İSTANBUL BULUŞMALARI. İstanbul da Büyük Projeler. 8 9 Ekim 2007

Transkript

1 TMMOB Şehir Plancıları Odası SEMPOZYUM: İSTANBUL BULUŞMALARI İstanbul da Büyük Projeler 8 9 Ekim 2007 Yayına Hazırlayanlar Doç. Dr. Fatma Ünsal Yrd. Doç. Dr. P. Pınar Özden Yrd. Doç. Dr. Sırma Turgut OCAK,

2 İSTANBUL Basım Yeri ve Yılı İstanbul, Ocak 2008 Baskı: ISBN: X İletişim ve Sekretarya TMMOB Şehir Plancıları Odası İstanbul Şubesi Adres : Emirhan Cad. Bayındır Çıkmazı Sok. No: 1/1 Beşiktaş Tel : Faks : GSM : e-posta : spoist@spoist.org Web adresi : TMMOB Şehir Plancıları Odası yayınıdır. Bütün hakları saklıdır. Bu eserin bir kısmı veya tamamı TMMOB Şehir Plancıları Odası nın izni olmadan, hiçbir şekilde çoğaltılamaz, kopya edilemez. 7

3 İstanbul Buluşmaları Program Yer: Mimar Sinan Üniversitesi Oditoryumu 08 Ekim :00-09:30 Kayıt İşlemleri 09:30-10:00 AÇILIŞ KONUŞMALARI Doç. Dr. Fatma Ünsal, Düzenleme ve Bilim Kurulu Adına Prof.Dr. Oğuz Ceylan, MSGSÜ Rektör Yrd. Prof.Dr. P. İlgi Yüce Aşkun, MSGSÜ Mim. Fak. Dekanı Erdoğan Bayraktar, TOKİ Başkanı 10:00 10:45 AÇILIŞ OTURUMU Planlamada Değişim ve Yeni Arayışlar Oturum Başkanı: Doç. Dr. Fatma Ünsal, MSGSÜ Prof.Dr. Hüseyin Cengiz, YTÜ Prof.Dr. Nuran Zeren Gülersoy, İTÜ Prof.Dr. Güzin Konuk, MSGSÜ Yrd.Doç.Dr. Pelin Pınar Özden, ŞPOİst :00 Çay / Kahve Arası 11: PANEL Oturum Başkanı: Prof.Dr. Güzin Konuk, MSGSÜ Konuşmacılar Prof.Dr. Fulin Bölen, İTÜ Prof.Dr. Haluk Gerçek, İTÜ Prof.Dr. Murat Güvenç, BİLGİ ÜNİ. Tavit Köletavitoğlu, Y.Şehir Plancısı 12:00-13:00 Yemek Arası İstanbul da Gereksinim, Değişim ve Beklentiler 13:00-15:45 YUVARLAK MASA 1:Sosyo-Ekonomik Yapı Moderatör: Prof.Dr. Murat Güvenç, BİLGİ ÜNİ. 15: Çay / Kahve Arası 8

4 16:00-18:30 YUVARLAK MASA 2: Konut Moderatör: Prof.Dr. Fulin Bölen, İTÜ 18:30-19:00 Kokteyl 19:00-.. Konser: Ladies & Gentlemen Müzikal Topluluğu 9

5 09 Ekim :00-12:00 YUVARLAK MASA 3 : Ulaşım Moderatör: Prof. Dr. Haluk Gerçek, İTÜ 12:00 13:00 Yemek Arası 13: YUVARLAK MASA 4: Büyük Yatırımlar Moderatör: Tavit Köletavitoğlu, Y.Şehir Plancısı 15:30-15:45 Çay / Kahve Arası 15:45-16:15 RAPORTÖR SUNUMLARI Yuvarlak Masa 1: Yrd. Doç.Dr. Sırma TURGUT- YTÜ Ar. Gör. Dr. Mehmet Doruk ÖZÜGÜL- YTÜ Yuvarlak Masa 2: Yrd. Doç. Dr. Funda YİRMİBEŞOĞLU- İTÜ Ar. Gör. Fatih TERZİ- İTÜ Yuvarlak Masa 3: Yrd. Doç.Dr. Azime TEZER- İTÜ Ar. Gör. Eda BEYAZIT- İTÜ Yuvarlak Masa 4: Yrd. Doç.Dr. Murat Cemal YALÇINTAN-MSGSÜ Duygu AĞAR SPOİST 16:15-18:30 SERBEST KÜRSÜ Yürütücü: Prof.Dr. Zekai Görgülü, YTÜ Genel Raportörler: Yrd. Doç.Dr. Sırma TURGUT- YTÜ Yrd. Doç.Dr. Azime TEZER- İTÜ Doç. Dr. Fatma ÜNSAL-MSGSÜ 10

6 SUNARKEN Kentimizde, bir yandan değişen Dünya düzeninin sunduğu olanaklardan yararlanmaya yönelik, mekânsal, toplumsal ve yönetsel yeni yapılanmalar gerçekleşirken, diğer yandan yaşam kalitesini tehdit eden sorunlara çözüm aranmaktadır. İstanbul un olanak ve sorun üreten dinamik yapısı, akademik, bürokratik, siyasal ve özel kurumların çatısı altında yapılan çok sayıda toplantının konusu olmuştur ve olmaya devam edecektir. Ancak, kentin gelişmesinde etkin tüm aktörler ile bu gelişmelerden etkilenen toplulukların bir araya geldiği, konuların tüm boyutları ile, farklı açılardan ele alındığı platformlar yeterli değildir. İstanbul Buluşmaları bu boşluğu doldurmayı hedefleyen, bilgi birikimi ile yaşam deneyimlerini bir araya getirerek karşılıklı etkileşimini sağlayan, kurumsal uygulamalara farklı bir ışık tutabilme umudu taşıyan, geniş tabanlı bir platformdur. İstanbul Teknik Üniversitesi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi ve Yıldız Teknik Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümleri ile TMMOB Şehir Plancıları Odası İstanbul Şube nin birlikte düzenlediği ve her yıl Ekim ayında tekrarlanması hedeflenen İstanbul Buluşmaları nın ilki, 8-9 Ekim 2007 tarihinde, MSGSÜ Oditoryumu nda başarı ile gerçekleşmiştir. Etkinliğin düşüncesinin doğmasından sonuçlandırılmasına kadar geçen süreçte, üniversitelerimiz ve meslek odamız, birbirlerine kenetlenmiş ve büyük bir dayanışma örneği sergilemişlerdir. 11

7 Kentlilerin yoğun ilgi göstermesinde ve iki gün süren heyecanlı tartışmalarda, etkinlik teması olarak İstanbul da Büyük Projeler konusunun seçilmesinin payı büyüktür. İstanbul un gelişmesine hakim olan, plan bütünlüğünün sağlanmasını zorlaştıran, kimi zaman yasaların ve plan kararlarının önüne geçen büyük projeler, Prof.Dr. Hüseyin Cengiz, Prof. Dr. Nuran Zeren Gülersoy, Prof. Dr. Güzin Konuk ve Yrd. Doç.Dr. Pınar Özden in ortaya koyduğu kavramsal çerçeve kapsamında, çok boyutlu olarak ele alınmıştır. Plancıların, sivil toplum kuruluşlarının, politikacıların, bürokratların ve medya mensuplarının değerli katılımları ile gerçekleştirilen yuvarlak masa toplantılarında büyük projeler kapsamlı biçimde tartışılmış, eleştirilmiş ve öneriler getirilmiştir. Vaatler kadar endişelerin de dile getirildiği toplantılarda, tartışmacıların içten katkıları ile, tarafların birbirlerini anlaması yönünde mesafe kaydedilmiştir. Toplantıları izleyenlerin yönelttiği sorular ve yorumlar tartışmalara zenginlik katmıştır. İstanbul Buluşmaları 2007 nin başarıya ulaşmasında, yuvarlak masa toplantılarının moderatörlüğünü üstlenen, bilgi ve deneyimlerini etkinliğin başarısı için cömertçe paylaşan Prof.Dr. Fulin Bölen, Prof.Dr. Haluk Gerçek, Prof. Dr. Murat Güvenç ve Tavit Köletavitoğlu nun büyük katkıları olmuştur. Ayrıca, yuvarlak masa toplantılarının raportörlüğünü üstlenen değerli akademisyenlerimiz, tartışmaların sentezinin yapılmasını ve sonuçlarının ifadelendirilmesini sağlayarak, etkinliğin somut kazanımlarla sonuçlanmasını olanaklı kılmışlardır. 12

8 Sempozyumun gerçekleşmesi ve kitabının yayımlanması sürecini başarı ile koordine eden, TMMOB Şehir Plancıları Odası İstanbul Şube nin genç, dinamik ve özverili çalışanlarına, Tayfun Kahraman ve Gökçen Taşkın ın şahıslarında, sonsuz teşekkürlerimizi iletiyoruz. Bu kitabın, İstanbul da yaşam kalitesinin yükseltilmesini kendisine görev edinenlere ışık tutmasını, hataları ve eksikleri ile de, gelecekte yapılacak İstanbul Buluşmaları nın düzenlenmesine katkı sağlamasını diliyoruz. saygı ile, İstanbul Buluşmaları 2007 Bilim ve Düzenleme Kurulu adına Doç.Dr. Fatma ÜNSAL 13

9 TMMOB ŞEHİR PLANCILARI ODASI İSTANBUL BULUŞMALARI İSTANBUL DA BÜYÜK PROJELER Ekim 2007 BİRİNCİ GÜN AÇILIŞ KONUŞMALARI -----&----- SUNUCU- Değerli misafirlerimiz; İstanbul da Büyük Projeler temalı İstanbul Buluşmaları 2007 toplantısına hoş geldiniz. Açılış konuşmalarını yapmak üzere Doç. Dr. Fatma Ünsal ı kürsümüze davet ediyoruz. Doç. Dr. FATMA ÜNSAL (Düzenleme ve Bilim Kurulu)- Saygıdeğer konuklar, üniversitemizin değerli yöneticileri ve sayın katılımcılar; İstanbul Buluşmaları 2007 kapsamında gerçekleştireceğimiz, İstanbul da Büyük Projeler konulu, iki gün sürecek toplantılara hoş geldiniz. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi ve Şehir Plancıları Odası İstanbul Şubesi nin ortaklaşa düzenlediği bu etkinliğin temel amacı akademik birikim ile uygulama deneyimlerini bir araya getirmek ve İstanbul un güncel konularının çok yönlü olarak tartışıldığı bir fikir platformu yaratmaktır. Bu platformda, kuramsal bir çerçeve içine oturtulacak olan tartışmalardan uygulamaya dönük somut önerilerin çıkarılması hedeflenmektedir. 14

10 Bu yıl ilk kez gerçekleştirilen İstanbul Buluşmaları her yıl Ekim ayında farklı temaları işlemek üzere düzenlenerek, süreklilik kazanacaktır. Bu yıl etkinlikte İstanbul da Büyük Projeler konusu ele alınacaktır. Büyük projeler, hepimizin bildiği gibi, kimi zaman fırsatların hayata geçirilmesinin etkin ve çağdaş araçları olarak hayatımıza girmekte ve kentsel gelişmeye katkıda bulunmaktadır. Ancak, kimi zaman da planlamanın bütünlüğünü sarsan noktasal eylemlere dönüşebilmektedir. Hatta içinde yer aldığı planın ilkelerini geçersiz kılabilecek nitelikte uygulamalar olarak da karşımıza çıkabilmektedir. Kentsel projeler üzerinden tartışacağımız bu ikilem aslında planlamanın 1980 li yıllardan itibaren yaşadığı paradigma değişikliğinin de bir yansıması olarak kabul edilmektedir. Asıl varlık sebebi tarihsel olarak, sosyal devletin tesisine katkıda bulunmak olan planlama, çağımızın ekonomik yapısı içinde âdeta bir kimlik mücadelesi vererek, ilkelerinden ödün vermeden kentsel gelişmenin dinamizmine eşlik edebilmenin yollarını aramaktadır. İstanbul Buluşmaları 2007 de, bu arayışa ışık tutabilecek sonuçlar elde etmeyi umuyoruz. Etkinliğin bu sabah gerçekleştirilecek kısmı, açılış konuşmalarının hemen ardından, planlamada değişim ve yeni arayışların kavramsal çerçevesinin ortaya konacağı açılış oturumu ile sürecek. Daha sonra ise büyük projelerin çeşitliliğini kapsayacak bir tematik ayrıştırma içinde yuvarlak masada yapılacak olan tartışmaların ekseninin belirleneceği bir panel gerçekleştirilecek. Panelistler aynı zamanda, bugün öğleden sonra ve yarın sabah gerçekleştirilmesi planlanan yuvarlak masa toplantılarının da moderatörlüğünü üstlenecekler. Sırasıyla sosyo-ekonomik yapı, konut, ulaşım ve büyük yatırımlar konularının davetli konuşmacılar 15

11 tarafından çok boyutlu olarak tartışılacağı yuvarlak masa toplantıları ve bunların sonuçlarının aktarılacağı bir serbest kürsü yer alacak. Zamanın el verdiği oranda tüm katılımcıların görüş ve önerilerine kulak vermeyi hedeflediğimiz serbest kürsüden eğitim ve uygulamaya yön gösterecek sonuçlar çıkmasını hedefliyoruz. İstanbul Buluşmaları düşüncesinin doğmasında ve bugüne gelmesinde yol gösterici olan Danışma Kurulu üyelerine, uzman oldukları alanlarda yılların deneyimlerini bizimle paylaşan, özveriyle uzun toplantılarımıza katılan, heyecanımıza ortak olan moderatörlerimize, bizi destekleyen tüm kurumlara, emeği geçen herkese, Bilim Kurulu adına şükranlarımı sunuyorum ve bu iki günlük toplantıların verimli sonuçlar doğurmasını diliyorum. (Alkışlar) SUNUCU- Sayın Doç. Dr. Fatma Ünsal a teşekkür ediyoruz. Açılış konuşmalarını yapmak üzere, Prof. Dr. Oğuz Ceylan ı kürsüye davet ediyoruz. Prof. Dr. OĞUZ CEYLAN (Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Rektör Yardımcısı)- Hepinize hoş geldiniz diyorum. Sayın Dekan, Sayın Bölüm Başkanları, Sayın TOKİ Başkanı, değerli katılımcılar; İstanbul da eğitim veren üç üniversitenin İstanbul Teknik Üniversitesi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi ve Yıldız Teknik Üniversitesinin Şehir ve Bölge Planlama Bölümleriyle, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Şehir Plancıları Odası İstanbul Şubesi nin işbirliğiyle her yıl Ekim ayının ilk haftasında düzenlenmesi kararlaştırılan İstanbul Buluşmalarında bu yıl ana tema İstanbul da Büyük Projeler olarak belirlenmiştir. Uygulanması düşünülen büyük projelerin, İstanbul kentinin iç dinamiklerinde nasıl bir rol oynayabileceğine yönelik projeksiyonların oluşturulması, ancak böylesine kapsamlı ve geniş katılımlı bir toplantıda ele alınabilirdi. 16

12 Açılış oturumu panelle başlayacak ve konut, sosyoekonomik yapı, ulaşım, büyük yatırımlar temalı yuvarlak masa oturumlarıyla devam edecek olan ve İstanbul kentinin geleceğine yönelik bulgular içermesi hedeflenen 2007 İstanbul Buluşmalarının gerçekleşmesinde emeği geçen tüm kişilere teşekkür eder, katılımcılara başarılar diler, saygılarımı sunarım. (Alkışlar) SUNUCU- Sayın Prof. Dr Oğuz Ceylan a teşekkür ediyor ve açılış konuşmasını yapmak üzere Sayın Prof. Dr. İlgi Yüce Aşkun u kürsüye davet ediyoruz. Prof. Dr. İLGİ YÜCE AŞKUN (Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dekanı)- Sayın Rektör Yardımcımız, Sayın Bölüm Başkanımız, Sayın TOKİ Başkanı, sayın katılımcılar, sevgili öğrenciler; İstanbul un üç üniversitesinin Şehir ve Bölge Planlama Bölümlerinin ve Şehir Plancıları Odası İstanbul Şubesinin işbirliğiyle düzenlenmiş olan İstanbul Buluşmalarının birincisine ev sahipliği yapmaktan çok mutluyuz. Sürekli olmasını dilediğim bu ilk sempozyumun başarılı geçmesini diliyor ve hepinize hoş geldiniz diyorum. (Alkışlar) SUNUCU- Sayın Prof.Dr. İlgi Yüce Aşkun a teşekkür ediyoruz. İstanbul Büyükşehir Belediyesi adına Prof. Dr. Hüseyin Kaptan ı açılış konuşmasını yapmak üzere kürsüye davet ediyoruz. Prof. Dr. HÜSEYİN KAPTAN (İstanbul Büyükşehir Belediyesi)- Efendim saygılar, sevgiler. Sayın Başkanım gelemedi, size sevgilerini sunuyor, başarılar diliyor. Şehir plancılarının vazgeçilmez misyonu nedeniyle, bugün yaşadığımız olumlu olumsuz deneyimlerin sonuçlarında, gelecek için işbirliğini önemle arzu ediyor, 17

13 bu arzularını iletti size. Ben çok uzun bir konuşma hazırladım fakat bunu kendi adıma. Esas hitap etmek istediğim akademisyen arkadaşlarım değildi, profesyonel plancılardı. Sizin bu nedenle vaktinizi almayacağım. İstanbul Metropoliten Alanı 1/ Nazım Planını geçen hafta kırmızı bir kurdeleye bağlayarak, Başkana sunduk. Ayrıca, siyasi anlamda temsilci olarak, ikinci bir kurdeleli paketi İmar Komisyonuna sunduk. Böylece 2.5 sene süren muhteşem planlama serüveni bizim açımızdan bitti. Ama, hiçbir zaman bunun İstanbul un sorunlarına deva olduğunu söylemek gibi bir iddiada bulunmak istemem. Bence bu plan, yaşamda imtihana girecek, halk nezdinde ve bütün dinamikler içinde yer yer yenilenecek, yer yer kazanacak. Ancak planlama süreci ve uygulama süreci yeni başlıyor demek isterim. Çok başka hususu daha burada ifade etmek istiyorum. Makro ölçekte planlar, eğer eylem planlarını bünyesinde taşımazsa hiçbir şey ifade etmez. Onun için bu plan, 100 e yakın eylem projesini de bünyesinde bulunduruyor. Bu eylem projeleri ki en büyük uygulamacı olan TOKİ yi de yönlendirecek. TOKİ nin hızının daha önünde gidebilecek davranışları, kapasiteyi ve yöntemleri içeriyor. Böylece İstanbul yeni bir imtihana giriyor. TOKİ ile birlikte diye düşünüyoruz. Daha önemlisi, kentsel tasarımcılar için, fizik plancıları için ve mimarlar için yeni perspektifler getiriyor. Bu söyleyeceğim son derece önemlidir: İstanbul Çevre Düzeni Planı, gerek yerleşik alanlarda, gerekse yoğunlaşma sürecinde olan yerleşik alanlarda, gerekse boş gelişme alanlarında ve bütün işlevlerde kentsel tasarım koşullarını ön şart olarak koyuyor. Yani, artık tasarımcılar yarışacak, uygulamalar ve tasarımcılar Böylece yönetmelik dediğimiz tek tip elbisenin dışında toplumla 18

14 bütünleşen, uzlaşan, deneyen tasarım kriterleri öne çıkacak. Bu bize çok geniş ufuklar açıyor; bunu Çevre Düzeni bir zorunluluk olarak öneriyor. Şimdilik söyleyeceklerim bu kadar, panelin son gününe yetişirsem, daha kapsamlı metropoliten planlamanın ilkelerini, bu projelerin neler olduğunu size açıklamak isterim. Size başarılar dilerim, saygılar sevgiler. (Alkışlar) SUNUCU- Sayın Prof. Dr. Hüseyin Kaptan a teşekkür ediyor ve açılış konuşmasını yapmak üzere Sayın TOKİ Başkanı Erdoğan Bayraktar ı üzere kürsümüze davet ediyoruz. ERDOĞAN BAYRAKTAR (TOKİ Başkanı)- Saygıdeğer hocalarımız, çok değerli katılımcılar; İstanbul Buluşmaları adı altında Büyük Projeler başlığıyla bize davetiye gönderilen bu sempozyumun Türkiye mize, İstanbul umuza hayırlı olmasını diliyorum. Gerçekten davetiyede şöyle bir ibare vardı, beni çok heyecanlandırdı artık İstanbul un alışılmışın dışında projelere ihtiyacı var bu, gerçekten altı çizilmesi gereken bir cümle. Müsaade ederseniz kısaca TOKİ nin Türkiye genelinde yaptığı işleri ifade etmeye çalışacağım, sonra İstanbul geneli üzerinde bugünkü konumuza geçmek istiyorum. Bilindiği üzere, Türkiye nin 780 bin kilometre karesini bir bütün olarak düşünüp, başta İstanbul olmak üzere, Ankara, İzmir, Bursa, Adana, Diyarbakır ve yeni iç göç alan Batman ile Van gibi illerimizde de çok kötü bir yapılaşma var. Gecekondulaşmanın ötesinde, çarpık yapılaşma, yoğun yapılaşma ve kaçak yapılaşma, çok katlı kaçak yapılaşma, ülkemizi ve mekânsal ortamları tehdit eder hale gelmiştir. TOKİ olarak biz, 2003 yılı başından itibaren gerek Anayasamız, gerekse İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, gerekse Habitat gündemlerinden esinlenerek ve TOKİ nin kanunu doğrultusunda, Türkiye de yerleşim, konut ve 19

15 şehirleşme seferberliği başlattık. Bugüne kadar, Türkiye nin doğusundan batısına, kuzeyinden güneyine, Türkiye nin neresine giderseniz gidin, 81 vilayetinde 350 den fazla ilçesinde, 1000 e yakın şantiyede bugün 280 bin konut rakamını aştık. Bunların 150 bin tanesini teslim eder duruma getirdik. Bunlarla birlikte modern hayatın gerektirdiği sosyal donatıları eğitim, ticaret, sağlık, rekreasyon alanları, park alanları, spor alanlarını da beraber üretmeye çalışıyoruz. Yine, altyapı yatırımlarını da beraberce yürütmeye çalışıyoruz. İnşallah, önümüzdeki süreçte de bu çalışmalarımıza devam edeceğiz. Tabii ki sosyal devlet olmanın gereği, gelişmekte olan ülkelerde olduğu gibi devlet alt gelir grubuna ve yoksullara konut üretiminden bir süre daha vazgeçmemelidir. Yine, Türkiye de depremsellik özelliğini kaldıracak, depremden oluşacak zararları asgariye indirmek için çalışmalarına devam etmelidir. Özel sektörün gitmediği ihtiyaç bölgelerinde örnek uygulamalar yapmak suretiyle, bu sektördeki aktörlere örnek teşkil edecek, belediyelere örnek teşkil edecek çalışmalarını yürütmek zorundadır. Yine TOKİ modern dünyada, bilimsel dünyada olduğu gibi kendi kaynağını yaratmak suretiyle, Hazineden almış olduğu arsaları değerlendirerek, özel sektörle birlikte çok kaliteli projelerle Türkiye ye sınıf atlatan ve en ileri yapım teknolojilerini ve akıllı evleri Türkiye ye getiren bir mantıkla, bir uygulamayla, bugün Türkiye nin her tarafında bu çalışmalarını ve uygulamalarını devam ettirmektedir. Bugün bildiğimiz gibi, gerek üniversitelerimizin, gerek Şehir Plancıları Odası, şehir plancılarımızın, mimarlarımızın, mühendislerimizin ve bu kapsamdaki tüm aktörleri en derinden ilgilendiren ve kafasını yoran husus, dünyadaki yoksul grubun, sağlıksız ortamlarda yaşıyor olmasıdır. 20

16 Bilindiği gibi bugün, dünyada 1 milyardan fazla insan gecekondularda ve modern hayatın bugün dünyada geldiği boyutun çok gerisindeki ortamlarda yaşamlarını sürdürmeye çalışmaktadır. Bu süreç böyle devam ederse 2030 yılında bu nüfusun 2.5 milyara ulaşacağı hesap edilmekte, varsayılmaktadır. Dünyada bu doğrultuda HABİTAT ve diğer evrensel kuruluşlar kafasını yorarken, ülkemizde de ne yapmamız gerektiği hususunda çok ciddi düşünmemiz gerekmektedir. Bugün sadece İstanbul da değil, Türkiye nin vilayetlerinin çok büyük bir bölümünde, hatta nüfusu bin üzerinde olan ilçelerimizde de, hem gecekondulaşma hem de çarpık yapılaşma vardır. Bunun sebeplerine çok fazla değinmeyeceğim, ama çözümler nedir noktasında, başta İstanbul olmak üzere görüşlerimi ifade edeceğim. İstanbul Türkiye nin gözbebeği, Türkiye nin konut sayısı bakımından yüzde 21 i, nüfus bakımından yüzde sı, ama bir bakıma Türkiye nin her şeyi. Artık İstanbul için çok değişik projeler yapmanın, çok değişik uygulamaları hayata geçirmenin zamanının geldiği çok açıkça gözükmektedir. İstanbul bundan sene evvel dünya gündeminde bu kadar yoktu, bu kadar tanınmıyordu, bu kadar bilinmiyordu, bu kadar önemsenmiyordu. Teknik anlamda söylüyorum, mimarlık ve mühendislik açısından bunu ifade etmeye çalışıyorum, ama dünyanın geldiği nokta itibariyle artık İstanbul çok değişik bir konum, çok değişik bir vizyon ifade etmektedir. İstanbul u mukayese bakımından söylüyorum, İstanbul bugün çarpık yapılaşmanın, İstanbul daki 3 milyon civarında konutun yarısının ya kaçak yapı, ya salaş yapı, ya gecekondu veya depreme dayanıksız yapı olduğunu biliyoruz. İstanbul da ulaşım problemlerini, birçok problemlerin olduğunu biliyoruz. Ama İstanbul bugün dünyada kendisine emsal şehir olarak New York ile belki Pekin le, Tokyo ile 21

17 eşleştirilmelidir. Gelişme düzeyi bakımından Paris ten, Londra dan, Berlin den çok geridir, ama Paris İstanbul un dengi değil. İstanbul un dengi New York tur. İstanbul un tarihi derinliği, İstanbul un özellikleri, güzellikleri, anlatılmayacak kadar birçok vizyonu, tepeleri, kapıları, kuleleri, vadileri, boğazı, denizleri, florası, tabiatı, naturası, iklimi dünyada eşine benzerine rastlanmayacak kadar, -hele hele İstanbul un tarihi derinliği- önem arz eden bir konumdadır. Bu bakımdan biz geçtiğimiz dönemde, İstanbul Büyükşehir Belediyemizle birlikte başlattığımız çalışmaları önümüzdeki dönemde çok daha fazla yoğunlaştıracağız. İstanbul un ilk belediye başkanı, İstanbul un Türkler tarafından, Fatih tarafından fethedildiği dönemdeki ilk belediye başkanı Hızır Bey den günümüze kadar gelen dönemde 1000 e yakın proje yapılmıştır. İstanbul un rafları projelerle doludur, bunların bir kısmı doğrudur, bir kısmı yanlıştır. Ama İstanbul da eylem zamanıdır. İstanbul un 20 kilometre, 50 kilometre değil 400 kilometre metroya ihtiyacı vardır. İstanbul un yine viyadüklerle, otoban yollarla, tarihi dokuyu bozmadan ve yeşil alanlarını, su havzalarını tahrip etmeden banliyölere aktarılması lazım. Çorlu nun ve Gebze nin çok öne çıkartılarak, yine güneyde Bandırma nın, kuzeyde Kırklareli nin çok öne çıkartılarak, İstanbul un desantralize edilmesi, İstanbul un senkronize edilmesi şarttır. İstanbul da bizler deprem olgusunun çok ciddi şekilde gelebileceğini bildiğimiz, bilimsel olarak önümüzdeki 30 yıl içerisinde oluşabileceğini gördüğümüz depremi baz alarak, İstanbul un tarihi dokusunu da koruyarak, ama kültür Ve Tabiat Varlıkları Kurullarının da anlayışını sağlamak suretiyle, onlardan da yol açmak suretiyle bir deprem olduğu zaman tarihi dokunun da yok olacağını kabul ederek, yerin altındaki tarihi dokunun da yok olacağını kabul ederek, mutlaka metroya herkesin sahip çıkması lazım. İstanbul metronun dışında, 22

18 araç trafiğiyle İstanbul un problemlerini aşma imkânı yoktur. İstanbul da 1999 depreminde oluşan yıkım sonrası şu anda ayakta zor duran binaları mutlaka boşaltmamız lazım. Buna hem akademisyen olarak bir baskı oluşturmamız lazım, hem de biz sorumlular olarak. İstanbul Büyükşehir Belediyemizle birlikte, mutlaka önümüzdeki dönemde sağ olsun hocam, büyüğüm ağabeyim- İstanbul un Çevre Düzeni Planı, hem lik planı, bundan sonra da alt ölçekteki lik nazım planlar ve daha alt ölçekteki lik uygulama planları da peş peşe geldikten sonra, İstanbul da artık büyük projelerin zamanı alışılmışın dışındaki projeler zamanı ve İstanbul da eylem zamanının geldiğini ve geçtiğini ifade etmek lazım. Biz bugün Türkiye de katrilyon TL ye yaklaşan bir yatırım realize ettik. Bu yatırımın 4 milyar YTL den fazlasını İstanbul dan kazandık. Bu bakımdan, İstanbul kendi kendisini yenileyecek özelliklere, kendi kendisini dünya ölçeğinde en ön saflarda, birinci lige çıkartacak konuma fazlasıyla sahiptir. İstanbul da bugün 3.5 milyon turist geliyorsa, bu bizim hatamızdır. Paris e 70 milyon turist geliyor senede, İstanbul a 3.5 milyon; bu olmaz. İstanbul a 25 milyon turist geldiği zaman, İstanbul kendi çarkını döndürecek ve Türkiye deki cari açığı da kapatacak bir konuma gelecektir. Bugün Türkiye deki 30 milyar dolar civarındaki cari açık da, Türkiye deki terörden sonra en büyük sıkıntımızdır. Bu sıkıntıyı da İstanbul ortadan kaldıracak. İstanbul da ilk etapta, ilk adımda 20 milyon turist, arkasından 50 milyon ve 100 milyon turist ile Çorlu dan Gebze ye kadar ve daha arka kanatlarda Düzce ye kadar, diğer taraftan Çanakkale ye, Tekirdağ ve Kırklareli ne kadar, güneyde de Balıkesir, Bursa ve Edremit bölgesine kadar yayılan, desantralize olan bir İstanbul, Türkiye yi de kurtaracak ve Ortadoğu daki bu sıkıntılara da deva olacak bir konumdadır. Bu bakımdan İstanbul un 23

19 güzelliklerini, özelliklerini, çok derinlere giden tarihi yapısını öne çıkartmak suretiyle yine İstanbul Büyükşehir Belediyesiyle ortaya koyduğumuz, bugün başta Küçükçekmece de yapmış olduğumuz kentsel yenileme projeleri ve gecekondu dönüşüm projeleri, arkasından Fatih te Neslişah Mahallesinde, Sulukule de yapmakta olduğumuz proje, Beyoğlu nda Hacıhüsrev de yapmakta olduğumuz proje, Kadıköy de, Fikirtepe de ve Emekevler de yapmakta olduğumuz proje, Maltepe Başıbüyük te, İstanbul un birçok yerinde, Bağcılar da, Derbent te yapmakta olduğumuz projeler, halkımızı da incitmeden, karşılıklı anlayış ve ikna metoduna dayalı olmak suretiyle -bugün çok şükür basınımızın da, akademisyenlerin de çok ciddi desteğini almaktayız- artık gecekondu dönüşümlerinde kentsel yenilemelerde açıkgözler hayat bulamamakta ve bu projelerin tekerine çomak sokamamaktadır. Bu, Türkiye nin geldiği çok önemli bir noktadır. Bundan sonra bu katlanarak devam edecek. Bugün biz TOKİ olarak Türkiye de 130 a yakın belediyeyle kentsel yenileme projeleri, dönüşüm projeleri yapmaktayız. Erzincan da bitirdiğimiz çok güzel proje var, Trabzon Zağnos deresinde bitirdiğimiz çok güzel proje var. Hatay da, Karabük te, Denizli de, İzmit te Türkiye nin çeşitli yerlerinde yapıp, realize ettiğimiz, gecekondu bölgelerini tasfiye ederek, çok güzel modern şehir parçacıkları haline getirdiğimiz, yaşam birimleri haline getirdiğimiz projeler var. Bu birikimi, bu deneyimi, bu portföyü oluşturduk. Bundan sonra Büyükşehir Belediyemizle, Başkanımızla birbirimize daha canhıraş bir gayretle sarılmak suretiyle ve ilçe belediyelerimizi de çok daha iyi disipline ederek, senkronize ederek, karşılıklı motive ederek, elektrik almak elektrik vermek suretiyle, İstanbullunun birlikteliğini ve İstanbullunun heyecanını da işin içine katmak suretiyle, İstanbul daki kaynakla, İstanbul un problemlerini 24

20 çözerek ve sadece İstanbul un değil, Türkiye nin vizyonunu artırarak, Türkiye deki kişi başına düşen gelir seviyesini de çok daha yukarılara getirmek suretiyle, Avrupa yla kucaklaşma noktasında, dünyayla bütünleşmek noktasında, İstanbul umuzu vitrine koymak ve İstanbul un güzelliklerini vitrine koymak suretiyle projelere devam edeceğiz. İstanbul da TOKİ olarak İstanbul Büyükşehir Belediyesiyle yapmış olduğumuz işbirliği çerçevesinde, İstanbul da yaklaşık 90 bölgede şu anda şantiyelerimiz devam etmektedir. İstanbul da 60 bine yakın konut inşaatı şu anda yapıyoruz, bunların büyük bir kısmını da bitirdik. Bunlarla birlikte sosyal donatılar kapsamında çok güzel yatırımlarımız var, köprülü kavşaklardan altyapıları kadar, dere ıslahlarına, yol yapımlarına, altyapılara kadar İstanbul Büyükşehir Belediyesine yardımcı olmak suretiyle bu çalışmalarımıza devam ediyoruz. Önümüzdeki süreçte, belki de yeni birtakım yasal düzenlemelerle, İstanbul Büyükşehir Belediyesiyle daha akuple olmak tarzında, İstanbul daki kentsel yenilemeleri ve gecekondu dönüşümlerini yerinde kaynak üretmek veya taşımak suretiyle insanlarımızı ikna etmek, ama açıkgözlere de hiç fırsat vermeden, çok ciddi bir biçimde bunları yürüteceğiz. Sözlerimin arasında ifade ettim, tekrar ifade etmek istiyorum. Bugün Türkiye de bize göre terörden sonra -ki dün de maalesef 13 tane evladımızı, askerimizi kaybettik, çok acı bir şey yüreklerimizi dağlayan bir olay- bunun arkasında gecekondu olayı da var. En büyük birinci problemimiz terör, terörden sonra cari açık, sonra gecekondulaşma ve çarpık yapılaşmadır. Birbirine bağlı ve dayalı olan bu problemleri çözmek için elimizden gelen en üstün gayreti göstereceğiz. Burada mihenk 25

21 taşı İstanbul. Ankara da biz, Ankara kent girişi protokol yolunda, yaklaşık 8 bin gecekonduyu yıktık ve onların bir bölümünü hak sahibi olmayanlara uzun vadeli ev vermek suretiyle, onları evlerine yerleştiriyoruz; hak sahibi olanların da yerinden ev inşaatları şu anda devam ediyor, Ankara Büyükşehir Belediyemizle yapıyoruz, vereceğiz. İstanbul da bu biraz daha zor, ama biraz daha yasal takviye lazım, biraz daha üniversitelerimizin ve Odalarımızın desteği lazım, sivil toplum kuruluşları ve bu konuda kafasını yoran diğer aktörlerin desteği lazım, İstanbul halkının desteği lazım, bilim adamlarımızın, sermaye grubunun desteği lazım. Gerçekten alışılmışın dışında bir eylem planıyla, projelerle, ama mutlaka projeleri araziye uydurmak suretiyle, bu projeler evlerimizin köşesinde, raflarında, ofislerimizin raflarında ve belediyemizin raflarında durduğu sürece İstanbul da güç kaybetmeye, dünyada güç kaybetmeye, ülkede güç kaybetmeye devam ederiz. Yüzde 100 doğru değil, ama yüzde 70 doğruyu yakalamak suretiyle yolumuza mutlaka devam edeceğiz. Ben katılımcılara yürekten teşekkür ediyorum. Bu sempozyumun İstanbul umuza, ülkemize hayırlı olmasını diliyorum. Hepinize tekrar saygılar sunuyorum. (Alkışlar) SUNUCU- Sayın TOKİ Başkanı Erdoğan Bayraktar a teşekkür ediyoruz &

22 AÇILIŞ OTURUMU PLANLAMADA DEĞİŞİM VE YENİ ARAYIŞLAR Oturum Başkanı: Doç. Dr. Fatma ÜNSAL & SUNUCU- Planlamada Değişim ve Yeni Arayışlar temalı açılış oturumunu başlatmak üzere Sayın Doç. Dr. Fatma Ünsal ı kürsüye davet ediyoruz. OTURUM BAŞKANI (Doç. Dr. Fatma Ünsal)- Değerli konuklar; açılış konuşmasında da bahsettiğimiz gibi günün ilerleyen saatlerinde ve yarın kapsamlı olarak kentsel projeleri tartışacağız, masaya yatıracağız. Fakat onun öncesinde, bu kentsel projelerin içinde olduğu kentsel bağlamı ve planlama sürecini çok boyutlu olarak irdelemek üzere bir açılış oturumumuz var. Ben burada programda görüldüğü sırayla konuşmacılarımızı kürsüye davet etmek istiyorum: Prof. Dr. Hüseyin Cengiz Yıldız Teknik Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölüm Başkanı, Prof. Dr. Nuran Zeren Gülersoy İstanbul Teknik Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölüm Başkanı, Prof. Dr. Güzin Konuk Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölüm Başkanı, Şehir Plancıları Odası İstanbul Şube Başkanı Yrd. Doç. Dr. Pınar Özden. Programımızdaki kısa bir gecikmeden dolayı, mümkün olduğu kadar konuşmalarımızı 10 dakikayla sınırlı tutmak hedefindeyiz. Yine aynı sırayla, Hüseyin hocam buyurun lütfen, 10 dakika. Prof. Dr. HÜSEYİN CENGİZ (Yıldız Teknik Üniversitesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Başkanı)- Teşekkürler, günaydın. 27

23 Sözlerime İstanbul adına bizi buluşturmak için çaba harcayan herkese teşekkür ederek başlamak istiyorum. Niçin planlamada değişim ve yeni arayışlar? Çünkü hızlı değişim ve dönüşüm sürecinde, günümüz koşullarında sanayileşme ve metropolitenleşme sürecini çarpık yaşamış İstanbul un fizik mekânlarının yeniden yaratılması gerekmektedir. Bilindiği gibi, son 30 yıldan günümüze dünyada yaşanan sosyo-ekonomik ve teknolojik gelişmeler, günümüz dünyasında bilgi toplumu ile başlayan küreselleşme süreci ve bu sürecin bölgesel ve şehirsel mekâna getirdiği değişim ve dönüşümler, fiziksel planlama anlayışı ve politikalarında önemli değişiklikleri gündeme getirmiştir. Temel teknolojinin bilgisayar olması ve pazarın da global ekonomiye eklemlenmesi sonucunda stratejik mekânsal planlama bir çıkış noktası olarak görülmektedir. Bu nedenle, ekonomik ve sosyal gelişimi amaçlanan bölgenin geleceğini şekillendirmede rol oynayan ve bu amaçlara ulaşmak için eylemler ortaya koyan, stratejik mekânsal planlama modeli, bölgelerin ve şehirlerin sosyal, ekonomik, tarihi, kültürel, ekolojik ve teknolojik kaynaklarını kullanarak, küresel ekonomiye entegre olma yolunu seçmektedir. Bu anlamda küresel ekonomiye eklemlenerek, gelişme öngörülmekte, ancak yerelleşme olgusu farklı boyut kazanmaktadır. Avrupa Birliğine entegrasyon sürecinde İstanbul, bugün sanayi sonrası küresel hizmet kenti oluşumu yaşamakta ve 2010 yılında Avrupa kültür başkenti olma sürecinde mekânsal olarak yeniden yaratılmaktadır. Sanayileşme sürecinin mekân organizasyonu radikal olarak değişmektedir. Küreselleşme sürecinde kentler birbirleriyle yarışmakta, küresel rekabet koşulları kentleri yaratıcı ekonomiler için zorlamaktadır. Kentler bu süreçte marka haline gelerek, kendilerini pazarlamakta ve kent mekânının 28