ÇÖZÜMLER İSABET YAYINLARI. Uygarlık Tarihî ve Mezopotamya Ders 05 MEZOPOTAMYA UYGARLIKLARI. Sümerler. Babiller. Asurlular

Transkript

1 Uygarlık Tarihî ve Mezopotamya Ders 05 MEZOPOTAMYA UYGARLIKLARI M İlk Çağ da Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan topraklar Mezopotamya olarak adlandırılmaktadır. M Yazının kullanılmaya başlaması ile eğitim, bilim ve sanat alanlarında gelişen Mezopotamya medeniyetleri Anadolu yu, Mısır ı ve Hindistan ı etkilemişlerdir. Sümerler M Mezopotamya da kurulan ilk uygarlık olan Sümerler, yaptıkları icatlarla birçok uygarlığı etkilemişlerdir. M Tarihte bilinen ilk yazı örneği olan Çivi Yazısı Sümerler tarafından kullanılmaya başlanmış ve yazının kullanılmaya başlaması ile tarihi çağlar başlamıştır. M Sümerler; tekerlek, Ay takvimi astronomi vb. birçok alanda çeşitli icatlar ve buluşlar yapmışlardır. Babiller M Babillerin başkenti Babil dir. M Dünyanın yedi harikası olarak da ünlenen Babil in Asma Bahçeleri ve Babil Kulesi ni inşa etmişlerdir. M Babil Kralı Hammurabi tarihte ilk anayasa kabul edilen Hammurabi Yasaları nı yapmıştır. Asurlular M Asurluların başkenti Ninova şehridir. M Asurluların Kayseri (Kültepe) yakınlarında kurdukları ticari koloniler sayesinde Anadolu ile yaptıkları ticari faaliyetler iki bölge arasında kültürel etkileşime olanak sağlamıştır. M Asurlular, Çivi Yazısı nı Anadolu ya getirip Anadolu da tarihi çağların başlamasını sağlamışlardır. M Tarihte bilinen ilk kütüphaneyi Ninova da kurmuşlardır. ETKİNLİK 1 Aşağıda verilen bilgilerin doğru ya da yanlış olduklarını ilgili kutucuklara işaretleyiniz Tarih öncesi devirlerden tarihi devirlere geçen ilk medeniyet Sümerler dir. Tarihte ilk Ay yılı esaslı takvimi Sümerler yapmıştır. Yaptıkları ticari faaliyetler ile kültürel etkileşime de olanak sağlayan Asurlular, Anadolu nun yazı ile tanışmasını sağlamışlardır. Tarihin bilinen ilk kütüphanesi Asurlular tarafından kurulmuştur. Tarihte ilk kez mutlak krallık anlaşını yerleştiren Babiller dir. Sümerlerin, birbirinden bağımsız site denilen şehir devletleri halinde yaşamaları siyasi birlikten yoksun olmalarına neden olmuştur. Mezopotamyadaki mimari eserlerin çoğu kerpiç ve tuğladan yapıldığı için bozulmadan günümüze kadar gelmiştir. Babil Asma Bahçeleri ve Babil Kulesi Babillilerin en ünlü eserleridir Sümerlerin yaptıkları zigguratlar, hem okul hem gözlemevi, hem de tarım ürünlerinin saklandığı depo olarak kullanılmaktaydı. Asurlular, Ege Denizi kıyılarında kurulan ve kara ticari ile uğraşan bir medeniyettir. Tekerleği ve çömlekçi çarkını bulan ilk uygarlık olan Sümerler, bu icatlarını daha sonra ulaşımda da kullanmışlardır. D Y 29

2 Ders 05 Uygarlık Tarihî ve Mezopotamya ETKİNLİK 2 Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılmış olan yerlere verilen kelimelerden uygun olanlarla doldurunuz. Çivi yazısı Hammurabi Kanunları Ziggurat Astronomi icatlarla tarım ticari Mezopotamya tekerleği Kayseri hukuk Asurlar kanunları ay takvimi Site 1. İlk Çağ da Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan bölgeye... Mezopotamya adı verilmiştir. 2. Tarihte bilinen ilk yazı örneği olan... Çivi Yazısı nı Sümerler kullanmışlardır.. Çok tanrılı bir inanca sahip olan Sümerler, yaşadıkları site denilen devletlerine piramit şeklindeki... Ziggurat... adı verilen tapınaklar inşa etmişlerdir. Hammurabi kanunları 4. Tarihteki ilk anayasa olarak kabul edilen... Babiller tarafından kısas usulüne dayalı çok sert hükümler içerecek şekilde hazırlanmıştır. 5. Sümerler,... tekerleği icat ederek bunu ticaretle ve savaşlarda kullanmışlardır Astronomi bilimi ile uğraşan Sümerler, Ay ve güneş tutulmalarını hesaplamışlardır. 7. Mezopotamya da kurulan ilk uygarlık olan Sümerler, yaptıkları... icatlarla birçok uygarlığı etkilemişlerdir. 8. Mezopotamya ya insanların yerleşmesinde, geniş ve verimli... tarım alanlarına sahip olması, su kaynakları ile önemli bir... ticaret merkezi olması etkili olmuştur. 9. Sümerlerin astronomi ile uğraşmaları sonucunda... ay takvimi bulunmuştur. 10. Asurlar ın ticaret kolonilerinin en ünlüsü... Kayseri yakınlarındaki Kültepe dir. 11. Sümerler Mezopotamya da... site adı verilen ilk şehir devletlerini kurmuşlardır. 12. Hammurabi Kanunları Babillerin... hukuk devleti anlayışına sahip olduklarını göstermektedir. Asurlular 1. Tarihte bilinen ilk kütüphane... tarafından Ninova da kurulmuştur. 14. Yazıyı icat ederek tarihî çağları başlatan Sümerler, tarihteki ilk yazılı... kanunlarını hazırlamışlardır. 0

3 Uygarlık Tarihî ve Mezopotamya Bilgi Öğrenme Testi Sümerler, birbirinden bağımsız site denilen şehir devletleri halinde yaşamışlardır. Verilen bilgilere bakılarak Sümerler le ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A Siyasi birlikten yoksundurlar. B) Özgür düşünce ortamı gelişmiştir. C) Güçlü bir orduları yoktur. D) Ekonomik gücü oldukça zayıftır. 2. Bilinen ilk yazıyı Sümerler kullanmış ve tarihi çağları başlatmışlardır. Gılgamış, Tufan ve Yaratılış destanları Sümer edebiyatının en güzel örneklerini oluşturur. Tarihte bilinen ilk yazılı kanunlar Sümerlerin Lagaş Kralı Urugakina tarafından yapılmıştır. Verilen bilgilere bakılarak Sümerler le ilgili aşağıda verilenlerden hangisine ulaşılamaz? A İlk yazılı antlaşmayı yapmışlardır. B) Hukuk kurallarına önem vermişlerdir. C) Edebi eserler ortaya koymuşlardır. D) Tarihi çağları başlatmışlardır.. Sümerler le ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Ziggurat adı verilen tapınaklar inşa etmişlerdir. B) Astronomi ile uğraşarak Ay ve güneş tutulmalarını hesaplamışlardır. C Anadolu nun yazı ile tanışmalarını sağlamışlardır. D) Mezopotamya da kurulan ilk uygarlıktır. 4. Sümerler Ziggurat denilen büyük tapınaklar inşa etmişlerdir. Piramide benzeyen bu yapılarda hem okul, hem gözlem evi, hem de tarım ürünlerinin taşlandığı depolar bulunmaktaydı. Verilen bilgilere bakılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) Sümerler gök cisimleri ile ilgilenmişlerdir. B) Sümerler eğitim faaliyetlerine önem vermişlerdir. C) Zigguratlar birden fazla amaç için kullanılmıştır. D Sümer halkının tamamı tarım ile uğraşmaktadır. 5. Mezopotamya da kurulan uygarlıkların sahip olduğu zenginliklere duyulan ilgi yakınlarında bulunan uygarlıklardan bu bölgeye göçlere ve istilalara neden olmuştur. Verilen bilgi Mezopotamya uygarlıklarında aşağıdaki gelişmelerin hangisinin yaşanmasında etkili olmamıştır? A) Güçlü orduların kurulmasında B) Şehirlerin etraflarının surlarla çevrilmesinde C) Bölge nüfusunun hızlı bir şekilde artmasında D Tarihi çağların başlamasında 6. Tarihin bilinen ilk kütüphanesini kurmuşlardır. Anadolu da tarihi çağların başlamasına zemin hazırlamışlardır. Anadolu nun yazı ile tanışmalarını sağlamışlardır. Yukarıda verilen bilgiler aşağıdaki Mezopotamya uygarlıklarından hangisine aittir? A) Sümerler B Asurlular C) Babiller D) Frigler 1

4 Bilgi Öğrenme Testi 02 Uygarlık Tarihî ve Mezopotamya 1. Mezopotamya, Dicle ile Fırat nehirleri arasında kalan bölgedir. İklimin elverişli olması, ırmaklardan sulamada yararlanılması, topraklarının verimli olması ve göç yollarının üzerinde bulunması nedeniyle çok sayıda uygarlığa beşiklik yapmıştır. Mezopotamya uygarlıkları Sümerlerin meydana getirdiği yüksek temeller üzerine kurulmuştur. Daha sonra Babilliler ve Asurlar bu kültürü devam ettirmişlerdir. Verilen bilgilere bakılarak Mezopotamya uygarlığı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi hakkında bilgi edinemeyiz? A) Sınırlarının neresi olduğu B) Hangi uygarlıkların kurulduğu C) Uygarlıkların burada kurulma nedenleri D Halkın temel geçim kaynakları 2. Mezopotamya uygarlıklarından günümüze kadar mimari eserler gelmemiştir. Bunun sebepleri... Verilen bilgiye aşağıdaki seçeneklerden hangisi ile devam edilirse yanlış olur? A) sık sık istilalara uğraması yüzünden savaşlarda tahrip olması B) bölgenin coğrafi yapısı gereği çok fazla taşın bulunmaması C göçebe yaşam tarzı benimsedikleri için mimari eserler inşa etmemeleri D) binaların yapımında kerpiç ve toprak malzemelerin kullanılması 2. Asurlar su ihtiyaçlarını karşılamak için yapılan kanallardan başka içinde kanun, destan, şiir türlerinde eserlerin olduğu bir kütüphane de inşa etmişlerdir. Verilen bilgilere bakılarak Asurlularla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Toplumda düzeni sağlamak için yasalar çıkarmışlardır. B Ticari faaliyetlerde oldukça gelişmelerdir. C) Çeşitli mimari eserler insan etmişlerdir. D) Edebiyatla ilgilenmişlerdir. 4. Mezopotamya da kurulan Asurlar: Anadolu da ticaret kolonileri kurarak ticareti geliştirmişlerdir. Anadolu da birçok yazılı tablet bırakmışlardır. Tarihte bilinen ilk kütüphaneyi Ninova da kurmuşlardır. Asurlularla ilgili verilen bilgilere bakılarak; I. Anadolu da yazılı eserler bıraktıklarına, II. Çok tanrılı dine inandıklarına, III. Ticaret yaptıklarına, IV. Çok sayıda bilim insanı yetiştirdiklerine yargılarından hangisine ulaşılabilir? A) I ve II B I ve III C) II ve III D) III ve IV 5. Babillerle ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Kısas esasına dayalı sert hükümler içeren kanunlar yapmışlardır. B) Babillerin yaptığı Hammurabi Kanunları tarihte bilinen ilk anayasa olarak kabul edilir. C) Bütün gücün kralda toplandığı ilk mutlak krallığı kurmuşlardır. D Tanrıya hesap vermek amacıyla ilk defa tarih yazıcılığını başlatmışlardır.

5 Uygarlık Tarihî ve Mezopotamya Bilgi Öğrenme Testi 0 1. Sümerler, ay ve güneş tutulmalarını hesaplamış, ay yılına göre takvimi kullanmışlardır. Güneş sistemindeki beş gezegeni ve burçları bulmuşlardır. Verilen bilgilere göre, Sümerlerin dünya medeniyetine katkısı hangi alanda olmuştur? A) Matematik B) Tıp C Astronomi D) Fizik 2. Kral Hammurabi, kendi adıyla bilinen kanunları ile ülkesini yönetmiştir. Asma Bahçeleri, dünyanın harikaları arasında sayılmıştır. Sümerlerin bilimsel birikimlerini devam ettirmiştir. Güneş saatini bulmuşlardır.. Yukarıda genel özellikleri verilen Mezopotamya medeniyeti aşağıdakilerden hangisidir? A) Sümerler B Babiller C) Asurlar D) Hititler Ziggurat Tekerlek Çivi yazısı Yukarıda resmedilen kavramlar aşağıdaki Mezopotamya uygarlıklarından hangisine aittir? A) Urartulara B) Babillere C Sümerlere D) Asurlulara 4. I. Ziggurat adı verilen tapınaklar yapmışlardır. II. En ünlü kralları Hammurabidir III. Devletin merkezi Ninova şehridir. Buna göre, yukarıda özellikleri verilen uygarlıklar aşağıdakilerden hangisidir? I II III A) Lidya Fenike Babil B) Sümer Lidya Fenike C) İyonya Asur Babil D Sümer Babil Asur 5. Anadolu ya çivi yazısını getirerek burada tarih öncesi çağların sona erip tarih çağlarının başlamasını sağlayan uygarlık aşağıdakilerden hangisidir? A) Urartular B) Lidyalılar C Asurlular D) Fenikeliler 6. Tekerleği icat ederek bunu ticarette ve savaşlarda kullanmışlardır. Hammurabi Kanunları nı hazırlamışlardır. Anadolu da ticaret kolonileri kurmuşlardır. Verilen bilgileri aşağıdaki Mezopotamya uygarlıkları ile eşleştirdiğimizde hangisi açıkta kalır? A) Sümerler B) Asurlar C) Babiller D Lidyalılar 7. Aşağıdakilerden hangisi Mezopotamyada kurulan uygarlıklardan biri değildir? A) Sümerler B Hititler C) Asurlular D) Babiller

6 Analiz Uygarlık Tarihî ve Mezopotamya 1. Sümerler ziggurat denilen büyük tapınaklar inşa etmişlerdir. Piramide benzeyen zigguratlar hem okul, hem astronomi çalışmalarının yapıldığı gözlemevi hem de tarım ürünlerinin saklandığı depo olarak kullanılmaktaydı. Aşağıda verilenlerden hangisi Sümerlerin astronomi alanında çalışmalar yaptıkarına doğrudan kanıt olarak gösterilemez? A) Ay yılı esaslı takvimi bulmaları B) Güneş sistemindeki beş gezegeni keşfetmeleri C Matematikte dört işlemi kullanmaları D) Ay ve Güneş tutulmaları hesaplamaları 2. Sümerlerin icat ettiği tekerleğin aşağıdaki gelişmelerden hangisine neden olduğu söylenemez? A) Savaş taktiklerinde değişikliklerin yaşanmasına B) Ticari faaliyetlerin gelişmesine C) Yük ve eşyaların kolayca taşınmasına D Medeniyetler arasındaki etkileşimin azalmasına. Aşağıdakilerden hangisi Sümerlerin icat ettiği yazının dünya medeniyetine yaptıkları katkılara örnek olarak gösterilemez? A) Tarihî devirler başlamıştır. B) Bilgiler kayıt altına alınabilmiştir. C Tarımda modernizasyon olmuştur. D) Eğitim ve bilim çalışmaları kolaylaşmıştır Asurluların Anadolu daki ticaret merkezi olan Kayseri deki Karum Koniş te yapılan kazılarda madeni paralar, Azurlu tüccarların demir ve bakır siparişlerini gösteren Asurca yazılmış kil tabletler bulunmuştur. Verilen bilgilere bakılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Asurluların en zengin Anadolu medeniyeti dir. B Asurlular Anadolu da tarihi çağların başlamasında etkili olmuştur. C) Kayseri de sadece demir ve bakır ticareti yapılmaktadır. D) Karum Kaniş Anadolu daki en önemli ticaret merkezidir. 5. Tarihi devirler Sümerlerle birlikte başlamıştır. diyen bir tarihçi sözlerine Sümerlerin aşağıda verilen özelliklerinden hangisini kanıt olarak gösterilebilir? A) Zigguratlar inşa etmelerini B) Site denilen şehir devletleri halinde yaşamalarını C Çivi yazısını bulmalarını D) İlk tekerleği icat etmelerini 6. Mezopotamya uygarlıkları ile bunların bazı belirgin özellikleri aşağıdaki seçeneklerden hangisinde yanlış verilmiştir? A) Asurlular tarihteki ilk kütüphaneyi inşa etmişlerdir. B) Babillerin Hammurabi Kanunları tarihteki ilk anayasa olarak kabul edilmektedir. C) Tarihte bilinen ilk yazıyı Sümerler kullanmışlardır. D Asurlular ilk tekerleği icat ederek ticari faaliyetleri kolaylaştırmışlardır.

7 Anadolu Uygarlıkları Ders 06 ANADOLU UYGARLIKLARI Elverişli iklimi, zengin bitki örtüsü, verimli arazileri ve zengin yer altı kaynakları nedeniyle Anadolu, tarih boyunca birçok uygarlığa ev sahipliği yapmıştır. Hititler M Hititlerin başkenti Çorum yakınlarındaki Hattuşaş dır. M Hititler, Mısırlılarla yaptıkları savaşın ardından tarihte bilinen ilk yazılı antlaşma olan Kadeş Antlaşması nı imzalamışlardır. M Hitit Kralları, Tanrı ya hesap vereceklerine inandıklarından önemli gördükleri olayları Anal denilen yıllıklara yazdırmışlardır. Bu da tarih yazıcılığını başlatmıştır. M Soylulardan oluşan Pankuş Meclisi önemli kararların alınmasında etkili olmuştur. Frigler M Ülkenin başkenti, Ankara nın Polatlı ilçesi yakınlarındaki Gardion şehridir. M Friglerin en tanınmış kralı Midas tır. M Frigler tarımsal faaliyetlere önem vermişler. M Kibele Friglerin bereket tanrısıdır. M Madenlerden Fibula denilen süs eşyaları yapmışlar, Tapates denilen yünlü halılar dokumuşlardır. Lidyalılar M Efes ten başlayıp Anadolu nun içlerinden geçerek Mezopotamya daki Ninova şehrine kadar uzanan Kral Yolu nu yapmışlardır. M Lidyalılar, takas usulüne son vererek tarihte ilk defa ticari faaliyetlerde madeni parayı kullanmaya başlamışlardır. M Lidyayılar ulusal bir ordu kurmak yerine paralı asker kullanmayı tercih ettiklerinden dolayı kısa sürede yıkılmışlardır. İyonlar M Ege Denizi kıyılarından koloni deline liman şehirleri kuran iyonlar Karadeniz ve Akdeniz kıyılarında birçok koloni oluşturmuşlardır. M İyonlar, kültürel ve bilimsel yönden Anadolu medeniyetlerinin en gelişmiş uygarlığıdır. M Şehir devletleri halinde yaşamaları özgür düşünce ortamını geliştirmiştir. Bu durum tıpta hipokrat, tarihte Heredot, ilk dünya haritasını çizen Hekataios, felsefede Diyojen, matematik Pisagor, Tales gibi bilim insanlarının yetişmesini sağlamıştır. Urartular M Doğu Anadolu da güçlü bir devlet kurmuşlardır. M Başkenti Van yakınlarındaki Tuşpa dır. M Urartular ölümden sonra hayata inanmışlar ve ölülerini eşyalarıyla birlikte mezara koymuşlardır. M Van Kalesi, sulama kanalları ve barajlar inşa etmişlerdir. ETKİNLİK 1 Aşağıda verilen bilgilerin doğru ya da yanlış olduklarını ilgili kutucuklara işaretleyiniz Hititler de Tavananna denilen kraliçe yönetimde etkilidir. Hititler de Pankuş adı verilen asillerden oluşan bir meclis yönetim işlerinde krala yardımcı olmuştur. Din konusunda hoşgörülü bir tutum sergilemiş olan Hititler, tek tanrılı bir dini inanca sahiptirler. Frigler de tarım çok önemli olduğu için tarıma dayalı cezalar da çok ağırdır. Ulusal orduya önem vermeyerek paralı asker kullanmaları, Lidyalıların Anadolu da uzun süre yaşamalarında etkili olmuştur. Deniz ticareti sayesinde zenginleşen İyonyalılar, kültürel ve bilim yönüyle Anadolu medeniyetlerinin en gelişmişi olmuşlardır. Urartuların su ihtiyaçlarını karşılamak için yaptıkları 56 km uzunluğundaki su kanalı günümüzde hala Van da hizmet vermektedir. Hitit kralları Büyük Kral ünvanını alıp aynı zamanda baş rahip, baş yargıç ve başkomutanlık görevlerini de yerine getirmektedir Lidyalılar, kurdukları ticaret yolları sayesinde Anadolu ile Mezopotamya arasındaki ticari, siyasi, sosyal ve kültürel ilişkilerin canlanmasına zemin hazırlamışlardır. Lidyalılar tarihte ilk kez kağıt parayı kullanarak ticarette takas usulüne son vermişlerdir. D Y 5

8 Ders 06 Anadolu Uygarlıkları ETKİNLİK 2 Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılmış olan yerlere verilen kelimelerden uygun olanlarla doldurunuz. Kibele Efes ten Kadeş Kral Yolu nun Parayı takas deniz Mısırlılar Fenike Urartular Tavananna Anal Artemis Fibula tümülüs 1. Dünyanın bilinen ilk yazılı anlatlaşması olan... Kadeş Antlaşması Hititlerle... Mısırlılar... arasında imzalanmıştır. 2. Hititlerde krallar, tanrıya hesap vereceklerine inandıklarından dolayı tarih yazıcılığına önem vermişler ve Anal adı verilen yıllıklar hazırlatmışlardır.. Tarımsal faaliyetlerle çok fazla uğraşan Friglerde... Kibele en büyük tanrı olarak kabul edilir ve bereketin simgesidir. 4. Ticari faaliyetlerde bulunarak zenginleşen Lidyalılar,... Efes ten başlayıp Mezopotamya daki Ninova ya kadar uzanan... Kral Yolu nun açılmasında etkili olmuştur. 5. Lidyalılar tarihte bilinen ilk madeni... parayı yaparak ticarette... takas... usulünün son bulmasını ve ticaretin gelişmesini sağlamışlardır. 6. Ege Denizi kıyılarında kurulan İyonlar, yaşadıkları bölgenin coğrafi konumundan dolayı... deniz... ticaretinde çok gelişmişlerdir. 7. İyonlar,... Fenike Alfabesi nden yararlanarak kendi alfabelerini oluşturmuşlardır. Urartular 8. Ölümden sonra hayata inanmış olan... ölülerini eşyaları ile birlikte mezara koymuşlardır. 9. Frigler madenlerde... Fibula denilen süs eşyaları yapmışlardır. 10. Frigler kuralları için yığma tepeden oluşan... tümülüs adı verilen mezarlar yapmışlardır. 11. Hititler de... Tavananna adı verilen kraliçe kral olmadığı zaman devleti kral adına yönetmiştir. 12. Dünyanın yedi harikası olarak kabul edilen Efes teki... Artemis Tapınağı İyonlara aittir. 6

9 Anadolu Uygarlıkları Bilgi Öğrenme Testi Anadolu da kurulan uygarlıklar hakkında araştırma yapmak isteyen Zeynep, araştırmasında aşağıdaki uygarlıklardan hangisine yer vermemelidir? A) Hititler B Sümerler C) Frigler D) İyonlar 2. Anadolu, tarih öncesi devirlerden itibaren insanların gelip yerleştikleri bir yer olmuştur. Anadolu iklimiyle, yeryüzü şekilleriyle tarım ve hayvancılık gibi ekonomik faaliyetlere elverişlidir. Asya ve Avrupa kıtaları arasında yer aldığından çok fazla göç alıyordu. Verilen bilgiye göre, aşağıdakilerden hangisinin Anadolu da kurulan medeniyetler üzerinde olumlu bir etkisinin olduğu söylenemez? A) İklimi B) Yer şekilleri C) Jeopolitik konum D Yer altı kayrakları. Aşağıda verilenlerden hangisi uygarlıkların birbirlerinden etkilendiklerine kanıt olarak gösterilemez? A) Urartuların, Asur çivi yazısını kullanmaları B Hititlerin, anal adı verilen yıllıklar yazmaları C) Lidyalıların, Yunan tanrılarına tapmaları D) Fenikelilerin buldukları 22 harfli alfabenin Romalılar tarafından geliştirilmesi 4. Hititler, Anadolu medeniyetleri içinde en güçlü, en geniş sınırlara ulaşmış devletti. Mısırlılara karşı savaşarak tarihin bilinen ilk yazılı anlaşması olan Kadeş Antlaşması nı imzalamışlardır. Verilen bilgilere bakılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A Mısırlılarla yapılan savaşı Hititler kazanmıştır. B) Hititler, Anadolu da geniş bir alanda hakimiyet kurmuşlardır. C) Mısırlılarla yaptıkları antlaşmanın günümüze ulaşmasını sağlamışlardır. D) Yazıyı kullanarak bilgilerin kalın olmalarına katkı sağlamışlardır. 5. Hititlerde; Halk, kral ve ailesi, soylular, rahipler, askerler ve köleler olmak üzere eşit haklara sahip olmayan sınıflara ayrılmıştı. Büyük kral ünvanını alan krallar, aynı zamanda başrahip, baş yargıç v.b. görevleri de yerine getirirlerdi. Temel geçim kaynağı hayvancılık ve tarımdı. Yukarıdaki bilgilerde Hititlerin hangi alandaki faaliyetlerinden söz edilmemiştir? A) Ekonomik B Askeri C) Yönetim D) Sosyal 6. Tarihte parayı ilk bulan ve kullanan Anadolu medeniyeti aşağıdakilerden hangisidir? A) Hititler B) İyonlar C Lidyalılar D) Frigler 7

10 Bilgi Öğrenme Testi 02 Anadolu Uygarlıkları 1. Hititler de Pankuş adı verilen asillerden oluşan bir meclis yönetim işlerinde krala yardımcı olurdu. Pankuş meclisi gerektiğinde kral ve kraliçeyi yargılama hatta mahkûm etme hakkına sahipti. Verilen bilgilere bakılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) Kralın yetkileri sınırsız değildir. B) Pankuş meclisinin yargı görevi de bulunmaktadır. C) Toplumda sosyal sınıf ayrımları yapılmaktadır. D Pankuş meclisi kral adına ülkeyi yönetmektedir. 2. Urartular ölüleri için kayaları oyarak oda şeklinde mezarlar yapmışlardır. Ayrıca bu mezarlara ölülerini silah ve diğer kişisel eşyalarıyla birlikte gömmüşlerdir. Verilen bilgiye bakılarak Urartularla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Çok tanrılı dinlere inanmışlardır. B) Mimaride ileri gitmişlerdir. C Hayatın ölümden sonra da devam ettiğine inanmışlardır. D) Toplum sınıflara ayrılmıştır.. İyonlar Ege Denizi kıyılarında şehir devletleri halinde yaşamışlardır. İyonların şehir devletleri halinde yaşamalarının aşağıdakilerden hangisine zemin hazırladığı söylenemez? A) Siyasi birlik kuramamalarına B) Özgür düşünce ortamının gelişmesine C) Güçlü bir devlet olamamalarına D Başka devletlerden vergi almalarına 8 4. Friglerle ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Başkentleri Ankara yakınlarındaki Gardion dur. B) Toprak ve bereket tanrıçası Kibele yi en büyük tanrı olarak kabul etmişlerdir. C) En tanınmış kralları Midas tır. D Fenike alfabesinden yararlanarak kendi alfabelerini oluşturmuşlardır. 5. Yabancı askerlerden oluşan paralı bir ordu kurmuşlardır. Pek çok Yunan tanrısını kendi tanrıları olarak kabul etmişlerdir. Ticari faaliyetlerde takas usulüne son vermişlerdir. Anadolu ve Mezopotamya arasındaki ticari, siyasi, sosyal ve kültürel ilişkilerin canlanmasına zemin hazırlamışlardır. Lidyalılarla ilgili yukarıda verilen bilgilerden kaç tanesi doğrudur? A) 1 B) 2 C) D 4 6. Uygarlık Özellikleri I. Hititler Tarihteki bilinen ilk ticaret yolu olan Kral Yolu nu yapmışlardır. II. İyonlar Hipokrat, Heredot, Diyojen, Pisagor gibi bilim adamları yetiştirmişlerdir. III. Urartular Van Ovası nın sulanması için günümüzde de kullanılan sulama kanalları yapmışlardır. IV. Lidyalılar Tanrıya hesap vereceklerine inandıkları için anal adı verilen yıllıklar hazırlamışlardır. Yukarıda verilen uygarlık - özellikleri eşleştirmesinin doğru olabilmesi için hangi iki uygarlığın yerinin değiştirilmesi gerekmektedir? A) I ve II B) II ve III C I ve IV D) III ve IV

11 Anadolu Uygarlıkları Bilgi Öğrenme Testi 0 1. Lidyalılar; I. Kral Yolu nu yaptılar. II. Parayı icat ettiler. III. Ordularında paralı askerler kullandılar. Buna göre, Lidyalılar ile ilgili verilen bilgilerden hangisi ya da hangileri ticaretin gelişmesinde etkili olmamıştır? A) Yalnız I B Yalnız III C) I ve II D) I, II ve III 2. Anadolu ya çivi yazısını getirerek burada tarih öncesi çağların sona erip tarih çağlarının başlamasını sağlayan uygarlık aşağıdakilerden hangisidir?. A) Urartular B) Lidyalılar C Asurlular D) Fenikeliler Ben Hitit kralıyım. Ülkemin başkomutanı, başyargıcı ve başrahibi benim. Buna göre, Hititlerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Kralın yetkililerinin geniş olduğu B) Kralın dini yetkilerinin olduğu C) Yargının bağımsız olmadığı D Kralın meclis başkanı olduğu 4. Tarihte bilenen ilk yazılı anlatmayı imzalayan uygarlıklar aşağıdakilerden hangisidir? A) Hititler Sümerler B) Lidyalılar Fenikeliler C) Akadlar Lidyalılar D Hititler Mısırlılar 5. Hititler Analları (yıllıklar) oluşturmuşlardır. Frigler Saban kırana idam cezası vermişlerdir. Lidyalılar Kral Yolu nu yapmışlardır. Urartular Kaya (taş) oymacılığında ilerlemişlerdir. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Yazıyı Hititlerin bulduğuna B Friglerin tarıma önem verdiğine C) Urartuların ahiret inancına sahip olduğuna D) Lidyalıların tarım yaptığına Başkentleri Tuşpa dır. 2. Mısırlılarla Kadeş Antlaşması nı imzalamışlardır.. Şehir devletleri halinde yaşamışlardır. 4. Kral Yolu nu yapmışlardır. Yukarıda hakkında bazı bilgiler verilen devletler aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak eşleştirilmiştir? A) Frigler Lidyalılar Urartular Hititler B) Urartular Frigler İyonlar Lidyalılar C) Hititler Urartular Frigler İyonlar D Urartular Hititler İyonlar Lidyalılar 9

12 Analiz Anadolu Uygarlıkları 1. Van ve çevresinde yapılan kazılarda su kanallarına ve çivi yazısı ile yazılmış tabletlere rastlanılmıştır. Verilen bilgilere bakılarak Van ve çevresinde kurulan Urartular ile ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) Tarımsal faaliyetlerde bulunduklarına B) Kültürel olarak geliştiklerine C) Tarımsal üretimi artırmak istediklerine D Çok tanrılı bir inanca sahip olduklarına 2. Lidyalılar, Efes ten başlayıp Mezopotamya da Ninova şehrine kadar uzanan Kral Yolu nu yapmışlardır. Bu yol Anadolu ve Mezopotamya arasındaki ticari, siyasi, sosyal ve kültürel ilişkilerin canlanmasına zemin hazırlamıştır. Bu bilgiye göre, Lidyalılarla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir? A) Madencilikle uğraşmışlardır. B Ticarette ileri gitmişlerdir. C) Bilimsel çalışmalara öncülük etmişlerdir. D) Tarım başlıca geçim kaynaklarından biridir.. Hititlerde; suç işleyenin tazminat ödemesi halinde cezasının kaldırılması, mal sahibi olma ve miras hakkı gibi kanunların düzenlenmesi aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir? A) Devlet yönetiminde ileri gittiklerinin B Hukuka önem verdiklerinin C) Ticari faaliyetlerde geliştiklerine D) Bilimsel gelişmelere öncülük ettiklerine İlk Çağ da Anadolu da kurulan devletler, Frigler, tarım ve hayvancılıkla İyonlar, denizcilik ve kolonicilikle Urartular, madencilikle uğraşmışlardır. Yukarıda verilen bilgilere göre; İlk Çağ uygarlıkları için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Ticarete önem verdikleri B) Kalıcı eserler bıraktıkları C) Diğer uygarlıklarla etkileşim halinde oldukları D Ekonomik faaliyetlerini yerleştikleri coğrafi etmenlerin şekillendirdiği 5. Madencilik ve buna bağlı olarak maden işçiliğinde ilerlemişlerdir. Mimari alanda da büyük gelişme göstermişler; kaleler, su kanalları ve bentler gibi çeşitli eserler yapmışlardır. Bu eserlerden bazıları günümüze kadar ulaşmıştır. Buna göre yukarıda özelikleri verilen uygarlık hakkında aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Tarımla uğraştıkları B Ticari faaliyetleri geliştirdikleri C) Yerleşik hayata geçtikleri D) Çeşitli mimari eserler yaptıkları 6. Frigler; Merkezi krallıkla yönetilmişlerdir. Tarım ve hayvancılığa önem vermişlerdir. Çok tanrılı dinlere inanmışlardır. Buna göre, Friglerle ilgili aşağıdaki sorulardan hangisine cevap verilemez? A) Yönetim şekilleri nasıldır? B) Ekonomik faaliyetleri nelerdir? C) Dini yapıları nasıldır? D Hangi ülkelerle savaşmışlardır?

13 Kültürel Zenginliğimiz Ders 07 GÜZEL ÜLKEM Ülkemiz, en eski çağlardan itibaren önemli bir yerleşim merkezi olmuştur. Bunda hem iklimin yaşamaya elverişli olması hem de verimli topraklarının bulunması etkili olmuştur. Yurdumuzun bu özellikleri tarih boyunca pek çok uygarlığa ev sahipliği yapmasını sağlamıştır. M Ülkemiz, çok çeşitli doğal güzelliklere sahiptir. Doğal güzelliklerimizin yanında Osmanlı, Selçuklu, Roma gibi pek çok devlete ait tarihi eserler yönünden de oldukça zengin bir mirasa sahibiz. Çevremize baktığımızda mutlaka bir doğal güzellik ve tarihî bir mekân ya da eserle karşılaşırız. Bu nedenle ülkemize her yıl milyonlarca turist gelmektedir. Doğal Varlıklarımız M Oluşumunda insan emeği bulunmayan, doğada kendiliğinden var olan, gezip görülebilecek güzelliği olan unsurlara doğal varlık denir. M Dağ, deniz, ova, ırmak, orman, göl gibi doğal varlıkların yapılışında insanlar görev almamışlardır. Bunlar doğanın kendisinde var olan coğrafi unsurlardır ve Türkiye bu açıdan oldukça zengin bir ülkedir. Tarihi Eserlerimiz M Geçmiş uygarlıklardan bugüne kadar gelen din, bilim, düşünce, sanat, edebiyat ve mimari alanda ortaya konulan eserlere tarihi eserler denir. M İnsanlar tarafından yapılan kale, saray, antik kent, köprü, çeşme, medrese, kervansaray, tapınak ve türbe gibi tarihi eserler zarar görmemeleri için mutlaka korunmalıdırlar. Ayrıca tarihi eserler insanlığın ortak mirası olduğundan ziyaretcilere açık tutulmalıdırlar. Tarihi Eserlerin Özellikleri M İnsanlar tarafında yapılmış eserlerdir. M Ait oldukları ülkelerin kültürel özelliklerini yansıtır. M Geçmiş dönemde yaşamış insanlar hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlar. M İnsanlığın ortak mirası olarak kabul edilir. ETKİNLİK 1 Aşağıda verilen bilgilerin doğru ya da yanlış olduklarını ilgili kutucuklara işaretleyiniz Ülkemizde yer alan tarihi zenginlikler yüzyıllar öncesini günümüze taşır. Tarihi eserlerin korunmasına gerek yoktur. Ülkemiz, tarihi eserler bakımından çok zengin bir ülkedir. Tarihi eserler insanlar tarafından yapılmıştır. Doğal varlıklar, insan eli değmeden doğada kendiliğinden oluşmuştur. Ülkemizdeki doğal varlıklardan hiç biri turizm faaliyetlerine elverişli değildir. Ülkemizin her bölgesinde birbirinden farklı ve eşsiz güzellikte doğal varlıklar yer alır. İshak Paşa Sarayı Ağrı da yer alan önemli bir doğal varlığımızdır. Kuş Cenneti, Uludağ, Yedigöller ülkemizde en çok bilinen doğal parklardan bazılarıdır. Doğal varlıklar, yerleşme ve ekonomik faaliyetlere bağlı olarak zarar görebilir Sadece mimari yapılar tarihi eser olarak değerlendirilmektedir. Peribacaları, ülkemizin sahip olduğu önemli tarihi eserlerden biridir. Doğal varlıklar geçmiş dönemde yaşamış insanlar hakkında bilgi edinmemizi sağlar. D Y 41

14 Ders 07 Kültürel Zenginliğimiz ETKİNLİK 2 Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılmış olan yerleri verilen kelimelerden uygun olanlarla doldurunuz. doğal varlık yerleşim koruma kültürel İstanbul günümüze kültür turistlerin ortak tarihi eser Zengin ekonomik uygarlıklar kendiliğinden doğal varlık 1. Doğada insan eli değmeden oluşan ve gezip görülebilecek özelliği olan unsurlara... denir. 2. Denizler, doğal oluşumlar, karlı dağlar, göller, ırmaklar, ormanlar ve milli parklar... turistlerin gezip konakladığı başlıca yerlerdir.. Doğal parklar, manzarası ve farklı nitelikleri olduğundan... koruma altına alınmış yerlerdir. 4. Doğal varlıklar, insanların ilgisini çektiği için zamanla çevrelerine... yerleşim merkezleri kurulmuştur. 5. Geçmiş uygarlıklardan bu güne kadar oluşan mimari, bilim, düşünce, sanat ve edebiyat gibi alanlarda ortaya konulan eserlere... tarihi eser denir. 6. Tarihi eserler insanlığın... ortak mirası olduğu için ziyaretçilere açık tutulmalıdır. 7. Ülkemizde yer alan tarihi zenginlikler yüzyıllar öncesini... günümüze taşımaktadır. 8. Tarihî eserler ait oldukları ülkelerin... kültürel özelliklerini yansıtmaktadırlar. 9. Tarihî eserler ülkemizin... kültürel hazineleridir. 10. Doğal varlıkları ve birçok medeniyetten kalan tarihi eserler nedeniyle..., kültürel ülkemizin en çok ziyaret edilen şehri durumundadır. 11. Doğal varlıklar, yerleşme ve...faaliyetlere ekonomik bağlı olara zarar görebilirler. uygarlıklar 12. Anadolu da kurulan... bir çok tarihî eser inşa etmişlerdir. kendiliğinden 1. Doğal varlıklar, insan eli değmeden doğada... oluşmuştur. 14. Türkiyede doğal varlıklar ve tarihî eserler bakımından oldukça... zengin bir ülkedir. 42

15 Kültürel Zenginliğimiz Bilgi Öğrenme Testi Doğada insan eli değmeden oluşan gezilip görülebilecek özelliği olan unsurlara doğal varlık denir. Verilen tanıma göre, aşağıdakilerden hangisi doğal varlıklara örnek olarak gösterilemez? A) Mağaralar B) Şelaleler C Kaleler D) Göller 2. Ülkemizdeki doğal varlıkları araştırmak isteyen Ali, araştırmasında aşağıdakilerden hangisine yer verirse yanlış olur? A) Denizli de bulunan Pamukkale Travertenleri ne B) Antalya daki Manavgat Şelalesi ne C Çanakkale deki Truva Antik Kenti ne D) Nevşehir deki peribacalarına. Doğal varlıkların özellikleri hakkında aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) İnsan eli değmeden doğada kendiliğinden oluşmuştur. B) İnsanların ilgisini çektiği için zamanla çevresine yerleşim merkezleri kurulmuştur. C) Yerleşme ve ekonomik faaliyetlere bağlı zarar görebileceği için korunması gerekir. D Turizm faaliyetlerinin gelişimine katkı sağlamamaktadır. 4. I. Ayder Yaylası II. Cennet ve Cehennem Obruğu III. Uzungöl IV. Peribacaları Yaz tatilini Karadeniz Bölgesi nde geçiren Yeliz, yukarıda verilen doğal varlıklardan hangisini görebilmiştir? A) I ve II B I ve III C) II ve III D) II ve IV 5. Aşağıdakilerden hangisi Marmara Bölgemizde bulunan doğal varlıklarımızdan biri değildir? A Ölüdeniz B) Bursa Uludağ C) Abant Gölü D) Manyas Kuş Cenneti 6. Türkiye doğal varlıkları, tarihi mekanları ve eserleri ile dünyada eşsiz bir ülkedir. Ülkemizde tarihi eser ve doğal güzelliklerin yaygın olmasının aşağıdakilerden hangisi üzerinde etkisinin olduğu söylenemez? A) Ülke gelirlerinin artmasında B) Turist sayısının artmasında C Sanayinin gelişmesinde D) Ticaretin gelişmesinde 4

16 Bilgi Öğrenme Testi 02 Kültürel Zenginliğimiz 1. Aşağıdakilerden hangisi diğerlerinden farklı bir özelliğe sahiptir? A) Damlataş Mağarası B Sümela Manastırı C) Ayder Yaylası D) Dalaman Çayı 2. Tarihi varlıkların özellikleri ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? A) Ait oldukları ülkenin kültürel özelliklerini yansıtırlar. B) İnsanlığın ortak mirası olarak kabul edilirler. C) Geçmiş dönemlerde yaşayan insanlar hakkında bilgi edinmemizi sağlarlar. D Zarar görmeyecek kadar sağlam oldukları için korunmalarına gerek yoktur.. Almanya dan İstanbul a ziyarete gelen turist kafilesi aşağıda verilen tarihi eserlerden hangisini ziyaret edemez? A) Topkapı Sarayı B) Ayasofya C Selimiye Camii D) Yerebatan Sarnıcı Türkiye, tarihi eserler bakımından oldukça zengin bir ülkedir. Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir? A) Ülkemize gelen turist sayısının fazla olması B) Ticari ve ekonomik faaliyetlerin gelişmiş olması C Geçmişten günümüze kadar pek çok uygarlığın kurulması D) Yüzey şekillerinin farklılık göstermesi 5. Aşağıdaki doğal varlık - tarihi eser eşleştirmelerinden hangisi yanlış yapılmıştır? Doğal Varlık Tarihi Eser A) Van Gölü Artemis Tapınağı B) Uzungöl İshak Paşa Sarayı C) İnsuyu Mağarası Aspendos Tiyatrosu D Kız Kulesi Nemrut Dağı 6. Öğretmeni Mustafa dan ülkemizdeki tarihi eserleri araştırıp onların bir fotoğrafını sınıf arkadaşlarının görebilmesi için sınıfa getirmesini istemiştir. Buna göre, Mustafa aşağıda verilen fotoğraflardan hangisi sınıfa götürürse yanlış olur? A) B) Mevlana Müzesi C D) Manavgat Şelalesi Galata Kulesi Sümela Manastırı

17 Kültürel Zenginliğimiz Bilgi Öğrenme Testi 0 1. Topkapı Sarayı İshakpaşa Sarayı...?... Malabadi Köprüsü Sümela Manastırı Verilen şemada soru işareti (?) ile gösterilen yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? A Tarihi Eserlerimiz B) Doğal Güzelliklerimiz C) Göllerimiz D) Su Kaynaklarımız 2. Oluşumunda insan emeği bulunmayan doğada var olan ve gezilip görülebilecek güzelliği olan unsurlara... denir.. Boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? A) doğal varlık B tarihî eser C) fiziki harita D) siyasi harita Bu yıl Akdeniz Bölgesi ne tatile gideceğim. Orada nereleri görmemi tavsiye edersin? Mustafa Akdeniz Bölgesi ne gidince mutlaka... gitmelisin. Berna Verilen diyalogda Berna nın ifadesinde boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilirse yanlış olur? A) Manavgat ı B) Karain Mağarası nı C Uzungöl ü D) Cennet ve Cehennem Obruğu nu 4. Yurdumuza gelen bir turist, bölgelerimizdeki turistik yerleri gezmek istiyor. Ardından hangi bölgelerde hangi yerleri görebileceği hakkında bir araştırma yaparak bir tablo hazırlıyor. 5. Bölgeler Ziyaret Edebileceği Yerler Marmara Bölgesi... Ege Bölgesi... Karadeniz Bölgesi... Tabloda boş bırakılan yerlere, aşağıdakilerden hangisi yazılamaz? A İshak Paşa Sarayı B) Topkapı Sarayı C) Sümela Manastırı D) Meryem Ana Kilisesi Emre; İstanbul, Zonguldak, Samsun, Trabzon ve Rize illerini kapsayan Karadeniz Turu adlı bir gezi etkinliğine katılmıştır. Buna göre, Emre aşağıdakilerden hangisini görmüş olamaz? A) Ayder Yaylası nı B) Sümela Manastırı nı C) Topkapı Sarayı nı D Malabadi Köprüsü nü 6. Aşağıda yurdumuzda bulunan bazı doğal güzellikler ve tarihi eserler bulundukları illerle eşleştirilmiştir. Buna göre, hangi eşleştirmedeki bilgi yanlıştır? A) Abant Gölü Bolu B) Pamukale Travertenleri Denizli C) Truva Atı Çanakkale D İshakpaşa Sarayı Bursa 45

18 Analiz Kültürel Zenginliğimiz Deniz Dağ Kale Vadi Yukarıda hangi sembol ile gösterilen unsur, doğal varlıklar arasında yer almaz? A) H B) s C l D) n İnsanlığın çok eski zamanlarından günümüze kadar kalmış eserlere tarihî eser denir. Bunlara örnek olarak... verilebilir. Öğretmenin ifadesinde boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilirse yanlış olur? A) heykeller B) paralar C) savaş aletleri D millî parklar. Aşağıdakilerden hangisi ülkemizde bulunan, insanlığın ortak mirası sayılan doğal ve tarihî varlıklardan biri değildir? A) Peri Bacaları B) Nemrut Dağı Heykelleri C) Pamukkale Travertenleri D Babilin Asma Bahçeleri Tarihî Varlık Doğal Güzellik Plajlar Yaylalar Saraylar Camiler Verilen tabloda işaretlerinden kaç tanesinin yanlış yerleştirildiği söylenebilir? A 1 B) 2 C) D) 4 Türkiye haritası üzerinde taralı olarak gösterilen bölgede aşağıdaki doğal varlıklardan hangisi yer almaz? A Efes Antik Kenti B) Abant Gölü C) Uludağ D) Manyas Kuş Cenneti 6. I. Sümela Manastırı II. Manavgat Şelalesi III. Efes Antik Tiyatrosu Yukarıda verilenlerin doğal varlık, tarihi eser eşleştirmelerinden hangisi doğru olarak verilmiştir? I II III A Tarihi Eser Doğal Varlık Tarihi Eser B) Tarihi Eser Tarihi Eser Doğal Varlık C) Doğal Varlık Tarihi Eser Tarihi Eser D) Tarihi Eser Tarihi Eser Tarihi Eser

19 Hayatımızdaki Kültürel Ögeler Ders 08 KÜLTÜREL ÖZELLİKLERİMİZ M Bir toplumda nesilden nesile aktarılıp yaşatılan gelenek, görenek, inanış, düşünce ve sanat varlıklarını hepsine kültür denir. M Kültür ayrıca topluma bir kimlik kazandıran, dayanışma ve birlik duygusu veren toplumda düzenide sağlayan maddi ve manevi değerlerin bütünüdür. Bir milletin kültürü, tarihi boyunca şekillenir. M Gelenekler, yemekler, bayramlar, düğünler, halk oyunları, spor etkinlikleri, kıyafetler, dil, türküler, din ve el sanatları kültürü oluşturan başlıca unsurlardır. M Kültürel özellikler ülkeden ülkeye değişebileceği gibi aynı ülkenin bölgeleri arasında da farklılık gösterebilir. Ülkemizdeki kültürel farklılıklar, toplumun kesin olarak birbirinden ayıracak kadar fazla değildir. Başlıca kültürel ögelerimiz şunlardır; M Gelenek ve görenekler; geçmişten günümüze aktarılan, herkesin benimseyip uyguladığı davranış ve yaşantı biçimine gelenek, bir şeyi eskiden gördüğü gibi yapma alışkanlığına ise görenek denir. M Halk oyunları; konularını toplumsal olaylardan ve günlük yaşamdan alan halk oyunları ülkemizde her yörede birbirinden farklıdır. M El sanatlarımız; ortaya çıktığı toplumun duygularını, beğenilerini ve kültürümünü yansıtan kültürel değerlerimizdendir. M Bayramlarımız; birlik ve beraberlik duygularımızı güçlendiren, ulusça kutladığımız millî bayramlarımız, dinî açıdan önemli ve kutsal sayılan günlerde kutladığımız dinî bayramlarımız, doğadaki değişimler ve toplumsal olayları konu alan mevsimsel bayramlarımız bulunmaktadır. Geçmişten Günümüze M Toplumsal düzeni sağlayan, bireylere yol gösteren kurallar ve fikirlere kültürel öğe denir. Kültürel ögeler zaman içinde değişikliğe uğrayabileceği gibi hiç değişikliğe uğramadan da devam edebilir. M Türklerin dünya mutfağına kazandırdığı yoğurt ve ayran binlerce yıldır sofralarımızda severek tüketilmektedir. Bu nedenle yoğurt ve ayran değişmeyen bir kültürel öğemizdir. M Misafirpererlik bizi biz yapan asırlardır süren kültürel değerlerimizdendir. Evimize gelen misafirlerimizi en iyi şekilde ağırlamaya çalışır ve onlara ikramlarda bulunuruz. Gelen misafirlere gül suyu sunmak da geleneklerimizden biridir. Günümüzde gül suyunun yerini kolonyalar almıştır. ETKİNLİK 1 Aşağıda verilen bilgilerin doğru ya da yanlış olduklarını ilgili kutucuklara işaretleyiniz Türk kültürü, uzun zaman içinde şekillenmiş köklü ve zengin unsurlarla dolu bir kültürdür. Kültürel özellikler, ülkeden ülkeye değişiklik gösterirken aynı ülke içinde hiçbir değişiklik göstermez. Türk toplumunun geneli tarihten gelen ortak kültüre bağlıdır. Ülkemizde bölgelere göre folklor kültürü farklılık gösterebilir. Ülkemizde yer alan coğrafi bölgelerde birbirinden farklı ve değişik lezzetlerde yemeklere rastlamak mümkündür. Kültür, bir ülkedeki millî birlik ve beraberliğin sağlanmasında etkili olan çok önemli bir unsurdur. Düğün, nişan ve kına törenleri yeni akrabalıkların oluşmasına ve insanların bir araya gelmesine neden olur. İnsanlar ihtiyaçlarını karşılamak, örtünmek ve korunmak amacı ile el sanatlarının ilk örneklerini vermişlerdir. Ülkemizde bayram kutlamaları birbirine benzerdir ve yöreden yöreye hiçbir farklılık göstermez Halı dokumacılığı ülkemizin pek çok yerinde benzer tekniklerle ancak farklı renk ve desenlerle sürdürülmektedir. Zeybek, sadece tek kişi tarafından oynayabilen bir halk oyunudur. Kültürel ögeler zaman içinde değişebileceği gibi değişmeden de devam edebilir. D Y 47

20 Ders 08 Hayatımızdaki Kültürel Ögeler ETKİNLİK 2 Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılmış olan yerleri verilen kelimelerden uygun olanlarla doldurunuz. farklılık halk şiveleri kemençe folklör mevsimlik el sanatları kumaş lokum Rize de Kültürel öge Ramazan Kurban 1. Yöresel kıyafetler iklim koşullarının etkisi ile bölgeden bölgeye... farklılık göstermektedir. 2. Türkiye de kullanılan ortak ve resmî dil olan Türkçe nin farklı konuşma türleri ve... şiveleri vardır.. Türk milletinin millî birliğini sağlamada önemli yere sahip millî ve dinî bayramların yanında Nevruz ve Hıdırellez gibi ortak... mevsimlik bayramlarımız da vardır. 4. Kültürel değerlerimizden biri olan... halk oyunları konularını doğadan, toplumsal olaylardan ve günlük yaşamdan almaktadır. 5. Karadeniz in hırcın dalgalarını andıran horon, el ele tutuşarak... kemençe eşliğinde oynanır. 6. Çay üretimi ülkemizde 190 larda... Rize de ziraat mühendisi Zihni Derin in çalışmalarıyla yaygınlaştırılmıştır. 7. Halk oyunları sadece yöresel dans ve kıyafeti kapsarken... folklör bütün halk kültürünü kapsayan bir terimdir. 8. Yüzyıllar içinde çevre şartlarına göre günümüze kadar ulaşan bakırcılık, halıcılık, hat, yorgancılık gibi... el... sanatları günümüzde de yaşatılmaya devam etmektedir. 9. Kağıt mendiller yaygınlaşmadan önce renk renk, desen desen... kumaş mendiller kullanılmıştır. 10. Osmanlı mutfağının en önemli tatlıları arasında yer alan ve Rahat ul-hülküm yani boğaz rahatlatan kelimesinden türeyen... lokum Dünya da Türk tatlısı olarak bilinmektedir Ramazan ve... kurban gibi dinî bayramların başlıca özelliği komşuların, dost ve akrabaların ziyaret gezileriyle bir araya gelmeleridir. kültürel öge 12. Toplumsal düzeni sağlayan, bireylere yol gösteren kurallar ve fikirlere... denir. 48

21 Hayatımızdaki Kültürel Ögeler Bilgi Öğrenme Testi Ülkemizde bölgelere göre folklör farklılık gösterir. Özellikle halk oyunları ve müzik çeşitliliği oldukça fazladır. Buna göre, aşağıdaki seçeneklerin hangisinde bölgeler ve halk oyunları yanlış eşleştirilmiştir? Bölgeler Tarihi Eser A) Ege Zeybek B) Karadeniz Horon C Güneydoğu Misket Anadolu D) Marmara (Trakya) Hora 2. Aşağıdakilerden hangisi kültürümüzün başka kültürlerden etkilendiğine kanıt olarak gösterilebilir? A) Lokum B Kolonya C) Gül suyu D) Baklava. Ülkemizdeki kültürel farklılıklar toplumu kesin olarak birbirinden ayıracak kadar fazla değildir. Türk toplumunun geneli tarihten gelen ortak kültüre bağlıdır. Ancak yörelere bağlı olarak konuşma şive farklılıkları, yetiştirilen tarım ürünlerine bağlı olarak yemek çeşitleri, iklime bağlı olarak da giyim şekillerinde farklılıklar görülmektedir. Verilen bilgilere bakılarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A Türk kültürü, zaman içinde şekillenmiş köklü ve zengin unsurlarla dolu bir kültürdür. B) Kültürel farklılıkların yaşanması toplumda kesin olarak bir ayrışmaya neden olmuştur. C) Her bölgemizde farklı tarım ürünlerinin yetiştirilmesinin temel nedeni kültürel farklılıklardır. D) Türk toplumunu oluşturan bireyler bütün kültürel değerlere aynı derecede bağlıdır. 4. Milletçe kutladığımız bayramlar, kültürel değerlerimizden biridir. İnsanları bir araya getiren bayramlar birlik ve beraberliğimizi güçlendirir. Dostluk ilişkilerini geliştirir, hoşgörü ve yardımlaşmayı arttırır. Verilen bilgilere bakılarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir? A) Ülkemizde sadece milli bayramlar önemsenmektedir. B) Nevruz ve Hıdırellez bayramları mevsimlik bayramlardır. C Bayramlar toplumsal birliğin sağlanılmasında etkili olmaktadır. D) Ülkemizde milli bayramlar sadece konu görevlileri tarafından kutlanmaktadır. 5. Aşağıdakilerden hangisi zengin Türk kültürünü oluşturan unsurlardan biri olamaz? A) Düğünler B) Türküler C İkim tipleri D) Kıyafetler 6. Aşağıda verilen bayramlarımızdan hangisi diğerlerinden farklı bir özelliğe sahiptir? A) 2 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı B) 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı C) 0 Ağustos Zafer Bayramı D 21 Mart Nevruz Bayramı 7. El ele tutuşarak kemençe eşliğinde oynanır. Baştan ayağa dalgalanma figürleri fırtınalı Karadeniz in zorlu yaşamını yansıtır. Yukarıda özellikleri verilen halk oyunu aşağıdakilerden hangisidir? A) Hora B) Halay C) Zeybek D Horon 49

22 Bilgi Öğrenme Testi 02 Hayatımızdaki Kültürel Ögeler 1. El sanatları toplumumuzun duygularını, beğenilerini, kültürünü yansıtan değerlerimizdendir. Yüzyıllar içinde çevre şartların göre değişerek günümüze kadar ulaşmış ve günümüzde de yaşatılmaya devam etmektedir. Aşağıda verilenlerden hangisi el sanatlarımıza örnek olarak gösterilemez? A Okçuluk B) Bakırcılık C) Halıcılık D) Çinicilik 2. Ülkemizin farklı yörelerinin farklı yemekleri vardır. Yörelerin yemekleri o bölgenin coğrafi özellikleri ile de yakından ilgilidir. Örneğin;... Yukarıdaki bilgiye aşağıdaki seçeneklerden hangisi ile devam edilirse yanlış olur? A) Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde etli yemekler daha fazla tercih edilir. B İç Anadolu Bölgesi nde hamsili ve mısır unlu yemekler daha çok pişirilir. C) Ege Bölgesi nde zeytinyağlı yemekler daha fazla tercih edilmektedir. D) Akdeniz Bölgesi nde ağırlıklı olarak sebze yemekleri pişirilmektedir.. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde şehirler ile meşhur lezzetleri yanlış eşleştirilmiştir? A) Hatay Künefe B) Mersin Tantuni C İzmir Mantı D) Gaziantep Baklava Kültürel özellikler, ülkeden ülkeye değişebileceği gibi aynı ülkenin bölgeleri arasında da farklılık gösterebilir. Aşağıdakilerden hangisi bölgelere göre farklılık gösteren kültürel özelliklerimizden biri değildir? A) Yemekler B) Halk oyunları C Millî Bayramlar D) Kıyafetler 5. Kültürel öğeler zaman içinde değişebildiği gibi değişmeden de devam edebilir. Soframızda severek tükettiğimiz...?... ve...?... bakalım. Türklerin dünya mutfağına kazandırdığı bu yiyecek ve içeceği binlerce yıldır tüketiyoruz. Geçmişte yalnızca evimizde yapılırken günümüzde fabrikalarda da üretilmektedir. Verilen bilgide? ile gösterilen boşluklara aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? A) simit - çaya B yoğurt - ayrana C) poğaça - böreğe D) kahve - lokuma 6. Osmanlı mutfağının en önemli tatlıları arasında yer almaktadır lü yılların başlarında başlayan Batı hayranlığı ile tahtını çikolataya kaptırmıştır. Kız istemelerinden yabancı ülke ziyaretlerine kadar pekçok yere götürülmektedir. Yukarıda hakkında bazı bilgiler verilen geleneksel lezzetimiz aşağıdakilerden hangisidir? A Lokum B) Baklava C) Künefe D) Sütlaç

23 Hayatımızdaki Kültürel Ögeler Bilgi Öğrenme Testi Ayşe Kadir Sultan Filiz Kenan Ali Yukarıdaki orkestra üyelerinden hangilerinin geleneksel ve yöresel müzik aletlerimizi kullandığı söylenemez? A Ayşe Filiz Kenan B) Kadir Sultan Ali Kenan C) Ayşe Sultan Kenan Filiz D) Filiz Kenan Ali Kadir Bizim oralarda eğer bir yolcu uzun bir yolculuğa çıkıyorsa arkasından yere su dökülür. Bu yolculuğu su gibi akıcı hale getirmesi için yapılır. Fatma Nine aşağıdaki kültürel ögelerden hangisine örnek vermiştir? A) Giyim B) Din C Gelenek D) Türküler. l. Türkülerin farklı bölgelere göre farklı söylenmesi H. Farklı yörelerde çeşitli oyun türlerinin olması s. Bölgelerimizde ev şekillerinin farklı farklı olması n. Farklı bölgelerde yaşayan insanların yöresel konuşmaları Yukarıda verilen kültürel farklılıklarımızdan hangisi iklim ve yer şekillerinden kaynaklanmaktadır? A) l B) H C s D) n 4. Geleneksel gölge oyunu olarak bilinen kültürel değerimiz aşağıdakilerden hangisidir? A) Keloğlan B) Nasreddin Hoca C Karagöz ve Hacivat D) Âşık ile Maşuk 5. Bayramlar heyecanla beklediğimiz, milletçe kutladığımız ortak kültür ögelerimizdir. Bu ögeler ortak millî, dini ve kültürel değerlerden doğmuştur. 6. Aşağıdaki seçeneklerden hangisinde bayramlar, ortak değerlere göre doğru olarak sıralanmıştır? Milli Dini Kültürel A) Kurban Ramazan 2 Nisan B 2 Nisan Kurban Nevruz C) Nevruz 2 Nisan Kurban D) Ramazan Nevruz Kurban Kültür: Toplumun duygu, düşünce, dil, sanat, gelenek ve göreneklerinin tümüdür. Verilen tanıma göre aşağıdakilerden hangisi kültürel unsurlarımıza örnek olarak gösterilemez? A) Millî Marşımız B) Türkülerimiz C) Yemeklerimiz D Madenlerimiz 51

24 Analiz Hayatımızdaki Kültürel Ögeler Bir milletin tarihi içerisinde oluşan ortak dil, din, örf ve adetlerine genel olarak denir. Öğretmenin ifadesinde H sembolü ile gösterilen yere aşağıdakilerden hangisi getirilirse doğru olur? A) geçmiş B kültür C) doğal zenginlik D) inanç 2. Ülkemizde bölgeler arasında giyim kuşam, şive ve beslenme alışkanlıkları bakımından farklılıklar görülmektedir.. Bu farklılıkların ortaya çıkmasında bölgelerin; 1. coğrafi konumu, 2. yüzey şekilleri,. iklim özellikleri gibi unsurlardan hangisinin ya da hangilerinin etkili olduğu söylenebilir? A) Yalnız 1 B) 1 ve 2 C) 2 ve D 1, 2 ve N K Yukarıdaki Türkiye haritasında taranarak gösterilen alanların hangileri arasında kültürel benzerliklerin daha fazla olduğu söylenebilir? A) K ile N B) N ile M C K ile L L M D) L ile M 4. Horon Hacivat - Karagöz Kemençe Noel Baba Yukarıda hangi sembol ile gösterilen unsur, Türk kültürüne özgü değildir? A) H B s C) l D) n 5. Ülkemizin her tarafında kız isteme, nişan ve düğün törenleri yapılır. Gelin ve damada takı takılır, gelen misafirlere düğün yemeği verilir. Bu uygulamaların aşağıdakilerden hangisine katkı sağladığı söylenebilir? A) Toplumsal düzenin sağlanmasına B İnsanların birbiriyle kaynaşmasına C) Ekonomik refah düzeyinin yükselmesine D) Kültürel farkların ortadan kalkmasına 6. Aşağıdakilerden hangisi Türk toplumunu, diğer toplumlardan ayıran kültürel özelliklerden biri değildir? A) B Kına gecesi C) D) Cirit Festival Horon oyunu