Ramandağın 2 numaralı kuyusunda (Cenupdoğu Türkiye) Alt ve Orta Eosen mikro-faunası

Transkript

1 Ramandağın 2 numaralı kuyusunda (Cenupdoğu Türkiye) Alt ve Orta Eosen mikro-faunası Yazan: Dr. S. W. Tromp 1942 senesinde, Bayan Mehlika Taşman'la birlikte M. T. A. mecmuasında (sene 7, sayı l/ 26, S ) Diyarbakır'ın takriben 80 kilometre doğusunda, Ramandağ strüktürünün şimal yamacında açılan ve Ramandağ 2 numaralı kuyusu denilen kuyunun Eosenin kaidesi ve Üst Kretase maktamın mikro-faunası hakkında bir yazı neşretmiştik. Tetkikatımız tamamlanınca daha yukarı makta hakkında ayrı bir yazı yazmayı tasavvur ettiğimiz için, o yazımızda maktam ancak 2680 ile 3723 kadem arasındaki derinlikte bulunan kısmı mevzubahis edilmişti. Bu sırada Ramandağında 6 numaralı kuyu açılmış ve burada, diğer kuyularda tesadüf edilmiş olan Orta Eosen kalker (Midyat kalkeri) serisinin altındaki bir makta meydana çıkmıştır. Cenupdoğu Türkiyenin bütün bu kısmına oldukça has bulunan Ramandağı strüktürünün Kretase-Eosen maktamı tam bir surette elde edebilmek için, Ramandağı 6 numaralı kuyusunun bu en üst maktamı (Midyat kalkerinin hemen altı) Ramandağı 2 numaralı kuyusunun maktaı ile birleştirdik. Eb'adı muayyen bir had dahilinde tutabilmek için, yapmış olduğumuz mikro-faunal tahlillerin neticelerini dört grafik halinde tertip ettik. 710 kadem ile (levha I) 1595 kadem (levha II) arasındaki makta Ramandağı 6 numaralı kuyuya, daha derindeki kısım ise Ramandağı 2 numaralı kuyuya aittir. Yalnız levha I'de fosillerin adları tam olarak kaydedilmiştir. Fosil bulunmıyan zonlar levha I'de şakulî çizgileri 45 lik bir meyil ile kateden siyah çizgilerle gösterilmiştir. Laboratuvarda tatbik edilen usuller, daha evvelki yazılarımızda izah edilen usullerin aynidir. Grafiklerin dördünün de kendiliklerinden anlaşılması mümkündür, fakat birkaç mülâhaza bunların okunmasını daha ziyade kolaylaştırabilir. Litolojik Üniteler: Ramandağı maktaı, yukardan aşağıya doğru şu litolojik ünitelere taksim edilebilir: 1) Midyat kalkeri: 216 metreden fazla (belki de 335 metre kadar) beyaz, üste yakın kısımlarında kırmızımsı kahverengi tecezzi renklerini haiz tebeşirli masif kalker, bazı yerlerde sileks bakımından zengin. Kaidesinden takriben 220 metre yukarıda, karakteristik bir Echinoid horizonu mevcut. 2) Gercüş kırmızı tabakaları: a - Jipsli kil serisi, 121 metre: birçok jips aratabakaları ihtiva eden kırmızı kahverengi renkte killer. b - Kil serisi: 42 metre. Marnlı aratabakaları ihtiva eden kırmızı kahverengi kil. c - Kumlu marn serisi: 134 metre: kırmızı kahverengi kumlu marnlar ve yeşilimsi gri renkte kalkerli kumtaşı aratabakaları. 3) Fliş serisi: 152 metre: Gri veya yeşilimsi gri renkte kalkerli kumtaşı ara tabakalarını ihtiva eden kumlu marnlar ve gri marnlar. 4) Üst Kermav serisi: 265 metre: Birkaç ince kalker aratabakası ihtiva eden gri marnlar. 249

2 5) Alt Kermav serisi: 540 metre: Gri veya koyu gri marnlar. Kaideden takriben 60 metre yukarıda 24 metre kadar kalınlıkta kırmızı marndan mürekkep bir zon mevcuttur. Alt kırmızı tabakaların altında 36 metrelik, pirit bakımından zengin, yeşilimsi renkte marnlar (yeşil seri). 6) Masif Kalker serisi: 1000 metreden daha kalın kalker maktaı olup buna Ramandağı 2 numaralı kuyusunda 45 metre girilmiştir. Bu masif kalkerlerin tavanına yakın, siyah sileks tabakaları vardır. Midyat kalkeri, Gercüş kırmızı tabakaları ve fliş serisi, Orta Eosene Üst Kermav serisi (ilk 70 kadem müstesna olmak üzere) Alt Eosen'e, Alt Kermav serisinin üst kısmı (takriben 240 metre) Alt Eosen'e kaide kısmı ise (300 metre) Kretase'ye aittir. Mikro-fauna üniteleri: Kuyuda karakteristik iki stratigrafik sınır bulunmaktadır. Bunlardan biri, yukarda zikrolunan yazıda mevzubahis edilen Kretase-Eosen sınırı, diğer de Alt-Orta Eosen sınırıdır. Mikro-fauna grafiği (levha I ve II) Ramandağı 6 numaralı kuyuda, 710 kademden 1500 kademe kadar olan en üst maktam hemen hemen foraminifer'den ârî bulunduğunu göstermektedir. IV ve III numaralı levhalar ise nisbeten zengin bir mikro-fauna arzetmektedir. Her iki makta arasında, foram bakımından fakir olan bir transizion zonu mevcuttur. Kemiyet bakımından yapılan mikro-faunal bir tahlil, Ramandağı II numaralı kuyuda 1160 kademde, bariz bir sınır bulunduğunu göstermektedir. Bu sınırın altında, mecmu foram adedi, ilk defa olarak, iki yayımda birkaç yüzü aşmaktadır, bu sınırın üstünde cinslerin adedi de birdenbire eksilmekte, Globigerina ve globorotalai hemen hemen ortadan kaybolmaktadır kademle 1240 arasında Textulariella, Discorbis, Trifarina, Bulimina, Vaginulina ve Frondicularia cinsleri tamamile kaybolmaktadır. Halen sınır 1160 kademden geçirilmiştir, çünkü gerek mutlak adet, gerekse cins bakımından esaslı fauna eksilmesi bu noktada vaki olmaktadır. (Levha II - ye müracaat). Ramandağında II numaralı kuyuda mahallî korelasyonda kullanılabilecek karakteristik birçok mikro-faunal zonlar bulunmuştur: 1) Miliolidae - Anomalina - Rotaliidea - Ostracod zonu ( kadem). 2) Ana Lockharitia zonu ( kadem). 3) Vaginulina zonu ( kadem). 4) Bulimina (Anomalina - Globigerina zonu kadem). 5) İkinci Loçkharita (Miliolidae) zonu kadem). Mamafih, bölge korelasyonları için bu zonların hiçbirisi kullanılamaz. Ancak Alt Eosen'in tavanında fauna'da vaki olan bu karakteristik azalması regional ehemmiyeti haiz bulunduğu anlaşılmıştır. Kumlu olarak inkişaf etmiş olan Alt Eosen maktalarında (meselâ Siirt bölgesinde) foramların mecmu miktarı, o kadar azalmaktadır ki, gayet sahih bir mikro-faunal tahlil ile bile sınırı çizebilmek zorlaşmaktadır. Ancak cinslerin adedi, bazan sınırı sahih olarak tesbit etmeyi mümkün kılmaktadır. Diskordanslar: Ramandağındaki II numaralı kuyunun maktaı, başlı başına hiçbir diskordans arzetmemektedir, fakat 5 numaralı kuyu maktalarının mukayesesi, üç hareket devresi göstermekte olup bu keyfiyeti Siirt'in şimalinde yapılan regional satıh etüdleri de teyid etmektedir. Bu hareket devreleri şunlardır: 1) Türonien'in nihayetinde, masif kalkerlerin teressübünden sonra: Kırmızı tabakaların renkleri, Siirt'in şirnalindeki sahalarda bu hareketlerle birlikte vukubulan geniş serpantin intrüzyonlarının tecezzi mahsulünden hasıl olan kırmızı killi maddelerden ileri gelmiştir. Alt Kermav serisinin en alt horizonlarının kalınlığındaki büyük tehalüfler, bu sahayı deniz seviyesinden yukarıya çıkarabilecek derecede kuvvetli olmıyan fakat Ramandağ strüktürünün ilk iltiva safhalarına sebebiyet vermiş olması muhtemel bulunan bu hareketlerden ileri gelmektedir. 250

3

4

5

6

7 2) Ana Lockhartia zonunun kaidesinde, "fliş serisinin,, ortasında: Kuyuların arasındaki korelasyon hatlan, bu horizonun kaidesinde aşınma neticesinde husule gelmiş küçük bir boşluğun mevcut olduğunu işaret etmektedir. 3) Midyat Kalkerinin kaidesinde: Bu hareketler, Siirt'in şirnalindeki sahalarda çok kuvvetli olmuş, ise de, daha cenuptaki sahalarda ancak sedimantasyon şartlarında anî bir değişikliğe sebebiyet vermiştir. İlk inkişafına Türonien'de başlıyan Ramandağ strüktürünü inkişaf ettiren de belki bu hareketler olmuştur. Bu hareketlerin neticesi olarak, Ramandağındaki 5 numaralı kuyuda olduğu gibi, birçok faylar husule gelmiştir. Bu faylar, üstlerine teressüp eden Orta Eosen kalkerlerile örtülmüştür. Bu keyfiyet istikşaflarda yeraltı faylarını bu kalker üzerinden çizmekteki güçlüğü göstermektedir. İlk iki hareket devresi regional bir kalkınmadan değil, fakat daha doğuya doğru yapılan tetkikatla da sabit olduğu gibi, regional bir çöküntü havzasının kaidesinde vukubulan blok kıvrılma hareketlerinden ileri gelmektedir. The Micro-faunae of the Lower and Middle Eocene Of Raman Dağ Well No. 2. (S. E. Turkey) By: Dr. S. W. Tromp. In 1942 Mrs. Mehlika Taşman and the writer published an article in the M. T. A. Bulletin (sene 7, sayı 1/2 6, p ) on the microfaunae of the Basal Eocene and U. Cretaceous section of Ramandağ Well No. 2, a well drilled on the N. flank of the Ramandağ structure (abt. 80 km. east of Diyarbakır). In that article only the section between 2680 and 3723 ft. was discussed, as we intended to publish the upper section in a later article as soon as our studies were completed. In the meantime Ramandağ Well No. 6 was drilled, which revealed a section below the Middle Eocene limestone series (Midyat limestone), which is not exposed in the other wells. In order to have a complete Cretaceous-Eocene section of the Ramandağ Structure (which is rather characteristic for this whole S. E. part of Turkey) we have combined this uppermost section of Ramandağ 6 (immediately below the Midyat limestone) with the Ramandağ 2 section. The result of our micro-faunal analysis has been represented in four charts in order to keep the dimensions of the charts within certain limits. The section between 710 ft. (plate I) and 1595 ft. (plate II) belongs to Ramandağ 6, the deeper part belongs to Ramandağ 2. Only in plate I were all the fossil names given in full. The unfossiliferous zones have been indicated by the black lines crossing the vertical lines in plate I under a 45 angle. The laboratory methods are the same as the one described in previous articles. The four charts are self-explanatory, but a few remarks might make the reading of the charts easier. Littoligic Units: The Ramandağ section can be divided from top to bottom into the following lithologic units. 1) Midyat Limestone: More than 216 m. <prob. abt. 350 m.): white,near the top rather chalky massive limestones with reddish brown weathering colours, in places rich in chert. About 220 m. above the base a characteristic Echinoid horizon. 251

8 2) Gercüş Red Beds: a. Gypsiferous clay series: 121 m.. : Red brown clays with many Gypsum intercalations. b. Clay series: 42 m. Red brown clay with marly intercalations. c. Sandy marl series: 134 m. : Red brown sandy marls and greenish grey calcareous = Sandstone intercalations. c. Sandy marl series: 134 m. : Red brown sandy marls and greenish grey calcareous sandstone intercalations. 3) Flysch series: 152 m. Grey marls and sandy marls with grey or greenish grey calcareous sandstone intercalations. 4) Upper Kermav series: 265 m. : Grey marls with a few thin limestone intercalations. 5) Lower Kermav series: 540 m. : Grey or dark grey marls. Abt. 60 m. from the base, a zone of abt. 24 m. of red marls. (Lower Red Beds) underlain by 36 m. of greenish coloured marls rich in pyrite (Green series). 6) Massive Limestone series: A more than 1000 m. thick limestone section, only penetrated 45 m. in Ramandag Well No. 2. Near the top of these massive limestones black chert beds. The Midyat limestone, the Gercüş Red Beds and the Flysch series belong to the Middle Eocene, the Upper Kermav series (except the first 70 ft.) belongs to the lower Eocene, the upper part of the Lower Kermav series (abt. 240 m.) belongs to the L. Eocene, the basal part (300 m.) to the Cretaceous. Micro-faunal units: Two characteristic stratigraphic boundaries occur in the well, (Cretaceous - Eocene boundary the discussed in the above mentioned article) and the Lower-Middle Eocene boundary. The micro-faunal charts (plate I and II) show that the uppermost section from 710 to abt ft. (in Ramandağ 6, is practically non-foraminiferal. Plate IV and III show relatively rich micro-faunae. Beween both sections there is a transitions zone, which is poor in forams. A quantitative micro-faunal analysis indicates a sharp boundary at 1160 ft. (in Ramandag II). Below this boundary, for the first time the total number of forams surpasses a few hundred in two spreadings, whereas above this boundary the total number in general is less than 50. But also the total number of genera suddenly decreases above this boundary: Globigerina and Globorotalia practically disappear. Between 1110 and 1240 ft. the genera Textulariella, Discorbis, Trifarina, Bulimina, Vaginulina and Frondicularia disapear completely. The actual boundary was placed at 1160 ft. because the main faunal drop both in absolute umber and genera takes place at this point (see plate II). Several charasteristic micro-faunal horizons were found in Ramandag II which can be used for local correlations. 12) Miliolidae - Anomalina - Rotaliidae - Ostracod zone ( ft.). 2) Main Lockhartia zone ( let). 3) Vaginulina zone ( ft.) 4) Bulimina (Anomalina - Globigerina zone) ( ft.). 5) Second Lockhartia (-Miliolidae) zone ( ) ft.). For regional correlation however, none of these zones can be used. It is only this characteristic faunal drop at the top of the Lower Eocene which proves to be of regional importance In sandy developed L. Eocene sections (in the Siirt region for example) the total amount of forams decreases so considerably that it is difficult to trace the boundary even with an accurate micro-faunal analysis. It is only the number of genera which enables one sometimes to place the boundary accurately. 252

9 Unconformities: The section of Ramandağ II alone does not suggest any unconformities but a comparison of the 5 Ramandağ well sections indicates three periods of movements, which assumption is also supported by regional surface studies north of Siirt. These periods of Movements are: 1 At the end of the Turonian, after the deposition of the massive limestones: The colour of the Red Beds is caused by red argillaceous material derived from the weathering products of large serpentine intrusions, which accompanied these movements in the areas N. of Siirt. The great variation in thickness of the lowest horizons in the Lower Kermav series are due to these movements, which were not strong enough to bring the area above sea-level, but they probably caused the first folding stages of the Ramandag structure. 2 At the base of the main Lockartia zone, in the middle of the ''Flysch series,,: The correlation lines between the wells suggest a small erosional hiatus at the base of this horizon. 3 At the base of the Midyat limestone: These movements were very strong in the areas north of Siirt, but in the areas further south it mainly caused a sudden change in the conditions of sedimentation. It was probably these movements which developed the Ramandag structure, which strated its first development in the Turonian. Due to these movements several faults (as encountered in Ramandag 5) originated. They were sealed off by the Middle Eocene limestones deposited on top of them. This explains the difficulty in our exploration work of tracing the sub-surface faults on the limestone surface. The first two periods of movements were not due to regional uplift, but as can be proved further east, they are caused by tilted block-movements of the basement in a regionally subsiding basin. Ankara, 20.VIII