGS84) ARASINDA DATUM (KOORDİNAT) DÖNÜŞÜMÜ VE ASKERİ UYGULAMALARI ÖZET E.Ömür DEMİRKOL, Mehmet

Detaylı

Bursa İl Sınırları İçerisinde Kalan Alanların Zemin Sınıflaması ve Sismik Değerlendirme Projesi

Bursa İl Sınırları İçerisinde Kalan Alanların Zemin Sınıflaması ve Sismik Değerlendirme Projesi Bursa İl Sınırları İçerisinde Kalan Alanların Zemin Sınıflaması ve Sismik Değerlendirme Projesi 17 Ağustos 1999, Mw=7.4 büyüklüğündeki Kocaeli depremi, Marmara Denizi içine uzanan Kuzey Anadolu Fayı nın

Detaylı

FOTOGRAMETRİ ANABİLİM DALI. Prof. Dr. Ferruh YILDIZ

FOTOGRAMETRİ ANABİLİM DALI. Prof. Dr. Ferruh YILDIZ FOTOGRAMETRİ ANABİLİM DALI Prof. Dr. Ferruh YILDIZ LİDAR TEKNİKLERİ LIGHT Detection And Ranging RADAR a benzer ancak elektromanyetik dalganın kızıl ötesi boyunu kullanır. LIDAR: Konumlama ( GPS ) Inersiyal

Detaylı

Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Epidemiyolojide Kullanımı. Raika Durusoy Haziran 2004

Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Epidemiyolojide Kullanımı. Raika Durusoy Haziran 2004 Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Epidemiyolojide Kullanımı Raika Durusoy Haziran 2004 Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Uzaysal ( spatial ) verilerin; elde edilmesi, saklanması, çağrılması, analizi gösterimi için

Detaylı

Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü TOPOGRAFYA (HRT3351) Yrd. Doç. Dr. Ercenk ATA

Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü TOPOGRAFYA (HRT3351) Yrd. Doç. Dr. Ercenk ATA Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Harita Mühendisliği Bölümü 4. HAFTA KOORDİNAT SİSTEMLERİ VE HARİTA PROJEKSİYONLARI Coğrafi Koordinat Sistemi Yeryüzü üzerindeki bir noktanın konumunun enlem

Detaylı

Doğal ve doğal olmayan yapı ve tesisler, özel işaretler, çizgiler, renkler ve şekillerle gösterilmektedir.

Doğal ve doğal olmayan yapı ve tesisler, özel işaretler, çizgiler, renkler ve şekillerle gösterilmektedir. HARİTA NEDİR? Yeryüzünün tamamının veya bir parçasının kuşbakışı görünümünün, istenilen ölçeğe göre özel işaretler yardımı ile küçültülerek çizilmiş örneğidir. H A R İ T A Yeryüzü şekillerinin, yerleşim

Detaylı

HARİTA GENEL KOMUTANLIĞI

HARİTA GENEL KOMUTANLIĞI HARİTA GENEL KOMUTANLIĞI TOPOĞRAFİK VERİLERİN HAZIRLANMASI VE SUNUMU Mühendis Yüzbaşı Mustafa CANIBERK 08 Ekim 2013 TAKDİM PLANI TOPO25 Veritabanı Tanıtımı Topoğrafik Verilerin Hazırlanması Topoğrafik

Detaylı

5 İki Boyutlu Algılayıcılar

5 İki Boyutlu Algılayıcılar 65 5 İki Boyutlu Algılayıcılar 5.1 CCD Satır Kameralar Ölçülecek büyüklük, örneğin bir telin çapı, objeye uygun bir projeksiyon ile CCD satırının ışığa duyarlı elemanı üzerine düşürülerek ölçüm yapılır.

Detaylı

KONUM BELİRLEME YÖNTEMLERİ

KONUM BELİRLEME YÖNTEMLERİ KONUM BELİRLEME YÖNTEMLERİ SUNUM ÖZETİ GPS Nedir? DGPS ve RTK Kavramları VRS Nedir? VRS Nasıl Çalışır? VRS de Modellenmesi Gereken Hata Kaynakları Sonuç ve Öneriler ANTALYA AKHİSAR MİHALIÇÇIK EŞME YUNAK

Detaylı

Güneş Senkronize - Yakın Kutupsal. 2-3 gün, enleme göre değişken. 60 Km x 60 Km - 80 Km nadirde. 30 m yatay konum doğruluğu (CE90%)

Güneş Senkronize - Yakın Kutupsal. 2-3 gün, enleme göre değişken. 60 Km x 60 Km - 80 Km nadirde. 30 m yatay konum doğruluğu (CE90%) TANITIM KATALOĞU TEKNİK ÖZELLİKLER Uydu üzerinde yüksek çözünürlükte algılama yapabilen iki adet HRG sensörü mevcuttur. Bu sensörler pankromatik algılama modunda 2.5 metre ile 5 metre, multispektral algılama

Detaylı

ORMANCILIKTA KULLANILAN FARKLI VERİ KAYNAKLARINA SAHİP SAYISAL YÜKSEKLİK MODELLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

ORMANCILIKTA KULLANILAN FARKLI VERİ KAYNAKLARINA SAHİP SAYISAL YÜKSEKLİK MODELLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI ORMANCILIKTA KULLANILAN FARKLI VERİ KAYNAKLARINA SAHİP SAYISAL YÜKSEKLİK MODELLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI A. Ateşoğlu 1, T. Varol 2, M. Tunay 3 Bartın Üniversitesi, Bartın Orman Fakültesi, Orman Mühendisliği

Detaylı

Gözlemlerin Referans Elipsoid Yüzüne İndirgenmesi

Gözlemlerin Referans Elipsoid Yüzüne İndirgenmesi JEODEZİ 6 1 Gözlemlerin Referans Elipsoid Yüzüne İndirgenmesi Jeodezik gözlemler, hesaplamalarda kullanılmadan önce, referans elipsoidin yüzeyine indirgenir. Bu işlem, arazide yapılan gözlemler l jeoidin

Detaylı

CBS VE BĐLGĐ TEKNOLOJĐLERĐ ĐLE ORTA VE KÜÇÜK ÖLÇEKLĐ KARTOGRAFĐK TASARIM: KONYA ĐLĐ HARĐTASI YAPIMI

CBS VE BĐLGĐ TEKNOLOJĐLERĐ ĐLE ORTA VE KÜÇÜK ÖLÇEKLĐ KARTOGRAFĐK TASARIM: KONYA ĐLĐ HARĐTASI YAPIMI ÖZET TMMOB COĞRAFĐ BĐLGĐ SĐSTEMLERĐ KONGRESĐ 2009 02-06 Kasım 2009, Đzmir CBS VE BĐLGĐ TEKNOLOJĐLERĐ ĐLE ORTA VE KÜÇÜK ÖLÇEKLĐ KARTOGRAFĐK TASARIM: KONYA ĐLĐ HARĐTASI YAPIMI Đ. Ö. Bildirici, H. Z. Selvi,

Detaylı

***Yapılan bir çizimin harita özelliğini gösterebilmesi için çizimin belirli bir ölçek dahilinde yapılması gerekir.

***Yapılan bir çizimin harita özelliğini gösterebilmesi için çizimin belirli bir ölçek dahilinde yapılması gerekir. HARİTA BİLGİSİ Harita Kuşbakışı görünümün Ölçekli Düzleme aktarılmasıdır. ***Yapılan bir çizimin harita özelliğini gösterebilmesi için çizimin belirli bir ölçek dahilinde yapılması gerekir. Kroki Kuşbakışı

Detaylı

İKLİM ELEMANLARI SICAKLIK

İKLİM ELEMANLARI SICAKLIK İKLİM ELEMANLARI Bir yerin iklimini oluşturan sıcaklık, basınç, rüzgâr, nem ve yağış gibi olayların tümüne iklim elemanları denir. Bu elemanların yeryüzüne dağılışını etkileyen enlem, yer şekilleri, yükselti,

Detaylı

Arazi Kullanımı Veri Kaynakları ve Yöntem. Öğrt.Gör.Dr. Rüya Bayar

Arazi Kullanımı Veri Kaynakları ve Yöntem. Öğrt.Gör.Dr. Rüya Bayar Arazi Kullanımı Veri Kaynakları ve Yöntem Öğrt.Gör.Dr. Rüya Bayar Arazi Kullanımı doğal ortam insan etkileşimine bağlı olarak ortaya çıktığı için, bu çalışmalarda Coğrafyanın veri kaynaklarını kullanır.

Detaylı

RADAR İNTERFEROMETRİ TEKNİĞİ İLE SYM ÜRETİMİ VE DOĞRULUK DEĞERLENDİRMELERİ

RADAR İNTERFEROMETRİ TEKNİĞİ İLE SYM ÜRETİMİ VE DOĞRULUK DEĞERLENDİRMELERİ TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 11.Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı 2-6 Nisan 2007, Ankara RADAR İNTERFEROMETRİ TEKNİĞİ İLE SYM ÜRETİMİ VE DOĞRULUK DEĞERLENDİRMELERİ U. G. SEFERCİK

Detaylı

TUSAGA-AKTİF CORS İSTASYONLARININ YER DEĞİŞİKLİĞİNİN AĞ BAZLI RTK ÖLÇÜMLERİNE ETKİSİ. Sermet Öğütcü, İbrahim Kalaycı Necmettin Erbakan Üniversitesi

TUSAGA-AKTİF CORS İSTASYONLARININ YER DEĞİŞİKLİĞİNİN AĞ BAZLI RTK ÖLÇÜMLERİNE ETKİSİ. Sermet Öğütcü, İbrahim Kalaycı Necmettin Erbakan Üniversitesi TUSAGA-AKTİF CORS İSTASYONLARININ YER DEĞİŞİKLİĞİNİN AĞ BAZLI RTK ÖLÇÜMLERİNE ETKİSİ Sermet Öğütcü, İbrahim Kalaycı Necmettin Erbakan Üniversitesi ÇALIŞMA BÖLGESİ ÖLÇÜMLER Konya Aksaray-Cihanbeyli-Yunak

Detaylı

1: ÖLÇEKLİ FOTOGRAMETRİK HARİTA GÜNCELLEMESİNDE EŞ YÜKSEKLİK EĞRİLERİ İLE DETAYLARIN UYUMU ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

1: ÖLÇEKLİ FOTOGRAMETRİK HARİTA GÜNCELLEMESİNDE EŞ YÜKSEKLİK EĞRİLERİ İLE DETAYLARIN UYUMU ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA 1:25.000 ÖLÇEKLİ FOTOGRAMETRİK HARİTA GÜNCELLEMESİNDE EŞ YÜKSEKLİK EĞRİLERİ İLE DETAYLARIN UYUMU ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA A.C. Kiracı a, M. Ülker a, O. Fırat a, O.Eker a a Harita Genel Komutanlığı, Fotogrametri

Detaylı

JDF/GEO 120 ÖLÇME BİLGİSİ II POLİGONASYON

JDF/GEO 120 ÖLÇME BİLGİSİ II POLİGONASYON JDF/GEO 120 ÖLÇME BİLGİSİ II POLİGONASYON Dr. Öğr. Üyesi HÜSEYİN KEMALDERE Sınıflandırma (BÖHHBÜY (26.06.2018)-Md:8) Bu yönetmelik kapsamındaki kontrol noktalarının hiyerarşik sınıflandırılması aşağıda

Detaylı

Karadeniz ve Ortadoğu Bölgesel Ani Taşkın Erken Uyarı Projesi

Karadeniz ve Ortadoğu Bölgesel Ani Taşkın Erken Uyarı Projesi Karadeniz ve Ortadoğu Bölgesel Ani Taşkın Erken Uyarı Projesi Hayreddin BACANLI Araştırma Dairesi Başkanı 1/44 İçindekiler Karadeniz ve Ortadoğu Ani Taşkın Erken Uyarı Projesi. Gayesi. Model Genel Yapısı.

Detaylı

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ HARİTA TABANLI PLANLAMA VE YÖNETİM Prof.Dr. Vahap TECİM Dokuz Eylül Üniversitesi HARİTADAN DA ÖTE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ BİLGİ SİSTEMİ Donanım Yazılım Veriler Personel Yeryüzü

Detaylı

Harita Nedir? Haritaların Sınıflandırılması. Haritayı Oluşturan Unsurlar

Harita Nedir? Haritaların Sınıflandırılması. Haritayı Oluşturan Unsurlar Harita Nedir? Yeryüzünün tamamının veya bir kısmının kuşbakışı görünüşünün belli bir ölçek dahilinde düzleme aktarılmasıyla oluşan çizimlere denir. Haritacılık bilimine kartografya denir. Bir çizimin harita

Detaylı

CBS Veri. CBS Veri Modelleri. Prof.Dr. Emin Zeki BAŞKENT. Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi 2010, EZB

CBS Veri. CBS Veri Modelleri. Prof.Dr. Emin Zeki BAŞKENT. Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi 2010, EZB Modelleri Prof.Dr. Emin Zeki BAŞKENT Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi Objelerin temsili Raster -- Grid Piksel Konum ve değeri Uydu görüntüleri ve hava fotoları bu formatta Vector -- Linear

Detaylı

HARİTA BİLGİSİ ve TOPOĞRAFİK HARİTALAR

HARİTA BİLGİSİ ve TOPOĞRAFİK HARİTALAR HARİTA BİLGİSİ ve TOPOĞRAFİK HARİTALAR Harita nedir? Yeryüzünün veya bir parçasının belli bir orana göre küçültülerek ve belirli işaretler kullanılarak yatay düzlem üzerinde gösterilmesine harita adı verilir.

Detaylı

KARTOGRAFYA ve HARİTA KARTOGRAFYA KARTOGRAFYA

KARTOGRAFYA ve HARİTA KARTOGRAFYA KARTOGRAFYA 1205321/1206321 KARTOGRAFYA ve HARİTA İlk kartografik yapıtların tarihçesi yaklaşık 6000 yıl geriye uzandığı halde, nın bağımsız bir bilim olarak kabul edilmesi oldukça yakın bir zamana rastlar. Bunun

Detaylı