TEKİRDAĞ İLİNDE KABA YEM ÜRETİMİ VE İHTİYACI KARŞILAMA ORANI

Transkript

1 T.C. NAMIK KEMAL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK LİSANS SEMİNERİ TEKİRDAĞ İLİNDE KABA YEM ÜRETİMİ VE İHTİYACI KARŞILAMA ORANI Abdurrahman ERDOĞAN ZOOTEKNİ ANABİLİM DALI DANIŞMAN: DOÇ. DR. FİSUN KOÇ TEKİRDAĞ 2015 Her hakkı saklıdır

2 İÇİNDEKİLER DİZİNİ ÇİZELGE LİSTESİ... ii ŞEKİL LİSTESİ... iii 1. GİRİŞ TARIM ALANLARININ MEVCUT DAĞILIMI TEKİRDAĞ IN HAYVAN VARLIĞI VE KABA YEM İHTİYACININ HESAPLANMASI Tekirdağ ın Hayvan Varlığının Mevcut Durumu Büyükbaş hayvan varlığı Küçükbaş hayvan varlığı Hayvan Varlığının Kaba Yem İhtiyacı BBHB yoluyla hayvanların kaba yem ihtiyacının hesaplanması Günlük kuru madde ihtiyacının tespiti yoluyla kaba yem ihtiyacının hesaplanması Kaba yem üretiminin mevcut durumu Mera alanlarının mevcut durumu Yem bitkileri ekiliş ve üretim durumu Yem bitkisine ödenen desteklemeler Kaba yem ihtiyacının karşılanması durumu SONUÇ VE ÖNERİLER KAYNAKÇA i

3 ÇİZELGE LİSTESİ Çizelge 1. Tekirdağ arazi varlığı (da)... 3 Çizelge 2. Tekirdağ da tarla bitkileri ekiliş alanları (da)... 3 Çizelge 3. Büyükbaş hayvan varlığının yıllara göre değişimi (Adet)... 5 Çizelge 4. İlçelere göre büyükbaş hayvan sayıları (Adet)... 7 Çizelge 5. Küçükbaş hayvan varlığının yıllara göre değişimi (Adet)... 8 Çizelge 6. İlçelere bazında Büyükbaş ve küçükbaş sağılır hayvan sayıları (Adet)... 9 Çizelge 7. İlçeler bazında büyükbaş ve küçükbaş hayvan süt üretimi (Kg) Çizelge 8. BBHB ne çevrilme katsayıları ve BBHB hesaplanması Çizelge 9. Büyükbaş hayvan sayıları (Adet) Çizelge 10. Manda sayısı (Adet) Çizelge 11. Küçükbaş hayvan varlığı (Adet) Çizelge 12. Tek tırnaklı hayvan sayıları (Adet) Çizelge 13. Günlük kuru madde gereksinimi yoluyla kaba yem hesaplanması (ton) Çizelge 14. İlçeler bazında mera alanları (da) ve ot üretimi (ton) Çizelge 15. Yem bitkileri ekiliş alanı ve üretiminin yıllara göre değişimi (da) Çizelge 16. Yem bitkileri ekim alanlarının tür bazında dağılımı (da) Çizelge 17. Kaba yem açığı tablosu ii

4 ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1. Büyükbaş hayvanların yıllara göre oransal değişimi (%)... 6 Şekil 2. Küçükbaş hayvanların yıllara göre oransal değişim (%)... 8 Şekil 3. Yem bitkileri ekiliş alanlarının yıllara göre değişimi Şekil 4.Yem bitkileri ekiliş alanlarının tarla bitkileri içindeki payı (%) Şekil 5. Yem bitkileri ekim alanlarının ürün bazında dağılışı Şekil 6. Yıllar bazında yem bitkileri desteklemeleri iii 2

5 1

6 1.GİRİŞ Kaba yemler, hayvanların özelikle ruminantların beslenmesinde hem fizyolojik hem de ekonomik önemi olan yemlerdir. Hayvanların günlük rasyonlarının yaklaşık yarısı kadarı kaba yem (%60 kaba yem-%40 kesif yem) bulunmalıdır. Ekonomik anlamda hayvancılık yapmak isteyen işletmeler, kaliteli kaba yem ihtiyaçlarının önemli kısmını çayır meralardan ve/veya yem bitkileri ekimi yapmak suretiyle karşılamak zorundadır. Kaliteli kaba yem olmadan karlı bir süt sığırcılığı yapılması düşünülemez. Süt sığırlarının sindirim faaliyetlerinin düzenli olması, istenilen süt yağı ile süt veriminin alınabilmesi için mutlaka yeterli düzeyde kaba yem tüketmeleri gerekir. Kaba yemlerin hayvan besleme fizyolojisine uygunluğu yanı sıra, kaliteli ve ucuz olması halinde, daha pahalı olan ve insan beslenmesinde de kullanılan yoğun ya da kesif yemlerin hayvan beslemede kullanımını azaltmaktadır. Kuru ot, yeşil yemler ve silo yemleri gibi kaba yemlerin maliyetlerinin düşük olması hayvancılık işletmelerinin karlılığını artırmaktadır (Alçiçek 1995; Bilgen ve ark. 1996). Süt ya da besi sığırcılığı işletmelerinde üretim maliyetlerinin % ini yem girdilerinin oluşturması yemleme ile yapılacak iyileştirmenin karlılığa etkisini açıklamaya yeterlidir (Alçiçek ve ark. 1999; Alçiçek 2002). Bu nedenle, hayvancılık işletmelerinin kaliteli kaba yem gereksinimini karşılamak için çayır-meraların ıslahı, yem bitkisi üretim alanlarının artırılması, ucuz ve alternatif diğer kaba yem kaynaklarının hayvansal üretime kazandırılması ve kaliteli kaba yem üretim tekniklerinin üreticilere aktarılması gerekmektedir. Kaba yem bitkileri içinde baklagiller yem bitkileri protein bakımından zengin ve kaliteli kaba yemdir. Buğdaygiller yem bitkileri ve çayır meralardan elde edilen kuru otlarda kaliteli kaba yemlerdendir. Bunun yanında danesi için yetiştirilen tahılların ot ve samanları özellikle protein bakımından çok fakirdir. Türkiye deki serin iklim tahıllarından elde edilen sap saman miktarı %40 hasat indeksine göre 40 milyon tondur ve bunun yaklaşık 10 milyon tonu (Sancak, 2011) hayvan beslenmesinde dolgu maddesi olarak kullanılmaktadır ki sap ve saman kaliteli kaba yem değildir. Yemler besin maddeleri içeriklerine göre aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir (Filya 2013). Kaba Yemler : (Ham selüloz içeriği %18 den yüksek yemler) Otlatılan çayır mera ve yayla bitkileri Biçilerek veya doğranarak yedirilen bitkiler (yeşil yemler) Silajlar 1

7 Konservecilik veya insan gıdası artığı olan yeşil yemler Kuru Kaba Yemler Buğdaygil kuru otları Baklagil kuru otları Baklagil Buğdaygil karışımı kuru otlar Baklagil Buğdaygil samanları Kesif Yemler Enerji Yemleri (%20 den az protein, %18 den az ham selüloz içerir) Tahıl daneleri Değirmencilik yan ürünleri Şeker pancarı posası Melas Selektör altı ve elek üstü ürünler Hayvansal ve bitkisel yağlar Diğer enerji yemleri Protein Ek Yemleri (Ham protein içeriği %20 den yüksek yemler) Bitkisel kaynaklı protein ek yemleri (baklagil tohumları) Yağlı tohumlar ve küspeleri Hayvansal kaynaklı protein yemleri Protein olmayan azotlu bileşikler 2

8 2. TARIM ALANLARININ MEVCUT DAĞILIMI Tekirdağ ilinin yüzölçümü çizelge.1 de incelendiğinde; dekar (da) olup, bu alanın (%59.33) dekarı işlenen tarım arazisi, dekarı (%16.51) orman arazisi ve dekarı (%5.16) çayır-mera arazisidir. Çizelge 1. Tekirdağ Arazi Varlığı (da) Arazinin Kullanım Amacı Kapladığı Alan % İşlenen Tarım Alanı ,33 Ormanlık Alan ,51 Çayır-Mera Alanı ,16 Tarım Dışı Arazi ,99 TOPLAM ,00 Kaynak: Tarım Raporu (Tarım il Müdürlüğü, 2013) İlin çayır-mera alanlarının ve yem bitkileri ekiliş alanlarının yetersizliği, hayvancılıkta yem gereksiniminin karşılanmasında yetersiz kalmaktadır. İlde yaygın olarak yapılan süt sığırcılığı göz önüne alındığında kaliteli ucuz kaba yeme olan gereksinim artmaktadır. Genellikle il dışından satın alınan kaba yemin maliyeti yükselmekte, bu durum ise işletmelerin karlılığını olumsuz yönde etkilemektedir. Çizelge 2. Tekirdağ da tarla bitkileri ekiliş alanları (da) Adı Ekiliş Alanı (da) Ekiliş Oranı (%) Tahıllar ,31 Yağlı Tohumlar ,44 Yem Bitkileri ,68 Yumrulu Bitkiler ,49 Baklagiller ,04 Endüstri Bitkileri ,04 TOPLAM Kaynak: Tarım Raporu (Tarım il Müdürlüğü, 2013) 3

9 Çizelge 2 de görüldüğü gibi 2013 yılında toplam tarım alanlarının büyük kısmını oluşturan tarla bitkilerinin yaklaşık ; %53 ünü tahıllar, % 42 sini yağlı tohumlu bitkiler oluşturmaktadır. Yem bitkileri üretim alanı ise sadece % 3,68 dir. Bu oranın Türkiye genelinde % 9,13 olduğu düşünüldüğünde ilin yem bitkisi ekilişlerinin ne kadar düşük olduğu anlaşılmaktadır. 4

10 3. TEKİRDA HAYVAN VARLIĞI VE KABA YEM İHTİYACININ HESAPLANMASI İlin hayvan varlığının genel durumuna ile tür ve ırk bazında mevcut hayvan sayılarına göre analiz yapılması uygun olacaktır. 3.1.Türkiye nin Hayvan Varlığının Mevcut Durumu Tekirdağ genelinde aktif işletmede büyükbaş hayvancılık yapılırken, 5200 işletmede küçükbaş hayvancılık yapılmaktadır. Büyükbaş hayvan popülasyonun %99 kültür ve kültür melezi ırklardan oluşmaktadır. Son yıllarda Manda Birliğinin gayretleriyle manda sayısında kısmen artış sağlanmıştır. Hayvancılık; İlin toplam tarımsal gayri safi üretim değerinin sini ( %27,45 ) oluşturmakta olup, ilin önemli bir tarımsal faaliyet koludur yılında hayvansal G.S.Ü.D. içindeki en büyük pay u ile süt üretimine aittir. Hayvansal G.S.Ü.D içerisinde süt üretiminin payı % 63,54 ile ilk sıradadır. Bunu % 34,01 ile et üretimi takip etmektedir. İnek sütü G.S.Ü D. değeri, toplam hayvansal G.S.Ü.D. nin % 59,15 ini oluşturmaktadır Büyükbaş hayvan varlığı Tekirdağ ilinde yıllar itibariyle büyükbaş hayvan sayılarında yatay seyirde kısmi bir artış gözlenmiş, ırk bazında ise olumlu yönde önemli gelişmeler olmuştur. 5

11 Çizelge 3. Büyükbaş hayvan varlığının yıllara göre değişimi (Adet) Sığır Sığır (Kültür Sığır Yıllar Melezi) Manda Toplam (Kültür) (Yerli) Kaynak: Tarım Raporu (Tarım il Müdürlüğü, 2013) 6

12 Şekil 1. Büyükbaş hayvanların yıllara göre oransal değişimi Değişken esaslı endeks hesaplamasında yılları incelendiğinde kültü ırkı sığırların bir önceki yıla göre hiç azalış göstermediği görülmüştür. Bu yöntemle gerçekleşen değişiklikler incelendiğinde Kültür melezi sığır sayılarında ise yılları arasında dalgalanma görülmekle birlikte genel olarak azalış yönünde değişim görülmektedir. Yerli sığır sayısında düzensiz bir dağılış görülmektedir. Manda sayısında 2006 yılından sonra genel bir artış görülmektedir. Kültür ırkı sığırlardaki bu artış, ileride de ele alınacağı üzere kaliteli kaba yem ihtiyacını ve dolayısıyla yem maliyetlerini artırıcı etkisi olmuştur. Çizelge 4 te 2013 yılı büyükbaş hayvanların ilçeler göre dağılımı incelendiğinde Malkara da % 36,83 ü, Hayrabolu da %17,04 ve Merkez ilçede % 12,14 oranında bulunduğu görülmektedir. En az hayvan sayısı ise % 1,51 ile Marmara Ereğlisi ilçesindedir. Manda ise sadece 3 ilçede yetiştirilmektedir. 7

13 Çizelge 4. İlçelere göre büyükbaş hayvan sayıları (2013) İlçe Adı Sığır (Kültür Irkı) Sığır ( Kültür Melezi) Sığır ( Yerli Irk ) Manda Toplam Çerkezköy Çorlu Hayrabolu Malkara M.Ereğlisi Merkez Muratlı Saray Şarköy Toplam Küçükbaş hayvan varlığı Çizelge 5. de görüldüğü üzere 2013 yılında 2000 yılına göre toplam koyun sayısında %21,43 artış görülmüş, kıl keçisi sayısında dalgalanmalar olmakla birlikte önemli bir değişim görülmemiştir. Merinos sayısında da dalgalanmalarla birlikte önemli bir değişim olmamıştır yılında yurt dışından çok sayıda kurbanlık koyun getirilmesiyle bir önceki yıla göre geçici bir artış görülmüş, sonrası tekrar normal seyrine dönmüştür. 8

14 Çizelge 5. Küçükbaş Hayvan Varlığının Yıllara Göre Değişimi (Adet) Yıllar Koyun(Yerli) Koyun(Merinos) Keçi(Kıl) K.Baş Toplamı Kaynak: Tarım Raporları (Tarım İl Müdürlüğü, 2013a) Şekil 2. Küçükbaş hayvanların yıllara göre oransal değişimi Değişken esaslı endeks hesaplamasında yılları incelendiğinde merinos ırkı koyun sayısında 2006 yılına kadar sürekli bir düşüş görülmüş, bu yıldan sonra 2012 yılına kadar bir sürekli artış göstermiştir. İldeki merinos koyunları genellikle yerli ırklarla melezlenmiş, saf olarak yetiştiriciliği çok az sayıdadır. Yerli ırk koyunlar yılları arasında (2011 hariç) genel aynı oranda kısmı bir artış göstermiştir. Tekirdağ ilinde yerli gen kaynağı olarak kıvırcık ve kıvırcık melezi ırklar çoğunlukta olup, Tahirova, Türkgeldi, Sakız 9

15 ve diğer yerli ırklarda az sayıda bulunmaktadır. Türkiye genelinde yerli ırk koyunlarda, kıl ve tiftik keçisinde uygulanan Halk Elinde Islah Projesi Tekirdağ da yapılmaması, orman ve mera alanların daralması, tüketici talepleri ve diğer kültürel etmenlerin etkisiyle küçükbaş hayvancılık ta istenilen ilerleme sağlanamamıştır. Çizelge 6. İlçeler Bazında Büyükbaş ve Küçükbaş Sağılır Hayvan Sayıları İlçeler Kültür Irkı Kültür Melezi Yerli Manda Sağılır Büyükbaş Keçi Merinos Koyun Diğer Koyunlar Sağılır Küçükbaş Çerkezköy Çorlu Hayrabolu Malkara M.Ereğlisi Merkez Muratlı Saray Şarköy Toplam Kaynak: Tarım Raporları (Tarım İl Müdürlüğü, 2013b) Tekirdağ ilinde sağılan; inek sayısı , koyun , keçi (saanen melezi + kıl keçisi) baştır. Küçükbaş hayvancılıkta süt daha ziyade kuzu büyütmede kullanılmakta, süt ikinci planda kalmaktadır. 10

16 Çizelge 7. İlçeler Bazında Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvan Süt Üretimleri Büyükbaş Küçükbaş İlçeler Kültür Merinos Diğer Kültür Irkı Yerli Manda Toplam Keçi Toplam Toplam Süt Melezi Koyun Koyunlar Büyükbaş Süt Küçükbaş Süt Üretimi Laktasyon Süt Üretimi ( kg ) Üretimi ( kg ) ( kg ) Verimi ( kg ) Çerkezköy Çorlu Hayrabolu Malkara M.Ereğlisi Merkez Muratlı Saray Şarköy Toplam Kaynak: Tarım Raporları (Tarım İl Müdürlüğü, 2013c) Tekirdağ toplam süt üretiminin % 95,42 si sığır, % 3,49 u koyun, % 1,01 i keçi ve % 0,08 i mandalardan elde edilmiştir. Yıllık ortalama süt verimi; saf kültürde kg, kültür melezinde kg, manda da 1100 kg, kıl keçisinde 100 kg, merinos koyununda 80 kg, kıvırcık ve diğer melezlerde 90 kg dır Hayvan Varlığının Kaba Yem İhtiyacı İlin hayvan varlığının kaba yem gereksinim duyduğu kaba yem miktarının hesaplanması iki yolla yapılmaktadır. Birincisi Büyükbaş Hayvan Birimi (BBHB) yoluyla kaba yem ihtiyacının hesaplanması, diğeri ise Günlük Kuru Madde İhtiyacının Hesaplanması yoluyla kaba yem ihtiyacının hesaplanmasıdır BBHB yoluyla hayvanların kaba yem ihtiyacının hesaplanması BBHB yoluyla hayvanların kaba yem hesaplanmasına bazı çevirme katsayıları kullanılarak (çizelge 8) mevcut hayvan sayıları üzerinden büyükbaş hayvan birimine çevrilmektedir. 11

17 Çizelge 8. BBHB ne çevrilme katsayıları ve BBHB HAYVANIN NİTELİĞİ KATSAYI HAYVAN SAYISI BBHB Bir kültür ırkı süt ineği 1,00 BBHB Kültür melezi inek 0.75 BBHB Yerli inek 0.50 BBHB Dana-düve (kültür ırkı) 0.60 BBHB Dana-düve (kültür melezi) 0.45 BBHB Dana-düve (yerli) 0.30 BBHB Buzağı (dişi-erkek) 0.06 BBHB Koyun 0.10 BBHB Keçi 0.08 BBHB Manda (erkek) 0.90 BBHB Manda (dişi) 0.75 BBHB Öküz 0.60 BBHB - - Kuzu-Oğlak 0.04 BBHB Boğa 1.50 BBHB At 0.50 BBHB Katır 0.40 BBHB Eşek 0,30 BBHB TOPLAM BBHB Kaynak: Anonim (2013a). Çizelge 8 de belirtilen katsayılara göre Tekirdağ Tarım İl Müdürlüğü ve TUİK verilerine göre hayvan sayıları tekrar sınıflandırıldığında Çizelge 9, 10, 11 ve 12 deki gibi bir tasnif ortaya çıkmaktadır. Çizelge 9. Büyükbaş hayvan varlığı (Adet) Dana Düve İnek Kültür Kültür Kültür Yerli Kültür Yerli Boğa Melezi Melezi Çizelge 10. Manda sayısı (Adet) Dişi Erkek

18 Çizelge 11. Küçükbaş hayvan varlığı (Adet) Koyun Keçi Sayısı Kuzu + Oğlak Sayısı Çizelge 12. Tek tırnaklı hayvan varlığı (Adet) At Katır Eşek Büyükbaş Hayvan Birimi (BBHB) 500kg kabul edilmektedir. Hayvanlara günlük, canlı ağırlığının %2,5 i kadar kuru ot veya %10 u kadar yeşil ot yedirileceği esas alınmaktadır yılı hayvan varlığımız yukarıdaki çizelgelere göre hesaplandığında BBHB ortaya çıkmaktadır. Bu bilgiler doğrultusunda mevcut hayvan varlığının kaliteli kaba yem ihtiyacı günlük 396 ton kuru ot ve 1697 ton silaj + yeşil ot, yıllık ise yaklaşık ton kuru ot ve yaklaşık ton silaj + yeşil ot gereksinimi bulunmaktadır. Bu yemler kuru madde içeriğine göre hesaplanacak olursa yaklaşık tona karşılıktır Günlük kuru madde ihtiyacının tespiti yoluyla kaba yem ihtiyacının hesaplanması Mevcut hayvan varlığının ağırlıklarının maksimum %2,5 ü kadar günlük kuru madde ihtiyacı olduğu ve hesaplanan kuru madde ihtiyacının %60 ının kaba yem olması gerektiği varsayımı ile hesaplama yapılabilen bir yöntemdir. (Sabancı, Baytekin, Balanlı, & Acar, 2013). Çizelge 13. Günlük kuru madde ihtiyacının tespiti yoluyla kaba yem ihtiyacı Hayvan Türü Hayvan Varlığı(adet) Günlük Kuru Madde Miktarı(kg) Rasyon Kaba Yem Miktarı(kg) Yıllık Kaba Yem Gereksinimi (kuru ot) (ton) Büyükbaş Hayvanlar Küçükbaş Hayvanlar Tek Tırnaklılar TOPLAM

19 Yukarıda yapılan hesaplamalarda da görüleceği gibi Tekirdağ da yapılan hayvan yetiştiriciliği için kuru madde bazında yıllık ton kaba yeme gereksinim bulunmaktadır. İki farklı yolla hesaplanması birbirini doğrulamaktadır Kaba yem üretiminin mevcut durumu Bunu hesap edebilmek için mera alanlarından elde edilen kaba yem miktarı ile yem bitkileri ekilişleri ile elde edilen kaba yem miktarının hesaplanması gerekir Mera alanlarının mevcut durumu Tekirdağ Mera Alanları (2013 kayıtlarına göre) dekardır. İlimiz şartlarında meralardan yararlanılabilir yem oranı ise %60-70 olarak kabul edilebilir. İlimizin yağış kuşağı ( mm) dikkate alındığında meralarımızdan ortalama kg/da yeşil ot alınabilmektedir. Çizelge 14. İlçeler bazında çayır-mera alanı ve ot üretimi İlçe Adı Mera Alanı (da) Kuru ot Üretimi (ton) Çerkezköy Çorlu Hayrabolu Malkara M.Ereğlisi Merkez Muratlı Saray Şarköy TOPLAM Çayır - Meralardan ortalama 320 kg/da yeşil ot verimi hesabıyla toplam ton kaba yem elde edilmektedir. Bir başka ifadeyle çayır ve meralardan dekara 80 kg kuru ot hesabıyla ton kuru ot elde edilmektedir. (çizelge 14) Yukarıda hesapladığımız 310 bin ton kaba yem ihtiyacı için meralardan elde edilen ton haricinde 284 ton daha kaba yem ihtiyaç vardır. Yani meralardan elde edilen kuru ot üretimi, toplam ihtiyacın sadece % 8,5 ini karşılamaktadır Yem bitkileri ekiliş ve üretim durumu Tekirdağ ilinin işlenen toplam alanın %3,68 inde ( da) yem bitkisi ekiliş yapılmaktadır. İldeki tarım alanlarının toprak sınıfının iyi olması, yeter arazi büyüklüğünün 14

20 ülke ortalamasının iki katında bulunması ve tarıma dayalı sanayinin gelişmesiyle birlikte üreticiler daha çok hububat ve yağlı tohumlu bitkilere önem vermektedir. İldeki sulanabilir arazi potansiyeli olduğu halde bu konuda yeterli yatırımlar henüz faaliyete geçirilememiştir. Şekil 3. Yem bitkileri ekiliş alanlarının yıllara göre değişimi (da) Yem bitkilerinin ekilişlerinde 2007 yılına kadar genel bir artış görülmüş, sonraki 2008 yılında %17,7 lik düşüş görülmüştür yılı ise dekar ile en çok alanda üretim yapılan yıl olmuştur. Şekil 3. te yem bitkilerinde; 2003 yılında dekar alandan ton yeşil kaba yem üretilirken, 2013 yılında dekar alandan ton yeşil kaba yem üretilmiştir. 15

21 Çizelge 15. Yem bitkileri ekiliş alanı ve üretiminin yıllara göre değişimi (da) Yıllar İşlenen Tarım Alanı (A) Yem Bitkileri Alanı (B) % (B/A*100) Yem Bitkileri Üretimi (yeşil ot) (ton) , , , , , , , , , , , Kaynak: Anonim 2013b Şekil 4. Yem bitkileri ekiliş alanlarının tarla bitkileri alanı içindeki payı (%) 16

22 Yem bitkileri üretimi 11 yılda yaklaşık 3,8 kat artmış olsa da beklentilerin çok altında kalmıştır yılı toplam ekim tarla alanlarının %1.68 i yem bitkisi ekilişi iken, 2013 yılı sonunda bu oran %3,68 olarak yükselmiştir. Yem bitkileri yıllar itibariyle toplam ekiliş alanlarının, ekili tarla alanlarına toplamına oranı Şekil 4 te daha net görülmektedir. Çizelge 16. Yem bitkileri ekim alanlarının tür bazında dağılımı (da) Ürün Ekiliş Alanı (da) Ortalama Verim (Kg/Da) Üretim (ton) Mısır (silaj) , Mısır (hasıl) ,2 645 Fiğ (yeşil ot) , Yulaf (yeşil ot) , Tritikale (yeşil ot) ,8 308 Yonca (yeşil ot) , Korunga ,0 580 Sorgum (yeşil ot) ,9 200 Hayvan Pancarı , Toplam Kaynak: Tarım Raporu (Tarım il Müdürlüğü, 2013) Şekil 5. Yem bitkileri alanlarının dağılımı (2013) 17

23 Şekil 5 incelendiğinde yem bitkileri 2013 üretim sezonu toplam ekiliş alanlarının; %63 nün silajlık mısır, %22 fiğ, % 12 yonca ve %3 diğer ürünler olduğu görülmektedir. Şekil 7. Yıllar bazında yem bitkileri desteklemeleri (TL) Yem bitkileri desteklemeleri, üretim miktarına paralel bir dalgalanma göstermiş, 2009 yılından itibaren genel bir artış görülmektedir. (Şekil.7) Kaba yem ihtiyacının karşılanması durumu Tekirdağ 2013 yılı rakamlar ile yaklaşık dekar yem bitkileri ekiliş alanından; tonu silaj, tonu yeşil ot olmak üzere toplam ton kaba yem elde edilmektedir. Kuru ot/yeşil ot oranı yaklaşık 1/3 veya ¼ kabul edilmekte olup yaklaşık ton yeşil otun, kuru ot cinsinden karşılığı ton dur. Mevcut meralardan elde edilen ton kaliteli kuru ot ile yem bitkileri ekilişinden elde edilen ton kuru ot toplandığında Tekirdağ kaba yem (kuru ot) üretimi toplam tondur. 18

24 Çizelge 17. Kaba yem açığı tablosu (ton) Kaliteli Kaba Yem Kaynakları Üretim (ton) Çayır ve Meralar (kuru ot) Yem Bitkileri Üretimi Kuru ot Yeşil ot Silaj Toplam ,00 Hayvan Varlığı Büyükbaş Hayvan Birimi (BBHB) Büyükbaş Küçükbaş Tek Tırnaklı 550 Toplam Gereksinim Duyulan Kaliteli Kaba Yem Yaşama Payı+7 kg Süt Üretimi İçin, ton Kuru ot Silaj+Yeşil ot Toplam Kaliteli Kaba Yem Açığı (YP+7 kg süt) Yaşama Payı+7 kg Süt Üretimi İçin, ton Kuru ot Silaj+Yeşil ot Toplam Açık Kuru Kaba Yem (Kuru Ot) karşılanma durumu şu şekildedir; İlde bulunan hayvanların gereksinim duyduğu yıllık kaba yem (kuru ot ) ton olduğuna göre bunun %42,72 si ( ton) mevcut üretimle karşılanmaktadır. Diğer bir ifade ile kaliteli kuru ot açığı %57,28 oranında ( ton ) açık bulunmaktadır. (çizelge 17.) Sulu Kaba yem (Silaj + Yeşil Ot) karşılanma durumu şu şekildedir; İlde bulunan hayvanların gereksinim duyduğu ton silaj gereksiniminin %53,20 si ( ton) karşılanmakta iken, %46,80 oranında ( ton) açık olduğu görülmektedir. (çizelge 17) Toplam kaba yem karşılama oranı olarak bakıldığında gereksinim duyulanın yarısının bile karşılanamadığını görülmektedir. Yukarıda 500 kg canlı ağırlığındaki bir BBHB için (12,5kg/günX365gün) yıllık 4,5 ton kuru ot ihtiyacı bulunmaktadır. Bu 4,5 ton kaliteli kaba yemi; yaklaşık 5,5 ton mısır silajı ile 1,3 ton kuru ota (yonca, fiğ, korunga v.b )denk düşmektedir. Bu nedenle kurulacak veya kurulu hayvancılık işletmesinin kaba yem üretimi yapabileceği hayvan başına en az 2,5 dönüm sulu veya 5 dönüm kuru arazisi olmalıdır. Tekirdağ ilinde mevcut tarla ekim alanlarının %3,68 lik kısmında ( da) üretimi yapılan yem bitkisi üretiminin artırılması amacıyla; kuru kaba yem (kuru ot) üretimi 19

25 için yaklaşık dekar ilave alanda ekim yapılması ayrıca silaj üretimi için de dekar alanda ilave üretim yapılması gerekmektedir. Sonuç olarak mera alanlarının artırılması pek mümkün görünmediğinden, il genelinde yem bitkisi ekim alanlarının 326 bin dekara çıkartılması gerekmektedir. Kaba yemlerin besin değerini artırmak ve korumak için en iyi yöntem silolama metodudur. Yeşil yemler silaj yapılarak hayvanların tüketimine sunulmalıdır. Kaba yem üretimi için arazisi bulunmayan işletmelerin uzun dönemde yaşama şansının olamayacağı bilinmelidir (Anonim,2013d). Hayvansal üretimin önemli unsurlarından biri olan yem bitkileri, toprakların fiziksel ve kimyasal özelliklerine ayrıca münavebe uygulanıyor ise kendisinden sonra gelen tarla bitkilerine verim ve kalite yönünden olumlu etkilerde bulunmaktadır. Tekirdağ iklim verileri, kışlık olarak yetiştirilen serin iklim tahıllarından sonra ikinci ürün yem bitkileri yetiştiriciliğine uygundur. Özellikle kültür ırkı melezi sığırların ve merinos koyunlarının son on yılda önemli miktarda artışı ile beraber hayvan varlığının niteliği pozitif yönde etkilenmiştir. Gerek başka sektördeki sermayenin hayvancılık sektörüne kayması, gerekse planlı şekilde yapılan ve desteklenen bir hayvancılık yapılması ile hayvanların ahır ve ağılda bakımının artırılması ile beraber, çayır ve meralarda aşırı otlatma baskısı azaltmıştır yılında çıkarılan Mera Kanununa rağmen çayır mera alanlarının iyi yönetilememesi, ıslah çalışmalarının istenilen düzeyde olmaması ve meraların bilinçsiz kullanılması ile beraber hayvancılığı istenilen noktalara taşıyamamaktadır. 4. SONUÇ VE ÖNERILER İlimiz hayvan varlığının kaba yem gereksinimi, üretimimizle karşılaştırıldığında kaba yem üretimimiz hayli yetersiz kalmaktadır. Büyükbaş hayvan popülasyonun büyük bir kısmının yüksek verimli ırklardan oluştuğu göz önüne alındığında, süt sığırcılığının fazla olmasıyla, hayvanların verim performansları gereği kaliteli kaba yeme mutlak gereksinim duyulduğu açık olup, konuyla ilgili yeni çözüm yollarının ortaya konulması gerekmektedir. Çayır-Mera alanlarımızın ıslah çalışmaları çok yavaş ilerlemekte, yeterli ödenek ve destek sağlanamamaktadır. Köy otlatma planlarına uyulmadığından yararlanılabilir ot miktarı çok az düzeydedir. 20

26 Hayvancılıkta kaba yem ihtiyacının karşılanması ve yem maliyetlerinin düşürülmesi bakımından çayır ve meralar mutlaka korunmalı-ıslah edilmelidir. İlimizin büyükşehir olmasıyla birlikte meralar için önemli bir kaynak ayrılacağı beklenilmektedir. Çiftçilerimiz tarafından üretilen kaba yemlerin muhafaza ve depolama şartlarının uygun olmaması, biçim ve hasat işlemlerinde ürün kayıplarına neden olmaktadır. Özellikle silo yemlerinde, silolama hataları nedeniyle silaj kalitesinde olumsuz sonuçlar ortaya çıkmaktadır. Yem bitkisi ekiminin artırılması için diğer ürün desteklerine etkileyecek şekilde münavebe sistemlerinin uygulanması gerekmektedir. Yem bitkileri desteklemelerinde minimum 10 da alan sınırı kaldırılmalı, hasıl olarak kullanılan ürünler de destekleme kapsamında alınmalıdır. Sertifikalı Yem Bitkileri tohumu üretimi yapan ve kullananlara ayrı olmak üzere destekleme verilmelidir. Kaba yem ticaretinin yaygınlaştırılması ve sağlıklı bir piyasanın oluşumu için kaba yem borsaları oluşturulmalı, çiftçi örgütleri pazarlama noktasında üreticilere yardımcı olmalıdırlar. Meyve ve zeytin bahçelerinde tek yıllık baklagil yem bitkilerinin ara ziraatına izin verilmeli ve desteklenmelidir. Sulanabilir tarım alanları artırılarak, özelikle 2. ürün yem bitkisi ekilişi yaygınlaştırılmalıdır. Yem bitkilerinde sözleşmeli üretim yapanlara ilave destekler verilerek üretim özendirilmelidir. Yem bitkileri üretimi yapanlara alet-ekipman desteğinde öncelik tanınmalıdır. Tek yıllık yem bitkisi türlerinin karışım olarak ekiminin artırılması için, eğitim ve yayım faaliyetlerinin köy toplantılarıyla yaygınlaştırılması gerekir. İl dışından veya yurtdışından satın alınan yemlerin taşıma masraflarıyla beraber yem maliyetleri yükseldiğinden, küçük işletmeler kalitesiz yem kullanmak zorunda kalmakta, büyük işletmeler ise mecburen yüksek fiyatlı kaba yem satın almak zorunda kalmaktadırlar. 21

27 Yıllık ürün ve ihtiyaç potansiyeli çıkarılarak, gerektiğinde üreticilere bedelsiz yem bitkisi tohumu verilmek suretiyle açığın kapatılması noktasında uzun vadeli projeler hazırlanarak ilimiz hayvancılığının geliştirilmesi sağlanmalıdır. 5. KAYNAKLAR Anonim.(2013b). Tekirdağ tarım il Müdürlüğü 2013 Tarım Raporu. Ak, İ. (2013). Süt Sığırlarının Beslenmesi. Hayvan Besleme: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: Anonim (2013b). TÜİK Bitkisel Üretim İstatistikleri. Anonim (2013a) Sayılı Mera Kanunu Anonim (2013b). TÜİK Hayvancılık İstatistikleri. adresinden alınmıştır Anonim (2013h).Türkiye de hayvancılık ve hayvan yemleri çalıştayı. Filya İ. (2013).Yemler ve Yem Katkı Maddeleri Hayvan Besleme Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayın No: Sabancı, C.O., Baytekin, H.,Balanlı,C., Acar, Z.(2013). TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası. adresinden alınmıştır. Sancak, C. (2011).Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü. agri.ankara.edu.tr: _1_Bolum_1.pdf adresinden alınmıştır. 22